DE TROONREDE
Vf
21ste Jaargang
DINSDAG 16 SEPTEMBER 1930
No. 6696
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
BUITENLAND
Abonnementen
3)e £<2icbclve0ou^omt
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per postf 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11 I
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50
Dit nummer bestaat uit twee bladen
De Troonrede
De indruk, dien de Troonrede op ons
maakt, is in een paar woorden gezegd,
deze:
De Regeering is ervan overtuigd, dat de
economische toestand zorgwekkend is on
meent, dat daarin door de nationale wet
geving niet .veel positieve verbetering kan
worden gebracht.
Dat wordt verklaard in een onomwonden
eerlijkheid, waarbij klaarblijkelijk de be
doeling voorzit, om alle ongegronde ver
wachting en ij dele hoop te voorkomen.
Deze eerlijkheid moet worden gewaar
deerd, al hadden wij het openen van al
thans éénig perspectief liever gezien
en gehoopt.
De vraag, of de Regeering hier niet tè
voorzichtig is geweest, dringt zich bij ons
naar voren.
In deze Troonrede in mineur blijft onze
Minister van Financiën in den pessimisti-
schen toon, die hij alle jaren van zijn
Ministerschap behouden heeft, óók in een
tijd, dat de maandelijksche middelenstaat
met zijn zwartgalligheid in strijd scheen te
wezen.
Wordt hier de domper gezet op de ver
wachtingen van alle mogelijke meetings en
adressen, welke om salaris-verbetering
vroegen?
Wij vreezen het.
Maar wij blijven toch nog hopen, dat
door onderling overleg iets te bereiken zal
zijn voor diegenen onder de Rijksgesala-
rieerden, welke het 't meest noodig hebben.
De „versobering" van 's Rijks financiën
za-1 worden voortgezet. Misschien krijgen
we dus eindelijk meer ingrijpende maatrege
len dan in het verledene.
De handelsagenten en handelsreizigers
zullen met voldoening vernemen, dat, wat
hun rechtsverhouding betreft, een wetsont
werp zal worden ingediend, regelende hun
rechtspositie.
De commissie, die de Lager Onderwijs
wet in studie heeft, zal na langen tijd dit
jaar waarschijnlijk met haar werk gereed
komen.
De Minister van Arbeid geeft, zooals wij
met vreugde vernemen, een nadere aan
kondiging van zijn ontwerp inzake de Be-
drijfsraden en van een wet inzake de pu
bliekrechtelijke regeling van de collectieve
arbeidsovereenkomsten.
Wij hopen, dat de sombere verwachtin
gen, die in do Troonrede tot uitdrukking
zijn gebracht, niet in volle zwaarte op ons
volk zullen drukken.
VOLKENBOND
REDE VAN GRAAF APPONYI.
Hongarije wenscht herziening der
vredesverdragen.
De belangrijkste rede, gistermiddag in
de volkenbondsvergadering uitgesproken,
was die van graaf Apponyi.
Met betrekking tot het plan-Briand
raadde deze met aandrang aan, te begin
nen te trachten naar Europeesche samen
werking op economisch gebied.
De ervaringen van de Oost-Europeesche
staten leeren wel, dat men door gemeen
schappelijke economische nooden tot sa
menwerking gedreven wordt, ook al zijn
de politieke gevoelens nog zoo uiteenloo
pend. De Europeesche samenwerking op
economisch gebied zal waarschijnlijk ge
leidelijk ook tot algemeene politieke sa
menwerking voeren.
Apponyi drong nogmaals aan op ontwa
pening en gaf daarna openlijk uiting aan
den wensch, dat de volkenbond zal over
gaan tot bespreking van de herziening
der vredesverdragen.
Apponyi erkende, dat dit niet is een
zaak van vandaag of morgen, doch hij
drukte het vaste vertrouwen uit, dat de
herziening der vredesverdragen eens in
len volkenbond aan de orde zal worden
gesteld.
Hij meende, dat eerst daarna de vol
kenbond een waren vrede scheppen zal.
