22ste Jaargang
VRIJDAG 29 MEI 1931
No. 6908
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
BUITENLAND
Vijfde Nederlandsche Katholiekendag
S)e£cid6eli^6oii/tomt
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per post f2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad ia voor de Abonné'e ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regeL
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
Kleine advertentiën, van ten hoogste 80 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
Dit nummer bestaat uit vier bladen
V Paus en Bisschop.
Het „Volk" spreekt in een beschouwing
over de encycliek „Quadragesimo anno"
als haar meening uit, dat het „bezwaarlijk
is om nauwkeurig vast te stellen wat
zulk een pauselijke zendbrief bedoelt".
En het blad bewijst dit uit het feit, dat
„zoo een ervaren en geleerd man als de
Bisschop van Haarlem de encycliek juist
omgekeerd verstaat als haar tekst luidt".
Ja indien dkt waar zou zijn, dan zou
daarmede inderdaad wel een bewijs zijn
geleverd, dat de bedoeling van den pause
lijken zendbrief „bezwaarlijk" met zeker
heid kan worden aangegeven.
Indien dhfc waar zou zijn
Wij zullen eerst het „Volk" citeeren:
De tekst van de nieuwe pauselijke
encycliek is thans te Rome gepubli
ceerd en de katholieke pers laat zich
brokstukken er uit vertalen.
Hoe bezwaarlijk het is om nauwkeu
rig vast te stellen wat zulk een pau
selijke zendbrief bedoelt, bleek aan
stonds wel bijzonder duidelijk.
De Haarlemsche bisschop, mgr. Aen-
genent, die het encycliekfeest meevier-"
de, verleende, uit Rome teruggekeerd,
aan de „N. Haarl. Crt." een interview
en betuigde daarin er zijn bijzondere
voldoening over, dat volgens de en
cycliek „voor de verbetering van de
maatschappelijke toestanden wel meer
te verwachten is van ruime toepas
sing der naastenliefde dan van fle
strikte rechtvaardigheid."
Hetzelfde blad echter publiceert den
vertaalden tekst van het begin van
het document en daarin wordt juist
schamper gesproken over hen, die heb
voorstellen, „alsof het de taak ware
van de naastenliefde, om de door de
wetgeving maar al te vaak gedulde,
meermalen zelfs goedgekeurde schen
ding der rechtvaardigheid met haren
mantel te bedekken."
Waar zoo een ervaren en geleerd
man als de Bisschop van Haarlem de
encycliek juist omgekeerd verstaat als
haar tekst luidt, valt het te begrijpen,
dat het rondschrijven met voorzichtig
heid gelezen moet worden....
Het rondschrijven moet worden gelezen
met voorzichtigheid.
En de voorzichtigheid, welke vereischt,
dat men nadenkt, voordat men een oordeel
uitspreekt., wordt hier bij het „Volk"
schandelijk veronachtzaamd
Z. H. Exc. mgr. Aengenent heeft gewe
zen op 'n uitspraak, welke volgens een
verstrekt resumé aan het einde van de
encycliek zelf voorkomt. En deze uit
spraak is, klaarblijkelijk, heelemaal niet in
strijd met het gegeven citaat uit het begin
van de encycliek.
Wij zeggenklaarblijkelijk niet
in strijd voor wie nl. even wil naden
ken!
De encycliek wijst er op, dat men niet
aan de naastenliefde mag overlaten om te
herstellen of te bedekken, wat geschonden
is door de overtreding van de'rechtvaar
digheid. Neen, aan de rechtvaardigheid
moet allereerst worden voldaan!
Doch, op de eerste plaats, wordt feite
lijk helaas niet altijd de rechtvaardigheid
betracht, terwijl de overtreders van het
recht niet tot het vervullen van hun plicht
kunnen worden gedwongen. Dan moet de
naastenliefde haar taak vervullen.
