NEON
DONDERDAG 20 NOVEMBER 1930
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
BUITENLAND
BINNENLAND
22ste Jaargang
No. 6751
3)e
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 oent per week f2.50 pei kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per postf 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003. POSTBUS No. 11 I
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50
Dit nummer bestaat uit twee bladen
De S.D.A.P. in den Leidschen
Gemeenteraad.
Wij lezen in het „Volk" o.m.:
„De laatste dagen putten de plaatse
lijke bladen, en vooral de clericale pers,
zich uit in het verzinnen van spitsvondige
aardigheden naar aanleiding van het op
treden onzer raadsfractie.
In de jongste raadszitting nam een on
zer raad-sleden een standpunt in, dat van
dat der overige fractieleden afweek en
hierover is de plaatselijke pérs in de wol
ken. En zij maakt van de gelegenheid ge
bruik om haar ergernis te uiten ovei het
gesloten optreden onzer fractie. Zoowel da
„Leidsche Courant" (R.K.) als de „N'euwe
Leidsche Courant" (A.R.) vinden het be
lachelijk, dat onze raadsleden, vrijwel zon
der uitzondering, gezamenlijk hun stem
vóór of tegen een bepaald voorstel uitbren
gen.
„Het is niet de eerste maal, dat we be
merken, dat de s.d. fractie en niet da s.d.
leden een meening heeft", schreef de „Nieu
we Leidsche Courant" Donderdag j.l."
Tot zoover het „Volk".
Wij hebben tot onzen spijt van „spits
vondige aardigheden" in de plaatselijke
pers geen kennis kunnen nemen, omdat
wij ze niet hebben gezien; onze courant
heeft zich er zéker niet aan schuldig ge
maakt.
Wij zijn ook heelemaal niet in de wolken
geweest over het feit, dat in de jongste
Raadszitting een der leden van de S. D A.
P.'sche fractie bij het voorstel inzake het
soort wegdek voor den Haarlemmerweg
afweek van de meening der overige le ien
zijner fractie; zóó gauw raken we niet van
den beganen gronci! Wij hebben alleen het
wonderlijk gevonden en ook belachelijk, dat
zulks aan dat ééne lid door den woordvoer
der zijner fractie klaarblijkelijk kwalijk
werd genomen!
Wij vinden het verklaarbaar, als een
Raadsfractie er naar streeft, om niet al
léén in streng-principieele zaken een een
heid te vormen. Daarin ligt niets w 011-
derlijks en belachelijks; integendeel. Maar
wél verdient gediskwalificeerd te worden
een optreden waai bij als regel de minder
heid zijn inzicht prijs geeft voor dat eet.er
meerderheid in zaken van neutrale bete
kenis en dat men dus stemt vóór of tegen
een bepaald voorstel, terwijl men er juist
niet voor of tegen is, dus stemt niet zoo-
als naar eigen meening het belang der ge
meente en der gemeenschap eischt, maar
zooals anderen de meerderheid dat
belang inzien!
Wij kunnen ons voorstellen, dat men-
schen, die weten wat zij willen, van stem
men naar eer en geweten een andere op
vatting hebben. Wij kunnen ons voorstel
len, dat denzulken de „discipline" cada
ver-discipline! in de Raadsfractie de S.
D. A. P. te benauwend is.
Wij behoeven niet den wensch uit te
spreken, dat d i e „discipline" niet in an
dere fracties navolging vinde; wij heb
ben de zekerheid, dat zulks gelukkig niet
zal gebeuren.
BELGIE
PRINS OTTO'S MEERDERJARIGHEID.
Naar de „Soir" meldt, worden thans op
het kasieel te Steenickerzeel de laatste
toebereidselen getroffen voor de ter gele
genheid van het meerderjarig worden van
aartshertog Otto van Oostenrijk, den oud
sten zoon van ex-keizerin Zita, plaats vin
dende feestelijkheden, welke een eenvou
dig en intiem karakter zullen dragen. He
denavond wordt op het kasteel een diner
gegeven, waaraan een aantal familieleden,
vrienden en voormalige hooge hofdignita-
rissen zullen aanzitten. Eenig politiek ka
rakter zal aan dit diner niet worden gege
ven. Door de omgeving van aartshertog
Otto wordt verklaard, dat zijn meerderja
righeid geenerlei wijziging brengt in zijn
positie van erfprins van Hongarije.
VAN HET VATICAAN.
DE TELEFOONCENTRALE TEN
VATICANE.
