22ste Jaargang
ZATERDAG 2 MEI 1931
Nó. 6887
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
BUITENLAND
BINNENLAND
3)e£cidócHe0ou^omt
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij Tooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f2.60 per kwartaal
Franco per poet f 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per
regel.
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
Dit nummer bestaat uit vijf bladen
waaronder geïllustreerd Zondags
blad.
V De vrijheid en de religieuzen.
In liberale kringen vooral is de vrijheid
immer gevierd als een zeer kostbaar goed.
En inderdaad: de vrijheid heeft een niet
gemakkelijk te overschatten waarde.
Maar 't is een dwaling, vrijheid te beschou
wen als een zekere ongebondenheid, en de
geoorloofdheid van het gebruik van vrij
heid te stellen buiten de beperking, welke
daaraan wordt gesteld door plichten van
rechtvaardigheid en liefde ten opzichte van
anderen, en buiten de omgrenzing, welke
het algemeen belang aanwijst.
Als het begrip vrijheid redelijk en chris
telijk wordt opgevat, zijn er geen dieper
overtuigde voorstanders van de vrijheid,
dan wij.
Doch men moet de vrijheid niet alleen
verdedigen en bejubelen.... wanneer men
er zelf profijt van trekt.
Vrijheid, zoo ver redelijk en christe
lijk mogelijk voor den werkgever, maar
óók voor den werknemer; voor den' bezit
ter, maar óók voor den bezitlooze.
Vrijheid voor alle vredelievende staats
burgers onverschillig van welke gods
dienstige overtuiging en onverschillig van
welke politieke richting.
Een onpartijidge toepassing van
hun vrijheidsliefde blijkt echter voor velen
dikwijls heel moeilijk te zijn. Niet in het
minst ook voor velen in liberale kringen.
Wij treffen daarvan nu weer een voor
beeld aan in de „Haagsche Post", waar de
liberale oud-minister Treub, over de sala-
rieering van de onderwijzers-kloosterlingen
schrijvend, opmerkt':
„Het is ook van algemeene bekend
heid, dat 'S Rijks uitgaven voor de 'sala
rissen der onderwijzers, wat aangaat de
katholieke onderwijskrachten, slechts
zeer ten deele besteed worden voor de
onderwijzers en het onderwijs zelf en
kerkelijke doeleinden dienen, welke niet
strooken met de geloofsovertuiging van
de meerderheid der belastingplichtigen,
die hierin hebben bij te dragen".
Het christelijk-historisch orgaan „Neder
land sch Weekblad" neemt deze uitlating
van prof. Treub over!
Bij deze liberale en christelijk-histori-
sche opvatting maakt nu de „Tijd" van
gisteravond eenige opmerkingen, die heel
ad rem zijn:
„Een liberale oud-minister van Finan
ciën poneert hier de stelling, dat men bij
het vaststellen der salarissen rekening
moet houden met <|e besteding van die sa
larissen, welke dient te geschieden over
eenkomstig de geloofsovertuiging van de
meerderheid der belastingplichtigen. En
een christelijk-historisch weekblad neemt
die stelling „met instemming" over!
Heeft men de consequenties van deze
nieuwe theorie wel overwogen?
De Bond van soc.-dem. onderwijzers
neemt deel in het kapitaal van de N.V.
de Arbeiderspers. Roode onderwijzers dra
gen bij, individueel en collectief, in de
kosten van het Troelstra-oord. Zij leveren
geld aan de partijkas der S.D.A.P., aan
de V.A.R.A. enz., besteden derhalve een
deel van hun salaris aan doeleinden, die
niet strooken met de overtuiging van de
overgroot© meerderheid der belasting
plichtigen.
Dat mag niet! Althans volgens oud-
minister Treub. En volgens het „Neder-
landsch Weekblad"."
Vrijheid blijheid! Deze leus maakt
ieder graag tot de zijne, maar hij denke
daarbij dan ook aan.... anderen!
DE 1 MEI-VIERING.
ERNSTIGE ONLUSTEN TE
BARCELONA.
Winkels geplunderd.
OVERIGENS VRIJ KALM VERLOOPEN.
Te Barcelona is heb in verband met de
1 Mei-viering tob ernstige ongeregeldheden
gekomen. De syndicalisten hadden een ver
gadering be-egd, na afloop waarvan een op-
bocht, bestaande uit drie a vier duizend
personen, naar het paleis van de generali
teit trok. om de autoriteiten in kennis te
steden met de conclusies van het 1 Mei-ma
nifest.
