22ste Jaarganj
WOENSDAG 8 OCTOBER 1930
No. 6714
DAGBLAD VOOR LEDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
BUITENLAND
3)e £eictoeHe Gou/fca/nC
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per postf 2.95 per kwartaal
Eet Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné'e ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 oent
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11 I
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50
DE BESTRIJDING VAN HET COMMUNISME.
DE STRIJD MAG NIET EENZIJDIG TEGEN SLECHTS ÉÉN DER
VIJANDEN GERICHT ZIJN.
Als prof. Pompe heeft betoogd, dat het
communisme op de juiste wijze wordt
bestreden, indien de strijd gericht is
tegen het stelsel, tegen de begin
selen, verklaart hij, dat 't er hem eigen
lijk niet om te doen is, de wijze van be
strijding van het communisme te bespre
ken
„Het is er mij intusschen niet om te
doen, de wijze te bespreken, hoe het com
munisme zou moeten bestreden worden.
Hoe noodzakelijk die bestrijding ook is,
toch zou het verkeerd wezen, als de Ka
tholieken hierdoor hun houding in de hui
dige crisis lieten beheerschen. De strijd
zou dan dit vormt mijn eerste bezwaar
eenzijdig tegen slechts één der vijande^
gericht zijn. Men keen dan den rug tegen
een andere beweging, en laat deze vrij
spel, geeft zich tegenover deze bloot. Ik
■bedoel de beweging, die in de Vereenigde
Staten zich het sterkst heeft ontwikkeld,
en in West-Europa, ook in ons land, reeds
geruimen tijd, en te weinig gestoord, is
kunnen doordringen. De beweging, die ik
reeds aanduidde als de plutocratie. Welke
niets anders is dan het (overmatige.) kapi
talisme".
De Katholieken mogen niet e e n z ij d i g
strijden tegen het communisme, maar moe
ten evenzeer bestrijden de „beweging,
waartegen zich het communisme zoo scherp
verzet", door prof. Pompe betiteld als
„plutocratie" of (overmatig) „kapi
talisme".
Deze gedachte is bijzonder sympathiek;
't is heel nuttig èn noodzakelijk in
onze dagen, om in de geesten vol-levend
te houden het klare bewustzijn, dat de
Katholieke beginselen zich volstrekt even
zeer stellen tegenover het. „overmatige
kapitalisme" als tegenover het commu
nisme.
En, in dit verband, mogen w.ij niet na
laten, te citeeren een gedeelte uit het Vas-
tenmandement 1929 van Haarlems Bis
schop Mgr. J. D. J. Aengenent. Deze her
derlijke vermaning leze men nog 'ns met
gezette aandacht:
De gevolgtrekking, waartoe wij moe
ten komen is dus deze, dat het libera
lisme volstrekt niet minder verwerpe
lijk en onaannemelijk is voor den ka
tholiek dan het socialisme, omdat de
zelfde beginselen er aan ten grondslag
liggen. En het is dan ook een feit,
waarop ik uwe bijzondere aandacht
wilde vestigen, dat de Kerk niet al
leen het socialisme heeft veroordeeld,
maar dat zij ook meerdere malen
reeds bij monde van Paus Gregorius
XVI en Pius IX, dus reeds voor de
verschijning van Rerurm Novarum,
en daarna bij monde van Paus Pius
X en Benedictus XV het liberalisme
als een onaannemelijke dwaling heeft
afgewezen.
Van socialistische zijde wordt het
dikwijls voorgesteld, alsof de Kerk
wel het socialisme veroordeelde, maar
■het liberalisme in bescherming nam;
en zulks wordt den arbeiders dan
meestal voorgespiegeld in dezen vorm,
dat de Kerk eenzijdig de belangen zou
dienen van het kapitaal, en dat zij
de arbeiders zou trachten te sussen
met een wissel ,op het hiernamaals.