Te midden van U, Leden der Staten-
Generaal, kan Ik den toestand des
Lands, al stemt veel tot erkentelijk
heid, niet onverdeeld gunstig heeten.
De economische crisis, die zich over
de geheele wereld doet gevoelen, heeft
ook zoowel in het Rijk in Europa als
in de oVerzeesche gewesten tot ern
stige gevolgen voor het bedrijfsleven
geleid. Hier te lande maken in het bij
zonder verschillende takken van onzen
land- en tuinbouw moeilijke tijden
door. Groote krachtsinspanning en wijs
beleid zullen met Gods hulp moeten
voeren naar betere tijden.
Onder de voorzieningen, welke zul
len moeten worden getroffen om de
moeilijkheden te overwinnen, treedt
de hervorming van de economische
voorlichting op den voorgrond. Daar
echter de crisis de geheele menschheid
drukt, is zelfs van de best voorbereide
en ten uitvoer gelegde maatregelen
weinig vrucht te verwachten, indien
zij niet door oprechte internationale
samenwerking in hun kracht worden
versterkt. Ook met het oog hierop blijft
Mijn voortdurende aandacht gericht op
het bevorderen van betere internationale
verhoudingen. De zeer vriendschappe
lijke aard van de betrekkingen, die wij
met de andere Mogendheden onder
houden, vormt voor dit streven den
onmisbaren grondslag.
Een donkere schaduw wordt door de
ingetreden crisis geworpen over den
toestand van 's Rijks financiën. Niet
alleen zal het gunstig verloop van de
opbrengst der middelen, zooals dit in
de laatste jaren werd gezien, een einde
nemen, maar ook van een normale stij
ging der middelen zal eerlang geen
sprake meer kunnen zijn. Anderzijds
zullen de natuurlijke oorzaken, welke
tot een normale stijging der uitgaven
leiden, haar werking onverzwakt blij
ven behouden. Naast voortgezette
versobering van 's Rijks dienst door
reorganisatie, zal daarom buitenge
wone beperking in het nemen van maat
regelen, welke offers van 's Rijks
schatkist vergen, in de naaste toekomst
plicht zijn.
In Nederlandsch-Indië openbaren de
gevolgen van de crisis zich reeds in een
sterke daling van de opbrengst der
landsmiddelen. De uiterste zorg zal
vereischt zijn om het evenwicht in de
Indische begrooting te bewaren zonder
de grondslagen van welvaart en volks
ontwikkeling aan te tasten.
Verschillende ontwerpen van wet
zullen bij U aanhangig worden gemaakt.
Naast andere ontwerpen van justi-
tieelen aard zal U een voorstel van wet
betreffende de rechtsverhoudingen ten
aanzien van handelsagenten en handels
reizigers worden aangeboden.
Een voorstel tot wijziging van het
reeds eerder ingediend ontwerp van
een cursuswet zal U spoedig bereiken.
Een ontwerp van wet tot herziening
van de Lager Onderwijswet 1920 zal,
naar Ik vertrouw, nog in dit zittings
jaar bij U worden ingediend.
Een wetsontwerp betreffende de
rechtspositie der militairen kan spoedig
worden tegemoet gezien.
Blijvende aandacht wordt geschon
ken aan de spoedige totstandkoming
van verbeteringen in de wegen te land
en te water en thans in het bijzonder
aan den bouw van vaste bruggen over
onze groote rivieren.
Een wetsontwerp inzake de bedrijfs-
raden nadert zijn voltooiing. Tegelijk
daarmede zal worden ingediend een in
ontwerp gereed zijnd voorstel betref
fende de publiekrechtelijke regeling
van de collectieve arbeidsovereenkom
sten. Voorts zijn ontwerpen voor een
nieuwe Veiligheidswet en voor een
wijziging van de Stuwadoorswet voor
bereid.
De ontwikkeling van de staatkundige
verhoudingen in Nederlandsch-Indië
vordert bij voortduring aandacht.
De invoering van de bestuurshervor-
ming heeft over geheel Java en Ma-
doera haar beslag gekregen. De gelei
delijke doorvoering van die hervorming
in de buitengewesten is in voorbe
reiding.
