22ste Jaargang
DONDERDAG 5 FEBRUARI 1931
No. 6814
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
BUITENLAND
3)e £eicbe4ve 0ou/ïa/nt
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per post f2.95 per kwartaal
Het Geillustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geillustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeclingen wordt
het dubbele van bet tanef berekend
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50
Dit nummer bestaat uit drie bladen
IS GODSDIENST NOODZAKELIJK
VOOR DE MENSCHHEID?
De vraag, die aan den kop van dit arti
keltje staat, was vroeger geen vraag; se
dert eenigen tijd echter zijn er, die daar
aan twijfelen. En voor den Dageraads-man
bestaat er al zelfs geen twijfel meer, voor
hem is de vraag ook al niet langer een
vraag; hij antwoordt met aplomb: neen,
de godsdienst is niet noodzakelijk, is een
illusie, bevredigt den modernen mensch
niet meer en is bovendien nog gevaarlijk
ook, want hij houdt de ontwikkeling der
maatschappij naar betere toestanden te
gen. Wat niets anders is dan het bolsje
wistische dogma: godsdienst is opium
voor het volk.
Wij hebben gisteravond eens den open
baren debat-avond bijgewoond, welke was
georganiseerd door de vrijdenkers-vereeni-
ging „De Dageraad" en waarop als deba
ters tegen elkaar in het krijt traden de
heer A. L. Constandse uit Den Haag en
ds. J. Riemens uit Leiden.
De voorzitter, die den avond opende,
zeide het zeer tactisch, dat hij niet ver
wachtte, dat op dezen avond het laatste
woord over deze kwestie gesproken, zou
worden. Inderdaad, op een dergelijken
avond maakt men een kwestie als deze niet
uit, lost men het probleem van den gods
dienst niet op, integendeel: er is alle kans,
dat de verwarring der geesten er nog groo-
ter door wordt. De groote Stadszaal was
ei-vol, gisteravond, van boven tot, bene
den, en er werd aandachtig geluisterd,
doch hoevelen der aanwezigen zullen met
eenig besef van de diepte der problemen,
waarover in een paar luttele uren werd be
slist, en met eenig distinctie-vermogen de
onbekookte stellingen van den atheist heb
ben kunnen verwerken. Zeker ds. Riemens
stelde er zijn stellingen, waarmede wij ons
vrij goed kunnen vereenigen, tegenover,
doch waar de heer Constandse zich op ver
standelijk standpunt wilde plaatsen, kwam
het betoog van ds. Riemens meer op het
Aanvoelen" neer, was diens uiteenzetting
o.i. niet stevig genoeg geheid op de basis
van de redelijkheid van den godsdienst,
zoodat beide tegenstanders toch naast
elkander staken, hoe zorgvuldig ds. Rie
mens zi<ïh ook hield aan de stellingen door
den heer Constandse opgesteld.
Godsdienst berust op onwetendheid en
de hoop op bevrediging van onvervulde
behoeften, beweerde de atheist, waartegen
over ds. Riemens wees op de vele cory-
pheeën der wetenschap, die diep-geloovige
mannen, waren. Berust hun geloof op on
wetendheid?
De heer Constandse had het ontstaan
van den godsdienst geschetst in de kinder
periode van de menschheid, doch vergat,
dat het iets anders is, hypothesen op te
stellen, welke in de Dageraads kraam te
pas komen, dan een' stelling te formuleeren,
welke op de historische feiten berust. Het
kenmerk van Dageraadsmenschen, zooals
de heer Constandse is, is steeds hun halve
wetenschappelijkheid; zij hebben de klok
hooren luiden en hollen dan al generali-
seerend en verwarrend door, zonder eenige
bezinking en voorzichtigheid.
Kindersprookjes veelal de uiting van
eeuwenoud volksgeloof worden op één
lijn gesteld met de Evangeliën, die even
eens duizenden (sic!) jaren oud zijn; bijge
loof wordt verward met waar geloof; het
misbruik van den godsdienst wordt uitge
speeld als een wapen tegen de oprechte
beleving der godsdienstige overtuiging, en
zelfs worden Bijbelteksten zonder eenig
begrip van hun waarde en beteekenis in
het debat geslingerd. Zoo zou volgens den
atheist de vrees voor het onbekende een
der oorzaken zijn van den godsdienst, zoo
als ook in den Bijbel „de vreeze des Hee-
ren" het „begin van alle wijsheid" wordt
genoemd. Ad rem wees ds. Riemens den
would-be bijbelkundige terecht, door hem
te leeren, dat „de vreeze des Heeren" geen
bangheid beteekent, doch „eerbied voor
Gods majesteit, voor het Heilige, dat ge
paard gaat met het besef van eigen on
volmaaktheid".