Zeker de Kerk heeft altijd verde
digd en verdedigt nog het recht van
privaatbezit, maar steeds heeft zij
daarnaast geleerd, dat op de bezitters
van kapitaal zeer zware verplichtingen
rusten: dat dezen zich namelijk louter
en alleen mogen beschouwen als rent
meesters tegenover God, aan Wien zij
eenmaal verantwoording van hun be
heer zullen moeten afleggen en dat de
goederen dezer aarde volgens Gods be
stel moeben dienen om aan alle men-
schen een menschwaardig bestaan te
verschaffen. Is het dan niet diepbe-
droevend, dat men aan de Kerk der
gelijke beschuldigingen hoort aanwrij
ven, terwijl zij het juist is, die altijd
voor de minderbedeelden is opgeko
men? En is het niet ten hemel
schreiend als men ziet, dat duizenden
katholieke arbeiders van de Kerk ver
vreemden, omdat zij in den waan ge
bracht worden, dat die aanklachten
tegen haar juist- zijn?
Hier wordt den Katholieken, duidelijk
en klaar, aangegeven dezelfde principieele
houding, naar twee kanten, in den
strijd onzer dagen, welke prof. Pompe in
zijn geschrift „Het keerpunt in het maat
schappelijk leven" wenscht te propageeren.
Mgr. Aengenent spreekt van socialisme
en liberalisme prof. Pompe noemt com
munisme en „plutocratie" of „(overmatig)
kapitalisme".
Het communisme is de hoewel door
de socialisten bestreden en door vele
eerlijk en oprecht veroordeelde doortrek
king van het socialisme, en het overmatig
kapitalisme of de plutocratie, d. w. z. de
geld-heerschappij, is het gevolg van de
doorvoering der liberale beginselen.
Prof. Pompe wijst dan verder op de
overeenkomst tusschen plutocratie en com
munisme.
„Deze beweging (plutocratie), waartegen
zich het communisme zoo scherp verzet-,
is ook aan ons Vijandig. Dit blijkt door de
verrassende overeenkomst, die er tusschen
beide schijnbare tegenstellingen bestaat".
Mgr. Aengenent constateerde in ge
noemd Yastenmandement feitelijk het
zelfde, toen hij schreef:
„Hoezeer het ook oppervlakkig
moge schijnen, beminde geloovigen,
dat liberalisme en socialisme radicaal
tegenover elkander zouden staan, in
wezen verschillen beide stelsels niet,
omdat zij uitgaan van dezelfde prin
ciepen".
In een slot-artikel zullen wij zien, hoe in
het geschrift van prof. Pompe deze over
eenkomst wordt gedemonstreerd.
DE RAMP VAN DE R. 101. Een reddingsbrigade zoekt onder
de wrakstukken van het vernielde luchtschip naar de laatste
slachtoffers
DUITSCHLAND
Ontslag bij, Krupp.
Naar het W.B. uit Essen meldt, heeft
de firma Krupp aan den regeeringspre&i-
dent meegedeeld, dat zij zich verplicht
ziet tengevolge van het toenemend tekort
aan afzet, 2500 man personeel in de komen
de weken te ontslaan, ingeval geen verbe
tering in den toestand in'reedt.
Stahlhelrrvmanr, n vluchten in een
Synagoge.
Een dertigtal leden van de Stahlhelm
kwamen gisteren per vrachtauto naar
Frankfort a. d. M. waar zij bij een bezoek
aan een café werden gevoigd en aange
vallen door een groep communisten. Na
dat twee hunner gewond waren, vluchtten
de Stahlhelm er s in een synagoge, waar
juist een godsdienstoefening werd gehou
den. De gemeente geloofde aanvankelijk,
dat de indringers waren binnengekomen
met het doel de samenkomst te verstoren,
doch werd spoedig van de juiste toe
dracht op de hoogte gestold. Terwijl de por
tier de Stahlhelmmannen in een zijvertrek
bij de garderobe verborg, werd ijlings de
politie gewaarschuwd. Onder dekking van
de gewapende macht trokken de lieden zich
toen terug naar hun vrachtauto, nagejouwd
door communisten, die nog bij de synagoge
op wacht stonden.
ITALIË
POLITIEKE MOORD OP FASCIST.
