22ste Jaargang
DONDERDAG 16 OCTOBER 1930
No. 6721
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
BUITENLAND
BINNENLAND
VAN M'N BOEKENTAFEL
STADSNIEUWS
3)e £eid6cJi&6ouAatit
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwarta&J
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
franco per postf 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 oent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11 I
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50
Dit nummer bestaat uit drie bladen
Een jubileum
Vandaag is het 25 jaar geleden, dat de
K. S. A. werd opgericht.
Sedert 1926 bestaat de landelijke organi
satie van de K. S. A. niet meer.
Maar het Centraal Bureau van de K. S.
A. is ook na 1926 blijven bestaan, niet meer
als instelling van de daaraan contribuee-
rende (ofniet-contribueerende) sociale
organisaties, maar onder persoonlijke lei
ding, beheer en verantwoordelijkheid van
mr. Tepe.
Mr. Tepe is sedert de oprichting van de
K.S.A. met het Centraal Bureau daaraan
verbonden geweest, eerst onder de direc
tie van mr. Aalberse als wetenschappelijk
ambtenaar en daarna als directeur. Gis
teren is dit feit in ons blad gememoreerd
en zijn in het licht gesteld de ver
diensten van mr. Tepe voor de K. S. A.
en haar Centraal Bureau.
Is er voor dit Centraal Bureau
onze dagen nog een taak te vervullen?
Deze vraag hebben wij reeds vroeger on
omwonden bevestigend beantwoord. En wij
doen dit ook vandaag zonder eenige
aarzeling.
Trouwens, er zijn feiten om onze mee
ning te bevestigen.
Wij zouden echter hierbij een bepaald
denkbeeld in overweging willen geven.
Vpor de vruchtbaarheid en doeltreffend
heid der actie van het Centraal Bureau
schijnt het ons zeer gewenscht, als naast
den beheerder zou staan een Baad van
Advies of van Toezicht, bestaande uit
vooraanstaande menschen in het Katho
lieke openbare leven.
Als dit geschieden zou, dan zou o.i. nog
meer in de feiten gaan spreken, dat het
Centraal Bureau voor verscheidenen vorm
van Katholieke actie zeer nuttig werk kan
doen, veelheid, waar noodig, organiseerend
tot eenheid, adviseerend en bemiddelend.
Wij wenschen dat het Centraal Bureau
vandaag van harte toe.
DUITSCHLAND
DE NIEUWE RIJKSDAG.
Presidium-verkiezing met veel lawaai.
De rijksdag heeft in zijn zitting van gis
teren den voorzitter van den ouden rijks
dag, den sociaal-democratischen afgevaar
digde Loebe tot eersten voorzitter herko
zen.
De verkiezing gaf tot veel lawaai aanlei
ding. De zitting werd geopend door het
oudste lid in jaren, den afgevaardigde
Herold, die terstond de verkiezing van den
voorzitter aan de orde stelde.
De sociaal-democraat Ditmann stelde als
candidaat Dr. Loebe voor. Als tegencandi-
daat werd gesteld Dr. Scholz, de leider van
de fractie der Duitsche volkspartij.
Dr. Frick noemde het een verkrachting
van den volkswil, indien tot vertegenwoor
diger van den rijksdag een marxist gekozen
zou worden.
De communist Zorgler stelde zijn partijge
noot Pieck als candidaat voor, doch voegde
hieraan toe, dat de communisten er niet
aan denken een loyaliteitsverklaring voor
het reglement van orde af te leggen, wat
de nationaal-socialisten wel hebben ge
daan.
De spreker van den Christelijken volks-
dienst verklaarde zich voor de candidatuur
van Dr. Loebe, op de principieele overwe
ging, dat de verkiezing van den president
van* den rijksdag geen politieke daad is.
Tot algemeene verrassing verklaarden
de Duitsch-nationalen zich niet voor Dr.
Scholz, doch stelden een eigen candidaat,
den afgevaardigde Graef-Thliringen.
Zoo geschiedde het, dat bij de eerste I
stemming geen enkele candidaat een ab
solute meerderheid verkreeg en een her
stemming tusschen Loebe en Dr. Scholz
moest plaats hebben, waarbij Loebe met
269 stemmen in de meerderheid bleef te
genover Dr. Scholz, op wien 209 stemmen
waren uitgebracht.
De communisten brachten bij de herstem
ming 77 ongeldige stemmen uit.
De verkiezing van Loebe werd door de
sociaal-democraten met luiden bijval, door
de nationaal-socialisten met teekenen van
afkeuring begroet.