Terwijl een delegatie het paleis binnen
ging, had zich op het voorp.ein een dichte
menigte verzameld, die op den terugkeer
der gedelegeerden wachtte. Plotseling weer
klonken er schoten. Een paniek maakte
zich van de menigte meester, en deze werd
nog heviger, toen de schoten talrijker wer
den. Naar schatting werden er in totaal on
geveer vierhonderd schoten gelost. Toen
het vuren was opgehouden, b-eek, dat een
politieagent gedood was, terwijl twee zij
ner collega's zeer ernstig waren gewond.
Voorts waren twaalf burgers gewond, van
wie vier ernstig. Eenige winkels in het cen
trum der stad werden geplunderd. De orde
werd hersteld, toen de pol tie het plein had
doen ontruimen en de betoogers had uit
eengejaagd. Men weet tot dusver nog niet,
wie de eerste schoten heeft gelost.
Te Madrid is de dag kalm verloopen. Het
1 Mei-feest is dus niet alleen gevierd als
een feest der arbeiders, maar ook als het
eerste vrijheids-feest der Spaansohe repu
bliek.
Te Lissabon kwam het tot gevechten tus-
schen betoogers en politie. Eerstgenoemd en
wierpen met bommen, waarop de politie met
machinegeweer vuur antwoordde. Twee per
sonen werd gedood en veertien gewond.
Kalm verloop in Frankrijk en België.
Uit Parijs wordt bericht, dat de Pa-rij-
sche prefect van politie heeft bekend ge
maakt, dat iin weerwil van het communis
tische parool tot wanordelijkheden en be
toogingen, de 1 Mei-dag het karakter heeft
behouden van een gewonen werkdag, mede
als gevolg van het feit, dat het verkeer nor
maal f unctionn eerde.
In alle Belgische steden werd, overeen
komstig de gewoonte, door de socialisten
den 1 Meidag gevierd. Er deden zich geen
incidenten voer.
Arrestaties te Londen.
Terwijl 'in het Hyde-park te Londen een
1 Mei-vergadering werd gehouden, kwam
het tot een incident. Toen een man en een
vrouw, die de politiebepaliingen hadden
overtreden, naar het politiebureau werden
gebracht, werden de agenten gevolgd door
een menigte, die een dreigende houding
aannam- en zelfs tot handtastelijkheden
tegen de politie overging. Vier mannen
werden gearresteerd, wegens het slaan van
agenten en het werpen met steenen.
Eenige incidenten in Duitsch-
land.
In den Lustgarten te Berlijn hadden de
communisten gistermiddag vier uur een be
tooging georganiseerd. Een half uur later
hielden tegelijkertijd vijftig sprekers korte
redevoeringen. Er werden liederen gezongen
en ettelijke muziekkorpsen deden zich hoo-
ren. Na ongeveer een half uur was de betoo-
giing reeds weer ten einde, waarna de be
toogers terugma-rcheerden naar de vijftig
verzamelplaatsen en daar ordelijk uiteen
gingen.
Te Münohen ging het niet zoo kalm toe.
Nadat reeds vroeg in den morgen de drie
vak veieenigingsorganisa ties een optocht
met muziek door de straten hadden gehou
den, waaraan dertig a veertigduizend perso
nen deelnamen en waarbij zich geen inci
denten voordeden, wisten later op den dag
de communisten ongeregeldheden uit te lok
ken. Zij trokken in optocht naar het Bava
ria-monument, met het doel de sociaal-de
mocratische betooging, welke daar werd
gehouden, in de war te sturen. De politie,
die dit wilde beletten, werd met steenen
gebombardeerd, waardoor zeven beambten
lidht werden gewond. De agenten zagen
zich gedwongen de sabel te trekken en ver
sterkingen te laten aanrukken. Ten slotte
werden alle communistische samenscholin
gen uiteengedreven, waarbij van den gum
mistok gebruik werd gemaakt.
Terwijl de 1 Mei-dag zelf te Koningsber
gen een volkomen ordelijk verloop had, is
het in den nacht daarvóór tot enkele inci
denten gekomen. Eenige opgeschoten jon
gens drongen de Evangelische kerk binnen
en staken een paar roode vlaggen uit een
toren venster. Voorts werd 's morgens op
straat een jongeman gevonden, die ver
klaarde overvallen te zijn en verscheiden
mesteken in den rug had gekregen. In een
der wonden stak nog een afgebroken mes
punt.
