21ste Jaargang
No. 6605
VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
BUITENLAND
BINNENLAND
STADSNIEUWS
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per post f 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné'a ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent
Dit blad verschijnt eiken dag, uitgezonderd 'Zon- en Feestdagen II
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
bet dubbele van het tarief berekend
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop -n verkoop f 0.50
Dit nummer bestaat uit vier bladen
De strijd tegen het kapitalisme
Een nuoh-t'er redenaar toont soms ook
de schaduwzijde van deze kwaliteit, in
meerdere of mindere mate.
Zooals een enthousiast redenaar soms
al te gemakkelijk den beganen grond der
werkelijkheid verlaat, om een gevaarlijken
zweeftocht in bet rijk der idealen te on
dernemen zoo laat een nuchter man
zich ook wel eens al te zeer beperken
door de dingen der werkelijkheid rondom
hem, zonder zich over te geven aan be
spiegelingen in de toekomst, óók al is dat
door de omstandigheden gewcnscht.
Zooals bekend, heeft Mgr. Nolens Zater
dag te Utrecht, op de feestvergadering
van de zilveren B. K. Staatspartij, een
politieke rede gehouden. Daarin heeft de
leider der katholieke Tweede Kamerfrac
tie ook gesproken over het kapitalisme,
het mammonisme. Dit gedeelte der rede
kwalificeert de Katholieke Volkskrant als
te nuchter, zelfs als „ontstellend nuchter!"
Wij willen even in herinnering bren
gen, wat Mgr. Nolens over het kapitalis
me heeft gezegd.
Op de eerste plaats vroeg hij, of de be
strijders van het kapitalisme bedoelen, dat
het huidig productie-proces door een an
der moet worden vervangen; zoo ja, door
welk dan? Hierop gaat de „Volkskrant"
niet nader in.
Vervolgens stelde hij de vraag, of be
doeld wovdt een bestrijding van de uit
wassen van het huidig voortbrengings-
systeem. Als dat bcdo-eld wordt, aldus dr.
Nolens, dan moet worden opgemerkt, dat
de arbeidswetgeving feitelijk niets anders
bedoelt; dat de Katholieken dertig jaren
hebben gezwoegd, om door arbeidswetge
ving de scherpe punten van het kapitalis
me af te vijlen. Naar aanleiding van deze
uitlating schrijft de „Volkskrant":
Zijn de scherpe punten er af, of zijn
er andere, veel scherper, punten aan
gekomen?
Dat is één; en was de arbeidswet
geving eigenlijk wel legen het kapi
talisme gericht?
Wij meenen, dat de arbeidswetgeving
inderdaad gericht was en i s tegen de uit
wassen van het kapitalisme. En met ons
zal de „Volkskrant" ook wel overtuigd zijn
't kan o. i. niet anders dat inderdaad
de arbeidswetgeving scherpe punten van
het kapitalisme heeft afgevijld. Wij van
onzen kant zijn met de „Volkskrant" van
meening, dat er andere misschien „veel
scherpere" punten aan het kapitalisme
jn gekomen, die nu ook weer afgevijld
zullen moeten worden. Maarheeft
Mgr. Nolens dat ontkend? V olstrekt
niet! Hij heeft 't alleenniet uitdruk
kelijk gezegd!
Op de derde plaats wees Mgr. Nolens
er op, dat men met bestrijding van het
kapitalisme kan bedoelen: bestrijding van
den kapitalistischen, den mammonistischen
geest, waartegen hij wilde aanvoeren, dat
het niet de taak kan zijn van de prac
tische politick om die tc verdrijven.
Hierop reageert de „Volkskrant" aldus:
De mentaliteit misschien niet, maar
de daden.
De liberale mentaliteit hebben we
ook niet kunnen uitroeien het A.
V. R. O.-kabaal legt er in deze dagen
weer getuigenis van af maar tegen
de liberale daden van bevoorrechting
eener-, onrecht anderzijds, van wille
keur en onderdrukking zijn we in de
afgeloopen periode stevig opgetreden.