Een typeerend staaltje van het totale
gemis aan onderscheidings vermogen was,
dat de atheist zich beriep op de mensche-
lijke voorstellingen van God, terwijl toch
een ieder weet, dat de geloovige zich God
wel „voorstelt" in een bepaalde gedaante,
doch deze voorstellingen slechts symbolen
zijn van een geestelijke werkelijkheid, wel
ke voor een menschenverstand niet voor te
stellen is.
Grievend, zooals ds. Riemens zei, maar
ook leerzaam, was de botte bewering van
den heer Constandse, dat de geloovigen
wel doen alsof zij in een hiernamaals ge-
BRABANT VOOR DE VIERDE MAAL GEÏSOLEERD. Weer is de Beersche Maas
„omgegaan", thans de vierde maal in deze hoogwaterperiode. De vloedgolven heb
ben den Elftweg bereikt, en de overstrooming begint. De eerste uren kunnen de
autorijders nog met hun wagen de vlocdgol ven trotseeren, maar daarna is de verbin
ding van Brabant met Limburg en Gelderland voor de zooveelste maal verbroken.
looven, maar practisch leven als atheisten.
Ook hier weer de verwarring van naam-
geloovigen, bij wie een groot verschil is
tusschen zeggen en doen, en van de wer
kelijke, de waarachtige geloovigen, die
uit het geloof leven.
Natuurlijk kwam het probleem van het
kwaad weer om den hoek kijken. Als God
alles geschapen heeft, waarom heeft Hij
dan zoovele tegenstrijdigheden gemaakt;
waarom maakte hij ziekten en tevens ge-
neesheeren. Als God het kwade niet wil,
hoe kan het dan bestaan? Het werd alles
gevraagd met de blanke onnoozelheid van
iemand, die meent iets gloednieuws te heb
ben ontdekt, terwijl deze problemen,
die inderdaad niet gemakkelijke proble
men zijn zóó herhaaldelijk zijn behan
deld en bekeken, dat wij er hier niet ver
der op ingaan. Zij zijn in honderden bro-
chuurtjes en artikelen besproken. Doch
hier deden ze weer opgeld.
Aan een schepping geloofde de atheist
natuurlijk evenmin. De wereld is volgens
hem een eeuwig wordingsproces heeft
dat geen oorzaak noodig? dat beheerscht
wordt door de innerlijke wetten van de
noodzakelijkheid en van de oor
zakelijkheid. Schoon gezegd, maar wie
stelde die wetten van eeuwigheid af? Hier
wordt de „noodzakelijkheid" eenvoudig op
Gods troon gezet, alsof een „woord" de
Eeuwige Oorzaak aller dingen kan vervan
gen.
Ds. Riemens haalde terecht Shakespeare
aan: Er zijn meer dingen in hemel en op
aarde, als waarvan uw stoutste philosophic
ooit heeft gedroomd. De heer Constandse
mocht den godsdienst overbodig en zelfs
schadelijk achten voor de cultuur, ds. Rie
mens wees op de kunst, die ontzaglijk veel
te danken heeft aan den godsdienst, wees
o.m. op de offervaardigde liefde der zieken
zusters, die iut den godsdienst hun kracht
putten voor hun liefdewerk. Beteekent dat
alles niets voor de cultuur?
Ook voor den modernen mensch, die
met zijn beide beenen in de 20ste eeuw
staat, beteekent het geloof een levensbe
schouwing, waaruit hij kracht put, betee
kent het geloof een overtuiging, welke
steunt op de redelijkheid.
Laten wij eindigen met de laatste stel
ling van ds. Riemens:
Redelijke godsdienst maakl ootmoedig
en moedig en sterkt de gezindheid tot een
beter doordenken en najagen van het
menschheids-ideaal, zoodat hij noodzakelijk
is tot de openbaring van het beste dat in
den mensch leeft.
V Enkele nuchtere opmerkingen
De heer Schaper schrijft eenige artikelen in
het „Volk", waarin hij de socialistische poli
tiek inzake het tarwewetje becritiseert. De heer
Hiemstra had het n.l. in het partijblad moe
ten ontgelden, omdat hij vóór stemde.
De heer Schaper herinnert er dan aan, dat
de vakvereenigingen van landarbeiders en boe
ren voor het tarwewetje waren.
Andere vakvereenigingen en Schaper
neemt de socialistische organisatie der bak
kersgezellen opponeerden:
Andere opponeerende vakvereenigingen
vreezen voor meer werkloosheid in haar
gelederen. Als die vrees gegrond is (wat ik
nog betwijfel), dan mogen deze kameraden
bedenken, dat zij als werkloozen-uitkeering
nog altijd meer zullen ontvangen, dan de
gemiddelde landarbeider aan loon als hij
werkt!