.Later op den dag bad een ongeval plaats,
toen de paarden van een boerenwagen
schichtig werden bij het naderen van een
optocht. De paarden rendeti dwars door de
menigte, een agent, die de teugels had ge
grepen, meesleurend. Zes personen werden
gewond en moesten naar het ziekenhuis
worden overgebracht.
Twee dooden te Warschau.
Te Warschau hebben zich eenige ernstige
incidenten voorgedaan. Een optocht van
communsten werd door de petitie uiteenge
dreven. Er ontstond een straatgevecht,
waarbij een politiebeambte en eenige com
munisten gewond werden. Elders in de
stad kwam het eveneens tot een botsing
tusscben politie en communistische betoo
gers. Hier liet de boe-staind zich zoo ernstig
aanzien, dat de politie zich gedwongen
achtte, op de menigte te vuren, waarbij twee
personen werden gedood.
Parade en feestelijkheden te Moskou.
Het 1 Meifeest is te Moskou met buiten
gewone plechtigheid gevierd. Reeds Don
derdagavond was de stad schitterend ver
licht en was aan het geheel een feestelijk
aanzien gegeven. Alle gouvernementsge
bouwen, nartijgebouwen en vakvereeni-
gingslokaliteiten waren versierd met vlag
gen en plakkaten met ophitsende Meileu
zen.
Het 1 Meifeest te Moskou begon op het
Roode Plein met een parade der troepen,
die defileerden voor den volkscommissaris
van oorlog en marine, Worossjilow.
Tevens waren aanwezig de leden der re-
geering, van het corps diplomatique en
buitenlandsche aib ei tl e r,s - o r g ani sa t i e s
autoriteiten van de communistische partij
en. bestuurders van vakvereenigingen en
gedelegeerden van arbeiders en boeren uit
de U.R.S.S., die uit alle deelen van het
Rijk naar Moskou waren gekomen.
De volkscommissaris van oorlog, Woross
jilow, hield een toespraak, waarna de jon
ge soldaten van het roode leger den eed
van trouw aflegden. Alle wapenen van het
Russische leger hebben aan de parade
deelgenomen, o.a. een groot aantal verte
genwoordigers van den technischen lucht-
dienst.
Bijna een millioen arbeiders namen ver
volgens deel aan een demonstratie, welker
rijen defileerden op het Roode Plein met
vlaggen en vaandels, terwijl tal van plak
katen met opwekkende leuzen tot vol
tooiing van het vijfjarenplan in vier jaren
de verdediging van Rusland werden mee
gedragen. Op deze plakkaten waren ver
der aangegeven de reeds bereikte resulta
ten.
De sovjet-vlag op de Berlijnsche
universiteit.
Na het vertrek van de sociaal-democra
ten uit den Lustgarten te Berlijn is het
gistermiddag omstreeks één uur een com
munist gelukt, o phet dak van de universi
teit te klimmen en aan den middelsten
mast de sovjet-vlag te hijschen.
Toen daardoor een menigte op den Franz
Joseph Platz te hoop liep, begaf zich een
student onder leiding van een beambte
van het universiteitsgebouw naar het dak.
Hij haalde de vlag neer en verscheurde de
ze voor de oogen der menigte.
PORTUGAL
BESCHIETING DER KUST VAN
MADEIRA VOORTGEZET.
Zwak verzet der rebellen?
De Portugeesche kruiser „Vasco da
Gama" heeft gisteren het voorgebergte
Pico da Cruz in de nabijheid van Funchal
gebombardeerd, zonder dat de opstande
lingen het vuur beantwoordden. Volgens
berichten uit Engelsche bron bieden de op
standelingen slechts zwakken weerstand
aan de op verschillende punten van heb
eiland onder spervuur gebarkeerde re-
geeringstroepen. Hun hoofdmacht verkeert
in vollen terugtocht naar Funchal. Vele
opstandelingen hebben zich reeds aan do
regeeringstroepen overgegeven en zich
met hen verbroederd. De organisaties van
opstandelingen zijn t§n deele ontbonden.
Verscheiden insurgenten zouden aan boord
van een Engelsch schip in de haven van
Funchal gevlucht zijn, toen het offensief
der regeeringstroepen danving. Het mo
reel van de regeeringstroepen moet, vol
gens berichten uit Lissabon, uitstekend
zijn.
DUITSCHLAND
DE BROODPRIJS IN DUITSCHLAND.
Hoe zal verhooging worden
voorkomen?