Bij de daarop volgende verkiezing van
den eerste vice-president zou volgens de
sterkte van de fracties een nationaal-so-
cialistisch candidaat gesteld moeten wor
den. De socialistische afgevaardigde Ditt-
mann verklaarde echter, dat wegens de
houding van de nationaal-socialisten bij de
verkiezing van den eersten voorzitter de
sociaal-democraten thans den centrums-
afgevaardigde Esser als candidaat voor
stelden.
Het kwam tot een opgewonden debat
over deze kwestie, waarbij president Loebe
zich gedwongen zag, voor het eerst in den
nieuwen rijksdag een afgevaardigde tot
de orde te roepen, n.l. den nationaal-so-
cialist Brehr, wegens een beleedigenden
uitroep tegenover den sociaal-democrati
schen afgevaardigde Dittmann.
Tenslotte werd met de absolute meerder
heid van 288 stemmen de nationaal-socialist
Stöhr als eerste vice-president en vervol
gens met de groote meerderheid van 425
stemmen, de centrumsafgevaardigde Esser
als tweede vice-president gekozen.
Bij de verkiezing van den derden vice-
president waren de stemmen zeer verdeeld,
zocdat een herstemming moest plaats heb
ben, waarbij de Duitsch nationale afgevaar
digde Graef, met 231 stemmen tot derden
vice-president werd gekozen, terwijl op
Dr. Pfleger van de Beiersche volkspartij
200-stemmen werden uitgebracht.
De communisten brachten 67 ongeldige
stemmen uit.
Voorts werden in de zitting van giste
ren nog zonder debat de voorstellen van
de sociaal-democraten en andere partijen
tot verlaging van de verblijfskosten en pre
sentiegelden der afgevaardigden en van de
salarissen van den rijkspresident en de mi
nisters, benevens tot vaststelling van een
maximum voor de pensioenen van ambte
naren naar de commissie verwezen.
De zitting, die af en toe zeer bewogen
was, eindigde tegen 8 uur 's avonds.
De volgende zitting begint hedenmiddag
om 3 uur. Hierin zal de regeeringsverkla-
ring worden voorgelezen, waarna de groo
te politieke beraadslagingen over de nood
verordeningen van den rijkspresident de
amnestie en de verschillen 'e vraagstukken
der binnen- en buitenlandsche politiek zul
len beginnen.
HITLER OVER DEN TOESTAND.
Adolf Hitler heeft een onderhoud gehad
met den vertegenwoordiger van de „Ti
mes" te Berlijn. Daarbij wees hij de ver
antwoordelijkheid voor de relletjes van
Maandag voor de nat. socialisten af Verder
verklaarde hij, dat, als de huidige econo
mische toestand voortduurt, Duitschland
voor het einde van den winter ten onder
gegaan zal zijn.
De middenpartijen in den rijksdag zul
len hopeloos verdeeld zijn en de wereld
zal te kiezen hebben tusschen een bolsje
wistisch en een nationaa!-soc. Duitschland.
Een bolsjewistisch Duitschland zou de beta
ling van de herstelschulden weigeren als
die van particuliere schulden. Een nat. soc.
Duitschland zou nooit schuldbekentenissen
afgeven, die het niet kan inlossen. Het zou
de politieke betalingen niet doen, wanneer
het dit niet behoorlijk kon doen. maar het
zou de uit particuliere leeningen voortge
komen verplichtingen in elk geval nako-
Politieke kloppartij.
Een troep Nationaal-socialisten trok gis
teravond laat door de Leipziger Strasse te
Dessau, toen plotseling van uit een com
munistisch lokaal, de communisten een
bombardement met bierflesschen op hen
openden.
Vervolgens kwamen de communisten
haar buiten, waarop een ernstig handge
meen onlstond. Vier Nazi's moesten zwaar
gewond naar het ziekenhuis gebracht wor
den. Twee anderen werden licht gewond.
Eenige communistische belhamels werden
gearresteerd.
SCHACHT TEGEN BRIAND'S
PAN-EUROPA.
De vroegere president van de Duitsche
Rijksbank, dr. Schacht, heeft gisteravond
voor studenten en professoren van de Uni
versiteit van Yale een voordracht gehou
den over het vraagstuk van Pan Europa.
Dr. Schacht verklaarde, dat de gedachten-
gang van Briand berustte op politieke be
weegredenen en dat Briand met zijn plan
slechts streeft naar consolidatie van de
huidige positie van Frankrijk. Een Staten
bond, zooals Briand dien wenscht, en die
slechts de overwonnen volken, en niet de
overwinnaars, tot ontwapening dwingt, is
zonder eenige innerlijke rechtvaardiging.