En, op de tweede plaats, zal er, óók als
aan de eischen van de rechtvaardigheid
is voldaan, zoo goed mogelijk, nog veel
mensdhelijke nood te lenigen zijn! Dit is
duidelijk voor wie de feitelijke natuur
van den mensch op zichzelf en in de sa
menleving objectief wil beschouwen! En
hier ligt open het b r e e d e terrein voor
de naastenliefdeHier is de werkzaam
heid van de naastenliefde zoo noodzakelijk
en daarom zoo zegenrijk, dat van hare
ruime toepassing veel meer te verwachten
is dan van de strikte rechtvaardigheid
zonder de naastenliefde waar
mede, natuurlijk, niet beweerd wordt, dat
de strikte rechtvaardigheid haar eigen
plicht aan de toepassing van de naasten
liefde zou mogen overlaten
De tegenspraak, die het „Volk" heeft
meenen te ontdekken, bestaat dus niet,
noch in de encycliek zelf noch wat het
„Volk" beweert tusschen Paus en Bis
schop
V Katholiek en socialist.
Hoewel het „Volk" de encycliek „Qua
dragesimo anno" nog niet in haar geheel
heeft gelezen, komt het blad al op tegen
de verklaring daarin, dat een goed katho
liek niet tegelijk een waar socialist kan
zijn.
Dat het socialistisch orgaan deze pau
selijke verklaring niet graag wil acceptee
ren, is begrijpelijk!
Het „Volk" zou echter goed doen zelf
'ns duidelijk te zeggen, wat het verstaat
onder waar socialisme, zooak dat hier te
lande belichaamd moet zijn in de S. D. A.
P., en hoe zij zichzelf voorstelt de verhou
ding van dab socialisme ten opzichte van
leer en van de rechten van de Katholieke
Kerk.
Als het blad zulks onomwonden
zou doen, klaar en duidelijk, dan zou het
al zelf inzien, dat de genoemde pauselijke
uitspraak eigenlijkvanzelfsprekend is!
In ons vierde blad vervolgen wij met de
vertaling van de encycliek, welke verta
ling is ontleend aan de „Geld."
FRANKRIJK
VERTROUWENSVOTUM VOOR DE
REGEERING.
Briand verdedigt zijn politiek
In de Fransche Kamer, waar tegen de
verwachting in reeds gisteren de debatten
over de buitenlandsche politiek werden ge
houden, heeft de regeering een meerder
heid van 57 stemmen behaald, daar het
voorstel der radicalen, om aan de radicale
motie den voorrang te verleonen, met 318
tegen 261 stemmen werd verworpen. De le
geering had zich tegen dien voorrang ver
klaard en de kwestie van vertrouwen ge
steld.
Briand heeft gisteren zijn buitenlandsche
politiek in de Kamer verdedigd. Hij wees
de verwijten ten aanzien van zijn houding
te Genève van de hand. De Fr*iische Ka
mer heeft indertijd, na de debatten over
den Anschluss, als haar wil uicgesproken,
dat de Fransche regeering dit moest ver
hinderen en de Fransche delegatie heeft
haar opdracht te Genève naar beste krach
ten' uitgevoerd. Franklin-Bouillon heeft
vroeger eens de solidariteit van de vrien
den van Frankrijk bij de debatten in het
geding gebracht. Ditmaal heeft hij het ech
ter niet gewaagd te herhalen, dat Frank
rijk in Genève geisoleerd stond, daar
Frankrijk den steun van al zijn vrienden
beeft ontvangen.
Briand las vervolgens verschillende do
cumenten voor, om te bewijzen, dat Frank
rijk op juridische economische en politieke
gronden heeft gestreden en dat ook naar
die motieven is geluisterd. In het Fran
sche memorandum is de kwestie eveneens
op genoemde gronden behandeld. Er is op
gewezen, dat men geen verschil kan maken
tusschen de politieke en de economische
onafhankelijkheid van Oostenrijk. Is dat
soms afstand doen van het Fransche stand
punt? Aangezien Oostenrijk en Duitsch-
land, wat de juridische zijde van de kwes
tie betreft, niet de meening van Engeland
en Frankrijk zijn toegedaan, heeft men de
zaak voor het Perm. Hof van Intern. Justi
tie gebracht.
