ZATERDAG 27 SEPTEMBER 1930
DE LEIDSCHE COURANT
DERDE BLAD PAG. 9
LETTEREN EN KUNST
EDUARD VERKADE.
Bij zijn zilveren tooneeljubileum.
In het a.s. seizoen zal Eduard. Verkade,
de meest verfijnde artist in het tooneel-
leven van ons vaderland, zooals Edmond
Visser hem noemt, zijn zilveren tooneel
jubileum vieren met een geheel nieuwe i
ensceneering van „Hamlet".
Eduard Rutger Verkade werd 15 Juni
1878 te Amsterdam geboren. Hij was de
zoon van den bekenden koek-fabrikant,
welke familie ook om haar artisticiteit ge
roemd. wordt. Noemen wij o.a. zijn broer,
den schilder-monnik Dom Willibrord Ver-
kade, in wiens geroemd dagboek „Van On
gebondenheid en Heilige Banden" men
menig trekje uit het famiile-leven der Ver-
kade's kan leeren.
Zijn opleiding ontving Eduard aan de H.
B. S. te Amsterdam en Haarlem, waarna
DE BIJENKORF TE
ROTTERDAM. - Het
reusachtig winkelpa
leis is van zijn stellin
gen ontdaan. Een
overzicht van het
complex.
hij chemie studeerde aan het Flinsbury
College te Londen. Vervolgens bezocht hij
de weefschool te Berlijn, waar hij veel be
wondering betoonde voor het optreden van
den acteur Kainz bij het „Deutsches Thea
ter", dat o.a. opvoeringen gaf van „Ro
meo", „Hamlet", „Don Karlos", „Cyrano
de Bergerac".
Een openbaring was voor hem de opbloei
van de naturalistische school.
Tot fabrikant opgeleid, stichtte hij in
1901 de Hengelosche tapijtweverij, welke
fabriek hij in 1904 wederom verkocht. Tot
diens vertrek naar Indië volgde Verkade
een tiental 'lessen van Willem Royaards,
den grooten hernieuwer van ons vader-
landsch tooneel. Daarna onderwees hem
Jac. C. de Vos, die hem o.a. de reien van
Vondel leerde zeggen. In dat jaar nam
zijn artistieke loopbaan een aanvang, toen
hij in de kleine zaal van het Concertge
bouw te Amsterdam voor de eerste maal
in het openbaar optrad als „Macbeth",
waarop van Deysel een schitterende recen
sie gaf in „Het Algemeen Handelsblad".
1 Januari 1905 werd hij daarop verbonden
aan de Kon. Ver. „Het Nederlandsch Too
neel", waar hij debuteerde met de rei van
Edelingen en de rol van Arent van Aemstel
in Vondel's „Gijsbrecht". Na acht maanden
verwierf zijn „Brutus'-rol in Shake
speare's „Julius Caesar" van Frans Mijns-
sen een goede kritiek. Met Gordon Craig,
den hernieuwer van het Engelsche tooneel,
met wien Eduard door zijn broer in ken
nis was gekomen, trok hij naar Berlijn,
waar hij in relatie kwam met Max Rein-
hardt, en zich een bewonderaar toonde van
het spel van Basserman, Kainz en Paul
Wegener.
Na in 1907 met Willem Royaards de be
kende „Zomer-Spelen", welke voor het eerst
te Laren werden gegeven (o.a. „Elckerlijc"
en „Lanseloet'f), geleid te hebben, stichtte
hij in 1907 zijn eigen gezelschap „De Haghe-*
spelers", waarmee hij zijn liefde voor
Shaekespeare kon uitleven door opvoerin
gen van „Hamlet", „Macbeth", „Romeo en
Julia", „Een blijspel vol verwarring', „Naar
het U lijkt", enz. Ook Bernard Shaw werd
door Verkade in Nederland ingeleid met
„Candida", „Dokters Dilemna", „Menschen
en Wapenen", „Men kan nooit weten".