Het overleg omtrent wetgevende
maatregelen om principieele beperking
te brengen in het stelsel van arbeids
overeenkomsten onder strafbedreiging
is zoover gevorderd, dat een desbetref
fende gntwerp-ordonnantie eerlang in
Indië in openbare behandeling zal
kunnen komen.
De economische toestand van Suri
name, welke ook den terugslag onder
vindt van de daling der marktprijzen
van de voornaamste landbouwvoort-
brengselen van het gewest, blijft ge
drukt. Die van Cura9ao geeft reden
tot voldoening.
Met den wensch, dat God Zijn zegen
aan Uwen arbeid moge schenken, ver
klaar Ik de gewone zitting der Staten-
Generaal geopend.
DUITSCHLAND
NA DE RIJKSDAGVERKIEZINGEN.
De nieuwe Rijksidag.
Naar verluidt, zal de nieuwe rijksdag
op 13 of 14 October voor het eerst bijeen
komen. In verband mét het aantal afge
vaardigden, dat van 490 tot 576 is geste
gen, komt men in den rijksdag thans plaats
te kort.
Aanvankelijk was de ruimte in den
rijksdag op 379 afgevaardigden berekend,
daar dit aantal in de grondwet was vast
gesteld. Toen na den wereldoorlog het
aantal afgevaardigden afhankelijk werd
van het aantal uitgebrachte stemmen,
moest nog ruimte voor honderd plaatsen
worden gevonden, wat mogelijk was door
rustbanken en andere meubels, die voor
het gemak van de leden dienden, te doen
verwijderen.
Thans zal echter nog voor 83 leden
plaats gezocht moeten worden, wat het
noodige hoofdbreken zal kosten. Vermoe
delijk zullen enkele gangen in de rijen
moeten verdwijnen, wat echter tot veel
stoornis aanleiding zal geven, indien een
afgevaardigde wat laat komt.
zich gehandhaafd hebben en dat, zoo er in
den rijksdag nog eenige politieke zin be
staat, de noodzakelijkheid voor de groote
coalitie zich moet opdringen. De linksche
bladen beoordeelen den uitslag der Duit-
sche verkiezingen eveneens kalmer.
L'Oeuvre is van oordeel, dat de over
winning van Hitler, hoe groot deze in cij
fers ook moge zijn, practisch toch van
De „Quotidien" stelt vast, dat de socia
listische partij ondanks de hevige aanval
len van rechts en links zich toch, dank
zij haar voortreffelijke organisatie, heeft
gehandhaafd. De socialisten zullen thans
de regeering moeten aanvaarden.
Herman Müller of de Pruisische minis
ter-president Braun zullen de nieuwe re
geering moeten vormen.
Welke regeering?
In een interview met een vertegenwoor
diger van United Press heeft de Pruisische
premier Otto Braun (soc.-dem.) naar aan
leiding van den uitslag der verkiezingen
verklaard, dat den fascisten van Hitier
niet de gelegenheid zal worden gegeven
in de practijk hun recepten voor het re-
geeren van het land toe te passen; hij
voorspelde een groote coalitie van de ver
standige fracties.
Ook andere politieke partijen hebben
haar meening over het resultaat der ver
kiezingen gepubliceerd. De minister van
Arbeid Stegerwald (Centrum) zeide in een
interview met Wolff, dat een vooruitgang
als thans door de extremisten bereikt,
wel is waar groot is, doch men kan niet
zeggen, dat iets dergelijks nooit is voor
gekomen.
De successen der extremisten acht hij
een gevolg van de groote werkloosheid en
de geringe concessies, die men Duitschland
sedert Locarno in de buitenlandsche po
litiek heeft gedaan. Als het niet gelukt uit
het verdrag van Versailles de grootste
stekels te verwijderen, aldus de minister,
en de Duitsche herstelverplichtingen dra
gelijker te maken is geen definitieve rust
in Duitschland en Europa te verkrijgen.