Een dergelijke handelwijze is overeen
komstig het gebruik en kan geen verraad
worden genoemd. Schober heeft tot twee
maal toe verklaard, dat hij zich van voort
zetting der onderhandelingen met Duitsch-
land zal onthouden, zoolang het Haagsche
Hof geen oordeel heeft uitgesproken. Wat
zou men anders in mijn plaats hebben ge
daan? aldus Briand.
POLEN
EEN KABINET-PRYSTOR IN POLEN
GEVORMD.
De staatspresident heeft zijn goedkeu
ring gehecht aan de ministerlijst, die hem
door den kabinetsformateur Prystor werd
voorgelegd.
Zalcski is weer minister van buitenland
sche zaken en Pilsoedski weer minister van
oorlog.
AMSTERDAM, 28 Mei.
Het programmaboek van den Vijfden
Nederl. Katholiekendag vermeldde als
aanhangsel van het ernstig vergaderings-
werk een gemeensohappelijken tocht op
Donderdag 23 Mei naar de heiligdommen
van St. Willibrord, O. L. Vrouw ter Nood
en Sint Adelbert te Heiloo en Egmond, en
laten wij er aanstonds bijvoegen, dat dit
het meest geslaagde deel is geweest van
heel het congres, zooals we trouwens na de
ervaringen van de laatste dagen wel ver
moed hadden.
't Was omtrent elf uur in den morgen,
dat wij met een honderdtal deelnemers,
verdeeld over drie fraaie tourings, van het
Spui vertrokken in de richting Haarlem
onder de liefelijkste lentelucht, die denk
baar is.
Na een gezwinde reis over den gladden
Rijksstraatweg hielden wij in Haarlem stil
voor het bisschoppelijk paleis, waar Mon
seigneur Aengenent met zijn secretaris,
de Abt van Oosterhout, Dom Jean de Pu-
niet de Parry met de paters Schutte en
Huijben O.S.B., de leden van het Hoofdbe
stuur en het plaatselijk Komiteit zich in
afzonderlijke auto's bij ons aansloten, en
voort ging het weer door de heerlijke lente
langs Schoten, Westerveld, Velsen-Drie-
huis, Velsen-Noord, langs het buitengoed
Scheybeeck, dat ons natuurlijk aan Vondel
deed denken, Beverwijk, Castricum, Lim-
men, Heiloo (wat eigenlijk 'n omweg was)
naar Oesdom, ook Runxputte geheeten,
waar we tegen éénen aankwamen. Het kof
fiemaal stond al gereed, voor de autoritei
ten aan 'n afzonderlijke tafel, maar na 'fc
maal scharrelde hoog en laag gemoedelijk
door en langs en onder elkaar heen in den
sc'haduwvollen tuin van Hotel Ruiter en in
de rustieke lanen van het Bede vaar t-park.
Om twee uur werd in de devotie-kapel een
Pontifikaal Lof gedaan door Mgr. Aenge
nent met assistentie van de pastoors Colla
en Van Meeuwen als troondiakens, pas
toor Koets uit Vollenhove als diaken en
kapelaan Kester uit Heiloo als subdiaken.
Onder het Lof hield pastoor Nolet, se
cretaris van den Nederl. Katholiekendag
en oud-kapelaan van Heiloo, een pakkend
preekje over O. L. Vrouw ter Nood en den
H. Willibrord.
De gedachte, aldus spreker, om als be
sluit van den Vijfden Nederl. Katholieken
dag een bedevaart te houden naar Heiloo
ging uit van de professoren der Nijmeeg-
sche Universiteit, die daardoor bewezen,
dat zij even katholiek als Nederlandsch
voelden. Waar kunnen we beter den zegen
over het christelijk familieleven afsmee-
ken, dan bij de allerzuiverste Vrouwe, de
Moeder van goeden raad, die hier sinds
eeuwen vereerd wordt als O. L. Vrouw ter
Nood? Reeds in de XVe eeuw stond hier
een Maria-kapel, die zich steeds in een
grooten toeloop verheugde,, maar tijdens
het beleg van Alkmaar in 1573 gedeeltelijk
in 1637 grondig verwoest werd. Maar de
devotie zelf kon niet weggerukt worden
uit de harten der eenvoudige landbouwers,
wier voorvaderen het Roomsche geloof
van niemand anders ontvangen hadden
dan van Sint Willebrord, aan wien nog in
den kom van het dorp een put herinnert,
op het gebed van den heilige ontsprongen.