De plechtge inwijding door den
H. Vader.
Gistermiddag heeft in het Vaticaan de
inwijding plaats gehad van de nieuwe
centrale van het telefoonnet, welke plech
tigheid door den H. Vader zelf werd ver
richt.
De H. Va<ler verscheen in de centrale, om
geven door een aantal prelaten en officie
ren van zijn hofstaat. Ook de kardinaal-
staatssecretaris, Z.Em. Pacelli, vergezelde
den H. Vader.
Nadat de directeuren en ingenieurs van
de Amerikaansohe ..Telegraph and Tele
phone Corporation of New York" aan Zijne
Heiligheid waren voorgesteld, maakte de
Paus een rondgang door de verschillende
lokalen der centrale en zegende het gebouw
en de machines.
Daarna drukte de Paus op een knop,
waardoor de centrale in werking werd ge
steld.
In zijn toespraak zeide de H. Vader o.a.,
dat óók in de Vaticaansche stad de ont
wikkeling der techniek tot uiting moest ko
men, naar het woord van den Zaligen Don
Bosco, die deze ontwikkeling voor de gees
telijken zoo vurig had gewenscht.
ENGELAND
DE INDISCHE CONFERENTIE.
De pleidooien voor Indië's vrijheid.
Gisteren, bij de voortzetting van de al-
gemeeno discussies ter Indische conferentie
te Londen voerde de Maharadja van Pa-
tiala het woord.
Wanneer Indië, aldus deze sproker zoo-
als hij vurig hopte, binne het Britsche
rijk, de gelijke zou worden van de andere
staten, dan zal het resultaat een zoo schit
terende vrijwillige en vrije samenwer
king tusschen Oost- en West worden, als de
wereld nog nimmer heeft aanschouwd.
In antwoord op het welsprekend beroep
van sir Tej. Bahadur Sapru, om te erken
nen, dat de vorsten in de allereerste plaats
Indiërs en daarna pas vorsten waren,
merkte spreker op, dat zij door vorsten
te blijven, niet minder Indiër behoefden te
zijn. De bereidheid der vorsten, om voor
een grooW Indië te werken, was reeds ge
bleken en het lag er nu n nar aan, een
weg voor samenwerking te vinden.
Dc uitwendige constellatie en de verte
genwoordiging naar buiten van een ge
meenschappelijk blok van staten moesten
echter de inwendige autonomie niet aan
tasten. De rechten der samenwerkende sta
ten dienden vooraf nauwkeurig bekend te
zijn en de bereidwilligheid, om zich in een
federatief verband te rangschikken, zou
zeker afhangen van de vraag of er een
waarborg zou zijn, dat deze rechtten bij
een beslissing van het hoogste rechtscolle
ge, waarbij Zijne Majesteit's regeering en
de Indische Staten zich zouden kunnen be
roepen, gehandhaafd zouden blijven.
Vervolgens voerde het woord 'dr. Moon-
je, die uitvoerig antwoordde op de vragen
van lord Peel en die verklaarde, dat hij
en zijn Hindoe collega's niet herwaarts
waren gekomen, om te vragen, of de Brit
sche regeering hun den dominion status
zou geven, maar dat zij in vriendschap ge
komen waren voor het Britsche volk te
vertellen, wat Indië denkt en hoe de hui
dige situatie is opdat men daarna objec
tief zou kunnen oordeelen en beseffen dat
de Indiërs van eiken leeftijd niet met min
der genoegen zullen nemen dan de domi
nion status en een volledig verantwoorde
lijke regeering. De Indiër wenscht in In
dië zoo vrij te zijn als de Canadees in
Canada.
Voor de dolegaties der Sikhs voerde het
woord Sadar Ujjal Singh. Ook hij betoog
de, dat het standpunt der Britsch Indiërs
is, op de eerste plaats een onafhankelijke
regeeringsvorm te vinden voor Indië en
het land een gelijkberechtigde positie bin
nen het Britsche Rijk en een volledige
zelfstandige regeering met autonome pro
vincies onder verantwoordelijke centrale
regeeringen toe te kennen. Geen mate van
verantwoordelijkheid der provinciale re
geeringen zou Indië bevredigen, wanneer
niet ook de Centrale regeering op den
grondslag der volledige verantwoordelijk
heid rustte.
Dringend verzocht spreker, rekening te
willen houden met de wenschen der Sikhs,
die de ruggegraat zouden vormen van het
Dominion Indië. Het minderhedenvraag
stuk en de moeilijkheden van wetgevenden
aard zouden makkelijk genoeg worden op
gelost.
