:e Jaargang
DINSDAG l JULI 1930
No. 6631
VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
BUITENLAND
BINNENLAND
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f2.60 per kwartaal
Franco per postf2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné'e ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent
Dit blad verschijnt eiken dag, uitgezonderd Zon- en Feestdagen II
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop n verkoop f 0.50
Dit nummer bestaat uit twee bladen
Vs Fabrieksarbeid voor meisjes
Wie den mensch hooger waardeert dan
een arbeidsmiichine wie in den mensch
erkent den drager van een geestelijke
waardigheid en van zedelijke plichten, hij
zal bij het kiezen van arbeid op mèèr let
ten dan allèèn op lichamelijke geschikt
heid.
Lichamelijke geschiktheid is een eerste
vereischte bij de keuze van een bepaalden
arbeid, maar niet de eenige.
Den laatsten tijd is er in de pers nogal
geschreven over den fabrieksarbeid voor
meisjes.
Zoo is het parool uitgegeven: alle meis
jes uit 'de fabrieken.
Tegen dit parool is de zeereerw. heer
Frenoken in de „Tijd" in verzet gekomen.
Dat is niet door te voeren.
Wat moeten we dan wel doen?
Op de eerste plaats er voor ijveren, dat
de fabrieksarbeid meer atelierarbeid
wordt, aangepast aan de 'behoeften en
het karakter der meisjes.
Voor de fabrieken, die met meisjes moe
ten wenken, zal dit geen bezwaar zijn.
Vervolgens streven naar wettelijke rege
ling in dezen zin:
le. het meisje niet voor 17 (hoogstens 16
jaar) in de fabriek. Het meisje van 1416
jaar is physisch en psychisch niet op de
fabriek berekend.
2e. absoluut alle gehuwde vrouwen uit
de fabriek.
3« e-^n dusdanige beperking van den
arbeid van het meisje, dat voor alle meis-
jesarbeid toestemming noodig is der Ar
beidsinspectie, die zal geweigerd worden,
wanneer het werk eigenlijk mannenwerk
is, te veel kracht of te veel regelmatige
inspanning vraagt.
4e. verstrenging der bepalingen om
trent gescheiden werk, toezicht enz.
5e. verplicht huishoudonderwijs voor
alle fabrieksmeisjes (eventueel atelier) ge
durende den werktijd, op kosten van het
bedrijf, om zoodoende het loon der meis
jes, hoewel zij zelf het niet volkomen in
handen krijgen, te nivelleeren met het
loon der mannen.
Als we dit program van prof. Frencken
verwezenlijken kunnen, zullen we zeer
veel voor het arbeidende meisje hebben
bereikt.
VAN HET VATICAAN.
DE JONGSTE HEILIGVERKLARINGEN
De correspondent van de „Tijd" meldt
uit Home over de heiligverklaringen op
Zondag, den feestdag van St. Petrus en
Paulus, het volgende:
Ditmaal betrof het de Gelukz. Martela
ren van Canada, Johannes Brébeuf en ge
zellen, den Gelukz. Kard. Bellarminus en
den Franciskaan Thomas da Corte.
De eerste plaats bij de Heiligverklaring
wordt ingenomen door de Martelaren van
Canada of van Amerika, daar vijf voor
hef geloof stierven in Canada en drie op
't grondgebied van 't tegenwoordige New-
York. Ze zijn allen Franschen daar de mis
sionarissen die in 1625 naar Amerika kwa
men, om het Evangelie daar te verkondi
gen, allen Fransche Jezuïeten waren. In
dit tijdperk staken 330 Fransche Jezuieten
den Oceaan over, van wie 26 stierven voor
het geloof, gedood door de roodhuiden.
Acht van deze bloedgetuigen van het
Evangelie werden nu Heilig verklaard na
in Juni 1925 verheven te zijn als Gelukza
ligen tot de eere der altaren.
Hun aanvoerder heet Johannes Brébeuf,
de anderen zijn Gabriël Lallemant, Noël
Chabanel, die gemarteld werden in den te-
genwoordigen Staat van Ontario, Canada,
terwijl Isaac Joques, Bené Goupil en Jean
de la Lande stierven op de plaats ge
naamd Auriesville in den Staat New-York.
Van hen onderging Isaac Joques om zoo te
zeggen tweemaal het martelaarschap. Een
eerste maal gevangen genomen, werd hij
na vele en pijnlijke folteringen door Ne-
derlandsche kooplieden verlost en inge
scheept naar Europa, maar keerden spoedig
naar zijne missie onder de roodhuiden te
rug, waar hij na een leven van veel lijden
IN DE BE i UWE heerscht thans groote bedrijvigheid.
