22ste Jaargang
DINSDAG 5 MEI 1931
No. 6889
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
BUITENLAND
BINNENLAND
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f2.60 per kwartaal
Franco per post f 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en vex'koop f 0.50.
Dit nummer bestaat uit drie bladen
V De cultureele waarde van
het Christendom.
Het Christendom heeft niet als eerste
doel, den mensch beschaving, cultuur te
brengen.
Het eerste doel van den Christelijken
Godsdienst is, de menschen te brengen tot
den dienst van God, en hen zóó, in dien
dienst, het waarachtig gelulc te schenken.
Maar in dit eerste doeJ ligt al opge
sloten een tweede doel, de menschen te
beschaven, de door God gegeven geestelij
ke vermogens van den mensch te cultivee-
ren, tot een zoo volmaakt mogelijke ont
wikkeling te brengen.
En het Christendom wil dit tweede
doel ook heel positief.
Een liberaal orgaan, het „Utrechtsch
Dagblad" erkende dezer dagen de cultu
reele taak, de cultureele waarde en ver
diensten van het Christendom, toen het
blad naar aanleiding van het ontwerp van
minister Donner tegen godslastering o.m.
het volgende opmerkte:
Dit wetsontwerp moeten wij, ten
deele, aanmerken als een positie kie
zen van den Nederlandscnen wetge
ver tegen de beginselen van den Sov
jetstaat. De anti-godsdienstige exces
sen, die bij den Minister den beker
deden volloopen, en waarvan hij in
den noot op pag. 1 der Toelichting ge
waagt, zijn typische Sovjet-excessen.
De godsdienstige waarden, ook de
leerstelling-godsdienstige voorstellin
gen (de ougeloovige denke alleen
maar aan den rijkdom van kunst dien
zij hebben te voorschijn gebracht), be
lmoren tot 't Wesi-Europeesch, tot het
Nederiandseh cultuurgoed. Het 'is het
recht en de plicht van een Staat als
de onze zich, ook door middel van de
binnenlandsche wetgeving, tegen de
ondergrondsche practijken' van Mos
kou te verweren, zooals het recht en
de plicht van onze Overheid was, de
Tribune van de leeszalen te weren.
Aangezien de Tribune geen vrij or
gaan is, maar een instrument van de
Moskovitische dictatuur.
Men moet inderdaad blind zijn, om de
cultureele gevolgen van het Christendom
te miskennen.
En toch zijn er, helaas, zoovelen, die
door onkunde en hartstocht met zulk
een blindheid zijn behept, dat zij zelfs de
ze zoo klaarblijkelijke feiten niet waarne
men.
Intusschen moeten toch ook eerlijke
niet-Ohristenen de groote cultureele waar
de van het Ohristendoni erkennen wat
ook hun ten zegen moge zijn
BELGIE
DE VLAAMSCHE NATIONALISTEN.
Dr. Borms door een bajonetsteek gewond.
De Brusselsclie correspondent van de
„Msb." meldt:
Duizenden Vlaamsche nationalisten, ge
komen uit alle deelen van het Vlaamsche
land, hebben Zondag een grooten landdag
gehouden in het dorpje Wemmei, gelegen
aan de poorten van Brussel. Verschillende
bekende leiders hebben er het woord ge
voerd.
De geheele Brusselsche en voorstedelij
ke politie, benevens belangrijke afdeelin-
gen gendarmen te paard en te voet, waren
gemobiliseerd en gedurende enkele uren
had men den indruk, dat Brussel en omge
ving in miniatuur staat van beleg waren.
Er hebben zich nogal ernstige inciden
ten voorgedaan. Hier en daar, vooral te
Brussel, hadden schermutselingen plaats
met „franskiljons". De Brusselsche politie
trad hierbij hardhandig en partijdig tegen
de Vlamingen op. Wij hebben een Vlaam
se hen manifestant zien arresteeren, die
uiets anders had gedaan dan zich te ver
dedigen tegen „franskiljonsche" studenten,
die hem op laffe wijze ha-dden aangevallen.
Later werden door een honderdtal gen
darmen hevige charges tegen de Vlamingen
uitgevoerd, omdat dezen in optocht door de
straten trokken, wat enkele uren tevoren
>or een hatelijken maatregel verboden
Dr. Borms kreeg op dat oogenblik een
bajonetsteek in den rug.
Men hield dit zoolang mogelijk voor de
betoogers verbórgen en Borms sprak zelfs
de manifestanten nog vanuit een auto toe.
Kort daarop werd hij, na voorloopig ver
bonden te zijn, naar zijn huis te Merxem
vervoerd.