En dan maakt de heer Schaper even verder
enkele nuchtere opmerkingen, welke afge
zien van het onderwerp (het tarwewetje),
waarover het dispuut in het „Volk" loopt
waarde hebben:
Den Landarbeidersbond wordt nu verwe
ten, dat hij in dezen samenwerkt met de
patroons, de boeren. Sedert lang worden
met de patroons in schier alle vakken col
lectieve contracten afgesloten. (jCie heeft
b.v. wat te zeggen op de tactiek der typo
grafen, die in bond met de patroons hooge
drukkerstarieven óók voor den kleinen man
bevorderen? Hoevele kleine menschen ver
ven tegenwoordig niet zelf, omdat de schil
dersgezellen met de bazen een loonschaal
ontwierpen, die klinkt als een klok? Ik wil
daarom geen enkele dier maatregelen be
strijden, Maar waarom dan den landarbei
der en den boer niet gegund, een graantje
te pikken?
Men heeft gezinspeeld op de dikke boeren
in Groningerland, die hiermede iets verkrij
gen. Ik wensch voor hen geen stap te doen!
Maar men vergist zich, als men meent, dat
alleen groote boeren in Groningen en Zee
land tarwe verbouwen. Nog dezer dagen
sprak ik toevallig met een kleinen boer uit
Leidschendam, die mij verzekerde ook tarwe
te verbouwen en hoopte op de invoering der
Tarwewet, om het loon van zijn twee knechts,
22 èt 24 per week verdienende, te kun
nen handhaven. Die menschen kunnen ook
niets missen, zei de jonge landbouwer, de
één heeft een gezin; maar ik kan het zóó
niet houden.
't Is goed, dat de heer Schaper den lezers
van het „Volk" eens voorhoudt, dat men sa
menwerking van de arbeiders met de patroons
niet slechts dan moet goedvinden, als het
alléén direct om de belangen der arbeiders
gaat.
't Is goed, dat de heer Schaper er in het
„Volk" eens opwijst, dat er ook patroons zijn,
die bescherming van de Wet noodig hebben;
die evenzeer als de arbeiders slachtoffer zijn
van bedrijfscrisis of bedrijfsmalaise.
Deze nuchtere opmerkingen van den beza-
digden heer Schaper vormen in het „Volk" een
zeer gewenschte tegenhanger voor ander soort
opmerkingen, welke men in dit orgaan ook wel
'ns aantreft.
VOLKENBOND
ECONOMISCHE CONFERENTIE BIJ-
EENGEROEPEN.
De derde conferentie voor de gemeen
schappelijke economische actie, die een be
sluit zal nemen in zake de mogelijkheid van
in werking treden der handelscon ventie van
24 Maart 1930, is in overleg met haar voor
zitter, den heer Colijn, tegen den löden
Maart te Genève bijeengeroepen meldt de
Tel. De conferentie zal tevens moeten na
gaan, of het moglijk is, den duur dezer con
ventie met zes maanden te verlengen, daar
zij anders reeds, overeenwomstig haar be
palingen, tegen 1 April kam worden opge-
ZWEDEN
PRINS LENNART'S HUWELIJKS
PLANNEN.
Een bijzondere oorrespondent van de
„Daily mail" heeft gisteren een telefoonge
sprek gevoerd met prins Lennert van Zwe
den, tegen wiens huwelijksplannen zooals
men weet., de koning zijn veto heeft uitge
sproken.
De prins is voornemens, zijn studie aan
de landibouwhoogesehool af te maken, waar
mee hij in een jaar hoopt klaar te zijn.
Vervolgens wil hij in het huwelijk treden
en zal hij zich op zijn eiland in het Boden-
meer aan den landbouw gaan wijden.
Zijn verloofde mej. Karin Nissvamdit stu
deert op het o ogenblik Duitsch.
SPANJE.
STAAT VAN BELEG IN SPANJE.
Opheffing in enkele plaatsen.
Op de vraag, wanneer de staat van beleg
en de oensuur zouden worden opgeheven,
heeft de Spaan&che minister van B innen-
landeche Zaken, Mat os, geantwoord, dat
aa-n den staat van beleg te Sara-gossa en
Hueso onmiddellijk een einde zou worden
gemaakt. Hij geloofde zelfs, dat e>r reeds
instructies naar deze plaatsen waren ge
zonden om de maatregelen voor te berei
den, voortspruitend uit de opheffing. Hij
voegde hier nog aan toe, dat het decreet
voor de bij eenroeping van de Cortes een
dezer dagen zal worden get eekend en Zon
dag a.s. in de „Gaceta de Madrid" zal wor
den gepubliceerd. Uit een en ander zou dus
volgen, dat de staat vam beleg te Madrid
nog langer van kracht zal blijven.