In de nabijheid van Gorizia is een 35-
ja-rig leeraar, een voormalig officier der
Milizia, Sottosapti genaamd, des avonds
bij het betreden van zijn woning voor de
HET NIEUWE MOTOR-MAILSCHIP van de Stoomvaart-Maatschappij „Nederland", is
Dinsdag vertrokken voor zijn eerste reis naar Ned. Indië. Het vertrek uit Amsterdam
oogen van zijn vrouw doodgeschoten. De
vermoorde was een overtuigd fascist, doch
had geen persoonlijke vijanden, zoodat men
aanneemt, dat hier sprake is van een pol-i-
tieken moord.
Verdacht van deze daad wordt een voor-
malig Sloveensch gemeentesecretaris, die
wegens zijn politieke houding werd afge
zet en naar Zuid-Slavië is uitgeweken. On
middellijk rta het bekend worden van den
moord, trok een groote troep fascisten naar
het redactiebureau van de Zuid-Slavische
„Novi Lis'ti" en verwoestte dit.
ROEMENIE
REGEERINGSCRISIS IN ROEMENIE.
In Roemenië is het kabinet-Manioe af
getreden. Mariioe had ran den koning een
bindende verkla-rig verlangt, dat hem, Ma
nioe, de regeering is toevertrouwd en dat
hij de politieke macht niet met den koning
behoefde te deel en. Manioe weigerde ver
der de verantwoordelijkheid voor de nieu
we begrooting op zich te nemen zonder
waarborgen van de zijde des konings, dat
hij minstens een jaar op zijn post zou kun
nen blijven. Zijn budget bevat n.l. draconi
sche bezuinigingsmaatregelen en hij vreest
dat bij de uitvoering daarvan zijn partij
aan populariteit verliest. Men is in politie
ke kringen reeds beducht, dat de nieuwe
regeering door Manioe's oppositie geen
meerderheid zal hebben in het parlement,
zoodat dit ontbonden zal moeten worden
en dat dan persoonlijke aanhangers des
konings de regéering moeten vormen. Het
schijnt, dat de minister van verkeerswezen
Ma noil es cu reeds ee-nige weken in dien
zien verschillende personen heeft gepolst.
NOORD-AFRIKA
DE STRIJD IN CYRENAICA.
Tachtigduizend Arabieren naar de kust
overgebracht.
De grootste „trek" der moderne tijden
is volgens de berichten uit Rome in de
laatste dagen van September in Cyrenaica
geschied. Generaal Gfaziani, de opperbe
velhebber- der Italiaansche strijdmacht in
Cyrenaica, heeft toen meer dan 80.000
Arabieren en 600.000 stuks vee van het
centrum van Cyrenaica naar de kust gedi
rigeerd. Het doel dezer verplaatsing, wel
ke geheel zonder bloedvergieten in haar
werk ging, was het onttrekken van de
stammen, die zich aan Italië hebben on
derworpen, aan den invloed van het stam
hoofd Omar Moectar, die de stammen te
gen het- Italiaansche gezag opzette.
Tegelijkertijd is generaal Graziani een
actie op groote schaal tegen Omar Moectar
begonnen, die met bombardementsvliegtui
gen wordt bestookt. Verwacht wordt dat hij
zich eerlang zal overgeven, waardoor ge
heel Cyrenaica. dan aan het Italiaansch
gezag zal zijn onderworpen.
Dit nummer bestaat uit drie bladen
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
De uitvaart der dooden van de R. 101.
Kritieke toestand in Brazilië.
Groote overstrooming in China. (Bui-
fcenl. Berichten).
CHINA
Nankingtroepen bezetten Tsjengtsjau.
Officieel wordt uit Nanking gemeld dat
de regeeringstroepen gisteravond Tsjengts
jau, het hoofdkwartier van generaal Feng
Joe Hsiang, hebben ingenomen.
Een kanonneerboot beschoten.
De Amerikaansche kanonneerboot „Pa-
nay", die op de Jangtze voer, werd onder
vuur genomen. Zij beantwoordde het vuur.
Niemand werd geraakt.
BRAZILIË
DE TOESTAND IN BRAZILIË WORDT
KRITIEK.
Dreigend voedseltekort te Rio.
