21ste Jaargang
VRIJDAG 22 AUGUSTUS 1930
No. 6675
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
BUITENLAND
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per postf 2.95 per kwartaal
Eet Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50
Dit nummer bestaat uit drie bladen
De vrouw in de fabriek
Er wordt geklaagd over een tekort aan
geschikte dienstboden de meisjes gaan
maar naar de fabiiek, wordt gezegd.
Inderdaad trekt fabrieksarbeid en an
dere dergelijke arbeid héél veel vrou
wen en meisjes, zóóveel, dat volgens een
officieel rapport heb hoogtepunt is be
reikt.
In het Centraal Verslag der Arbeids
inspectie over 1929 dezer dagen ver
schenen wordt n.1. over den fabrieks
arbeid van vrouwen
„De toeneming van den fabrieksarbeid
van vrouwen en meisjes heeft wel onge
veer haar toppunt bereikt. Vrijwel overal
zijn alle beschikbare vrouwelijke arbeids
krachten in heb bedrijfsleven opgenomen,
zoadat we in de toekomst geen percents
gewijze toeneming van den vrouwen
arbeid meer kunnen verwachten. Zelfs
is het mogelijk, dat-, als gevolg van de
groote werkeloosheid onder de mannen,
•bij eenige opleving in het bedrijfsleven
het aantal mannelijke arbeiders verhou-
digsgewijs stijgt en dat der vrouwelijke
weer iets daalt."
Na dit feit te hebben, geconstateerd
wijdt het verslag verder uit over de scha
duwzijde van den fabrieksarbeid van
vrouwen, 't Verdient onze warme sym
pathie, dat de ambtenaar, die dit ver
slag heeft samengesteld, ook aan méér
zijn aandacht heeft geschonken dan aan
cijfers
Hij schrijft o.m.
Met deze opneming van een zeer groot
deel der vrouwelijke jeugd in de industrie
gaaji allerlei verschijnselen gepaard, die
voor de vorming van goede huisvrouwen
en moeders tot groote bezorgdheid stem
men.
Het leeren van huishoudelijk werk,
hetzij bij moeder thuis, hetzij in een be
trekking als dienstbode, dat voor een
vorige generatie regel was, is uitzonde
ring geworden. Met de vakbekwaamheid
als huidhoudster lijdt ook de zin voor
huishoudelijk werk schade, waaruit een
ernstige bedreiging voor het gezinsleven
van vele arbeiders voortvloeit.
Het huisonderwijs, dat slechts een
klein percentage der fabriekarfoeidst-ers
geniet, is nog lang nie„ bij machte om-
in dit tekort te voorzien. Ook op de
lagere scholen, zelfs nu wij een 7de leer
jaar rijk zijn, wordt aan dit nuttige prak
tijkonderwijs nog maar weinig aandacht
besteed.
Nog zeldzamer zijn de gelegenheden,
waar reeds gehuwde vrouwen een cursus
volgen, om de schade achteraf in te
halen. Toch is dit van zoo onschatbare
waarde. Treffend is het verschil, dat in
zoon gezin ontstaat, als de weleer voor
haar taak niet-voorbereide huisvrouw
heeft geleerd, hoe zij zonder hooger
uitgaven, zelfs met besparing op de
grondstoffen, de Maaltijden smakelijker,
degelijker en met meer verscheidenheid
kan klaar maken; als zij kleeren heeft
leerén verstellen en enkele kleedingstuk-
ken heeft leeren maken; als zij besef
heeft gekregen van netheid, zindelijkheid
en practische hygiëne en als ze wat
smaak heeft gekregen om haar huis ge
zellig in te richten.
Het officieele nijverheidsonderwijs be
reikt sleohts een zeer klein deel der
fabrieksarbeidsters, maar gelukkig neemt
op dit gebied de zorg van werkgevers en
particulieren toe.
Daarnaast vragen andere belangen
dezer meisjes niet minder zorg. In de
voor het leven beslissende jaren van 14
tot 20 jaar zijn velen niet alleen geheel
aan zichzelf overgelaten, doch een zekere
geldelijke onafhankelijkheid draagt er toe
bij, dat zij bij de geringe ontwikkeling,
die zij van school en huis hebben mee
gekregen, sterk aangetrokken worden
door vermaak van niet de edelste soort en
zich verwijderd houden van wat den geest
verrijken kan en het gemoed verstex-kt.
~Nu de directe naweën van den oorlog
voor het moreel der bevolking uitgewoed
zijn en een stabieler toestand is inge
treden, zijn de blijvende behoeften aan
opheffing en ontwikkeling van de arbei
dende jeugd duidelijker te onderkennen."