De ruggegraat schijnt geraakt te zijn,
hoewel, volgens de laatste berichten, de
wonde niet levensgevaarlijk is.
Toen de Vlamingen te Wemmei het ge
beurde met Borms vernamen en het uitda
gend optreden der gendarmen moede wa
ren, namen zij zoo'n dreigende houding aan,
dat de bevelhebber hel raadzaam vond de
gendarmen terug te trekken. Niet zoodra
was dit geschied, -f kalmte keerde te Wem
mei terug.
Men vraagt zich niet zonder reden af,
of de regeering werkelijk met blindheid
is geslagen en nog steeds niet begrijpt,, dat
de Vlamingen willen vergaderen zonder be
dreiging met bajonetten en geweren.
DE TYPOGRAFENSTAKING TE
BRUSSEL.
Er staken nog steeds een aantal typo
grafen van Brusselsche couranten en druk
kerijen, hoewel zelfs de leiders der bewe
ging de staking mislukt achten. De meeste
bladen hebben trouwens reeds de stakers
door werkwillige elementen vervangen.
Zondag kwamen de gedelegeerden der
Belgische federatie van typografen in een
buitengewoon congres te Brussel bijeen.
Met 40 tegen 26 stemmen en 5 onthoudin
gen werd nogmaals besloten de Brusselsche
typografenstaking niet te erkennen en dus
ook niet te steunen. Na afloop van het con
gres werden verscheidene gedelegeerden
door wachtende stakers aangevallen en ge
slagen.
COMMUNISTISCHE ACTIE IN
BELGISCH CONGO.
In een telegram uit Rome heet het, dat
uit tal van berichten van verschillende pun
ten van Afrika afkomstig, blijkt, dat het
communisme ernstige actie voert en zijn
funesten invloed uitbreidt onder de primi
tieve volksstammen.
In den Belgischen Congo trachten de
communisten een soort operatie-basis voor
oentraal-Afrika te vestigen.
De Belgische regeering, die zich steeds
van de gevaren is bewust geweest, welke
de communistische agitatie voor de kolo
nies van oentraal-Afrika met zich brengt,
heeft alle maatregelen getroffen, om aan
de beweging paal en perk te stellen.
PORTUGAL
MADEIRA'S ONDERWERPING.
Het eiland door d regeeringstroepen bezet
Het Portugeesche departement van mari
ne meldt, dat de minister van marine Zon
dag te Eunchal is aangekomen met de oor-
logs- en transportschepen, die troepen
landden ter bezetting van de stad.
Ook gisteren zijn troepen geland, om de
districten Machico en Santa Cruz te bezet
ten. De andere districten waar de revolu-
tionnaire beweging zich heeft doen gelden,
zullen eveneens worden bezet.
Het militaire commando van het eiland
is opgedragen aan kolonel Feranda Borges,
den commandat der militaire strijdkrach
ten. Totdat de toestand weer geheel nor
maal is, zal kolonel Silva Real buitenge
woon regeeringsafgevaardigde op de Azo-
ren zijn.
De door de opstandelingen gevangen ge
nomen officieren zijn in vrijheid gesteld.
Te Eunchal heerscht volkomen rust.
Nader wordt gemeld: De blokkade van
Madeira is opgeheven. Alle schepen kun
nen Funchal weer aandoen.
ROEMENIE
KONING CAROL CONFEREERT MET
KONING ALEXANDER.
Uit Belgrado .vordt gemeld, dat de ko
ningen van Roemenië en van Zuid-Slavië
elkaar gisteren op Zuid-Slavisch gebied
hebben ontmoet in de buurt van de grens.
Tri politieke kringen te Belgrado hecht
men aan deze samenkomst politieke betee-
kenis.
CHINA
DE OPSTAND IN ZUID-CHINA.
Toenemend verzet tegen Tsjang Kai Sjek.
Naar gemeld wordt, breidt de opstandige
beweging in Zuid-China zich uit. Men
vreest, dat de centrale regeering van Nan
king niet in staat zal zijn, zonder een nieu
wen oorlog haar macht te herwinnen.
Er zijn geruchten in omloop, dat ook vele
Chineesche legerofficieren de beweging te
gen staatspresident Tsjang Kai Sjek steu
nen.
Onafhankelijkheid van Zuid-China
geproclameerd.
De Engelsche regeering heeft drie oor
logschepen naar Nanking gezonden, klaar
blijkelijk omdat zij bevreesd is voor nieuwe
vijandelijkheden tegenover de buitenlan
ders in verband met het uitbreken van een
nieuwen opstand m Canton en waarschijn
lijk ook wegens het afbreken der onder
handelingen over de opheffing der exter
ritoriale rechten.