In 1911 ondernam Verkade een tournée
door Indië, waar hij o.a. een 5-tal „Ham-
let"-uitvoeringen gaf te Batavia. Het daar
op volgend jaar maakte het ensemble deel
uit van het gezelschap Heyermans, waar
Verkade met Enny Vrede vooral veel sue-1
ces oogstte in „Nina". Toen de Koninklijke
Schouwburg gesloten was stichtte Verkade
in 1914 het z.g. theater Verkade aan de
Heerengracht te 's Gravenhage. Na eerst
gedurende 3 jaar als directeur te zijn op
getreden van „Het Nederlandsch Tooneel",
is hij nog één jaar als regisseur te Londen
werkzaam geweest. In de daarop volgende
jaren bespeelde hij resp. den Koninklijken
Schouwburg en Theater Verkade te 's Gra
venhage, en den Stadsschouwburg te Am
sterdam. Vanaf 1 September 1924 vormde
hij met Dirk Verbeek de directie van de
N.V. „Het Vereenigd Tooneel", waarna hij
in Maart j.l. tezamen met Albert van Dal-
sum, met wien hij na een jaar onderbre
king te voren reeds tien jaar met gunstige
resultaten had samengewerkt, oprichtte
„Het Amsterdamsch Tooneel".
Zijn voornaamste rollen zijn: „Hamlet",
„De Dienstknecht in het Huis", „Fedor Ka-
ramazow", „De Garde-luitenant", „De Dui
vel", „De Faun", en Lord Goring in „Een
ideaal Echtgenoot".
Verkade brak met den traditoneelen
sleur van tooneel-manieren, welke den ge
boren artisten, die van ouder op kind aan
het tooneel kwamen, eigen waren. Verka
de, die eerst door ernstige studie door
wist te dringen tot den geest van den
auteur, bracht „levende" menschen op het
tooneel met natuurlijke, alledaagsche ma
nieren. Het kon niet uitblijven, dat het pu
bliek, aan tooneelroutine gewend, in den
beginne vreemd stond tegenover het z.g.
„dilettanterig" spel van Verkade. Maar
Verkade redeneerde, dat er meer te berei
ken viel met „on"-geroutineerde beginne
lingen dan met „ver"-routineerde artisten.
Heel zijn artistenloopbaan heeft Verkade
met onverdroten ijver gewerkt en „hard"
gewerkt. „Wij moeten vechten om ons be
staan", zoo' verklaarde hij onlangs in een
interview, „en dat is niet erg, want het
houdt ons jong en behoedt ons voor bour
geois satisfaits te worden".
Aan hem ook danken vele nieuwe ster
ren hun opkomst, doordat Verkade hen ont
dekte. Noemen we slechts Annie van Ees,
die in Mei 1914 bij Verkade debuteerde en
o.a. in „Zijn Evenbeeld" haar allereersten
roem verwierf. Over zijn toekomstplannen
verklaarde Verkade eenige jaren geleden:
„Mijn plannen als acteur zijn niet te tal
rijk meer. Ik ben thans in wat men noemt
„The middle age", een vertolking als „Ham
let" b.v., die mij heel lief is, heb ik meer
dan 400 maal gespeeld; zachtjes aan word
ik te oud voor die rol. Waarschijnlijk dat
ik over een paar jaar als acteur afscheid
neem met„Hamlet", maar dan in een
alles samenvattende herziene interpretatie,
qua rol en stuk! Daarin hoop ik alle ver
beteringen, alle intonaties, die ik in vele
jaren verzameld heb, te verwerken, en zoo
een vertolking te kunnen geven, die het
beste is wat ik ooit als acteur gecreëerd
I heb". Zijn meening in deze heeft zich in
de laatste jaren in niets gewijzigd. Nog dit
jaar liet hij zich in een interview over zijn
I a.s. jubileum-stuk uit: „Hamlet".... Mijn
lange ervaringen met Hamlet zou ik nog
eens voor het laatst als acteur tot leven
willen brengen.
Ik geloof dat men, naarmate men ouder
wordt hét zwaartepunt van den Hamlet
steeds meer gaat verleggen naar de laatste
acte. Ik geloof b.v., dat Hamlet's verhou
ding tot Fortinbras belangrijker is dan be-
trekkelijkersvijze gesproken de groote
scène van „to be or not to be".
Ik zou in het begin veel willen coupee
ren, om zoo den nadruk vooral op de laat
ste helft te leggen. Ik zou bij die gelegen
heid graag in doublure met den Meester
willen spelen. Wellicht dat dan blijken zou,
dat hij het hoogtepunt naar voren ver
plaatst, naar het tweede bedrijf, en ik naar
later.
Maar ik zou werkelijk, bij dat laatste
optreden als Hamlet misschien mijn
laatste optreden als acteur alles wat de
jaren mij in den omgang met hem geleerd
hebben, nog eens gaarne laten zien".
GEMENGDE BERICHTEN
ONGELUKKEN
SLACHTOFFERS VAN HET VERKEER.
Wielrijder door vrachtauto
gegrepen en gedood.
