21ste Jaargang
WOENSDAG 10 SEPTEMBER 1930
No. 66»!
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
BUITENLAND
BINNENLAND
S)e&2icbelveGoti/fca/rit
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per postf 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 oent
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11 I
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50
Dit nummer bestaat uit twee bladen
Een liberaal over de openbare
school
Op 15 September a.s zal aan H.M. de
Koningin, ter herdenking van haar vijftig
sten verjaardag, te 's'-Gravenhage een
zanghulde worden gebracht onder leiding
van Arnold Spoel.
De „Schoolbode" heeft gemeend te moe
ten mededeelen, waarom het bestuur van
de afdeeling van den Bond van Ned. On
derwijzers te 's-Gravenhage niet aan het
verzoek heeft willen voldoen van de Af
deeling Onderwijs, om aan deze een paar
namen op te geven van leden van hare
organisatie, bereid zitting te nemen in
het regelings-comité.
Het blad noemt die weigering noodza
kelijk, voor wie het mooie beginsel der
openbare school hoog wil houden!
In datzelfde artikel wordt, dan verder
dat „mooie beginsel" nader gedemon
streerd, en zoo lezen we o.m., dat de
openbare onderwijzers daarom hunne hulp
uiet moeten verleenen, omdat zij de open
bare school zien als het bindmiddel voor
het hopeloos verdeelde Nederlandsche
volk!
Naar aanleiding van deze -laatste uit
lating schrijft het liberale Vader
land in een artikel „Tachtig jaar ten
achter":
Wie zoo spreekt in 193o is zijn tijd
inderdaad bijna 80 jaar ten achter.
Die openbare school als bindmiddel
voor ons volk is gebleken een schoone
droom te wezen, en wij veroordeelen
noch Van der Brugghen van 1857,
noch Kappeyne van 1878, dat zij ge
meend hebben dat dit met de open-
bate school zou kunnen worden be
reikt, en dat te minder, omdat ook
wij lange jaren die hoop gekoesterd
hebben, tot wij wel berustend moes
ten zeggen: Behüt dich Gott, es war
zu schön gewesen, behüt dich Gott,
es hat nicht sollen sein. Maar Van
der Brugghen was in 1804 en Kap
peyne in 1S22 geboren. Maar als in
1930 een onderwijzer spreekt van de
openbare school als bindmiddel voor
een hopeloos verdeelde natie, bewijst
hij daardoor niets te weten van de
reden, waarom de confessioneelen ten
onzent niet tevreden konden gesteld
worden door Van der Brugghen's
„Christelijke en maatschappelijke
deugden", niets te weten van de gron
den waarop Kappeyne in 1878 zijn:
„Wijken, nooit!" uitsprak, niets er
van te weten waarom reeds 10 jaar
later een in meerderheid liberale
Eerste Kamer de subsidiewet-Mackay
aannam; niets te weten van den ge-
daohtengang waarin Oort van der
Linden de Staatscommissie voor de
Bevrediging bijeenriep, ja, zelfs niets
te weten van de houding, die hun
eigen partijgenooten, Troelstra en K.
ter Laan, in die Staatscommissie
hebben aangenomen. Dat is waarlijk
heel erg, en wij hopen, dat de di
verse commissies die voor de onder
wijzers en voor de hoofdacte examen
afnemen daarin aanleiding zullen
vinden ook naar de kennis van de
geschiedenis van het onderwijs on
derzoek te doen.
Kort en krachtig verklaart dan de
politiek hoofdredacteur van het „Vad.", de
heer A. Roodhuysen:
De openbare school is als bindmid
del van de diverse stroomingen in de
Nederlandsche natie een volkomen
mislukking geworden, en dat kon niet
anders, omdat men niet kan binden,
wat om zijn beginsel geheel vrij wil
staan.