De leiders van den opstand te Kanton
hebben de onafhankelijkheid van Zuid-Chi
na geproclameerd en een eigen regeering
gevormd. Tsjang Kai Sjek heeft te Nanking
30 Chineesche oorlogschepen en sterke
strijdkrachten geconcentreerd.
RUSLAND EN CHINA.
Verkoop van den Oost-Chineeschen
spoorweg?
Volgens een telegram uit Harbin maken
de onderhandelingen tusschen Rusland en
China inzake den Oost-Chineeschen spoor
weg in Mantsjoerije, zulke snelle, vorderin
gen, dat de Russische regeering maatrege
len treft om dezen belangrijken spoorweg
aan China te verkoopen.
Zooals men zich zal herinneren, werd
voornamelijk over dezen spoorweg in 1929
tusschen Rusland en Mantsjoerije een on-
officieelen oorlog gevoerd.
De consul der sovjetrepubliek en de vice-
president van den spoorweg hebben zich
naar Moskou begeven voor het voeren van
besprekingen.
AMERIKA
BEWAPENING EN WERELDCRISIS.
Redevoerigen van Hoover en Theunis.
Door den president van de Amerikmn-
sohe sectie der internationale kamer va-n
koophandel, Salas Strawn, werd gisteren
het zesde congres van de internationale ka
mer van koophandel, waaraan ongeveer
duizend gedelegeerden uit dertien verschil
lende Landen deelnemen, geopend.
In zijn begrootingsrede verklaarde Hoo
ver, dat zelfs de Vereenigde Staten door de
wereldcrisis in een toestand, van ernstige
depressie zijn gekomen, waarvan de wereld
oorlog met zijn vernielingen en de daaruit
voortvloeiende financieele lasten en sociale
en politieke onrust de schuld draagt.
De wereld, aldus Hoover, geeft jaarlijks
vijf milliard dollar uit voor bewapening, d.
w. z. zeventig procent meer dan vóór den
wereldoorlog.
Vijf en een half millioen man bevinden
zich onder de wapenen en twintig millioen
staan gereed als reserve, hoewel reeds
twaalf jaar sinds den wapenstilstand zijn
verloopen en alle knden door het Kellog-
pact een oorlog buiten de wet gesteld heb
ben.
Deze bewapening is een verspilling van
een ontzaglijk deel van het nationale vermo
gen en daarom is niets van meer belang dan
dat de ontwapeningsconferentie van Genéve
met succes bekroond wordt.
Amerika heeft bij deze conferentie, om
hare indirecte uitwerking op den vrede, het
vertrouwen en het herstel van economisch
gezonde verhoudingen, buitengewoon veel
belang.
De leden van de internationale handels
kamer, aldus besloot Hoover zijn rede, moe
ten er op aandringen, dat dit vraagstuk
moedig en eerlijk wordt aangepakt.
De vroegere' Belgische premier, Theunis,
bracht daarna een uitvoerig rapport uit
over den economisehen toestand over de
geheele wereld. Volgens zijn meening is de
periode van depressie voor het grootste
gedeelte voorbij en breekt voor de wereld
een periode van rustiger zakenleven aan
als een eerste schrede naar de ontspanning.
Het gebrek aan wederzijdsche begrijpen
der verschillende naties op economisch ge
bied is een van de hoofdoorzaken van de
tegenwoordige moeilijkheden. De wereld
moet inzien, dat zij economisch een eenheid
vormt.
Met betrekking tot Amerikaansohe thesis
betreffende een verhooging der loonen ver
klaarde Theunis, dat de verbruikstheorie,
die van de beter betaalde werknemers een
koogeren omzet verwacht, meestal tol over
productie leidt, tot een kunsmatige verhoo-
giiig van den levensstandaard en daardoor
weer tot hooge beschermende rechten. De
overproductie bebeekent geen vermeerde
ring van den rijkdom vaq een volk, maar
een verkwisting van kapitaal en materiaal.
BLOEDIG GEVECHT IN HONDURAS.
Verscheidene dooden.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Bij een gevecht, dat in Honduras, in de
nabijheid van Santa 'Blo-sa, tusschen opstan
delingen en regeeringstroepen is geleverd,
zijn meer dan 200 personen gedood. Onder
de dooden en gewonden bevinden zich vele
invloedrijke zakenlieden, terwijl eenige voor
aanstaande bursrers als gijzelaars door de
rebellen zijn medegevoerd, die op hun te
rugtocht de woningen en bruggen verniel
den. De aangerichte materieele schade is
zeer groot.