De devotie nam zelfs hoe langer hoe meer
toe, zoodat Mgr. Callier in 1905 bevel gaf,
de kapel weer op te bouwen en de devotie
in uiterlijke eere te herstellen.
Sindsdien is Oesdom een lustwaranda
geworden, waar hoe langer zoo meer pel
grims komen, om O. L. Vrouw aan te
roepen in allerhanden nood. Met een aan
sporing tot de congressisten, om de uitvoe
ring der besluiten van den afgeloopen Ka
tholiekendag te stellen onder de bescher
ming van de Moeder Gods en haren die
naar Sint Willibrord, den apostel van het
katholieke geloof in Nederland, opdat on
der hunne voorbede het katholiek huwelijk
in ongerepte éere blijve, eindigde Pastoor
Nolet- zijn eenvoudig, maar treffend
woord.
Toen weer in de tourings en naar den
Egmondschen Sint Adelbertusakker getuft,
waarin het lichaam van „Sint Aelbrecht"
den apostel van Kennemerland, 'n tijd
lang begraven is geweest. Maar oh ramp,
de heerlijke lentelucht was ineens gaan be
trekken, 'n onweertje brak los, zooals trou
wens De Bildt voorspeld had, en net toen
we voor den akker stil hielden, goot het
bakken van den hemel. Even beraadsla
gen en toen kwam het wijs consigne: door
rijden naar de kerk van Rinnegom, waar
kerkelijk ook Egmond-Binnen onder hoort,
en daar in het heiligdom, aan Sint Adel-
bertus toegewijd, de vergadering belegd,
die we eigenlijk op den akker hadden
willen houden. Daar aangekomen, sprak
Dom Huijben O.S.B., bekend uit zijn pole
miek met prof. van Ginneken over het
auteurschap van „De Navolging öhrisfci",
ons toe over Sint Aelbrecht, den metgezel
van Sint Willibrord, als diaken verbonden
aan de kerk van Heiloo, die in 740 in Eg-
mond stierf en daar begraven werd.
Reeds vroegtijdig, werd over dit graf een
steenen heiligdom gebouwd, waarvan Dr.
Holwerda in 1921 de fundamenten heeft
blootgelegd. Sindsdien kwam de St. Ael-
brechtsput, ontsprongen op de voorbede
van den heilige, weer in hooge eere en in
1921 verkocht de eigenares, de Ned. Herv.
Gemeente, de S. Adelbertsakker met den
put voor 5000 gld. aan de Sint Adelbert-
Stichting. Nederland was weer 'n heilig
dom rijker, dat zelfs op 25 Juni 1923 be
zocht werd door niemand minder dan Mgr.
Callier, die daar kwam bidden op het graf
van den apostel van Kennemerland en den
wensch uitte, daar gaarne een devotie-ka
pel herrezen te zien, een wensch, die nog
steeds niet verwerkelijkt is, maar vast en
zeker eenmaal verwerkelijkt zal worden.
Na de toespraak van den geleerden Dom
Huijben, reden 'wij door het met vlaggen
versierde dorp zoozeer toonde het volk
daar met ons bezoek ingenomen te üijn
naar Egmond-Binnen terug tot voor de
uitspanning Rust-oord, waar de heel club,
Bisschop en deftig hoofdbestuur incluis,
op 'n genoeglijke manier de thee gebruikte,
maar dat wij niet verlieten, voordat onder
Blitz-belichting van het gezelschap een
kiek was genomen.