Dat inzicht heeft men in liberale krin
gen niet altijd gehad en velen zijn nóg
zoo ver niet. Indertijd is er onder libera
len en geestverwanten eenstemmingheid
geweest over de deugdelijkheid van het
„bindmiddel" der op>enbare school. Zoo
als er nu onder hen dit moge terloops
opgemerkt eensgezindheid bestaat be
treffende de voortreffelijkheid van het
„bindmiddel" van denA.V.R.O. Dat
op dit laatste terrein het inzicht in de
juiste verhoudingen, gegrond op de w e r-
k e 1 ij k h e i d, niet zóó lang moge om
sluierd blijven, als zulks geconstateerd is
moeten worden inzake het 'onderwijs-
De heer Roodhuijzen zegt verder in
het hier geciteerde artikel, dat de open
bare school toch „voor ons" (voor de libe
ralen) van zeer groote waarde is wat
wij onmiddellijk als 'n respectabele
overtuiging aanvaarden. Maar dan
klaagt hij verder:
En die openbare school wordt tel
kens meer stuk gemaakt door sec-
tarische drijvers, aan die school
werkzaam, die het beginsel van de
neutraliteit tot zoo treurige caricatuur
willen maken, dat de kinderen geen
hulde meer zouden moeten brengen
aan het hoofd van den Staat, omdat
die het monarchale regeeringssysteem
huldigt. Wij zullen ons maar niet
vermoeien met de vraag aan deze
heeren, of een kind al of niet eer
bied moet leeren voor het gezag, en
zoo ja, of dit dan zal moeten zijn voor
het gezag dat er is, dan wel voor het
gezag, dat er volgens deze heeren
wezen moest. Wij zullen ons nu maar
niet bezig houden met de vraag, of
de kinderen niet zeer goed uit het
ook thans weer gebeurde de zeer
juiste conclusie zullen trekken, dat.
mieester tegen de Koningin is". Iets
wat Hare Majesteit niet deert, maar
ons paedagogisüh hart in opstand
brengt, omdat daardoor in de kin
derziel gebracht wordt, dat. zeker
ieder, die eerbied voor het kind
heeft., ernstig zal moeten bestrijden.
Wij mogen uit dit laatste citaat even
vastleggen, dat daarin wordt geconsta
teerd, dat „sectarische drijvers" in de
openbare school de z.g. neutraliteit van
die school maken tot „zoo treurige cari
catuur". Wij hebben datzelfde meermalen
geconstateerd, doch het is zoo goed, dat
dit feit ook 'ne door een liberaal voorman
onomwonden wordt bloot gelegd.
Wij betreuren dit feit, omdat ook wij
er inderdaad van overtuigd zijn, dat de
openbare school voor een deel van ons
volk niet kan worden gemist dat het
althans niet wensohelijk zou zijn, als er
voor bedoeld volksdeel geen openbaar
onderwijs zou zijn. En daarom zien wij
ook graag een zoo goed mogelijke, zoo
neutraal mogelijke openbare school.
VOLKENBOND
DE ONTWAPENINGSCOMMISSIE.
Van Eysinga Nederlandsch gedelegeerde.
Naar de correspondent van de Msb. te
Genève verneemt, zal dit jaar de heer Lou
don niet de vertegenwoordiger der Neder
landsche regeering zijn in de derde com
missie der volkenbondsvergadering voor
het ontwapeningsvraagstuk.
Men zal zich herinneren, dat verleden
jaar moeilijkheden gerezen zijn, toen de
heer Loudon eerst als voorzitter der voor
bereidingscommissie van de ontwapenings
conferentie en daarna als Nederlandsch
gedelegeerde spreken moest en de opvat
tingen in de e-ene en de andere kwaliteit
uiteen liepen.
Met het oog hierop zal de heer Loudon dit
jaar Nederland vertegenwoordigen in de
politieke commissie, die het plan Briand
te bespreken zal hebben, terwijl van Eysin
ga de Nederlandsche vertegenwoordiger
in de ontwapeningscommissie zal worden.
TURKIJE
DE STRIJD TEGEN DE KOERDEN.
Samenwerking met Perzië.
De Times verneemt uit Konstantinopel,
dat de Turksche troepen, nu zij het offen
sief tegen de Koerden hervat hebben, van
Kabak Tepe naar het Noorden zijn ge
trokken en de Koerden op de vlucht heb
ben gedreven. Dezen trekken thans weer
naar Perzisch gebied' terug.
Uit betrouwbare bron wordt medege
deeld, dat de Perzische regeering volstrekt
niet geneigd is den Ararat aan Turkije af
te staan in ruil voor een strook gronds
naar het Zuiden,. Perzië zal evenwel sa
menwerken met Turkije bij de onderdruk
king van den opstand der Koerden.
JOEGOSLAVIË.
ANTI-ITALIAANSCHE
1ET00GINGEN IN AGRAM.
Reactie op de terechtstellingen in Triest.