Te Washington is het officieele bericht
ontvangen, dat de opstandelingen onder lei
ding van generaal Gregoria Fr -'-era c.a. 50
man van het garnizoen va-n Santa- Rosa heb
ben gedood, alsmede den gouverneur van
het departement, den militairen bevelheb
ber en het hoofd der politie van Teguci
galpa.
R. K. VREDESBOND IN NEDERLAND.
Oprichting van de afdeeling Haarlem.
Te Haarlem heeft Maandagavond de of
ficieele stichting plaats gehad van de af
deeling Haarlem van den R: K. Vredesbond
in Nederland.
Daarbij waren aanwezig Z. H. Exc. Mgr.
J. D. J. Aengenent, bisschop van Haarlem,
de boogeerw. heer H. A. Th. van Dam, De
ken van 's Gravenhage, mr. J. B. Bomans,
lid van Gedeputeerde Staten van N.-Hol-
land, pastoor L. J. Willenborg van Bloe
men daal, de heer P. J. M. van Tetering,
secretaris van het Katholiek Comité van
Actie te Haarlem, de heer J. Bulten, lid
van het hoofdbestuur en de oprichter van
den Vredesbond, de heer Ko de Haan.
Berichten van verhindering waren inge
komen van jhr. mr. dr. A. Röell, commissa
ris der Koningin in de provincie Noord-Hol
land, van den heer C. Maarschalk, burge
meester van Haarlem, Mgr. M. P. J. Möli
man, vicaris-generaal va-n het bisdom en
van den hoogeerw. heer Westerwoudt, De
ken van Haarlem.
De voorzitter, L. Povel, opende met een
woord van welkom to+ Mgr. J. D. J. Aen
genent en zette in het kort het tweeledig
doel van den R. K. Vredesbond uiteen:
Studie en actie en weer speciaal op de
internationale gebedsactie voor den vrede.
De afgevaardigde van het hoofdbestuur,
de heer Bulten, installeerde daarna het af-
deelingsbestuur met een inleidend woord.
Als eerste daad wilde het bestuur het
eere-lidmaatsohap schenken aan mej. Pee-
tei's, eere-voorzitster van den R. K. Vrou
wenbond, aid. Haarlem.
Daarna was bet woord aan Prof. dr. T.
Brandsma O.Carm., uit Nijmegen, die een
vredesrede hield.
Daarna kwam aan het woord Z. H. Exc.
Mgr. J. D. J. Aengenent, die zijn bijzendere
blijdschap uitdrukte over de oprichting van
de afdeeling Haarlem. Daardoor, aldus spr.,
komt een der twee woorden van zijn devies,
Pax, nader tot zijn verwezenlijking. De
christelijke levensopvatting vindt mede
uiting in de vredesactie.
Maar als iedere Katholiek deze gedachte
heeft, waarom dan nog Vredesbond en? Het
antwoord daarop is, dat elke mensch met
een ede levensbeschouwing den drang
bezit deze te manifesteeren. Daardoor
wordt de innerlijke levensovertuiging ver-
li erkt. Wanneer andere richtingen ook dien
drang gevoelen, moeten wij ons innerlijk le
ven zeer zeker naar buiten uitdragen.
De Christelijke vredesidee moet zich ook
in uiterlijke act-ie toonen en daarvoor is een
bond noodzakelijk. Er moet aan de besturen
van het land getoond worden, dat het volk
werkelijk den vrede wil. Daarom verheug ik
mij, aldus Mgr., dat in de bisschopsstad een
afdeeling van den Vredesbond is opgericht
ten voorbeeld va" andere steden. Mgr.
sprak de hoop uit, dat het bestuur zeer
veel goeds zal kunnen doen en het leden
tal der afdeeling in zijn stad gestaag zal
groeien. (Applaus).
Mej. Peeters dankte voor het haar aan
geboden eerelidmaatschap en stelde voor,
dat de afdeeling aan het Hoofdbestuur als
haar wensch zal te kennen geven, dat voor
al de jeugd zal worden bewerkt voor de
vredesidee, zoowel nationaal als interna
tionaal.
Mgr. besloot de bijeenkomst met het ge-
van van den bisschoppelijken zegen.
DE RADIO.
Het aantal luisteraars in ons land.
In het eerste kwartaal 1931 bedroeg het
aantal aangegeven radio-ontvanginrichtin-
gen in Nederland 269.862, terwijl het aan
tal aangeslotenen aan radio-distributie-
centrales 189.965 beelroeg.