Wij hebben gaarne dit eitaat onder de
aandacht willen brengen van belangheb
benden en belangstellenden.
Op dit terrein is ook in Leiden nog
veel te doen.
Naar wij reeds eerder meidien, is hier
op, gelukkig, de aandacht gespannen en
zijn planhen in verre voorbereiding om
den fabrieksmeisjes meer te geven dan
velen tot nu toe ontvangen.
Wij willen voor deze plannen nu reeds
aller daadwerkelijke sympathie vragen
't is een hoogst nuttige en noodige
katholieke sociale arbeid
HONGARIJE.
DE SINT EMERICUS-FEESTEN.
Woensdag had in het parlementsgebouw
te Boedapest een schitterende receptie
plaats ter eere van den kardinaal-legaat.
Alle hopgwaardigkeidsbekleeders, de
Hongaarsche aristocratie, ook mgr. Diepen
en vele Hollandsche pelgrims woonden dit
feëerieke schouwspel bij.
Wie nog niet wist, hoezeer de Hongaren
aan pompa hechten, kon dit hier ervaren.
Graaf Apponyi bood den kardinaal-legaat
een maquette aan van Boedapest'9 pronk
juweel, het parlementsgebouw.
BELGIE
JORIS DE LEEUW VRIJGESPROKEN.
Het Militaire Hof, zetelende in het ge
bouw der voormalige Deutsche Schule te
Brussel, behandelde gisterochtend in appèl
de zaak-de Leeuw. Men weet, dat de Vlaain-
sche milicien Joris de Leeuw 6 Mei j.l. -door
den krijgsraad te Luik tot 3 1/2 maahd ge-
vangenisstraf werd veroordeeld wegens zijn
herhaalde weigering om in de Fransche taal
gegeven bevelen uit te voeren. In de om
geving van het gebouw en ook in het ge-
bouw zelf wa-s een sterke politie- en gen-
darmeriemacht opgesteld, daar men blijk- 1
baar voor Vlaamsche betoogingen vreesde, j
De president van heb Militaire Hof, mr.
v. d. Kelder, zat voor en leidde het debat j
in het Nederlandsch. Hij herinnerde eerst j
aan de feiten, welke De Leeuw worden ten
laste gelegd en betoogde, dat de daad van
De Leeuw overbodig was, daar zijn wei
gering om Fransche bevelen uit te voe
ren plaats had kort vóór den dag, waarop
de militaire wetsbepalingen in zake het
gebruik der talen zouden worden gewij
zigd.
De Leeuw antwoordde echter, dat in de
wet geen veranderingen inzake de talen
van het comamndo worden voorzien en dat
alleen de minister van landsverdediging,
na zijn daad, in de Kamer had beloofd voor
de Vlaamsche miliciens ook het Neder-
landsche commando in te voeren.
In zijn requisitoir, dat zeer kort was, J
gaf de auditeur-generaal toe, dat De Leeuw j
met oprechtheid handelde. Nergens, zei -ie j
auditeur-generaal, staat er geschreven, dat
de Vlamingen in het Nedei'landseh moeten
worden aangevoerd. Waar De Leeuw ech
ter te goeder trouw handelde en ook niet
stelselmatig dienst weigerde, maar dit
enkel -deed wanneer hem iets in de Fran
sche taal werd bevolen, eischte de audi
teur-generaal slechts een principieele straf.
Mi'. H. Boi'gion, de verdediger van De j
Leeuw, zelf een gewezen frontsoldaat, be- j
fcoogde, dat in strijd met de beweringen
van den voorzitter van het Militaire Hof
en van den auditeur-generaal deze zaak
we-1 degelijk een politiek karakter droeg.
Hij vroeg vrijspraak op dezelfde gronden
als deze, welke door hem te Luik werden
aangevoerd.
Na een beraadslaging, die ruim drje
kwartier duurde, keerde het Hof in de
rechtzaal terug en werd temidden van de
grootste stilte voorlezing gedaan van het
vonnis, waarbij het ai'rest van den krijgs
raad te Luik werd verbroken en De Leeuw
werd vrijgesproken.
Manifestaties vóór of 11a de behandeilng
van deze zaak deden zich niet voor. Wel
werd De Leeuw onmiddellijk door een groep
vrienden omringd en ti'iomfantelijk naar
het Vlaamsche Huis gebracht, maar tot
straa/tbetoogingen kwam het niet.
N. R. C.
FRANKRIJK
DE STAKING IN HET NOORDEN.
Het einde.