Uit Agra-m wordt gemeld:
Ongeveer 2000 personen verzamelden
zich toen het nieuwe Zuidslavische regi-
mentsvaandel, dat uit Belgrado was geko
men, in de kazerne was ondergebracht, op
het Corso. Het waren hoofdzakelijk jonge
lieden. Buitengewonen indruk maakten
onder hen een groep in Agram levende
Istriërs, voorafgegaan door een vaandel
drager in zwaren rouw, die een zwart om
floerst Zuidslavische vlag droeg. Zij trok
ken naar het groote plein Jelatsjitsj. Uit
een particulier huis werd him een groote
vlag toegeworpen, welke zij meenamen.
Uit de vensters werden bloemen op heri
gestrooid. De voorbijgangers namen voor
de jeugd de hoeden af en stemden in met
hun patriottische liederen. Er werd geroe
pen: weg met Mussolini, leve Zuid-Slavie.
Op hei plein, waar zich het Italiaansche
consulaat bevindt, trachtte de menigte een
bestorming te beproeven. Voor de vensters
van het gebouw waren alle gordijnen neer
gelaten.
Het gelukte de politie de bestorming te
verhinderen.
In de buurt van het hospitaal werd een
Italiaansche vlag verbrand. Men trok
daarna naar het Fransche consulaat, waar
voor de Marseillaise werd gezongen, en
daarna naar het Duitsche consulaat, waar
men riep: leve Duitschland, leve Zuid-Ti-
rol. Ondertusschen hadden zich op hel
station een nieuwe groep van ongeveer 2009
studenten gevormd, welke opnieuw betoo
gingen begonnen en eveneens trachtten het
Italiaansche consulaat te bestormen. De
politie verhinderde dat. Een spreker noo-
digde dan de menigte uit van café tot café
te gaan en daar te verzoeken het bedrijf
te sluiten en de concerten te staken. De
eigenaars van de oafé'ï gaven hieraan ge
hoor. Een poging om in den schouwburg
de voorstelling te doen staken, werd door
de politie verhinderd.
Het officieel blad der fascistische partij
in Triest bespreekt uitvoerig de terecht
stelling van de Sloweensche anti-fascisten
en verklaart daarbij: De fascistische revo
lutie is vastbesloten zich binnen en bui
ten de grenzen te verdedigen. Nog meer
lood en kogel» liggen gereed voor andere
ruggen. Er zijn nog eenige van die ruggen,
die reeds langen tijd dit lood verdiend heb
ben. Zij zullen ook krijgen wat hun toe
komt. Naarmate de tijd voortschrijdt, wordt
de revolutie steeds harder. Allen aan gene
zijde der grens, zoo besluit dit officieele
orgaan, mogen er kennis van nemen, dat
het met den „buono Italiano" uit is. De
Italiaan van den fascistischen lictorenbun
del heeft een heel ander temperament en
een heel andere ziel. De Balkan begint
aan gene zijde van den sneeuwberg.
_o
RUSLAND
MOBILISATIE VAN WERKKRACHTEN.
De centrale commissie van de commu
nistische jeugdvereenigingen te Moskou
heeft de mobilisatie bevolen van 30.000 le
den dezer organisatie voor tewerkstelling
in de steenkolenmijnen van het Donbekken.
Dergelijke mobilisaties zullen plaats heb
ben in de collectieve boerderijen. De maat
regelen houden verband met het wegloopen
van vele arbeiders uit den Don-bekken.
Het is de bedoeling totaal 50.000 van der
gelijke gemobiliseerde arbeiders naar de
mijnen te zenden.
BRITSCH-1NDIE
SWARADZJISTEN STOKEN IN HET
GRENSGEBIED.
De Times verneemt uit Simla, dat de
Britsche autoriteiten den steun der inlan
ders hebben ingeroepen tegen de aanval
len der Afghaansche grensstammen in het
Koerram-dal. Deze Britsch-Indiërs slaag
den er ook in de Afghanen terug te slaan.
Toen echter vernam men, dat de mannen
der Indische Congrespartij aan de Afgha
nen duizenden roepijen per dag en levens
middelen gaven als zij voort zouden gaan
met vechten Daarna zijn de aanvallen
weer begonnen.
De Indische regeering staat nu langs de
geheele grens tegenover ongekende moei
lijkheden. Alle grensstreken zijn name
lijk doordrenkt van de heftige, verontrus
tende propaganda der Indische nationalis
ten, die er de Engelschen van beschuldigen
de grondstellingen der Mohammedaansche
religie op 'velei'lei wijze te hebben ge
schonden.
CHINA.
PEKING-REGEERING GEÏNSTAL
LEERD.