Ondertusschen was de regen opgehou
den, de lucht opgeklaard en was het mo
gelijk, te voet te gaan naar het traditie
volle terrein, waar eenmaal de beroemde
Regale Abdij van Egmond gestaan heeft
en herrijzen zal. Daar aangekomen nam
Mr. Kortenhorst, voorzitter van de R. K.
Werkgeversvereeniging, die een vlot en
boeiend spreker is, het woord en begon te
spreken over de geschiedenis van Eg-
mond's A'bdij en over het velen katho
lieken en niet-katholieken dierbare
ideaal, dat heerlijk monument daai; in
modernen vorm herrezen te zien.
De oorsprong van deze Abdij verliest
zioh in het duister der verre eeuwen, maar
wij zullen toch trachten, aan de hand van
vertrouwbare gegevens er eenig liclit voor
de lezers over te verspreiden.
Toen Sint Willibrord in Kennemerland
het H. Geloof verkondigd had, liet hij er
zijn metgezel St. Adelbert, ook Aelbrecht
genoemd, aohter, waarschijnlijk als diaken
van de kerk te Heiloo. W. J. Hofdijk be
weert, dat het een Engelsohe koningszoon
was en zegt van hem in een zijner Balla
den:
„Daar was een hooge koningvspruit,
Een zoon van Sussex' Heer,
Maar die met heel zijn edel hart
Een prediker van Christus werd,
Van Christus en zijn leer".
Aelbrecht scheen zich gaarne in Egmond
op te houden en stierf er in 740 'n heiligen
dood. Het vrome volk bouwde op of bij
zijn graf een houten kerkje, dat door d-e
Noormannen herhaaldelijk vernield, maar
even herhaaldelijk hersteld werd. Graaf
Dirk I evenwel, die door den koning der
Franken, Karei den Eenvoudigen, in 922
met vele goederen te Egmond begiftigd
was, bouwde ter plaatse, waar later de ab
dij van Egmond zou verrijzen, een houten
klooster voor Benediktijner nonnen.
Aan een der zusters nu, de vrome Wilfsit,
verscheen de H. Adelbert verschillende ma
len, en verzocht haar te willen zorgen, dat
zijn lichaam, dat onder de aarde rustte,
zou worden „verheven". De vrome Graaf
Dirk I hoort dit, laat het lichaam opgraven,
bij welke gelegenheid de bovengenoemde
bron wonderbaar ontsprong, en brengt het
met grooten luister naar het klooster der
Zusters. Dit houten Zusterklooster nu liet
Graaf Dirk II, zoon van Dirk I, vervangen
door een steenen, waarin hij monniken
plaatste. Zoo werd Dirk II de stichter der
beroemde St. Adelbert's Abdij niet alleen,
maar bleven na hem alle graven van Hol
land Heeren der Regale Abdij, waarover
zij in tijdelijke en financieele aangelegen
heden het bevel voerden en waar zij ook
eeuwen-lang begraven werden, zoodat men
Egmond voor Holland kan noemen wat
Westminster Abbey voor Engeland, Saint
Denis voor Frankrijk werd.
Helaas in 1573 werd deze roemvolle Ab
dij, haard van godsdienst, wetenschap en
kuituur, verwoest door de Geuzen tegelijk
met het heiligdom van O. L. Vrouw ter
Nood te Oesdom. Slechts eenige bouwval
len bleven over. In 1800 werden zelfs deze
met den grond gelijk gemaakt, ja in 1820
werden de ondergrondsche grafsteden van
Graven, Abten en Edelen geschonden en
verspreid.
Maar de herinnering en piëteit stierven
niet geheel en al. Reeds in 1841 drong prof.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Fascistische agitatie tegen de Katholie
ken te Rome.
Motie van wantrouwen in de Fransche
regeering.
Prof. Piccard en ir. Kipfer zijn na een
geslaagde tocht, waarbij zij de 16.000 M.
hebben bereikt, behouden geland. (2de
blad).
BINNENLAND.
De vijfde Nederlandsche Katholiekendag
OMGEVING.