De kersenpluk is in vollen gang
en veel verdiensten het leven gaf voor het
geloof.
De tweede persoon, die heilig verklaard
is in de Vaticaansche Basiliek, is do zeer
bekende Gelukz. Kard. Bellarminus, diens
proces van Zalig- en Heiligverklaring be
gon onder Paus Benedictus XIV en eerst
in de laatste jaren weer werd opgevat. In
1925, het Jubeljaar, werd hij Zalig ver
klaard.
Bekend schrijver en polemist, zal de
Heilige Bellarminus wel spoedig als twee
de Kerkleeraar de Sociëteit van Jezus tot
sieraad strekken.
De derde nieuwe Heilige is de Francis
kaan Thomas da Corte, geboren op het
eiland Corsica,* den 30sten October 1676.
In de Orde van Franciscus getreden en
priester gewijd te Rome, reisde hij steeds
geheel Italië af om er te prediken door
woord en voorbeeld en verrichtte ontzag
gelijk veel goeds. Hij werd door Paus Leo
XIII z.g. Zalig verklaard in Januari 1906.
NIEUWE KARDINALEN.
In het H. Consistorie van gisteren zijn
door Z. H. den Paus vijf nieuwe kardina
len benoemd.
Het zijn Mgr. Francisco Aarchetti-Sel-
vaggiani, secretaris van de H. Congrega
tie der Propaganda Fide;
Mgr. Leme da Silveira Cintra, Aartsbis
schop van Bio de Janeiro;
Mgr. Baffaele Carlo Bossi, assessor van
de H. Congregatie van het Consistorie
Mgr. Seraffini, secretaris van de H. Con
gregatie van het Concilie
Mgr. Liénart, bisschop van Bijssel.
DUITSCHLAND
DE RIJN WEER DUITSCH.
Geestdrift bij den aftocht der Franschen.
Zooals gemeld, zijn gisteren de laatste
Fransche troepen uit het Rijnland vertrok
ken.
Pirard, de president van de hooge inter-
geallieerde commissie voor de Rijnlandge
bieden, generaal Guillaumat en diens staf
verlieten gisteren Mainz. Een enorme
menigte was getuige van het vertrek dei-
laatste Franschen. Toen de trein zich in
beweging zette, werd het „Deutschland,
Deutschland über alles" aangeheven.
Nadat de laatste Fransche bezettings
troepen de stad 's middags hadden verla
ten, ontstond in de straten een geweldige
drukte. De huizen werden met vlaggen ge
tooid en van de naburige vliegvelden kwa
men vliegtuigen boven Mainz cirkelen.
Toen om 5 uur de Schupo's met klinkende
muziek over de Rijnbrug trokken, kende
de geestdrift der menigte geen grenzen
meer en telkens opnieuw daverden de
„hock"-roepen, terwijl de Schupo's correct
door de straten marcheerden.
Gistermiddag arriveerde dr. iWirth, .de
minister van Binnonlandsche Zaken, te
Mainz, hartelijk verwelkomd door verte
genwoordigers van rijk en stad.
Naar aanleiding van de bevrijding van
het Rijngebied zijn proclamties uitgevaar
digd door rijkspresident von Hindenburg
gemeenschappelijk met do rijksregeering,
van de Pruisische en Beiersche staatsre-
geering en van den Pruisischen landdag.
De rijksdag besloot gisteren zijn zitting
met een viering van do bevrijding, waarbij
bijna alle rijksministers en de vertegen
woordigers der landen aanwezig waren.
In de proclamatie van von Hindenburg
en van de rijksregeering wordt o.a. ge
zegd, dat deze dag der bevrijding in de
eerste plaats een dag van dankbaarheid
moet zijn. De eerste gedachte moet hen
gelden, die in den strijd voor de vrijheid
van het Duitsche vaderland gevallen ^ijn
en hun leven voor het vaderland hebben
gegeven.
De dank strekt zich ook uit tot allen, die
tijdens de jaren der bezetting offers uit
liefde voor het vaderland hebben gebracht
en in den zwaren tijd der bezetting veel
voor Duitschland hebben geleden.
Steeds zullen wij met dank de vele dui
zenden gedenken, die om hun trouw aan
het vaderland van eigen huis en hof ver
dreven zijn. Wij willen hun danken door de
gelofte, ons de offers, die in dienst van
het vaderland en het volk zijn gebracht,
waardig te betoonen.
Voorts wordt de bevolking van het Saar-
gebied herdacht en gezegd, dat alles in het
werk zal worden gesteld om de spoedige
vereeniging van het Saargebied met het
overige Duitschland mogelijk te maken.
De proclamatie besluit met een oproep
tot het bewaren van de eenheid. Wij wil
len één zijn in den eed: „Duitschland,
Duitschland boven alles".