Het Rijksministere van Landbouw heeft
medegedeeld, dat alles in het werk zal
worden gesteld om een ongerechtvaardigde
verhooging van den broodprijs te verhin
deren. Over de maatregelen zelf wordt
echter nog het stilzwijgen bewaard, het
geen geen genade kan vinden bij het „Ber
liner Tageblatt" en de „Börsenlcurier". Hel
eerste blad spreekt van gevaarlijke tariefr
verhoogingen die bij de bevolking onrust
zullen opwekken, temeer daar in het offi
cieel© communiqué in het geheel niet
wordt gesproken over een verlaging der
tarwe-invoerrechten.
De W.T.B.-handelsdienst weet mede te
deelen, dat de verlaging der rechten op
tarwe zoo zal plaats vinden, dat van tijd
tot tijd zekere importhoeveelheden vast
gesteld zullen worden, waarop aan de ma
lers een restitutie der rechten zal worden
verstrekt. Practisch zaler dus niet een
algemeen tarief verlaging worden inge
voerd.
Bij de bespreking van het verslag van
het onderhoud, dat de vertegenwoordiger
der socialistische Rijksdagfractie met den
Rijkskanselier heeft gehad, uitte het be
stuur der fractie zijn twijfel ten opzichte
van de uitwerking der maa-tregelen, welke
de regeering in verband met den broodprijs
denkt te nemen. Na het bekend worden
van de besluiten der regeering, schrijft de
„Vorwarts", dat de sociaal-democratische
partij de regeering steeds den eenvoudigen
en duideliiken weg heeft gewezen, welke
moet worden bewandeld om tot verlaging
van den broodprijs te geraken. De regee
ring heeft blijkbaar tot geen van deze
maatregelen besloten. De sociaal-democra
tie zal daarom scherp toezien op hetgeen
de regeering in dezen doet. Eventueel zal
de noodzakelijkheid van de bijeenroeping
van den Rijksdag onder het oog worden
gezien.
ROEMENIE
CRISIS IN ROEMENIE.
Het parlement ontbonden.
In een speciale zitting van het Roemeen-
sche parlement las gisteren de nieuwe mi
nister-president Jorga de troonrede voor,
die opvallend kort was.
Het koninklijk document, bepaalt er zich
hoofdzakelijk toe, aan te kondigen, dat dc
regeering zelf wel haar plannen aan het
parlement zal meedeelen.
Het voorlezen van het stuk duurde am
per drie minuten.
Daarna verklaarde Jorga voor het ge
heel gevulde huis, dat zijn pogingen, om
zich van de medewerking der partijen te
verzekeren, vergeef sch zijn geweest. Hij is
óf overal op weigeringen gestuit, óf men
stelde hem onaannemelijke voorwaarden,
hetgeen vrijwel gelijk staat met een motie
van wantrouwen in het kabinet.
Daar samenwerking met het tegenwoor
dige parlement onmogelijk is, ziet hij er van
af de vertrouwenskwestie te stellen. De ko
ning heeft derhalve besloten, het parlement
te ontbinden.
Jorga's uiteenzetingen werden met g«-
weldig tumult beantwoord, daar de ontbin
ding volkomen onverwacht geschiedde.
De nieuwe verkiezingen zullen pp 1 Juli
plaats hebben.
VERKIEZIN GSLOTERIJ.
Ieder kent die doodleuke, maar desniet
temin doodergerende verbeteringen onder
de trekkingslijsten der Staatsloterij.
„In de lijst van gisteren moest No. 13567
gelezen wordeu No. 13569."
Zoo ongeveer staat het er dan.
Doodeenvoudig.
Maar 't beteekent, dat de man, die met
zijn winst op No. 13567 al in zijn schik was,
om de dooide dood niet langer blij is, ter
wijl de gelukkige eigenaar van No. 16539
een doodensprong waagtj in modern Hol-
landsch ook wel genoemd „Salto mortale".
Precies eender is het nu bij de Staten
verkiezingen gegaan.
„Een zetel winst voor de Katholieke
Staatspartij moet gelezen worden: dat de
stand gelijk bleef, omdat er meer R.-K.
stemmen bleken te zijn uitgebracht".
Doodgewoon: „omdat" en reken het nu
•verder zelf maar na.
Zoo ging het drie maal, waarbij geluk
kig een der verbeteringen ons een winst
van drie stemmen gaf.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
De 1 Mei-viering rustig verloopen, be
halve in Barcelona, waar het tot ongere
geldheden kwam.
Het Roemeensche parlement ontbonden.
De Do X vliegt verder. (Luchtvaart, 2do
blad).