Stormschade in verschillende gemeenten
(4de en 1ste blad).
dr. D. J. van Lennep er bij koning Willem
II er op aan, te Egmond een gedenkteeken
op te richten. Daarna ijverde Dom Charles
van Heteren, een Hollandsche Benediktijn
te Rome, jarenlang vurig voor 't herstel dei-
Abdij. Op aansporen van Dom van Hete
ren (die stierf in 1906) kocht de Amsterdam
mer Bernard de Bont in 1903 de gronden
waarop eens de Abdij gestaan had. In 1905
wekte de liberale Charles Boissevain geest
drift voor het hersted. In 1908 vestigden zich
de Benediktijnen in Oosterhout, wat ook
prikkelend en stuwend werkte. In 1909 werd
de St. Adelbe-rtstichting opgerioht, die het
terrein, dat de inmiddels overleden de Bont
in 1903 gekocht had, in bezit kreeg. In
1919 kreeg dezelfde stichting ook den St.
Adelbersakker in bezit (zie boven) en nu
is men sinds jaar en dag, niet alleen van
katholieke, maar ook van niet-katholieke
zijde, bezig èn om de Regale Abdij van Eg
mond te herstellen (onder arehitektuur van
Kropholler) èn om op het voormalige graf
van den Apostel van Kennemerland een
waardig heiligdom neer te zetten.
Dit alles kregen wij te hooren van den
sympathieken, vlot-sprekenden mr- Korte n-
horst, die daar in de openlucht, op een ter
rein, waar nog niet® van een abdij te zien
was, op een geïmproviseerden kansel ('n
omgekeerde waschtobbe, door een der be
woners verstrekt!!) zoo vurig de belangen
van de Stichting, waarvan hij na Ruys de
voorzitter is, bij Herder en kudde wist te
bepleiten.
't Was intusschen half 6 geworden. Na 'n
hartelijk applaus ging het nu vlug naar de
tourings en in een flink vaartje vlogen wij
naar A'dam terug, dat wij ruim zeven uur
binnenreden. Wa® 't wonder, dat we onder
weg mutatis mutandis op Egmond, toepas
ten, wat Albertine Smulders in 1906 voor
Heiloo dichtte:
„Wie doet in Kennemerland
Weer de oude klokke zingen?
Wie wekt ze weder op,
De doode herinneringen,
In heldren schijn?"
H. A ULLEMAN, Pr.
ENGELAND
HET BEZOEK DER DUITSCHE
MINISTERS TE CHEQUERS.
De diplomatieke medewerker van de
„Daily Tel." meldt, dat bij het bezoek der
Duitsche ministers aan Engeland oa. de
vier volgende financieele voorstellen be
sproken zullen worden:
1. Staking der niet-gewaarborgde her
stelbetalingen voor den tijd van twee of
drie jaar en belegging van deze bedragen
in Duitsche ondernemingen overeenkomstig
het advies van de Bank voor Internationale
Betalingen.
2. Een vermindering van de Duitsche
jaarlijksche quota, waardoor de betalingen
volgens het plan-Young met ongeveer 20
pet. verminderd zouden worden.
3. Indien noodig, bijeenroeping van een
speciale bijeenkomst van de commissie van
advies der Bank voor Internationale Be
talingen om den beiden eersten voorstel
len een practisch uitvoerbaren vorm te ge
ven.
4. Bijeenroeping van een financieele
conferentie der voornaamste mogendheden
om de mogelijkheid van een moratorium
voor twee tot drie jaar voor alle oorlogs-
en hersteldschulden te overwegen.
ITALIË
DE ANARCHIST SCHIRRU TER DOOD
VEROORDEELD.
De anarchist Schirru, die eenigen tijd
geleden te Rome werd gearresteerd in ver
band met een complot tegen Mussolini en
die gisteren voor de speciale rechtbank
heeft terecht gestaan, is gisteravond door
die rechtbank ter dood veroordeeld. Schir
ru hoorde het vonnis in volkomen kalmte