Een delegatie van de Duitsche Volkspar
tij van den Pfalz lieeft Maandag op het
graf van den overleden Rijksminister van
Buitenlandsche Zaken dr. Stresemann een
krans met wit-blauwe linten gelegd.
Ook liet Partijbestuur van de Duitsche
Volkspartij heeft zijn vroegeren leider he
den door het leggen van een krans op .zijn
graf gehuldigd.
RUSLAND
STALIN, DE DICTATOR.
Uit Moskou wordt gemeld, dat iu de de
batten over het verslag van Stalin op den
communistiscben partijdag, alle redenaars
zich op het algemeen standpunt der partij
stelden, wezen op de juistheid van dit
standpunt en mededeelingen deden over
de gevolgen der economische en cultureele
ontwikkeling.
Dit bericht is in al zijn kortheid van een
vergaande beteekenis. Het jaarverslag, dat
Stalin over zijn politiek heeft voorgedragen
en dat niet minder dan 8 uren in beslag
nam, is zonder critiek van eenige beteeke
nis aanvaard. Het is blijkbaar Stalin ge
lukt reeds voor den aanvang van het partij
congres iedere oppositie den mond te snoe
ren. Daartoe moet hij het uitstel van het
congres hebben benut. Fier kon hij dan ook
verkondigen dat op den 16en partijdag voor
het eerst- geen oppositie het gewaagd heeft
een geformuleerd tegenprogram ook maar
op te stellen.
Stalin's verslag behelsde de rechtvaar-
ding van zijn koers gedurende het laatste
jaar. Er bestond ongetwijfeld kritiek van
de zijde van invloedrijke partijgenooten.
Het is niet alles pais en vrêe op den
bolsjewistischen Olymp. Doch voor het oog
van de massa en de buitenwereld is de
eenheid bewaard en de wil van den dicta
tor blijft de eenige wet.
TURKIJE
KOERDEN-INVASIE IN TURKIJE.
Aanvankelijke successen.
Zondagmorgen hebben ongeregeldheden
plaats gehad in het oostelijk gedeelte van
Turksch-Koerdistan. Koerden, die eenigen
tijd geleden uit Turkije naar Perzië ver
dreven waren, zijn weer in Turkije binnen
gevallen. Ten gevolge van den geringen
omvang der grenstroepen hadden de aan
vallers aanvankelijk succes. Een paar hon
derd Turksche Koerden hebben zich bij hen
aangesloten. Versterkingen zijn naar de
betrokken gebieden gezonden, terwijl vlieg
tuigen bomaanvallen hebben uitgevoerd
op de dorpen der Koerden. Do regeering
vertrouwt, dat zij de situatie weer in han
den zal krijgen en het wordt slechts een
'kwestie van tijd geacht, voordat de oproe
rige beweging is onderdrukt. De Turksche
regeering neemt maatregelen om te voor
komen, dat de invallers weer naar Perzië
de wijk nemen en heeft in verband daar
mede samenwerking met Perzië gevraagd.
In Zuid-Koerdistan blijft het kalm.
BRITSCH-INDIE
INDIE'S VERZET TEGEN ENGELAND.
Boycotweek te Bombay.
Zondag is te Bombay een boycotweek
begonnen, welke gericht is tegen buiten
landsche goederen en de Engelsche in het
bijzonder. De briefenveloppen worden o.a.
voorzien met boycotsluitzegels.
Zondag a.a wordt een historische optocht
gehouden, waarbij ook de waarde van de
Indische kunst en van de Indische goede
ren door zinnebeeldige voorstellingen zal
worden afgebeeld.
Een telegram van gisteren uit Simla
meldt dat het comité van actie van het
Alindisch Congres tot een onwettig lichaam
is verklaard.
Pandit Motilal Nehrü,< de president van
het Congres, is te Allahabad in hechtenis»
genomen.
CHINA
EEN VREDESCONFERENTIE TE
MOEKDEN?
Tusschen de Noordelijken en Zuidelijken.
Volgens een bericht uit Japansche bron
te Nanking heeft de gouverneur van
Mandsjoerijo Tsjang Hsu-liang aan het
hoofd der nationalistische regeering Tsjang
Kai-sjek telegrafisch voorgesteld om te
Moekden een vredesconferentie bijeen te
roepen. Zoowel de legers der nationalisten
als die der Noordelijken zijn na de jong
ste zware gevechten physiek zoowel als fi
nancieel uitgeput.
MEXICO.
COMMUNISTEN-ACTIE IN MEXICO.
Een bloedige botsing met de politie.
