22ste Jaargang VRIJDAG 29 MEI 1931 No. 6908 DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN BUITENLAND Vijfde Nederlandsche Katholiekendag S)e£cid6eli^6oii/tomt DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal Franco per post f2.95 per kwartaal Het Geïllustreerd Zondagsblad ia voor de Abonné'e ver krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent. TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11 DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT: Gewone Advertentiën 30 cent per regeL Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het dubbele van het tarief berekend. Kleine advertentiën, van ten hoogste 80 woorden, waarin betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en verhuur, koop en verkoop f 0.50. Dit nummer bestaat uit vier bladen V Paus en Bisschop. Het „Volk" spreekt in een beschouwing over de encycliek „Quadragesimo anno" als haar meening uit, dat het „bezwaarlijk is om nauwkeurig vast te stellen wat zulk een pauselijke zendbrief bedoelt". En het blad bewijst dit uit het feit, dat „zoo een ervaren en geleerd man als de Bisschop van Haarlem de encycliek juist omgekeerd verstaat als haar tekst luidt". Ja indien dkt waar zou zijn, dan zou daarmede inderdaad wel een bewijs zijn geleverd, dat de bedoeling van den pause lijken zendbrief „bezwaarlijk" met zeker heid kan worden aangegeven. Indien dhfc waar zou zijn Wij zullen eerst het „Volk" citeeren: De tekst van de nieuwe pauselijke encycliek is thans te Rome gepubli ceerd en de katholieke pers laat zich brokstukken er uit vertalen. Hoe bezwaarlijk het is om nauwkeu rig vast te stellen wat zulk een pau selijke zendbrief bedoelt, bleek aan stonds wel bijzonder duidelijk. De Haarlemsche bisschop, mgr. Aen- genent, die het encycliekfeest meevier-" de, verleende, uit Rome teruggekeerd, aan de „N. Haarl. Crt." een interview en betuigde daarin er zijn bijzondere voldoening over, dat volgens de en cycliek „voor de verbetering van de maatschappelijke toestanden wel meer te verwachten is van ruime toepas sing der naastenliefde dan van fle strikte rechtvaardigheid." Hetzelfde blad echter publiceert den vertaalden tekst van het begin van het document en daarin wordt juist schamper gesproken over hen, die heb voorstellen, „alsof het de taak ware van de naastenliefde, om de door de wetgeving maar al te vaak gedulde, meermalen zelfs goedgekeurde schen ding der rechtvaardigheid met haren mantel te bedekken." Waar zoo een ervaren en geleerd man als de Bisschop van Haarlem de encycliek juist omgekeerd verstaat als haar tekst luidt, valt het te begrijpen, dat het rondschrijven met voorzichtig heid gelezen moet worden.... Het rondschrijven moet worden gelezen met voorzichtigheid. En de voorzichtigheid, welke vereischt, dat men nadenkt, voordat men een oordeel uitspreekt., wordt hier bij het „Volk" schandelijk veronachtzaamd Z. H. Exc. mgr. Aengenent heeft gewe zen op 'n uitspraak, welke volgens een verstrekt resumé aan het einde van de encycliek zelf voorkomt. En deze uit spraak is, klaarblijkelijk, heelemaal niet in strijd met het gegeven citaat uit het begin van de encycliek. Wij zeggenklaarblijkelijk niet in strijd voor wie nl. even wil naden ken! De encycliek wijst er op, dat men niet aan de naastenliefde mag overlaten om te herstellen of te bedekken, wat geschonden is door de overtreding van de'rechtvaar digheid. Neen, aan de rechtvaardigheid moet allereerst worden voldaan! Doch, op de eerste plaats, wordt feite lijk helaas niet altijd de rechtvaardigheid betracht, terwijl de overtreders van het recht niet tot het vervullen van hun plicht kunnen worden gedwongen. Dan moet de naastenliefde haar taak vervullen. En, op de tweede plaats, zal er, óók als aan de eischen van de rechtvaardigheid is voldaan, zoo goed mogelijk, nog veel mensdhelijke nood te lenigen zijn! Dit is duidelijk voor wie de feitelijke natuur van den mensch op zichzelf en in de sa menleving objectief wil beschouwen! En hier ligt open het b r e e d e terrein voor de naastenliefdeHier is de werkzaam heid van de naastenliefde