Het partijbestuur van de Duitsch-natio-
nalen beschouwt den uitslag als een ge
noegdoening voor de millioenen, die tegen
het Youngplan hebben gestreden. De par
tij, die na de verschillende scheuringen
slechts 36 zetels had overgehouden kan er
mede tevreden zijn, zoo wordt betoogd,
vijf te hebben teruggewonnen.
De economische partij deelt mede, ook
bereid te zijn deel te nemen aan een coa
litie met de nationaal-socialisten.
De staatspartij is van meening. dat men
de nationaal-socialisten moet laten deel
nemen aan de regeering, doch anderzijds
acht men een dergelijk experiment te kost
baar. In een oproep wordt het. Duitsche
volk gewaarschuwd tegen de gevolgen van
een nationaal-socialistisch bewind.
Reeds spoedig zullen de ministers bijeen
komen om over den politieken toestand te
beraadslagen en daarna zal met de par
tijen overleg worden gepleegd, welke com
binatie het mogelijk zal maken om het
financieele en economische programma
van de regeering zooveel mogelijk te doen
uitvoeren.
Bezorgdheid in Frankrijk.
De groote Parijsche bladen verbergen
hun bezorgdheid over den uitslag der ver
kiezingen in Duitschland niet, waarbij het
feit, dat de nationaal-socialisten hun aan
tal zetels bijna vertienvoudigd zagen, na
tuurlijk het zwaarst weegt.
Men had nooit verwacht, aldus schrijft
de „Petit Parisien", dat de ergste bezorgd
heid omtrent een overwinning der natio
naal-socialisten nog zoo zeer door de wer
kelijkheid overtroffen zou worden.
De „Journal" vraagt, wat het Duitsche
volk na de overwinning van de „partij van
misdaad, staatsgreep, plundering en bur
geroorlog" zal doen. Indien het tot het ge
knetter van de machinegeweren komt, zal
men de vernietiging van de Duitsche de
mocratie door een dictatuur zien.
De „Matin" is nuchterder en merkt op,
dat het centrum en de sociaal-democraten
POLEN
DE POOLSCHE OPPOSITIE ROERT
ZICH.
Demonstraties en bloedige botsingen te
Warschau.
Zondag hebben te Warschau bloedige
botsingen plaats gehad. Er werd gedemon
streerd tegen de arrestatie der leden van
de oppositie.
Na afloop der demonstratie werden twee
bommen geworpen en ook schoten gelost.
Daarop trad de politie tegen de demon
stranten op, van wie er twee werden ge
dood. Aan de zijde der politie vielen ver
scheidene gewonden.
Ook in een aantal provinciesteden heb
ben demonstraties plaats gehad, waarbij
het tot gevechten met de politie kwam.
Verschillende demonstranten zouden ge
wond zijn.
In het geheele land werden in totaal ca.
duizend personen gearresteerd van wie
zich nog een aantal in hechtenis bevindt.
Te Warschau alleen werden 250 arresta
ties verricht. Tot de gearresteerden be
hoort ook de vrouwelijke afgevaardigde
der boerenpartij, Kosmowska.
Maarschalk Pilsoedski heeft nogmaals
een motiveering ten beste gegeven over de
arrestatie van parlementsleden. Slechts één
vierde van het noodzakelijk aantal parle
mentsleden is gearresteerd, zeide hij. De
politie heeft slechts pogingen gedaan. Er
is bij deze arrestatie toeval geweest. Men
had evengoed andere afgevaardigden, en
zeer vele, kunnen arresteeren.
Hij kon het niet verdragen, dat afge
vaardigden straffeloos uitgingen, terwijl ze
misdaden hadden gepleegd.
Op de vraag, of hij zonder parlement
kon regeeren, antwoordde Pilsoedski, Jat
hij het parlement noodig heeft, maar dat
de leden verantwoordelijkheidsgevoel moe
ten bezitten. Pilsoedski besloot, met de
verklaring, dat hij door de arrestaties veel
bereikt, heeft en dat het Poolsche parle
mentaire stelsel er gezond door gemaakt
wordt.
i
Zij, die zich vanaf heden opgeven
als abonné, ontvangen de courant
tot 1 October a.s. gratis
DE ADMINISTRATIE
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Na de rijl<sdagverkiezingen in Duitsch
land.