De 23-jarige J. v. R., uit Maassluis, fiet
ste gisteravond op -den Kikkerweg te De
Lier, opweg naa huis, toen een vracht
auto van den heer V., uit Honselersdijk,
hem achterop reed. Door tot nog toe onbe
kende oorzaak werd Van R. door het voer
tuig gegrepen en een eind meegesleurd. In
bewusteloozen toestand werd de jongeman
een nabij gelegen woning binnengedragen,
waar een geneesheer een schedel- en be en
breuk constateerde, en overbrenging naar
het ziekenhuis te Delft gelastte.
Daar is de ongelukkige gistermorgen
overleden. De auto is in beslag genomen.
Een vrouw en een kind
overreden.
Op den Schaesbergstraat, onder Schaes-
berg, geraakte het achtjarig meisje O. S.
onder een auto en werd in deerniswekken-
den toestand naar het ziekenhuis te Heer
len overgebracht.
Een uur later werd op denzelfden weg
de 30-jarige vrouw M. door een vrachtauto
overreden. Met gebroken beenen werd zij
naar het ziekenhuis vervoerd.
Auto tegen tramtrein
gereden.
Gistermiddag is een auto uit Moddergat
te Leeuwarden, op de plaats waar de tram
baan den Harlingertraatweg kruist, tegen
een bagagewagen van een tramtrein gere-
den. Deze wagen liep uit de rails en de
auto werd tusschen den wagen en een
boom verbrijzeld. Zes passagiers werden
door het dak van den auto op den weg
geslingerd. Zij kregen lichte verwondingen.
De chauffeur kwam met den schrijk vrij.
Auto tegen een wagen gereden.
Gisterenavond had op den Bosschen-
weg, nabij café de „Druiventros" te Til
burg een aanrijding plaats tusschen een
auto en den met een paard bespannen wa
gen van den groentenhandelaar van S. uit
Tilburg. De auto, die uit de richting Oister-
wijk kwam, reed tegen den wagen, die
daardoor omver werd geworpen. Van S.
met zijn vrouw, die op den wagen zaten,
werden tegen den grond geslingerd en be
kwamen ernstige verwondingen.
Vrouw van S. moest naar het ziekenhuis
worden overgebracht. Zowel de auto als
de wagen werd zwaar beschadigd.
Auto door tram aangereden.
Donderdagmiddag is aan de Zijpersluis,
onder de gemeente Burgerburg, een auto,
bestuurd door den heer N., bakker te Bur
gerburg, aangereden door de tram. De
man dacht nog vóór de tram passeerde, den
overweg te kunnen oversteken. De auto
werd door de locomotief gegrepen en van
den dijk geworpen. De wagen was ernstig
beschadigdde heer N. had door het bre
ken van de autoruiten ernstige verwon
dingen aan het gelaat bekomen.
ONTPLOFFING AAN BOORD VAN
„DE STAD ZAANDAM".
Een stoker gedood.
Bij de directie van de Halcyon-lijn te
Roterdam is bericht ontvangen, dat op 't
stoomschip „De Stad Zaandam", dat zich
op het oogenblik vijftig mijlen ten Zntrten
van de Humber bevindt een ontploffing in
de bunkerruimten heeft voorgedaan.
Men heeft nog geen'overzicht gekregen
van de schade, doch wel is mededeeiing
ontvangen van het feit, dat bij c^eze ont
ploffing de ongehuwde stoker Kattestaart
uit Vlaardingen is gedood en de tremm6r
Groen, eveneens uit Vlaardingen, zwaar
gewond.
De oorzaak van de ontploffing is onbe
kend, doch het is niet onmogelijk, dat zij
gelegen is in de aanwezigheid van een stuk
springstof in de kolen.
„De Stad Zaandam" werd in 1920 ge
bouwd en meet 2059 brutoton (1235 netto)
Kind uit het raam gevallen.
Het drie-jarig kindje van den hec T
ter Voort te Bakkum (N.-H.) wist in een
onbewaakt oogenblik het slaapkame.i
van de tweede verdieping te bereiken, en
viel er uit. Zwaar gewond en met een ge
broken dijbeen werd de kleine in bewuste
loozen toestand overgebracht naar het
ziekenhuis te Alkmaar.
Doodelijke val.
Gistermorgen is de 68-jarige M. Mok te
Heemskerk in zijn woning van de trap ge
vallen. 's Middags is hij aan de gevolgen
van dien val overleden.