zoo noodzakelijk en daarom zoo zegenrijk, dat van hare ruime toepassing veel meer te verwachten is dan van de strikte rechtvaardigheid zonder de naastenliefde waar mede, natuurlijk, niet beweerd wordt, dat de strikte rechtvaardigheid haar eigen plicht aan de toepassing van de naasten liefde zou mogen overlaten De tegenspraak, die het „Volk" heeft meenen te ontdekken, bestaat dus niet, noch in de encycliek zelf noch wat het „Volk" beweert tusschen Paus en Bis schop V Katholiek en socialist. Hoewel het „Volk" de encycliek „Qua dragesimo anno" nog niet in haar geheel heeft gelezen, komt het blad al op tegen de verklaring daarin, dat een goed katho liek niet tegelijk een waar socialist kan zijn. Dat het socialistisch orgaan deze pau selijke verklaring niet graag wil acceptee ren, is begrijpelijk! Het „Volk" zou echter goed doen zelf 'ns duidelijk te zeggen, wat het verstaat onder waar socialisme, zooak dat hier te lande belichaamd moet zijn in de S. D. A. P., en hoe zij zichzelf voorstelt de verhou ding van dab socialisme ten opzichte van leer en van de rechten van de Katholieke Kerk. Als het blad zulks onomwonden zou doen, klaar en duidelijk, dan zou het al zelf inzien, dat de genoemde pauselijke uitspraak eigenlijkvanzelfsprekend is! In ons vierde blad vervolgen wij met de vertaling van de encycliek, welke verta ling is ontleend aan de „Geld." FRANKRIJK VERTROUWENSVOTUM VOOR DE REGEERING. Briand verdedigt zijn politiek In de Fransche Kamer, waar tegen de verwachting in reeds gisteren de debatten over de buitenlandsche politiek werden ge houden, heeft de regeering een meerder heid van 57 stemmen behaald, daar het voorstel der radicalen, om aan de radicale motie den voorrang te verleonen, met 318 tegen 261 stemmen werd verworpen. De le geering had zich tegen dien voorrang ver klaard en de kwestie van vertrouwen ge steld. Briand heeft gisteren zijn buitenlandsche politiek in de Kamer verdedigd. Hij wees de verwijten ten aanzien van zijn houding te Genève van de hand. De Fr*iische Ka mer heeft indertijd, na de debatten over den Anschluss, als haar wil uicgesproken, dat de Fransche regeering dit moest ver hinderen en de Fransche delegatie heeft haar opdracht te Genève naar beste krach ten' uitgevoerd. Franklin-Bouillon heeft vroeger eens de solidariteit van de vrien den van Frankrijk bij de debatten in het geding gebracht. Ditmaal heeft hij het ech ter niet gewaagd te herhalen, dat Frank rijk in Genève geisoleerd stond, daar Frankrijk den steun van al zijn vrienden beeft ontvangen. Briand las vervolgens verschillende do cumenten voor, om te bewijzen, dat Frank rijk op juridische economische en politieke gronden heeft gestreden en dat ook naar die motieven is geluisterd. In het Fran sche memorandum is de kwestie eveneens op genoemde gronden behandeld. Er is op gewezen, dat men geen verschil kan maken tusschen de politieke en de economische onafhankelijkheid van Oostenrijk. Is dat soms afstand doen van het Fransche stand punt? Aangezien Oostenrijk en Duitsch- land, wat de juridische zijde van de kwes tie betreft, niet de meening van Engeland en Frankrijk zijn toegedaan, heeft men de zaak voor het Perm. Hof van Intern. Justi tie gebracht. Een dergelijke handelwijze is overeen komstig het gebruik en kan geen verraad worden genoemd. Schober heeft tot twee maal toe verklaard, dat hij zich van voort zetting der onderhandelingen met Duitsch- land zal onthouden, zoolang het Haagsche Hof geen oordeel heeft uitgesproken. Wat zou men anders in mijn plaats hebben ge daan? aldus Briand. POLEN EEN KABINET-PRYSTOR IN POLEN GEVORMD. De staatspresident heeft zijn goedkeu ring gehecht aan de ministerlijst, die hem door den kabinetsformateur Prystor werd voorgelegd. Zalcski is weer minister van buitenland sche zaken en Pilsoedski weer minister van oorlog. AMSTERDAM, 28 Mei. Het programmaboek van den Vijfden Nederl. Katholiekendag vermeldde als aanhangsel van het ernstig vergaderings- werk een gemeensohappelijken tocht op Donderdag 23 Mei naar de heiligdommen van St. Willibrord, O. L. Vrouw ter Nood en Sint Adelbert te Heiloo en Egmond, en laten wij er aanstonds bijvoegen, dat dit het meest geslaagde deel is geweest van heel het congres, zooals we trouwens na de ervaringen van de laatste dagen wel ver moed hadden. 