Tenslotte betoogde ook sir Annepu Pa-
tro van den wetgevenden raad van Madras
de noodzakelijkheid van een heel verant-
Wijntjes kolen.
llimbo je koffie. ffg
Meerdere installaties hier ter sletje rn bemerking
Interesseert het ook U{niet'"
Een krachtig reclame-iMidde[
Vraagt uns eens inliclilingen.
Techn. Bureau
J. VAN BERGE HENEGOUWEN^almarkt 12
woordelijke regeering, desnoods voorloo-
pig gedurende 'een overgangsperiode onder
voorbehoud, doch met de zekerheid, dat In
dië zijn plaats zou krijgen in de rij van
staten, die het Britsche Gemeenebest vor
men. Elk land had zijn extremisten, maar
het zou van waar staatsmanschap getuigen,
deze krachten tot verzoening te brengen en
contitulioneele wijzigingen in te voeren,
waardoor ook deze elementen binnen het
kader der constitutie zouden passen. Voor
zulk een maatregel achtte deze spreker het
nog niet te laat.
SPANJE.
DE ONRUST IN SPANJE.
Communistische putsch-plannen?
Gisternacht heeft de politie te Madrid
mededeelingen ontvangen, dat de commu
nisten zouden trachten, de staking in de
hoofdstad opnieuw te doen uitbreken.
In verband hiermede werden tevens ge
ruchten over Putsch-pogingen opgevan
gen.
De politie heeft daarop alle beschik
bare krachten en de marechaussee uit de
omliggende provincies gemobiliseerd en
houdt thans al deze troepen gereed.
Madrid maakt den ;-iruk van een bele
gerde stad. Bij de toegangswegen tot Ma
drid worden alle automobielen, vrachtwa
gens enz., onderzocht, of zij ook wapens
bevatten. In de voorsteden worden zelfs
de voetgangers op wapens gefouilleerd.
Tot nog toe is de rust in de hoofdstad
echter niet verstoord.
Nadere telegrammen uit Madrid duiden
op herstel der orde. Zeven duizend staken
de metaalbewerkers hebben Woersdag
voormiddag den arbeid hervat. Ook de sta
kers in het bouwbedrijf zijn weer aan het
werk.
Het Fabra-agentschap meldt, dat in de
provincie alles rustig blijft. Overal wordt
normaal gewerkt.
De voorzorgsmaatregelen, welke de laat
ste dagen getroffen werden, konden wor
den opgeheven.
()ok re Bar elona is het werk hervat.
Sinds Woensdag-ochtend functionneeren
alle fabrieken weer.
Te Sevilla is daarentegen Woensdag
voormiddag onverwacht de staking afge
kondigd.
De trams werden met steenen gebombar
deerd waarop het verkeer werd stilgezet.
Eenige trambeambten werden gewond. De
orde werd echter spoedig hersteld.
POLEN
NA DE VERKIEZINGEN.
Gevangenis te Brest Litowsk opgeheven.
Nu de verkiezingen voorbij zijn, zal, naar
wordt medegedeeld, de gevangenis te Brest
Litowsk, waarin vóór de verkiezingen zoo
vele oppositioneele Sejm-afgevaardigden
gevangen zaten, worden opgeheven. Voor
zoover de gearresteerde afgevaardigden in
arrest blijven, zullen zij naar gewone ge
vangenissen worden overgebracht. Do lot
commandant te Brest Litowsk benoemde
overste Biernaski keert terug naar zijn
vroegeren post te Przemysl.
RUSLAND
GENERAAL BLUCHER
GEARRESTEERD?
De „Sozialistische Bote", het Berlijn-
sche centrale orgaan der Russische sociaal
democraten, hoeft volgens de „Vor warts''
uit betrouwbare bron in Moskou bericht
ontvangen, dat tezamen met Szyrnov ge
arresteerd zijn Andrejow, lid van den hoog-
sten krijgsraad en géneraal Blucher, de
opperbevelhebber van het sovjetlegor in
het Verre Oosten.
CHINA
IERSCH PRIESTER ONTVOERD.
In het geheel thans 24 buitenlandsche
zendelingen gevangen.
Een Iersch katholiek geestelijke, hoofd
van een missie te Kienghang, 130 K.M. ten
Z.O. van Hantsjang, is door communis ten
gevangen genomen.