De heer Mok was van 1890 tot 1926
hoofd van de openbare lagere school en
was bestuurslid van verschillende R.-K. ver-
eenigingen.
Het 4-jarig zoontje van den heer S. te
Harenkaspel is in een onbewaakt oosen-
blik te water geraakt en verdronken.
Ontploffingen te IJmuiden.
De laatste weken worden er bijna dage
lijks vrij zware knallen gehoord, die herin
neren aan de schietoefeningen op het fort
IJmuiden. Zij stammen echter niet van het
fort, doch van de hoogovens en het zal niet
oninteressant gevonden worden iets na
ders omtrent de reden van deze explosies
te* vernemen, meldt het „Vad."
Hoogoven No. 2 is, nadat zij bijna vier
jaar zonder onderbreking had gewerkt, in
Juli j.l. buiten bedrijf gesteld om de perio
dieke vernieuwing van de binnenbeklee-
ding en verder nog eenige herstellingen te
ondergaan. Evenals de wanden der oven
ruimte, is de ovenbodem gemetseld van
vuurvasten steen. Het vloeibare ijzer, dat
een zeer hooge temperatuur heeft, tast op
den duur. de bodembemetseling aan, zoo
dat er een holte ontstaan, waarin dit ijzer
verzameit. Dit ijzer nu kan, wanneer de
oven wordt stopgezet, niet op normale wij
ze worden afgetapt, zoodat het niveau er
van zich beneden het oorspronkelijke bo-
demvlak, dus beneden het aftapgat be
vindt. Het stolt in de bodemuitholling en
het moet dus, wanneer de over geheel is af
gekoeld. op bijzondere wijze worden weg
genomen. Dit geschiedt door in het ijzer-
blok door middel van een steekvlam gaten
te maken. Een voor een worden deze ga
ten met dynamiet geladen en afgedekt en
vervolgens wordt de lading tot ontploffing
gebracht. Bij elke explosie wordt slechts
een betrekkelijk kleine hoeveelheid weg
gewerkt, zoodat het geruimen tijd duurt
voordat de geheele klomp ijzer, die in het
onderhavige geval een gewicht had van
niet minder dan 450 ton, is verwijderd.
Is dit geschied, dan lean de bemetseling
opnieuw worden aangebracht. Met dit zoo
genaamde ijzergieten is een Duitsche fir
ma belast, die dit soort werkzaamheden
tot haar speciale taak maakt.
SCHEEPSBRAND TE ROTTERDAM.
Gistermorgen is vanuit Amsterdam te
Rotterdam aangekomen het Engelsche
stoomschip „Storness", dat daar enkele
dagen tevoren was aangekomen met een
lading palmpitten en andere tropische pro
ducten, die het in Lagos op de Westkust
van Afrika had ingenomen. Het schip was
te Amsterdam gedeeltelijk gelost en zou te
Rotterdam verder gelost worden.
Om half elf in 'den avond werd door ha
venarbeiders brand ontdekt in ruim 4
welke brand door een tekort aan stoom niet
door de brandweer van het schip kon wor
den gebluscht. De hulp van dé Rotterdam-
sche brandweer werd ingeroepen, welke na
gelang van de binnenkomende berichten
verschillende drijvende stoomspuiten uit
zond.
Om 1 uur werd de fel brandende vuur
haard bespoten met 11 stralen, waarbij het
ruim onder water werd gezet. Naar het
HET PROCES TEGEN DE ROSA. Te Brussel is onder groote
belangstelling het proces gaande tegen den Italiaan Rosa, die,
zooals men weet, een aanslag pleegde op Kroonprins Umberto
van Italië bij diens bezoek aan België. De getuigen in het proces.
Zittend van rechts naar links: Turatti Labriola en Magdigliana,
hoofd der social, partij in Italië. In het midden op den achter
grond de Brouckere, leider der arbeiderspartij in België
Uwe vraag, Mijne Heer
is gemakkelijk te beantwoorde!. Het
er alleen op aan, of U den moeli heef]
de oude sleur te breken. IA heéTc
altijd over de zenuwsloopende werkz;
heacn op de beurs, op kantoor en 0|
Niettemin meent U uw zenuwen ov
herhaaldelijk nog een extra zweepslag xc
moeten geven. Hier een kopje koffie, daar
een kopje thee, steeds weer en steeds meer
coffeïne.
Waarom gebruikt U geen Koffi^^ïag?
Deze heerlijke plantagekoffic "gegaran
deerd coffeïnevrij, heeft geen prikkelende
uitwerking op hart en zenuwen en berooft
U vooral niet van een gezonde verkwik
kende nachtrust.