't Was omtrent elf uur in den morgen, dat wij met een honderdtal deelnemers, verdeeld over drie fraaie tourings, van het Spui vertrokken in de richting Haarlem onder de liefelijkste lentelucht, die denk baar is. Na een gezwinde reis over den gladden Rijksstraatweg hielden wij in Haarlem stil voor het bisschoppelijk paleis, waar Mon seigneur Aengenent met zijn secretaris, de Abt van Oosterhout, Dom Jean de Pu- niet de Parry met de paters Schutte en Huijben O.S.B., de leden van het Hoofdbe stuur en het plaatselijk Komiteit zich in afzonderlijke auto's bij ons aansloten, en voort ging het weer door de heerlijke lente langs Schoten, Westerveld, Velsen-Drie- huis, Velsen-Noord, langs het buitengoed Scheybeeck, dat ons natuurlijk aan Vondel deed denken, Beverwijk, Castricum, Lim- men, Heiloo (wat eigenlijk 'n omweg was) naar Oesdom, ook Runxputte geheeten, waar we tegen éénen aankwamen. Het kof fiemaal stond al gereed, voor de autoritei ten aan 'n afzonderlijke tafel, maar na 'fc maal scharrelde hoog en laag gemoedelijk door en langs en onder elkaar heen in den sc'haduwvollen tuin van Hotel Ruiter en in de rustieke lanen van het Bede vaar t-park. Om twee uur werd in de devotie-kapel een Pontifikaal Lof gedaan door Mgr. Aenge nent met assistentie van de pastoors Colla en Van Meeuwen als troondiakens, pas toor Koets uit Vollenhove als diaken en kapelaan Kester uit Heiloo als subdiaken. Onder het Lof hield pastoor Nolet, se cretaris van den Nederl. Katholiekendag en oud-kapelaan van Heiloo, een pakkend preekje over O. L. Vrouw ter Nood en den H. Willibrord. De gedachte, aldus spreker, om als be sluit van den Vijfden Nederl. Katholieken dag een bedevaart te houden naar Heiloo ging uit van de professoren der Nijmeeg- sche Universiteit, die daardoor bewezen, dat zij even katholiek als Nederlandsch voelden. Waar kunnen we beter den zegen over het christelijk familieleven afsmee- ken, dan bij de allerzuiverste Vrouwe, de Moeder van goeden raad, die hier sinds eeuwen vereerd wordt als O. L. Vrouw ter Nood? Reeds in de XVe eeuw stond hier een Maria-kapel, die zich steeds in een grooten toeloop verheugde,, maar tijdens het beleg van Alkmaar in 1573 gedeeltelijk in 1637 grondig verwoest werd. Maar de devotie zelf kon niet weggerukt worden uit de harten der eenvoudige landbouwers, wier voorvaderen het Roomsche geloof van niemand anders ontvangen hadden dan van Sint Willebrord, aan wien nog in den kom van het dorp een put herinnert, op het gebed van den heilige ontsprongen. De devotie nam zelfs hoe langer hoe meer toe, zoodat Mgr. Callier in 1905 bevel gaf, de kapel weer op te bouwen en de devotie in uiterlijke eere te herstellen. Sindsdien is Oesdom een lustwaranda geworden, waar hoe langer zoo meer pel grims komen, om O. L. Vrouw aan te roepen in allerhanden nood. Met een aan sporing tot de congressisten, om de uitvoe ring der besluiten van den afgeloopen Ka tholiekendag te stellen onder de bescher ming van de Moeder Gods en haren die naar Sint Willibrord, den apostel van het katholieke geloof in Nederland, opdat on der hunne voorbede het katholiek huwelijk in ongerepte éere blijve, eindigde Pastoor Nolet- zijn eenvoudig, maar treffend woord. Toen weer in de tourings en naar den Egmondschen Sint Adelbertusakker getuft, waarin het lichaam van „Sint Aelbrecht" den apostel van Kennemerland, 'n tijd lang begraven is geweest. Maar oh ramp, de heerlijke lentelucht was ineens gaan be trekken, 'n onweertje brak los, zooals trou wens De Bildt voorspeld had, en net toen we voor den akker stil hielden, goot het bakken van den hemel. Even beraadsla gen en toen kwam het wijs consigne: door rijden naar de kerk van Rinnegom, waar kerkelijk ook Egmond-Binnen onder hoort, en daar in het heiligdom, aan Sint Adel- bertus toegewijd, de vergadering belegd, die we eigenlijk op den akker hadden willen houden. Daar