De algemeene ontwapening en het ophef
fen van alle militaire verdragen is eerste
voorwaarde voor het scheppen van de
Vereenigde Staten van Europa. Frankrijk,
dat door de annexatie van Elzas-Lotharin-
gen in hooge mate economisch onafhanke
lijk ia, heeft den Europeeschen Statenbond
het minste noodig.
Een aaneensluiting der Europeesche
mogendheden op economische basis is
waard, dat men er naar streeft en is zelfs
noodzakelijk. Europa kan niet door poli
tiek, maar slechts door een grondig be
grip voor haar economische behoeften ge
red worden. De wereld buiten Europa be
hoeft een economisch opgebouwd Pa-n-
Europa niet te vreezen, aangezien daar
door de koopkracht en de afzetmogelijk
heden voor de geheele wereld zullen stij
gen. Dr. Schacht eindigde zijn rede met
de woorden: „De voorspoed voor allen is
de beste waarborg voor den vrede, niet de
onderdrukking van een enkele mogend
heid".
POLEN
BETOOGINGEN VOOR PILSOEDSKI
TEGEN DE SOCIALISTEN.
In verband met het ontdekken van den
z.g. aanslag op Pilsoedski te plegen, is het
gisteren in vele plaatsen tot betoogingen
voor Pilsoedski en tegen de socialisten ge
komen. Te Czentochau is het partijlokaal
van de socialisten vernield. Voorts zijn er
gisteren nog meer socialistische afgevaar
digden van het huidige parlement en an
dere functionarissen van deze partij ge
arresteerd.
Een oproep van het bestuur van de so
cialistische partij, welke op de wettigheid
van de socialistische politiek wijst en in
de Robotnik zou worden opgenomen, werd
door de censuur onderdrukt.
- In dezen oproep werd bovendien het
plan van den aanslag toegeschreven aan
de werkzaamheid van betaalde provoca
teurs.
FINLAND
DE OUD-PRESIDENT VAN FINLAND
TERUGGEVONDEN.
Gistermorgen zijn prof. Stahlberg en
zijn vrouw te Joensun in Oost-Finland ge
vonden. Het echtpaar is ongedeerd. Het
vermoeden, dat men met een ontvoering
te doen bad, is bevestigd. De ontvoerders
zijn nog onbekend.
Nader wordt uit Helsingfors gemeld, dat
de chauffeur van den auto, waarmee prof.
Stahlberg en zijn vrouw zijn ontvoerd, is
gearresteerd.
Prof. Stahlberg maakte met zijn echt-
genoote een wandeling, toen plotseling
eenige mannen te voorschijn kwamen, die
hem in een auto brachten, waarna deze
in snelle vaart wegreed.
Naar thans bekend geworden is, heeft
de auto onderweg gestopt om op een an
deren wagen te wachten.
Daar deze tweede wagen echter niet
tijdig ter plaatse verscheen, vreesden de
ontvoerders verrast te zullen worden. Zij
lieten prof. Stahlberg staan en namen de
vlucht.
De ontvoering van prof. Stahlberg heeft
in geheel Finland groot opzien verwekt.
De politie stelde terstond een onderzoek
in en heeft twee personen gearresteerd,
die aan de ontvoering hebben deelgeno
men. Men vermoedt, dat het politieke te
genstanders van Stahlberg waren.
De leider van Lappo heeft medegedeeld,
dat zijn partij met deze ontvoering niets
heeft uit te staan.
CHINA
JAPANSCHE SCHEPEN BESCHOTEN.
Kustba-tterijen langs den Jangtse die
waarschijnlijk door communisten worden
bediend, hebben Japansche oorlogs- en
koopvaardijschepen beschoten. In de afge-
loopen drie dagen hebben drie koopvaardij
schepen en twee kanonneerbooten hiervan
te lijden gehad. Het Japansche consulaat
zegt, dat als de Nanking-regeering geen
stappen doet om deze aanvallen te voorko
men de Chineesche kooplieden zelf krach
tig zullen protesteeren.
AMERIKAANSCH ZENDELING IN
CHINA ONTVOERD.
De Luthersche zendeling Bert Nelson,
afkomstig uit Minneapolis, is door bandie
ten, die tot het z.g eerste roode leger
corps behooren, ontvoerd. De ontvoering
vond plaats na de overgave van Kwangsjau
op 5 October. De bandieten eischen thans
een hoog losgeld.