Als resultaat van de besprekingen tus-
schen den minister van Arbeid en de afge
vaardigden der arbeidersorganisaties en
patroons, is de staking, zoowel in de tex
tielnijverheid als in de metaalnijverheid te
Rijssel geëindigd.
RUSLAND
UIT HET ROODE RIJK.
Men mag niet vertrekken.
In Estland is men ten zeerste veront
waardigd over het lot van 2000 vroegere
bewoners van Estland, die tot nu toe in
heb gebied der Sovjet-Unie leefden, en
die thans wilden gaan verhuizen.
liet betreft hier voornamelijk ongeveer
2000 boerenfamilies van Estnische natio
naliteit, die in de districten tusschen Le
ningrad en Pleskow woonden. Zij hadden
een verzoek gericht aan de regeering van
Estland, cm zich daar weer opnieuw te
mogen vestigen, hetgeen werd toegestaan,
maar de Sovjet-rcgeering wil hen niet
laten vertrekken.
De reden dat deze boeren willen gaan
verhuizen is hierin gelegen, dat tengevolge
van de invoering van gemeenschappelijke
landbouwbedrijven de economische toe
stand voor de boeren verschrikkelijk slecht
geworden is. Uit het verzoek dat deze
boerenbevolking aan de regeering van
Estland gericht heeft blijkt duidelijk dat
men aan deze menschen ieder persoonlijk
eigendom ontuo-men heeft. Bovendien is
de toestand voor g^loovige menschen
tengevolge van de godsdienstvervolging
ondragelijk geworden.
Het staat nog niet vast of de regeering
van Reval in Moscou de noodige stappen
zal doen om voor deze boeren een pas
poort te krijgen. In de kringen der boeren
van Estland vindt men het onbegrijpelijk
dat de SovjeLregeering deze menschen
niet laat vertrekken daar zij zich toch
heelemaa-1 niet kunnen verzoenen met de
communistische inrichting der landbouwbe
drijven.
DE PERS IN RUSLAND.
Het is buitengewoon belangrijk om na
te gaan, welke macht ook de Sovjet-re
geering toekent aan de pers. Terwijl voor
den oorlog de totale oplage van alle Rus
sische krauten ongeveer^2.700.000 exem
plaren bedroeg, is dit aantal na den oor
log meer dan drie en twintig maal zoo
hoog geworden. En dit getal zou neg veel
hooger zijn, indien er geen gebrek aan
papier bestond. Het zou nog veel interes
santer zijn, indien we eens konden gade
slaan, hoe de Sovjet-pers haar grooten
invloed over heel het land uitstrekt, hoe
zij de noodige copie binnenkrijgt en over
welke uitgebreiden berichtendienst zij be
schikt. Onder de fabrieksarbeiders heeft
zij alleen reeds 500.000 goede correspon
denten. Bovendien krijgt iedere fabriek
nog haar eigen weekblad. In verschillende
dorpen ten plattelande heeft men meer
dan een millioen zoogenaamde medewer
kers, die tot taak hebben, om de berich
ten door te geven naar een centi'aal punt.
Daar echter de groote dagbladen op de
allerkleinste dorpen en gehuchten niet tij
dig bezorgd kunnen worden, heeft men
voor ieder dorp een weekblad opgericht:
bovendien hebben ook alle gemeenschap
pelijke bedrijven hun eigen krant.
De macht en invloed van deze partij
pers is dus geweldig. De krant der boeren
heeft 1.750.000 lezers. De Prawda 150.000.
de Iswestia 800.000. In totaal heeft Sovjet-
Rusland 349 kranten in 58 verschillende ta
len, terwijl er bovendien in het gebied dei-
Sovjets nog 357 tijdschriften verschijnen.
CHINA.
DE COMMUNISTEN-OPMARSCH.
De bedreiging van Hakau.
De toestand te Hankau is, naar uit
Sjanghai wordt gemeld, weder ernstiger
geworden.
Op het oogenblik staan de opstandelin
gen ongeveer 150 K.M. ten Zuid-Oosten
van de stad en een opmarsch tegen Han
kau wordt ieder oogenblik verwacht.
De opstandige benden plegen gruwelen
van allerlei aard.
De Nanking-regeering heeft 2 kanon-
neerbooten naar Hankau gezonden.
GODSDIENSTIGE ONVERDRAAG
ZAAMHEID IN CHINA.
Agentia Fides meldt uit Peking:
In 1929 geloofde men, dat het nationa
listisch bestuur liberaal zou zijn van op
vatting en zich in geen enkel opzicht vij
andig zou toonen tegenover het christen
dom. Er was ook werkelijk een flink aan
tal protestanten in het bestuur.