De kneveling der oppositie in Polen.
BINNENLAND.
Hadenmiddag heeft de opening der
Staten-Generaal met groot ceremonieel
plaats gehad.
Rectoraatsoverdrachten aan de Kath.
Hoogescholen.
Bende smokkelaars in verdoovende mid
delen op het spoor gekomen. (Gem. Berich
ten, 2de blad).
Nadere bijzonderheden omtrent den roof
overval te Mildert. De daders gearresteerd
(Gem. Berichten, 2de blad).
Twee man van een torpedoboot over
boord geslagen. Eén verdronken. (Gem. Be
richten, 2de blad).
RUSLAND
DE MISLUKKING VAN HET
VIJF-JAREN-PLAN
In de „Iswestija" (nr. 243), lezen we een
met vette letters gedrukt bericht over de
mislukking van het Vijf-jaren-plan. De op
brengst der Russische kolenmijnen gaat ge
weldig achteruit. De tucht onder de arbei
ders heeft ontzettend veel geleden. In de „Pro
letariërs" schacht in het kolenbekken van het
Don-gebied zijn de ploegen die in de mijn af
dalen, absoluut onvolledig: van de 100 werk
lieden verschijnen er slechts 60 op het appel.
In de schacht „Centralnaja" slechts 8 van de
140 arbeiders. De achterstand van de kolen
mijnen in het Dongebied bedraagt op het
oogenblik reeds twee en een half millioen ton.
De slordigheid waarmede de machines be
handeld worden is aanleiding tot zware ver
liezen en is vaak oorzaak van groote ongeluk
ken. Er gaan duizenden tonnen steenkool ver
loren. Door het overheidspersoneel worden
geen maatregelen genomen om de verslapte
tucht onder de arbeiders weer te herstellen.
Niet alleen in het Don-bekken, maar ook in
andere streken van Rusland is een dergelijke
economische ineenstorting waar te nemen. In
de kolenmijnen van Siberië klaagt men even
eens dat de onbrengst geweldig achteruit
loopt. De arbeiders-cooperaties zijn niet meer
bij machte om de mijnwerkers van de benoo-
digde levensmiddelen te voorzien. In lange
rijen staan de arbeiders voor de winkels te
wachten waar aardappelen en vet gedistribu
eerd worden. Het volk wordt met den dag
meer ontevreden. Er is geen sprake meer van
dat het Vijf-jaren-plan nog kans van slagen
heeft.
ERNSTIGE CRISIS IN SOVJET-RUSLAND
De officieele gerapporteerde activiteit van
de Russische geheime politie en de sensatio-
neele ontdekking van contra-revolutionnaire
samenzweringen, te zamen met de (ook of
ficieel toegegeven) economische moeilijkheden
bevestigen de particuliere rapporten omtrent
een in Rusland heerschende ernstige crisis.
Een ter zake kundige waarnemer, verbonden
aan den buitenlandschen diplomatieken dienst
in Moscou stelde kort geleden een rapport op,
dat de volgende belangwekkende punten be
handelde:
1. Hongersnood over groote oppervlakten
van het land is nu iets onvermijdelijks.
2. De verwezenlijking van het Vijf-jaren
plan is in alle deelen van de groot-industrie
mislukt.
3. In de laatste drie maanden zijn de finan
cieele moeilijkheden zeer toegenomen.
4. Er zijn verschillende aanwijzingen van
politieke instabiliteit; oproeren, muiterij, boy-
coten, demonstraties tegen het gouvernement
worden door openlijke en geheime terreur on
derdrukt.
5. De tweedracht in het landsbestuur neemt
in omvang toe; de scheiding tusschen de rech-
ter-vleugel en Stalin is onherstelbaar gewor
den.
6. De betrekkingen met verschillende an
dere landen zijn zeer gespannen, de mogelijke
verbreking van diplomatieke en economische
betrekkingen wordt in toonaangevende krin
gen in Moskou openlijk besproken.