Gistermiddag is met schilderachtig ce
remonieel een nieuwe, van Nanking onaf
hankelijke Chineesche regeering te Peking
geïnstalleerd. Generaal Jen Sji-sjan legde
den eed af als voorzitter van den raad van
state. De dag der plechtigheid werd in het
geheele gebied, dat de Noordelijke regee
ring erkent, tot feestdag geproclameerd.
Jen heeft verklaard te zullen streven
naar socialen vrede en naar een eerlijk be
wind en zeide toe, dat belasting zal gehe
ven worden naar gelang van de draag
kracht der bevolking. Er hebben nog geen
ministerieele benoemingen plaats gehad
en de nieuwe regeering bestaat voorloopig
nog slechts hoofdzakelijk op papier.
ZUID-AMER1KA
DE „VERGISSING" TE BUENOS AIRES
Een rumoerige nacht.
Wat de gebeurtenissen aangaat, die gis
ternacht de geheele stad Buenos Aires in
beroering hebben gehouden, worden thans
nog eenige bijzonderheden bekend, die wat
meer licht werpen op deze door een mis<-
verstand veroorzaakte schietpartij. Door
het valsche gerucht van een contra-revolu-
tionnairen aanval, was de geheele bevol
king in paniekstemming. De wacht voor
het postkantoor zag zich in verband met
dit gerucht, genoopt de straatlantaarns in
de omgeving uit te schieten, ten einde de
verdediging te vergemakkelijken.
De wacht van het nabijgelegen regee-
ringsgebouw meende echter, dat deze scho
ten op een contra-revolutionnairen aanval
wezen; met machinegeweren opende zij het
vuur op het postkantoor, sloegen alarm en
maaken zich gereed tot den strijd. Daarop
hadden in alle deelen dêr stad schietpar
tijen plaats.
Toen zich het gerucht verbreidde, dat de
in de haven liggende oorlogschepen zich
bij de tegen-revolutie hadden aangesloten,
moet de artillerie zelfs begonnen zijn op
de haven te schieten. Een torpedojager
werd door een granaat getroffen.
In het postkantoor zijn acht groote gaten
en in het douane-kantoor vier, welke ver
oorzaakt zijn door de schietpartijen. De
straten zijn op ta-1 van plaatsen met bloed
bedekt. Gezegd wordt, dat vier post-em-
ployé's gefusilleerd zijn omdat zij op de
verdedigers van het postkantoor hebben
geschoten; vijftien personen zouden wegens
plunderen ter dood veroordeeld zijn.
Ofschoon het thans rustig is in de stad,
blijft zij er toch nog krijgshaftig uitzien.
Sterke troepenafdeelingen zijn op ver
schillende plaatsen gestationneerd en ca
valerie patrouilleert in volle wapenrusting
door de straten. De marine-staf is aan land
gegaan. Van vele zijden wordt verwacht,
dat de gevechten opnieuw zullen ontbran
den, daar aan de officieele verklaring, dat
de nachtelijke onlusten door een misver
stand zijn ontstaan, niet overal geloof
wordt gehecht, en eenige verschillen zijn
geconstateerd tusschen de officieele mede
deelingen en de gebeurtenissen zelf. De
minister van Oorlog heeft erkend, dat zich
nog een aantal aanhangers van Irigoyen in
de stad bevindt. Volkomen opgehelderd
acht men de bloedige incidenten in elk ge
val nog niet.
Uit La Plata wordt vernomen, dat Iri
goyen nog geen mededeelingen heeft ont
vangen van de nieuwe regeering over het
geen zij te zijnen opzichte heeft besloten.
OOK EEN OPSTAND IN BRAZILIË.
In den staat Rio Grande do Sul.
Uit Montevideo wordt gemeld, dat de
regeering van Uruguay in den afgeloopen
nacht een officieel bericht heeft ontvan
gen, volgens hetwelk in den Braziliaan-
schen staat Rio Grande do Sul een revo-
lutionnaire beweging is uitgebroken.
Men houdt er rekening mede, dat de op
stand zich zal uitbreiden, ofschoon, naar
tot nu toe bekend is, de onlusten slechts
van plaatselijke beteekenis zijn.
De regeering van Uruguay heeft ter be
scherming van de grens twee regimenten
afgezonden.
DE VERJAARDAG VAN MGR. NOLENS.
Telegram van het R. K. Werklieden
verbond.
Zondag heeft de R. K. Werkliedenver
bond aan Mgr. Nolens het volgende tele
gram verzonden:
„Op Uw zeventigsten verjaardag biedt
de katholieke Arbeidersbeweging U hare
oprechte gelukwenschen aan, waarbij zij
opnieuw dankbaar herdenkt hetgeen U
nationaal en internationaal in sociaal-poli
tiek opzicht voor het volk deed".