De laatste maanden echter constateer
den wij, dat het gouvernement eèn onver-
j draagzaamheid aan den dag legt, welke
gelijkt op die dei sovjets.
De schoolwetten zijn zoo samengesteld,
dat ze alle scholen van de missie ten
gronde richten, zoowel die der protestan
ten als die der katholieken. De vervol
gers gebruiken moderne methoden om
Christus' werk te niet te doen. Een leider
van den Imkervleugel Wang Tsing Wei
hacl zulk een walg van de genomen be
sluiten, dat hij zich genoodzaakt gevoelde
een piotest-telegram te zenden en te too
nen, dat zij. die het land besturen, in
naam van de drie princiepen den grond
slag er van ondermijnen en in tegenspraak
zijn met de richtlijnen van dr. Suen Wen,
die voor China de absolute vrijheid van
onderwijs en godsdienst wenschte.
liet ministerie heeft besloten, zoo spoe
dig mogelijk een circulaire te zenden aan
alle bureaux van openbaar onderwijs, zoo
wel de provinciale als de plaatselijke, op-
j dat deze aan hun ondergeschikten het be-
j vel zullen overbrengen, dat aan alle vreem-
delingen streng is verboden, om in de
1 christelijke scholen die zij besturen, wel-
ken godsdiens, ook te propageeren.
Strijd tegen het bijgeloof.
De minister van Binnenlandsche Zaken
der Nanking-regeering is een campagne
begonnen tegen het bijgeloof en met name
tegen de waarzeggers. De plaatselijke
autoriteiten hebben opdracht gekregen op
te treden tegen de waarzeggers, die niet
meer mogen optreden op bruiloften en
begrafenissen. Families, die hen uitnoodi-
gen, kunnen met gevangenisstraf worden
gestraft. Voorts zal alle lectuur, die de
bijgeloovige praktijken zou kunnen bevor
deren, worden verboden.
ENGELAND
Een nieuw prinsesje.
Gisteren is een nieuw prinsesje geboren,
een dochter van den hertog en de kei-togin
van York.
BRITSCH-INDIE
SLUITING VAN SPINNERIJEN
TE BOMBAY.
Reeds 50.000 arbeiders werkloos.
Het feit, dat men niet tot onderhande
lingen is kunnen komen over een regeling
uisschen de spinnerijen en de boycot-com
missie van het Congres, heeft den toe
stand in de textiel-industrie te Bombay
veel ernstiger gemaakt. Er zijn reeds 19
spinnerijen gesloten, waardoor 50.000 ar
beiders werkloos zijn geworden, terwijl
aan het eind der maand nog meer spin
nerijen zullen sluiten. Men vreest, dat in
de eerste week van September 100.000 ar
beiders werkloos zullen zijn.
BINNENLAND
COMMENTAAR OP DE ZIEKTEWET.
„De Wettelijke Ziekengeldver
zekering 1929", derde herziene
en veel vermeerderde druk,
uitgegeven door het Verbond
van Nederlandsche Werkge
vers te 's-Gravenhage, Mau-
ritskade 5.
Ree-ds eerder heeft het Verbond van Ne
derlandsche Werkgevers zich beijverd, den
staatsburger, die immers „geacht wordt
de wet te kennen", wegwijs te maken in
het labyrint van de wettelijke regeling der
ziekengeldverzekering. Onmiddellijk na de
werp door de Tweede Kamer verscheen
aanneming van het desbetreffend wetsont-
destijds een brochure, waarin de beteeke-
uis en de inhoud van de nieuwe wet werden
uiteengezet en toegelicht. Een tweede druk
verscheen in Augustus van verleden jaar.
Thans ligt de derde druk van deze uit-
gave, die inmiddels is aangegroeid tot een
boekwerk van 340 bladzijden, voor ons.
Vergeleken bij den tweeden druk, is deze
uitgave ruim tweemaal zoo groot gewor
den. De tweede druk was langzamerhand
aanzienlijk verouderd, doordat tal van
nieuwe feiten zich hebben voorgedaan. Een
groot aantal uitvoeringsbesluiten werd af
gekondigd, be-drijfsvereenigingèn werden
opgericht, vakbonden van werkgevers en
arbeiders pleegden overleg, de Federatie
van Bedrijfsvereenigingen kwam tot stand,
besprekingen met de Vereeniging van Ra
den va.n Arbeid werden gevoerd, kortom,
het geheele uitvoeringsapparaat van de
nieuwe wet kwam tot stand en werd in
gang gezet. De wet trad 1 Maart j.l. in
werking, waarbij weer nieuwe problemen
rezen, waarvoor oplossingen werden ge
zocht en gevonden.