Zie zoo, nu weet U het geheim van
mijn gezondheid, miin kalmte en zelf-
beneersching.
zich liet aanzien, zou de brand tegen drie
uur geheel beheerschb zijn. In het ruim
lag een lading van 500 ton palmpitten,
welke verloren is. Ruim 3 was leeg, het
geen overslaan van het vuur naar de bun
kerruimten verhinderd heeft.
Dievegge aangehouden.
Onlangs is tijdens afwezigheid der be
woners ingebroken in een pand aan de
Ceintuurbaan te Hillegersberg, bewoond
door den heer de K. Ontvreemd werd een
bedrag van 900 uit een brandkast. Al
vrij spoedig bleek, dat de Duitsche dienst
bode L. N.van de familie de K. onver
wachts naar Duitschland vertrokken was,
nadat zij een biljet van 1000 gewisseld
had. De inspecteur van politie heeft zich
onmiddellijk met d« Duitsche polilie-auto-
riteiten in verbinding gesteld, met het ge
volg, dat gisteren bericht is binnengeko
men, dat de dievegge te Frankfort a. d.
Main aangehouden is.
De roofoverval te Keipen.
De toestand van vader V., die bij den
verleden week te zijnen huize gepleegden
roofoverval een diep steekwonde in de
harstreek bekwam, is derhalve verbeterd,
dat het levensgevaar als geweken kan wor
den beschouwd.
Onregelmatigheden bij het gemeentelijk
slachthuis te Nijmegen.
Bij de boekhouding van het gemeentelijk
slachthuis te Nijmegen zijn onregelmatighe
den aan het licht gekomen. Gebleken is,
dat een der boekhouders sedert geruimen
tijd vervalschingen in de boeken pleegde
In totaal heeft hij zich op deze wijze een
bedrag van ongeveer 6000 toegeëigend.
Direct na de ontdekking is de man ge
schorst. Hij heeft het verduisterde bedrag
op ongeveer 1300 na teruggestort. De
zaak is in handen van de justitie te Am-
hem gesteld.
Een gramofoonplaat met uw hartkloppingen
Op de Internationale Hygiëne Tentoon
stelling te Dresden trok de afdeeling „Ge
zondheid en prestatievermogen" de bijzon
dere aandacht der bij 10.000den tellende
bezoekers. In deze afdeeling werden o.a.
verscheidene instrumenten gedemonstreerd
die gebouwd zijn door dr. R, W. Schulte,
de leider van de Psychologische afdeeling
der Hooge3chool voor Lichamelijke Oefe
ningen en die hoofdzakelijk dienen, om de
geschiktheid der aspirant-sportmen voor
de een of andere tak van sport grondig te
onderzoeken.
Aangezien het prestatievermogen van-
het hart voor den sportman een bijzonder
belangrijke rol speelt, is niet te verwonde-
reu, dat den instrumenten voor onderzoek
van het hart bijzondere aandacht werd
geschonken. Het door dr. Schulte gecon
strueerde instrument maakt het mogelijk
de hartkloppingen nauwkeurig op te ne
men, ze op een gramofoonplaat over te
brengen en door geluidversterkers zoo vol
maakt weer te geven, dat iedereen zelf
kan hooren, hoe zijn hart op de inspan
ningen van verschillende oefeningen rea
geert.
Ook de invloed van diverse genotmidde
len op de werking van het hart kan vol
gens deze methode nauwkeurig worden
onderzocht. Zoo werden door middel van
deze uitvinding op eenige platen vastge
legd de resultaten van proefnemingen door
Dr. Schulte gedaan, om de invloed van
coffeïne, coffeïne-houdende dranken (koffie
en thee) en foffeïnevrije Koffie Hag te on
derzoeken. De gramofoon geeft met on
miskenbare duidelijkheid weer, hoe sterk
de prikkelwerking der coffeïne is en met
hoeveel meer energieverbruik het hart
moet werken, wanneer geregeld coffeïne-
houdende koffie of thee op de normale
functies van het hart inwerken. Na het
gebruik van Koffie Hag toonde de hartslag
der proefpersonen absoluut geen verande
ring, wel een nieuw bewijs, dat deze kof
fie, <Jie gegarandeerd coffeïnevrij is, over
eenkomstig onze Nederlandsche Warenwet,
bijzondere hygiënische eigenschappen be
zit en een uitkomst is voor alle menschen,
die coffeïne-houdende dranken moeilijk
kunnen verdragen.