De aartsbisschop vam Toledo, primaat
vam Spanje, heeft de katholieke vakvereeni
gingen gemachtigd zich, met behoud harer
zelfstandigheid, te vereenigen met de vrije
vakvereenigingen, ten einde het uitbreken
van een revolutie te verhinderen, welke de
heilige belangen van den godsdienst en het
vaderland zou vernietigen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Turksche samenzweerders opgehangen.
Tegemoetkomende houding van Gandhi.
Nadere bijzonderheden omtrent de aard
beving op Nieuw-Zeeland. (Buitenl. Berich
ten, 3e blad).
Vreeselijk ongeluk met een vliegtuig in
Engeland. (Luchtvaart, 3e blad).
BINNENLAND.
Juiste opmerkingen van den rector van
het Leidsch Gymnasium over groote-kin-
deren-congressen. (1ste blad).
De loting voor de wedstrijden om den
Davis Cup. (Sport, 2de blad).
RUSLAND
RUSSISCH—JAPANSCH GESCHIL.
Over visscherijrecht.
Volgens een bericht uit Moskou is een
conflict ontstaan tusschen de Russische en
de Ja.pansche regeernig over het vissche
rijrecht in de Siberische waf eren.
Uit Tokio wordt in verband hiermede
gemeld, dat de Russiche regeering van
plan is, Japan het recht tot visschen in
de Siberische wateren te ontnemen, aan
gezien Japan de retributie, die daarvoor
moet worden betaald, ten bedrage van
4 millioen yen, nog niet heeft voldaan.
Dit bedrag moet n.l. in Russische roe
bels worden betaalt en de beide regee
ringen konden het niet eens worden over
den wisselkoers.
De Russische gezant te Tokio had gis
teren een onderhoud met den Japanschen
minister van buitenlandHche zaken over
deze aangelegenheid, doch een resultaat
werd niet bereikt.
Do gezant verklaardo zich echter be:
reid, nogmaals instructies aan zijn regee
ring over deze zaak te vragen.
TURKIJE
DE OPSTANDIGE BEWEGING.
De samenzweerders opgehangen.
Het Anat. Tel. Ag. meldt uit Mencmen
dat gistermorgen vroeg 28 door den
krijgsraad veroordeelde reactionaire sa
menzweerders zijn ter dood gebraoht. De
veroordeelden waren in vier groepen ver
deeld, die op verschillende punten van
de stad werden opgehangen
De moordenaar Koellilay werd ter
plaatse opgehangen, waar hij indertijd
zijn slachtoffer het hoofd heeft afgesne
den.
Eén der ter dood veroordeelden n.l. Is^
mail Oghloe Hoessein, is, naar de Times
meldt, aan de galg ontsnapt, juist voor hij
gehangen zoii worden. Hij had zijn han
den op zijn rug gehouden en niemand
dacht dat ze niet zouden zijn gebonden,
zooals bij de andere veroordeelden. Plot
seling sprong hij echter van het platform
van de galg naar beneden, rende doop het
volkomen verraste cordon soldaten,
sprong tussohen de daarachter staande
menigte door en verdween in vliegenden
vaart. De soldaten vuurden op hem, doch
dank zij de ontstane verwarring, slaagde
hij erin te ontsnappen.
Do lijken der 27 teroohtgestelden heeft
men als afschrikwekkend voorbeeld een
paar uur in verschillende deelen der sta/)
aan de galgen laten hangen.
BRITSCH-INDIE
DE TOESTAND IN BRITSCH-INDIE
Tegemoetkomende houding van Gandhi.
Gandhi heeft een brief aan den onder
koning, Lord Irwin, gericht, waarin hij
dezen dringend verzoekt een officieel op
dorzoek te doen instellen naar ongeveer
een half dozijn gevallen van excessen,
door de politie bedreven.
Indien de onderkoning dit verzoek in
willigt, zal Gandhi dit als een oprecht
bewijs van zijn vredelievende gezindheid
beschouwen en stappen doen om het
Congres te bewegen op het aanbod van
den eerste-minister in te gaan.
Inval in een dagbladbureau
De politie te Ahmedabad heeft een
huiszoeking gedaan in de burcelen van
het blad van Gandhi. Zij nam eenige
exemplaren van het blad in beslag en
ging tot vijf arrestaties over.