In verband met den steeds dreigender
wordenden toestand ten gevolge van de
zich thans met groote snelheid uitbreiden
de revolutionnaire beweging, welke niet
slechts tegen het huidig bewind van pre
sident Washington Luis is gericht, doch
eveneens bij voorbaat tegen dat van zijn
reeds gekozen opvolger Julio Prostes, heeft
de regeering lieden de mobilisatie der tien
lichtingen 1921 tot en met 1930 gelast.
Voorts verluidt, dat de regeering het voor
nemen koestert, alle weerbare mannen tus
schen de 21 en 30 jaar onder de wapenen
te roepen, daar ieder oogenblik een be
slissende veldslag tusschen de federale
troepen en de oprukkende revolutionnairen
kan worden verwacht. Laatstgenoemden
moeten zich reeds op minder dan 150 K.M.
afstand van Rio de Janeiro bevinden, ter
wijl de regeeringstroepen aan do grens van
den staat Parana zijn geconcentreerd, ten
einde den opstandelingen den weg naar de
hoofdstad te versperren.
Te Rio de Janeiro is onder do bevolking
ten gevolge van deze voor do federale re-
geering ongunstige ontwikkeling der ge
beurtenissen een groote zenuwachtigheid
ontstaan. De toevoer van goederen uit den
staat Minas Geraes is door de revolution
nairen afgesneden, zoodat de mogelijkheid
van het ontstaan van een levensmiddelen
tekort te Rio de Janeiro dan ook acuut is
geworden. In verband hiermede tracht
ieder zooveel mogelijk te hamsteren, met
het onvermijdelijk gevolg, dat de prijzen
van sommige levensmiddelen reeds 30 pro
cent gestegen zijn boven het peil, waarop
zij nog slechts enkele dagen geleden ston
den.
Ten einde een verdere prijsopdrijving te
voorkomen, is de regéering er thans toe
overgegaan, alle te Rio de Janeiro voor
handen levensmiddelen in bèslag te ne
men. Tevens is de staat van beleg tot het
gehcele land uitgebreid.
Te Bahia is het eveneens tot onlusten
gekomen, in het verloop waarvan vijf per
sonen werden gedood en negen gewond.
Talrijke studenten, die bij de relletjes een
hoofdrol speelden, zijn gearresteerd. Niet
minder dan 72 tramwagens werden tijdens
de onlusten door de woedende menigte ver
nield. De materieele schade wordt op niet
minder dan een millioen dollar geschat.
In verband hiermede heeft de tramweg
maatschappij te Bahia, die een dochter
onderneming der New Yorksehc „American
and Foreign Power Company" is, zich tot
de autoriteiten gewend, met het verzoek
haar waarborgen tegen eventueele nieuwe
j uitspattingen te verschaffen.
Te Belem in den staat Para hebben do
rebellen tot dusver blijkbaar geen resulta-
I ten kunnen boeken. De gouverneur van ge-
j noemden staat heeft namelijk aan presi-
I dent Washington Luis een telegram doen
toekomen, waarin hij hem mededeelt, dat
de opstandelingen te Belem, die daar ter
stede met communisten samenwerken, op
j Zulk een beslissende wijze zijn verslagen,
dat zij zich met achterlating van hun ge-
j heele munitie uit de stad hebben moeten
j terugtrekken.
I Naar voorts uit Washington wordt ge-
I meld, zijn politieke kringen aldaar van
I meening, dat de1 opstand in Brazilië de
j ernstigste van alle revoluties is, waaraan
Zuid-Amerika in den lóóp der laatste
maanden heeft blootgestaan. Ofschoon het
Amerikaansche ministerie van Buitcnland-
sche Zaken geregeld van den stand van
zaken op de hoogte wordt gehouden, is van
officieele zijde slechts een telegram van
den Amerikaanschen consul te Porto Ale-
gre gepubliceerd, waarin deze mededeelt*
dat leven en eigendom van onderdanen der
Vereenigde Staten geen gevaar loopen.
Pernambuco in handen der opstandelingen.
De revolutionnairen hebben Pernambuco
in handen. Er zouden gevechten geleverd
zijn, waarbij vrij veel dooden en gewonden
zouden zijn gevallen. De gouverneur van
den staat is met een sleepboot naar het
Noorden vertrokken. De nieuwe gouver
neur is Carlos Delima, hoofdredacteur van
de „Diaio Damana".