Er zijn thans 24 buitenlandsche missio
narissen van beiderlei kunne in gevangen
schap bij bandieten of communisten.
JAPAN
EEN NIEUWE OPSTAND OP
FORMOSA?
Naar de Japansche bladen melden zou
den op het eiland Formosa nieuwe onlus
ten zijn uitgebroken. In de gebieden, waai
den opstand onlangs de kop werd inge
drukt, hebben rebellen politiestations over
vallen en verscheidene beambten gedood.
De Japansche regeering heeft onverwijld
een vliegtuigeskader naar Formosa gedi
rigeerd om een strafexpeditie te onder-
De Japansche verliezen zouden zeer tal
rijk zijn.
TWEEDE KAMER
SÏAATSBEG ROOTING.
Aan de orde is de stemming over het
amendement-Kuipers op de begrooting van
Buiten]. Zaken (herstel subsidie aan den
Ned. Bond in Duitschland op 500).
Dit amendement wordt verworpen met
47 tegen 35 stemmen.
De heer v. d. Bilt (R.-K.) had zijn
amendement inzake subsidie aan de Ver-
eeniging Nederland ngetrokken.
De begrooting van Buitenlandsche Za
ken wordt aangenomen bij zitten en op
staan.
Voortgezet worden de algemeene be
schouwingen over de Rijksbegrooting 1931.
De m i n i s t e-r-p resident, jhr. Ruys
de Beerenbrouck, repliceert. De beant
woording van de vraag of een directeur-
generaal van den landbouw benoemd moet
worden, wenscht spr. uit te stellen tot de
behandeling der desbetreffende begrooting.
Bij de memorie van toelichting op het
ontwerp, waarbij gelden zullen worden
aangevraagd voor de economische voor
lichting, zal de regeering de plannen, die
zij te dezen aanzien heeft, ontvouwen
Ook de economische raad zal met zorg
worden voorbereid. Indien zou blijken, dat
gemeen overleg tusschen de naties inzake
Russische dumpingspolitiek resultaat zou
kunnen hebben, zal de regeering overwe
gen of zij' aan dat overleg deel zal nemen.
De Kroon kan verlaging der spoorweg
tarieven gelasten, doch kan die tarieven
niet vaststellen. Wanneer de opbrengsten
dan dalen, hebben de maatschappijen
recht op schadevergoeding.
Zoo gezegd, zal de zaak besproken wor
den met den nieuwen inspecteur-generaal.
Spr. komt nu op het geval-Albarda.
Toen spr. den heer Albarda hoorde, gingen
zijn gedachten terug naar 1914, toen de
heer Troelstra leider der S.D.A.P. was.
Zijn rede, op 3 Augustus van dat jaar ge
houden, is thans het nalezen nog waard.
De heer Troelstra schaarde zich aan de
zijde der regeering. Uit de rede van den
heer Albarda is duidelijk vast te stellen,
dat zijn fractie de regeering niet zal steu
nen als zij bij mobilisatie een beroep op de
Kamer doet. Het is de regeering niet ont
gaan wat in en builen de Kamer over deze
kwestie is gezegd en geschreven. De regee
ring zal uit dit alles de gewenschte con
clusie trekken. Zij zal de wetten des lands
eerbiedigen en opvolging daarvan verlan
gen. Zij is zich ervan bewust op die wijze
de belangen des lands het best te dienen
en is overtuigd van den steun van de
groote meerderheid van het volk en volks
vertegen wordiging.
Minister de Geer maakt nog eeni
ge opmerkingen van financieelen aard.
Inzake de salariskwestie wijst spr. nog
maals op de daling van het index-cijfer
voor de groothandclsprijzen, dat veel te
langzaam terugslag vindt in de kleinhan
relsprijzen. Sinds Januari 1925 is er twee
maal een partieele wijziging geweest. In
1928 heeft men ernaar gestreefd de verhou
dingen zoo perfect mogelijk te maken. Al
het mogelijke is te doen aanzien gedaan.
Voor opvoering van 't salarispeil geeft het
indexcijfer geen aanleiding. In de Cen
trale Commissie zan Overleg bestaat wei
nig neiging, thans de salarissen der onder
wijzers te herzien.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
De onrust in Spanje.
Een nieuwe opstand op het Japansche
eiland Formosa?
BINNENLAND.
Salaris-kwesties in de Tweede Kamer.
(lste blad).
De treiler „Johannes" gisteravond bij
Ameland gestrand en later vlot gesleept.