aangekomen, sprak Dom Huijben O.S.B., bekend uit zijn pole miek met prof. van Ginneken over het auteurschap van „De Navolging öhrisfci", ons toe over Sint Aelbrecht, den metgezel van Sint Willibrord, als diaken verbonden aan de kerk van Heiloo, die in 740 in Eg- mond stierf en daar begraven werd. Reeds vroegtijdig, werd over dit graf een steenen heiligdom gebouwd, waarvan Dr. Holwerda in 1921 de fundamenten heeft blootgelegd. Sindsdien kwam de St. Ael- brechtsput, ontsprongen op de voorbede van den heilige, weer in hooge eere en in 1921 verkocht de eigenares, de Ned. Herv. Gemeente, de S. Adelbertsakker met den put voor 5000 gld. aan de Sint Adelbert- Stichting. Nederland was weer 'n heilig dom rijker, dat zelfs op 25 Juni 1923 be zocht werd door niemand minder dan Mgr. Callier, die daar kwam bidden op het graf van den apostel van Kennemerland en den wensch uitte, daar gaarne een devotie-ka pel herrezen te zien, een wensch, die nog steeds niet verwerkelijkt is, maar vast en zeker eenmaal verwerkelijkt zal worden. Na de toespraak van den geleerden Dom Huijben, reden 'wij door het met vlaggen versierde dorp zoozeer toonde het volk daar met ons bezoek ingenomen te üijn naar Egmond-Binnen terug tot voor de uitspanning Rust-oord, waar de heel club, Bisschop en deftig hoofdbestuur incluis, op 'n genoeglijke manier de thee gebruikte, maar dat wij niet verlieten, voordat onder Blitz-belichting van het gezelschap een kiek was genomen. Ondertusschen was de regen opgehou den, de lucht opgeklaard en was het mo gelijk, te voet te gaan naar het traditie volle terrein, waar eenmaal de beroemde Regale Abdij van Egmond gestaan heeft en herrijzen zal. Daar aangekomen nam Mr. Kortenhorst, voorzitter van de R. K. Werkgeversvereeniging, die een vlot en boeiend spreker is, het woord en begon te spreken over de geschiedenis van Eg- mond's A'bdij en over het velen katho lieken en niet-katholieken dierbare ideaal, dat heerlijk monument daai; in modernen vorm herrezen te zien. De oorsprong van deze Abdij verliest zioh in het duister der verre eeuwen, maar wij zullen toch trachten, aan de hand van vertrouwbare gegevens er eenig liclit voor de lezers over te verspreiden. Toen Sint Willibrord in Kennemerland het H. Geloof verkondigd had, liet hij er zijn metgezel St. Adelbert, ook Aelbrecht genoemd, aohter, waarschijnlijk als diaken van de kerk te Heiloo. W. J. Hofdijk be weert, dat het een Engelsohe koningszoon was en zegt van hem in een zijner Balla den: „Daar was een hooge koningvspruit, Een zoon van Sussex' Heer, Maar die met heel zijn edel hart Een prediker van Christus werd, Van Christus en zijn leer". Aelbrecht scheen zich gaarne in Egmond op te houden en stierf er in 740 'n heiligen dood. Het vrome volk bouwde op of bij zijn graf een houten kerkje, dat door d-e Noormannen herhaaldelijk vernield, maar even herhaaldelijk hersteld werd. Graaf Dirk I evenwel, die door den koning der Franken, Karei den Eenvoudigen, in 922 met vele goederen te Egmond begiftigd was, bouwde ter plaatse, waar later de ab dij van Egmond zou verrijzen, een houten klooster voor Benediktijner nonnen. Aan een der zusters nu, de vrome Wilfsit, verscheen de H. Adelbert verschillende ma len, en verzocht haar te willen zorgen, dat zijn lichaam, dat onder de aarde rustte, zou worden „verheven". De vrome Graaf Dirk I hoort dit, laat het lichaam opgraven, bij welke gelegenheid de bovengenoemde bron wonderbaar ontsprong, en brengt het met grooten luister naar het klooster der Zusters. Dit houten Zusterklooster nu liet Graaf Dirk II, zoon van Dirk I, vervangen door een steenen, waarin hij monniken plaatste. Zoo werd Dirk II de stichter der beroemde St. Adelbert's Abdij niet alleen, maar bleven na hem alle graven van Hol land Heeren der Regale Abdij, waarover zij in tijdelijke en financieele aangelegen heden het bevel voerden en waar zij ook eeuwen-lang begraven werden, zoodat men Egmond voor Holland kan noemen wat Westminster Abbey voor Engeland, Saint Denis voor Frankrijk werd. Helaas in 1573 werd deze roemvolle Ab dij, haard van