BINNENLAND.
Bloembollen. Uitvoer naar Amerika.
Misbruiken in den handel. (L. en T., 1ste
blad).
De invoer van peulvruchten in Amerika.
(L. en T., 3de blad).
Zetel Hollandsche Provincie der Zusters
Carmelitessen. (Kerlcn. 3de blad).
T Zou ook geweest zijn om uit je vel te
springen als 't al die keeren voor ons
„d'Hont" in de pot was geweest.
Met dat al zullen we in den vervolge
wat voorzichtiger moeten worden met onze.
felicitaties.
Er zijn nu meerdere candidaten geweest,
die al rondliepen met plannen voor het la
ten maken van een officieel costuum: blauw
met zilver, dit laatste iets breeder 'dan
Raadsleden 't mogen dragen. Zij zagen zich
zelf er al in
Helaas: de doodnuchtere mededeeling,
dat er een vergissing had plaats gehad, be
zorgde hen een doodschrik. In plaats van
een steek op t' hoofd kregen ze een steek
in de zij.
Andere candidaten ging 't precies omge
keerd, maar zoo gaat 't nu eenmaal bij een
loterij,. De tegenvaller wordt er niet lich
ter te dragen door.
Laten we besluiten, nooit den laatstge-
kozene van een lijst meer te feliciteeren al
vorens de uitslag officieel is vastgesteld.
Het haast-en-spoedwerk" van den verkie
zingsavond-zelf is niet te vertrouwen.
Eerst afwachten of de loterijlijst ook een
rectificatie brengt.
Goedkoope trein.
Er zal een goedkoope trein loopen van
Rotterdam D.P., Schiedam, Delft, Den Haag
H.S.M., Leiden en Haarlem naar Den Hel
der en terug met bezoek aan de Bloembol-
lententoonstelling te Huisduinen op Zondag
10 Mei 1931.
Vacantie voor Handels-, Kantoor- of
Winkelbediende.
Het mag inderdaad een verblijdend tee-
ken worden genoemd en mede een resultaat
van de sinds jaren door de betreffende vak
organisaties gevoerde actie, dat het geven
van vacantie hoe langer hoe meer gewoonte
werd.
Van werkgeverszijde wordt dan ook voor
het overgroote deel het nut en de noodza
kelijkheid eener jaarlijksche onafgebroken
rustperiode zonder tegenspraak erkend.
Evenwel dient daarnaast onmiddellijk
te worden vastgesteld, dat helaas nog lang
niet alle bediendeD een werkelijk behoor
lijke vacantie genieten.
De bedienden organisaties immers ijveren
voor een jaarlijkscihe vacantie van minstens
14 dagen (12 werkdagen) en vandaar, dat
zij zicih thans vóór den aanvang van het ko
mende va cautie seizoen mede op deze wijze
tot de werkgevers wenden met het verzoek
om aan alle bedienden minstens een vacan
tie va-n dien duur toe te kennen, waarbij zij
tevens hunne oprechte waardeering uitspre
ken voor hen, die sinds vele jaren dit ver
zoek inwilligden en zelfs meer daD dat.
Op grond van de verschillende argumen
ten, welke sinds een reeks van jaren inzake
heb onderwerp vacantie door ons werden
naar voren gebracht, waardoor wij inmid
dels talrijke werkgevers van heb noodzake
lijke en van het nuttig effect eener behoor
lijke vacantie mochten overtuigen, meenen
wij met een dringend beroep op alle in dezo
nog ach ter-blij venden te kunnen volstaan.
Wij zijn er van verzekerd, dat meerdere
waardeering van de zijde dér werknemers,
herwonnen levens- en geesteskracht en den
wederom met friss-chen moed opgevat-ten ar
beid zullen blijken ten goede te komen niet
uitsluitend aan de bedienden, doch tevens
aan hen, die, tot het geven van vacantie uit
sociale overwegingen besloten, voor het al
gemeen bedrijfsbelang een open oog hebben.
Onderstaande organisaties vertrouwen,
dat dit. dringend betoep weerklank moge
vinden bij da-t contigent wergevers, hetwelk
tot heden nog niet tegemoet kwam aan
hare verlangens inzake he geven eener be
hoorlijke vacantie.
Het gaat hier om een groot sociaal goed
van een beduidende oa tegorie werknemers
Nederl. Ver. v. Ghr. Kantoor-en
Handelsbedienden.
Ned. R.K. Bond van Handels-.
Kantoor- en Winkelbedienden.