(Gem. Berichten, 2de blad).
Inbraak in de kerk St. Pieter bij
Maastricht. (Gem. Berichten, 2de blad).
Een veekoopman te Stampersgat door
bandieten beroofd. (Gem. Berichten, 2de
blad).
OMGEVING.
Zware fabrieksbrand te Uithoorn, (lste
blad).
De motie-v. d. Tempel moet spr. ontra
den. De invoering van een periodieke be
spreking wil de regeering gaarne overwe
gen, b.v. om de 5 jaar.
De algemeene beschouwingen worden
gesloten.
De heer Ketelaar (V.D.) zegt, dat
zijn fractie vóór de motie-v. d. Tempel zal
steramen, omdat zij voornamelijk de onder-
wij zerssala rissen telaag vindt. Zijn frac
tie zal ook vóór de motie-Lingbeek stem
men.
De heer Schokking (C.-H.) wijst op
een wijziging, de den heer Lingbedt in zijn
motie gebracht heeft, waardoor de motie
niet meer te overzien is.
Do heer v. d. Waerden (S.D.) stelt
voor de beraadslagingen over de motie-
Lingbeek te heropenen.
Dit voorstel wordt aangenomen met 52
tegen 36 stemmen.
De heer y. d. Waerden stelt nu voor,
de motie bij de Onderwijsbegrooting te be
handelen.
De heer Beumer (A.-R.) heeft be
zwaar daartegen.
De V oorzitter zal overwegen een
voorstel te doen in den geest van den heer
v. d. Waerden. Hij stelt voor, de motie
te behandelen op nader te bepalen dag.
Aldus besloten.
De molie-v. d. Tempel wordt verworpen
met 58 tegen 29 st. Vóór: S.D.A.P., V.D.,
Floris Vos en de Communisten.
Aan de orde is hoofdstuk I der Rijksbe
groting (Huis der Koningin).
De heer De Visser (C.P.) maakt be
zwaar tegen het uitgetrokken bedrag. Hij
betwijfelt of het noodig is, dat de Konin
gin-Moeder nog betaald wordt uit de
Stiyitskas. Hij vindt dit een grove bevoor
rechting, evenals ten opzichte van de
Prinses. Spr. wenscht het hoofdstuk in
stemming te zien gebracht.
Minister de Geer zegt dat hier
geen sprake kan zijn van verwerping, om
dat de bedragen grondwettelijk vaststaan.
Hoofdstuk I wordt aangenomen met ?9
tegen 2 stemmen.
Hoofdstuk II (Hoogc colleges van Staat)
wordt aangenomen z.h.st.; evenals hoofd
stuk VIIA nationale schuld) en hoofdstuk
XII (onvoorziene uitgaven).
De Wet op de Middelen wordt aangeno
men met 79 tegen 2 stemmen.
AR BE IDS BEG ROOTING.
Hierna, was de Arbeidsbegrooting aan de
orde. Er worden geen algemeene beschou
wingen gehouden.
De heer K u p e r (S.D.) bespreekt de
werkloosheid, waarbij geen nieuwe ge
zichtspunten worden geopend.
Mej. Groeneweg (S. D.) bepleit o JU.
wettelijke regeling der huisindustrie.
Mevr. v. Itallie-v. Embden (V. D.)
dringt aan op meer inspectrices bij de ar-
beids-inspectie en op verbetering van haar
positie, opdat geschikte krachten te krij
gen zullen zijn. De vrouwenarbeid moet
niet worden beperkt, want de vrouw moet
evengoed eten als de man en als zij niet
voor zichzelf kan opkomen komt zij ten
laste van den man of den staat.
De heer S m e e n k (A.-R.) ziet geen aan
leiding voor critiek op den Minister en
voor het houden van lange beschouwingen.
Mej. M c ij e r (R.-K.) juicht het toe, dat
de Minister het aantal arbeidsinspectrices
en opzichteressen wil uitbreiden, doch
maakt zich eenigszins ongerust over de
geleidelijkheid, die de Minister daarbij wil
betrachten. De uitbreiding moet niet gelei
delijk, maar zeer spoedig plaats hebben.
Do aanvangsleeftijd voor arbeid van
meisjes moet worden verhoogd. Den tijd
tusschen het verlaten van de school en
het uitreiken van de arbeidskaart kunnen
do meisjes gebruiken om zich huishoudelijk
te bekwamen. Spr. dringt aan op verhoo-