godsdienst, wetenschap en kuituur, verwoest door de Geuzen tegelijk met het heiligdom van O. L. Vrouw ter Nood te Oesdom. Slechts eenige bouwval len bleven over. In 1800 werden zelfs deze met den grond gelijk gemaakt, ja in 1820 werden de ondergrondsche grafsteden van Graven, Abten en Edelen geschonden en verspreid. Maar de herinnering en piëteit stierven niet geheel en al. Reeds in 1841 drong prof. VOORNAAMSTE NIEUWS BUITENLAND. Fascistische agitatie tegen de Katholie ken te Rome. Motie van wantrouwen in de Fransche regeering. Prof. Piccard en ir. Kipfer zijn na een geslaagde tocht, waarbij zij de 16.000 M. hebben bereikt, behouden geland. (2de blad). BINNENLAND. De vijfde Nederlandsche Katholiekendag OMGEVING. Stormschade in verschillende gemeenten (4de en 1ste blad). dr. D. J. van Lennep er bij koning Willem II er op aan, te Egmond een gedenkteeken op te richten. Daarna ijverde Dom Charles van Heteren, een Hollandsche Benediktijn te Rome, jarenlang vurig voor 't herstel dei- Abdij. Op aansporen van Dom van Hete ren (die stierf in 1906) kocht de Amsterdam mer Bernard de Bont in 1903 de gronden waarop eens de Abdij gestaan had. In 1905 wekte de liberale Charles Boissevain geest drift voor het hersted. In 1908 vestigden zich de Benediktijnen in Oosterhout, wat ook prikkelend en stuwend werkte. In 1909 werd de St. Adelbe-rtstichting opgerioht, die het terrein, dat de inmiddels overleden de Bont in 1903 gekocht had, in bezit kreeg. In 1919 kreeg dezelfde stichting ook den St. Adelbersakker in bezit (zie boven) en nu is men sinds jaar en dag, niet alleen van katholieke, maar ook van niet-katholieke zijde, bezig èn om de Regale Abdij van Eg mond te herstellen (onder arehitektuur van Kropholler) èn om op het voormalige graf van den Apostel van Kennemerland een waardig heiligdom neer te zetten. Dit alles kregen wij te hooren van den sympathieken, vlot-sprekenden mr- Korte n- horst, die daar in de openlucht, op een ter rein, waar nog niet® van een abdij te zien was, op een geïmproviseerden kansel ('n omgekeerde waschtobbe, door een der be woners verstrekt!!) zoo vurig de belangen van de Stichting, waarvan hij na Ruys de voorzitter is, bij Herder en kudde wist te bepleiten. 't Was intusschen half 6 geworden. Na 'n hartelijk applaus ging het nu vlug naar de tourings en in een flink vaartje vlogen wij naar A'dam terug, dat wij ruim zeven uur binnenreden. Wa® 't wonder, dat we onder weg mutatis mutandis op Egmond, toepas ten, wat Albertine Smulders in 1906 voor Heiloo dichtte: „Wie doet in Kennemerland Weer de oude klokke zingen? Wie wekt ze weder op, De doode herinneringen, In heldren schijn?" H. A ULLEMAN, Pr. ENGELAND HET BEZOEK DER DUITSCHE MINISTERS TE CHEQUERS. De diplomatieke medewerker van de „Daily Tel." meldt, dat bij het bezoek der Duitsche ministers aan Engeland oa. de vier volgende financieele voorstellen be sproken zullen worden: 1. Staking der niet-gewaarborgde her stelbetalingen voor den tijd van twee of drie jaar en belegging van deze bedragen in Duitsche ondernemingen overeenkomstig het advies van de Bank voor Internationale Betalingen. 2. Een vermindering van de Duitsche jaarlijksche quota, waardoor de betalingen volgens het plan-Young met ongeveer 20 pet. verminderd zouden worden. 3. Indien noodig, bijeenroeping van een speciale bijeenkomst van de commissie van advies der Bank voor Internationale Be talingen om den beiden eersten voorstel len een practisch uitvoerbaren vorm te ge ven. 4. Bijeenroeping van een financieele conferentie der voornaamste mogendheden om de mogelijkheid van een moratorium voor twee tot drie jaar voor alle oorlogs- en hersteldschulden te overwegen. ITALIË DE ANARCHIST SCHIRRU TER DOOD VEROORDEELD. De anarchist Schirru, die eenigen tijd geleden te Rome werd gearresteerd in ver band met een complot tegen Mussolini en die gisteren voor de speciale rechtbank heeft terecht gestaan, is gisteravond door die rechtbank ter dood veroordeeld. Schir ru hoorde het vonnis in volkomen kalmte

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1931 | | pagina 1