Er heeft een ernstige botsing plaats ge
had in de straten van Matamoras (in den
staat Coah-Uila) toen de communisten, in
weerwil van het politieverbod, in stoet door
do stad wilden trekken. Twintig commu
nisten en politie-mannen werden gedood,
acht gewond.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Heiligverklaringen op Zondag j.l.
Geestdrift onder de bevolking van het
Rijnland over de ontruiming.
Een vredesconferentie te Moekdeni
Spoorwegongeluk bij Leningrad; ver
scheidene dooden en gewonden. (Buitenl.
Berichten.
DE FRIESCHE LANDDAG.
Te Leeuwarden werd gisteren de 44ste
Friesche landdag van den Bond van R. K.
vereenigingen in Friesland gehouden,
die ditmaal een bijzonder karakter droeg,
doordat tevens gehuldigd werd de heer A.
C. A. v. uuren bij gelegenheid van zijn
25-jarig jubileum als lid van de Tweede
Kamer.
Het gemeenschappelijk zingen van het
„Aan U, o Koning der eeuwen", was do
eigenlijke opening van den 44sten Land
dag, waarop volgde do officieele opening
door den voorzitter mr. A. W. Koch.
In deze openingsrede werd naast een
welkom aan sprekers en officieele genoo-
digden, afgevaardigden, kiezers en kieze
ressen, speciaal de heer v. Vuuren en diens
echtgenoote verwelkomd.
Rede van Baron
v. Wijnbergen.
Nu hield mr. A. Baron v. Wijnbergen,
die telken jare op de Friesche Landdagen
als spreker optreedt, z'n politieke rede.
Deze rede begon met een herinnering
aan het Pauselijk woord, waarbij gewezen
werd op de Russische Communistische
Kerkvervolging. Met de vrede in 1918 is
do oorlog niet opgehouden. Er heerscht
daar in het Oosten van Europa een hefti
ge oorlog rechtstreeks tegen God.
Dit pauselijk woord ia allerwcgo gevolgd
door gloeiende protesten tegen Rusland en
de Russische kerkvervolging. Toch zullen
die protesten weinig helpen, als ze blijven
bij woorden tegen Rusland alleen en te
gelijk daarbij hier yi Nederland men de
handen vrij geeft aan hen dio God uit de
samenleving willen bannen.
En dit gebeurt door hen, aldus spr., die
in woord en geschrift aansturen op een
andere dan een principieel christelijke
samenwerking in do politiek.
De geschiedenis der katholieke politiek
in de laatste vijf en twintig jaren heeft
duidelijk aangetoond dat alleen dan een
gezonde politiek volgens de Christelijke
Beginselen mogelijk is als weer hersteld
wordt de samenwerking tusschen de ver
schillende reohtsche partijen. Een pleidooi
tot die samenwerking was het geheele be
toog van den heer v. Wijnbergen in het
eerste deel van zijn rede. Groot, spr. or-
kende het, zijn de moeilijkheden die een
herstel van die samenwerking in den weg
staan, en die moeilijkheden zijn bij de bei
de andere christelijke partijen veel groo-
ter dan bij ons.
Maar, als dat zoo is, dan mooten ook
de Katholieken wat meer doen, de hand
wat verder toesteken, om dio samenwer
king te herstellen.
Moge toch ingezien worden de groote
gevaren, die allerwege zich op doen, moge
toch ingezien worden, dat samenwerking
met hen, die God buiten ons openbaar «$-
ven willen houden, onvermijdelijk moet
voeren tob toestanden, die diep, diep be
treurenswaardig zijn.
O zeker, er zijn gunstige teekenen. Lang
niet algemeen stuurt men aan op die sa
menwerking, een groot deel der onzen
ziet nog een principieelo christelijke poli
tiek alleen mogelijk in een herstelde sa
menwerking tusschen de christelijke par
tijen.
Op het jongste lustrum der Katholieke
Staatspartij waren uitgenoodigd de beide
andere christelijke partijen on zij namen
dio uitnoodiging dankbaar aan. Zij heb
ben op die lustrumvergadering woorden
gesproken, die hoopvol stemmen, die het
uitzicht op een hernieuwde samenwerking
verbreeden.
Maar trots die gunstigo voorteckenen,
zorgelijk blijft toch de politieke toestand
van het oogenblik, zeer zorgelijk.
Na aldus de algemeene politieke toe
stand bezien te hebben, kwam de spreker
in het tweede deel van z'n redo tot de re
geering in meer engeren zin. Niettegen
staande het feit, dat do gezamenlijke
christelijke partijen meer dan 51 zetels bij
de jongste verkiezing innamen, is het toch
niet mogelijk geweest een Christelijk mi
nisterie te vormen, en kwam er een extra
parlementair kabinet tot stand.