Dit elles vindt men in dezen nieuwen
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Joris de Leeuw vrijgesproken.
De textielstaking te Rijssel geëindigd.
De communisten bedreigen Hankau.
BINNENLAND.
Waaraan een algemeen radio-program
moet voldoen (lste blad).
Noodweer boven Tilburg (Gem. Berich
ten, 2de blad).
Een windhoos te Zaandam (Gem. Berich
ten, 2de blad).
LEIDEN.
Het ontwerp voor een r.ieuw stadhuis
met behoud van ouden gevel (zonder to
ren) aan de Breestraat en met nieuwen
gevel (met toren) aan de Vischmarkt. (2de
blad).
herzienen en vermeerderden derden druk
beschreven. Talrijke passages werden ge
heel omgewerkt, aangevuld en herzien,
terwijl tal van nieuwe gedeelton aan dit
boekwerk werden toegevoegd, om het ge
heel tot op den dag bij te werken. Voorts
werden de uitvoeringsbesluiten naast den
tekst van de wet in extenso afgedrukt. Zoo
geeft deze uitgave een volledig beeld van
den toestand van het oogenblik en vormt
als zoodanig een handigen gids voor de
practijk. Een uitvoerig alphabetisch regis
ter vergemakkelijkt het naslaan.
Het Verbond van Nederlandsche Werk
gevers heeft deze uitgave ook voor niet-
ledcn beschikbaar gesteld, en haar, door
den prijs zoo laag mogelijk te stellen, n.l.
op 2.80 per exemplaar plus portokosten
ad 18 ets., binnen ieders bereik willen
brengen. Bestellingen kunnen gedaan wor
den aan het Ver honds adres Maurilskado
5, Den Haag, telefoon 17510.
Do indeeling van het boek is or op be
rekend, ieder gemakkelijk te doen vinden
wat hij wenscht te weten. Een historisch
overzicht met een lijst ter vergelijking van
de oude en nieuwe nummering van de wet
staat ten dienste van den geschiedkundi
gen navorscher. Een hoofdstuk „hoofdlij
nen van dc ziektewet." geeft op slechts lut
tele pagina's de hoofdzaken. Verder wordt
in het uitvoerige „beschrijvend overzicht"
gedetailleerd commentaar geleverd op den
inhoud van de wet en haar uitvoerings
maatregelen, waarbij de verschillende arti
kelen in onderling verband critisch worden
bekeken. Daarna volgt de tekst van de
wet en van de uitvoeringsbesluiten met
eenige formulieren, terwijl tenslotte do pu
blicatie van een lijst van de tot dusver er
kende bedrijfsvereenigingen met nadere
•gegevens voorziet in een reeds lang gevoel
de behoefte.
DE RADIO.
HET ALGEMEEN PROGRAMMA
Mededeelingen van den Minister.
De Minister heeft aan de Algemeene
Programma Commissie het volgende mede
gedeeld:
1. Dat als maatstaf bij de beoordeeling -
van het algemeen programma zal moeten
gelden, dat zoodanig algemeen program
ma of, hetgeen practisch op hetzelfde neer
komt, een gemeenschappelijk programma,
slechts onderwerpen mag bevatten, waar
aan niemand redelijkerwijs aanstoot kan
nemen.
Dit is het uitgangspunt geweest bij het
nemen der beslissing.
2. Hieruit volgt, dat het uitzenden van
mededeelingen van politieken aarcl niet
kan worden toegelaten. Het zal wel over
bodig zijn op te merken, dat hieronder ze
ker niet is te verstaan het ten gehoore
brengen onzer nationale volksliederen.
3. Wat betreft de uitzending van me
dedeelingen van religieuzen aard, is de mi
nister van oordeel, dat in het algemeen
programma niet thuis behooren officieele
kerkelijke diensten of bepaalde kerkelijke
belijdenissen, welke in den bijzonderen
omroep geheel tot hun recht kunnen ko
men. Tegen religieuze toespraken echter,
mits die toespraken geen polemiek bevat
ten, behoeft in het algemeen geen bezwaar
te bestaan. De minister heeft hierbij bij
zonder op het oog. morgenwijdingen, bijbel
lezingen en het verzorgen van ziekenuur-
tjes.
4. Overigens meent de minister, dat'
het vraagstuk van de samenstelling der
algemeene programma's gaandeweg in de
practijk, mede in overleg met de omroep
verenigingen, zal moeten worden opge
lost.
De aanwijzingen der commissie zullen
daarbij een richtsnoer voor de omroep
organisaties- moeten zijn, en, naar de mi
nister vertrouwt, een samenwerking tus
schen haar kunnen bevordeern.