In totaal komt dit overeen met een ge
middelde van zes luisteraars per honderd
inwoners.
Relletjes in een dorpje bij Brussel.
Toenemende onrust in China.
Bloedige gevechten- in Honduras.
Ernstig bootongeluk op het meer van
Constanz (Buitenl. Berichten 2e blad.)
BINNENLAND.
Benoemingen in het Bisdom Haarlem.
(Kerkn., 1ste blad).
Huisbewaarder te Amsterdam vermoord.
(2de blad).
P. Dr. GERLACHUS ROYEN 0. F. M.
Lid van den Kon. Academie van
Wetenschappen.
Naar de „Msb." verneemt, is pater dr.
Gerlachus Royen O. F. M. gekozen tot ge
woon lid van de Koninklijke Academie van
Wetenschappen te Amsterdam.
De Koninklijke Academie, die den ge
leerden zoon van St. Franciscus in haar
midden riep, aldus de „Msbd." toon
de hiermede dat zij ware wetenschappe
lijke verdiensten ook buiten de hooglee-
raaiawereld weet te waa-rdeeren. De be
noeming is voor pater Royen door deze
omstandigheden nog te eervoller.
Wij bieden hem onzen welgemeenden ge-
lukwensch met de bizondere onderschei
ding, welke hij in de vaderlaudsehe katho
lieke wetenschappelijke wereld deelt, met
prof. van Ginneken, mgr. Schrijnen en prof.
Keesom.
DE SPELLINGSKWESTIE OP
HAAGSCHE SCHOLEN.
In verband met het rondschrijven van
B. en W.
Het Tweede Kamerlid mejuffrouw Wes
terman heeft aan den Minister van Onder
wijs, Kunsten en Wetenschappen, de vol
gende vragen gesteld:
Heeft de Minister kennis genomen van
het rondschrijven door het college van B.
en W. van 's Gravenhage, gericht tot de
hoofden van openbare onderwijsinrichtin
gen in die gemeente, waarbij wordt mede
gedeeld, dat het college met ingang van het
cursusjaar 1931/1932 de spelling van de Ne-
derlandsche taal wenscht te zien onderwe
zen overeenkomstig de regels van de Vries
en Te Winkel?
Is het den Minister bekend, welke be
weegredenen B. en W. van 's Gravenhage
in deze zaak geleid hebben?
Is de Minister niet van oordeel, dat door
deze aanschrijving van B. en W. van 's Gra
venhage, welke in strijd is met de circu
laire, waarin door den Minister verleden
jaar eenige vrijheid op spellinggebied bij
het afleggen van examens werd toegestaan,
opnieuw verwarring op dit terrein zal ont
staan?
Welke maatregelen denkt de Minister te
nemen, om, zoo mogelijk, grootere verwar
ring te voorkomen?
UIT DE TEXTIELNIJVERHEID.
Een loonsverhooging.
Naar het „Hbld." verneemt, heeft de fir
ma Hederman te Almelo het loon harer
bontwerkers met 10 pet. verhoogt met veer
tien dagen terugwerkende kracht.
Benoeming hoogleeraar te Groningen.
Tot gewoon hoogleeraar in de letteren
en wijsbegeerte (Duitsche letterkunde)
aan de universiteit te Groningen is be
noemd dr. Th. C. van Stockum, totnogtoe
lector in de letteren en wijsbegeerte aan
die universiteit.
Dr. Van Stockum werd 18 Februari 1887
te Dordrecht geboren.
Bierverbruik gedaald.
Naar het Centraal Bureau voor de Sta
tistiek mededeelt, hebben de brouwerijen
in 1930 2.280.000 H.L. bier afgeleverd, tegen
over 2.316.000 H.L. in het vorige jaar. De
afzet met binnenlandsehe bestemming ging
20.000 H.L. (of 1 pet.), de export 16.000 H.L.
(of 10 pet.) achteruit.
Het binnenlandsoh verbruik van bier
veranderde weinig, daar de overigens
ook betrekkelijk geringe vermindering
van den binnenlandschen afzet der Neder-
landsche brouwerijen grootendeels gecom
penseerd werd door een in verhouding
sterke toeneming van den invoer van
bier, n.l. van 1.1 pet. tot 1.8 pet. van het
verbruik. Het totale verbruik bedroeg
2.171.00 H.L. (na 2.17G.000 H.L. in 1929); het
verbruik per hoofd 27.5 liter (na 28.0 liter).
De vermindering van het verbruik per
hoofd wordt toege cbreven aan het ongun
stige zomerweder; deels ook aan de toene
mende malaise en werkloosheid.