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Anti-ltaliaansche betoogingen te Agram.
De hoogspanning in Zuid-Amerika. Ook
een opstand in Brazilië.
BINNENLAND.
Onderhandeling in het boekdrukkersbe-
drijf afgebroken. (1ste blad).
Brutale roofoverval te Alem (Gem. Be
richten, 2de blad).
De moord op een zes-en-dertig jarige
vrouw te Rotterdam (Geni. Berichten, 2de
blad).
OMGEVING.
Nijverheids-, land- en tuinbouwtentoon
stelling te Wassenaar (2de blad).
GEEN BOYCOT DOOR DE REGEERING
In strijd met den geest der meest-
begunstigingsclausule.
Het antwoord van den heer Ruys de
Beerenbrouck, minister van Binnenlandsehe
Zaken en Landbouw, ten vervolge op de be
antwoording van vragen vau het Tweede
Kamerlid den heer van den Heuvel betref
fende het nemen van maatregelen tot het
niet meer betrekken van industrieele pro
ducten uit landen, welke in bijzonder mate
door hooge invoerrechten den uitvoer hier
te lande bemoeilijken, met name tegenover
Duitschq producten, luidt:
Voor zoover dc Regeering industrieele
producten uit liet buitenland moet. betrek
ken, omdat de Nederlandsche industrie deze
niet leveren kan, zal zij zich bij de keuze
van leveranciers slechts laten leiden door
overwegingen, op de /.aak zelf betrekking
hebbende. Wilde zij bij het plaatseo van
bestellingen rekening houden met de in
voerrechten, waardoor ook de Nederland
sche artikelen in andere landen getroffen
worden, dan zou zij handelen in strijd met
der. geest der meestbegunstigingsclausule
welke in al de door Nederland gesloten
handelsverdragen is neergelegd en welke
zij wenscht te houden.
In verband hiermede moeten de tweede
en derde vraag ontkennend worden beant
woord.
DUITSCH-FINSCHE OVEREENKOMST.
De levering van boter en kaas.
De heer Ruys de Beerenbrouck, Minister
\an Staat, Minister van Binnenlandsehe
Zaken en Landbouw, voorzitter van den
Raad van Ministers heeft op de vragen van
den heer Blomjous betreffende een tus
schen Duitschland en Finland te sluiten
overeenkomst in zake de levering van boter
en kaas o.m. het volgende antwoord:
De Regeering heeft kennis genomen van
een overeenkomst met andere strekking, op
28 Augustus 1930 door de Duitsche en
Finsche Regeeringen in zake invoer van
Finsche boter en kaas in Duitschland ge
sloten.
Deze overeenkomst is bij de Regeering
in studie.
WIJLEN PROF. BLOK HERDACHT.
In de Kon. Academie van Wetenschappen.
De afdeeling voor de geschied- en let
terkunde van de Koninklijke Academie van
Wetenschappen vergaderde Maandag in
het Trippenhuis te Amsterdam onder voor
zitterschap van prof. dr. J. Huizinga. In
deze bijeenkomst bracht prof. dr. H. Brug-
mans een levensbericht uit over prof. dr
P. J. Blok.
De secretaris, prof. dr. Paus Scholten,
leidde de familieleden van prof. Blok de
vergaderzaal binnen. De voorzitter zeide
het op hoogen prijs te stellen, dat de fa
milie in zoo grooten getale aanwezig was
om de nagedachtenis van den afgestorve
ne te huldigen.
Prof. Brugmans ging den levensloop van
den geleerde na om aldus zijn levensbe-
teekenis te kenschetsen:
Overziet men het geheele leven en den
ga-nschen arbeid van Blok, dan treft daar
in naast de groote geleerdheid ook en voor
al de reine zuiverheid van zijn bedoelen.
Deze man heeft nooit iets anders gezocht
dan de wetenschap te dienen en nimmer
iets anders bedoeld dan ten nutte van het
vaderland te arbeiden. Zoo zal hij in onze
gedachtenis blijven voortleven.
Na deze huldiging van wijlen prof. Blok
en nadat diens familie zich had verwijderd,
bracht de voorzitter vervolgens hulde a.sn
de nagedachtenis van het overleden bui-
tenlandsche lid der Academie, den Duit-
schen historicus prof. Eduard Meyer en van
het gewone lid prof. dr. d'AuLnia de Bou-
rouill.