De Amerikaansche legatie heeft stappen
bij de Chineesche regeering gedaan, ten
einde de invrijheidstelling van den zende
ling te verkrijgen.
BRITSCH-INDIE
LEIDERS DER INDISCHE
CONGRESBEWEGING GEARRESTEERD
Te Bombay heeft vanochtend om viir uur
een sterke politiemacht onder aanvoering
van een dozijn officieren, het bureau van
het Congres omsingeld.
Er werden tal van lieden in hechtenis
genomen.
In de kantoren van andere verwante or
ganisaties zijn ook invallen gedaan.
De meeste der in hechtenis genomen •*«-
den zijn dadelijk daarna tot drie of vier
maanden strenge opsluiting cveroordeeld.
Nariman, een Swarajistisch voorman en
voorzitter van de Jeugdliga, is te Bombay
aangehouden.
De regeering heeft te Bombay 38 orga
nisaties van het Congres en verwante ver-
eenigingen onwettig verklaard.
TWEEDE KAMER
De Zuiderzee-steunwet.
Gisteren is de behandeling van de Zui
derzee-steunwet voortgezet. Uitvoerige al
gemeene beschouwingen zijn gehouden.
En het kon Minister Reijmer voortdu
rend duidelijker worden, dat de tevreden
heid over de verbetering der Zuiderzee-
steunwet zeer minimaal is, zoo niet nage
noeg geheel ontbreekt.
De groote grief is, dat het ontwerp te
veel steunverleening blijft en zich te ver
blijft houden van de schadevergoeding,
zooals die door de visschers mocht worden
verwacht op grond van vele Ministerieele
toezeggingen en art. 3 der Zuiderzeewet,
dat spreekt van een schadevergoeding. En
waarbij het vooral gaat om de door de
Regeering afgewezen schadevergoeding we
gens waardevermindering van schepen en
netten.
Vandaag worden de besprekigen voort
gezet.
Het Schild. October-aflevering.
Uitgave van de Ap. Ver. „Petrus
Canisius".
Zooals gewoonlijk bevat ook het October-
nummer van het bekende apologetische
maandblad „Het Schild" een rijk gevarieer-
den inhoud.
Het nummer begint met een interessant
artikel van de hand van prof. Verhaar uit
Warmond, den hoofdredacteur, waarin hij
het ontstaan van het Anthroposophisch Ge
nootschap bespreekt. De Anthroposophi-
sche beweging is een onderdeel of liever
een der vele nuanceeringen van de Theoso-
phische beweging en vóór zijn ernstige en
langdurige ongesteldheid had prof. Ver
haar reeds het plan opgevat om als ver
volg op zijn uiteenzettingen van de Mo
derne Theo-sophia een paar artikelen te
wijden aan de Anthroposophische bewe
ging van dr. Rudolf Stein er. Eerst thans
heeft, hij aan dat voornemen uitvoering
kunnen geven. Het onderwerp heeft intus-
schen niets van zijn actualiteit ingeboet,
want juist den laatsten tijd ontwikkelen
de Anthroposophen een belangwekkende
activiteit in ons land.
In genoemd artikel, dat als inleiding
is te beschouwen op eenige vervolgartike
len, deelt prof. Verhaar eenige biografische
bizonderheden mede uit het leven van Ru-
dolf Steiner, den stichter van de beweging,
en vertelt hij een en ander over het con
flict van Steiner met dr. Annie Besant,
naar aanleiding van de aanwijzing van den
Hindu Krishnamurti tot den z.g. weerge-
keerden Christus, welk conflict geleid heeft
tot een breuk en het oprichten van een
geheel aparte beweging.
Dr. L. Bender O.P. bespreekt de Katho
lieke leer over de verhouding van overeen
komst en sacrament bij het huwelijk van
gedoopten. Men vindt het vaak voorge
steld, alsof er een scheiding te maken valt
tusschen het huwelijk als natuurlijke over
eenkomst tusschen twee menschen en het
huwelijk als sacrament. Ook onze Neder
land sche wetgeving gaat van die gedachte
uit, als zij in art. 83 ran het Burgerl. Wet
boek zegt: „De wet beschouwt het huwe
lijk alleen in deszelfs burgerlijke betrek
kingen". Dr. Bender stelt daartegenover
de Katholieke leer, dat het huwelijk van
gedoopten eo ipso een sacrament is, zoo
dat men de overeenkomst niet los mag
scheuren van het sacrament.