Zoo mogen we met de betuiging:
daar hebben wij practische politici
niets mee te maken, het mammonis
me niet laten voortwoekeren en woe
den, het mammonisme, dat profes
sor mr. Pompe nog pas gevaarlijker
dan het communisme heeft genoemd.
Indien de politici, die toch ook so
ciologen on economisten moeten zijn,
er niet in slagen, het mammonisme te
overwinnen, zullen zij er door worden
overwonnen en zal het communisme
onherroepelijk en onverbiddellijk ze
gevieren.
Mgr. Nolens heeft ook niet gezegd, dat
de daden van een mammonistischen geest
buiten den gezichtskring der practische
politiek liggen.
Ook hier kan 't zelfde worden opge
merkt, dat de redenaar Mgr. Nolens zijn
gehoor niet heeft willen meevoeren in een
beschouwing over wat gebeuren moet en
kan en waarschijnlijk zal, maar alleen
heeft willen blootleggen wat werkelijk
heid is.
De critiek van de „Volkskrant" op dr.
Nolens' rede is eigenlijk meer een aanvul
ling.
De nuchtere redenaar Nolens heeft
zich al te weinig overgegeven aan bespie
gelingen in de toekomst. Dat is jammer.
Maar wij aanvaarden deze schaduwzijde
van zijn rede naast de groote verdiensten,
die zij had doordat zij een open en broe
den kijk gaf op wat feitelijk, mede door
de politiek der Katholieken, is bereikt ge
worden. Wat héél veel is niemand kan
als men dit feiten hem voorhoudt, dat ont-
En de nuchtere politicus en
staatsman Nolens zal daaraan zal
ook de „Volkskrant" niet twijfelen vóór
zich zien, hoe de R. K. Staatspartij ook in
de toekomst zal moeten werken om te be
strijden het met de Christelijke beginselen
in strijd zijnde mammonisme, de uitwas
sen van het kapitalistische stelsel.
DUITSCHLAND
HET DUITSCH—POOLSCHE GRENS
INCIDENT.
Woensdagmiddag om drie uur is in de
Duitsch-Poolsche commissie, welke het grens
incident bij Marienwerder zal onderzoeken,
bijeengekomen. Naar de „Vorwarts" meldde,
stond het incident in verband met een spion-
nage-affaire. Een der Berlijnsche middagbladen
bracht hieromtrent nadere bijzonderheden.
Inderdaad kan als vrijwel vaststaand wor
den* beschouwd, dat er iets dergelijks in het
spel is. Naar verluidt, hebben namelijk Pool-
sche beambten sinds geruimen tijd pogingen
gedaan, door tusschenkomst van Duitsche
grensbeambten documenten in handen te krij
gen, welke voor den Poolschen spionnagedienst
van belang waren. Het schijnt, dat zij den Duit-
schers hiervoor geld hadden beloofd. De Duit
sche beambten zijn ten deele op dit verlangen
ingegaan en hebben met de Polen een afspraak
gemaakt in het douanegebouw, waar de schiet
partij ontstond, toen de Polen zich tegen hun
arrestatie wilden verzetten.
Het resultaat van het onderzoek wordt in
politieke kringen te Berlijn met spanning te
gemoet gezien.
RUSLAND
ANTI-COMMUNISTEN-BEWEGING IN
SIBERIE.
„Heilige oorlog" tegen de Russische
autoriteiten.
Uit Charbin wordt gemeld, dat de anti-conv
munistische beweging zich snel over Siberië
verspreidt.
In het Oostelijk Wolgagebied en West-Sibe-
rië verklaarden de Mohammedanen den „hei
ligen oorlog" tegen de Russische autoriteiten.
GEEN INVOER VAN GODSDIENSTIGE
BOEKEN.