Jan Taal houdt zich verder in dit num
mer bezig met de geschiedenis van de Re
formatie en vraagt zich af of deze een
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Weer een lawaai-dag in den Duitschen
Rijksdag.
De ontvoerde oud-president van Finland
teruggevonden.
BINNENLAND.
Jaarvergadering van het R. K. Juvenaat
in het Bisdom Haarlem. (3de blad).
Het dreigend conflict in het drukkers-
bedrijf. (3de blad).
LEIDEN.
Onjuiste geruchten over een eventueele
benoeming van mr. A. v. d. Sande Bak-
huyzen tot burgemeester van 's-Graven-
hage. (lste blad).
Benoeming van dr. E. Carp tot hoog
leeraar in de psychiatrie aan de Universi
teit te Leiden, (lste blad).
Werk Gods geweest is, zulks aan de band
van de gelijkenissen van het zuurdeeg en
het mosterdzaadje, waarmede Christus zijn
Kerk vergelijkt.
Het evolutie-vraagstuk wordt in een ver
volgartikel door prof. Heskes uit Warmond
besproken, waarbij deze philosophie-leeraar
tot de conclusie komt, dat de wijsbegeerte
de evolutie van den mensch wel niet ab
soluut uitsluit, doch de waarschijnlijkheid er
van toch wel belangrijk vermindert. Wat
Gods openbaring daarover leert zal in een
volgend artikel worden behandeld.
Daarna laat de redactie twee buiten
landers aan het woord, n.l. de niet-katho-
lieke Zweedsche schrijfster dr. Eva v. Bahr
Bergius, die zich zeer waardeerend uit
laat over de Katholieke Godsdienstoefe
ningen, en kardinaal Bertram over S'b.-
Augustinus.
Verder de gewone rubrieken Op den Uit
kijk, Vragcnbus, Boekbespreking en Cor
respondentie.
DE BURGEMEESTERSBENOEMING
TE 'S-GRAVENHAGE.
Onjuiste geruchten.
Naar aanleiding van de dezer dagen in
enkele bladen vermelde geruchten kunnen
wij het volgende mededeelen:
Tusschen de regeering en Mr. A. van
de Sande Balchuyzen zijn geen besprekin
gen gaande ten aanzien van de bezetting
van de door het vertrek van Mr. J. A. N.
Patijn ledig gekomen plaats van Burge
meester der Residentie. Het gerucht als
zouden door Mr. van de Sande Bakhuyzen
voorwaarden voor het aanvaarden van die
betrekking zijn gesteld is dan ook on
juist, terwijl bovendien, naar de meening
van Mr. van de Sande Bakhuyzen, voor
de aanvaarding van deze benoeming geen
voorwaarden als de in de dagbladen ge
noemde, mag worden gesteld.
DE R.K. BLINDEN VAN GRAVE.
Hedenmiddag aangekomen.
Hedenmiddag omstreeks 3 uur zijn de
R.K. blinden uit Grave, die, zooals bekend,
hier en in de omgeving concerten zullen
geven, met een autobus gearriveerd. Door
de goede zorgen van het Leidsohe Blinden-
Comité vinden de gasten een prettig on
derdak in het St. Antonius-patronaat aan
de Hazewindsteeg, waar zij gedurende
veertien dagen zullen logeeren. Het pa
tronaat was ter ontvangst gereed. De
groote tooneelzaal is ingericht als slaap
gelegenheid en een dertigtal keurige witte
ledikanten staan volledig uitgerust den
gasten ten dienste. De nevenliggende bil-
lardzaal is als eetzaal ingericht.
Alles is perfect in orde en ziet er keu
rig verzorgd uit, zoodat de gasten hier
gedurende veertien dagen een aangenaam
verblijf wordt bereid.
Ook voor spijs en drank gedurende veer
tien dagen, is door het comité gezorgd.
Door verschillende Leidsche winkeliers,
fabrikanten e.a., zijn voor een grooter of
kleiner aantal dagen bepaalde spijzen of
dranken toegezegd. Een slager sohenkt
gedurende een week gratis vlecsch, oen
ander zorgt v00r de meubileering der bo
terhammen, deze geeft voor dagen
groenten, do derde het brood, *oodat het
aan niets wat, noodzakelijk is ontbreken
zal. Maar er is natuurlijk veel noodig, en
als er dus nog zijn, die van hun voorraad
iets willen afstaan voor onze blinde gas
ten, zullen zij natuurlijk aan het Patro
naatsgebouw in de Hazewindsteeg van
harte welkom zijn.-