Met het oog op de moeilijkheden verbonden
aan het drukken en uitgeven in Sovjet-Rus
land van gebedenboeken en andere religieuze
werken kwam het vaak voor, dat sommige ge
zindten dergelijke boeken geregeld uit het bui
tenland betrokken. Bijzonder vaak deden dat
de verschillende protestantsche secten in Rus
land, die met hun geloofsgenooten in het bui
tenland (vooral in Amerika) nauwe relaties
onderhouden, en de Joden. Nu heeft de sovjet-
regeering gedecreteerd, dat de invoer van
godsdienstige werken in Rusland in het ver
volg verboden is. Daarbij wordt nadrukkelijk
verklaard, dat Joodsche gebedenboeken ook
onder dit verbod vallen.
POLEN
POOLSCHLITAUSCH GRENSINCIDENT
In het dorp Dmitrowk in de nabijheid van
de Poolsch-Litausche grens mishandelden Pool-
sche militairen een groep Litausche jongelui,
die op een soiree bijeen waren. Het kwam
hierbij tot een bloedige vechtpartij. Hel be
richt omtrent dit optreden der Poolsche mili
tairen heeft in Kowno een geweldige opschud
ding teweeg gebracht.
De Litausche minister van buitenlandsche
zaken heeft een telegram gezonden aan den al-
gcraeenen secretaris van den volkenbond, sir
Eric Drummond, waarin hij wijst op het ge
vaar, dat door dergelijke incidenten ontstaat,
en verzoekt, dit vooral aan den voorzitter van
den volkenbond te willen mededeelen en een
onderzoek in te stellen.
Er had in Kowno een geweldige protestbe-
tooging tegen Polen plaats, waarbij in ver
schillende gebouwen de ruiten werden inge
slagen.
'W:
MAROKKO
SPAANSCHE VLIEGERS IN MAROKKO
GEVANGEN GENOMEN.
Drie Spaansche vliegers, die bij een ocfe-
ningsvlucht aan de westkust van Afrika we
gens het weigeren van den motor een noodlan
ding moesten maken, zijn in het opstandige ge
bied van Rio del Ror geland waar zij terstond
door de opstandelingen werden gevangen ge
nomen en naar het binnenland weggevoerd.
Eerst nadat dagen lang naar hen was ge
zocht, gelukte het hun verblijfplaats te ont
dekken. De Spaansche regeering heeft onder
handelingen begonnen, om de vliegers tegen
een losgeld weer in vrijheid te doen stellen.
BRITSCH-INDIE
DE BEWEGING IN INDIE.
Het oproer te Bombay.
De oorzaak van het jongste ernstige oproer
te Bombay ligt volgens een officieele medc-
dceling van het bestuur van Bombay in het
feit, dat een Europeesch politiebrigadier een
Mohammedaan, die een hond met een wapen
stok mishandelde, terecht wees en hem ten
slotte een vuistslag toediende. De Mohamme
daan ging weg, doch kwam spoedig met een
aantal vrienden terug, die den brigadier aan
vielen en overgingen tot het werpen van stee-
r.en naar het politiebureau in Sandhurstroad.
Hieruit ontstond de schietpartij, waarbij zes
personen werden gedood en 45 gewond.
Uit een telegram van het gebeurde aan de
Engelsche bladen zij vermeld, dat Dinsdag
morgen vier secties militairen werden gecon
signeerd, die later op den dag werden ver
sterkt, tot het beteugelen van de oproerlingen.
Het oproer duurde den heelen morgen door,
waarbij de oproerlingen de kazerne met stee-
r.en bekogelden. Zij waren zoo door het dolle
heen, dat zij zelfs voor viermaal schieten van
de politie niet terugdeinsden, waarop deze een
salvo hagel op de menigte afschoot. Moham-
medaansche leiders arriveerden ten slotte en
voorkwamen een hernieuwing van de ongere
geldheden.
Een correspondent verklaart, dat de politie
in een zeer moeilijke positie verkeert, daar
zij volkomen uitgeput is door de spanning der
laatste week en de lange diensturen.
Ofschoon zich te Rangoon nog altijd inci
denten voordoen, heeft de algemeene toestand
toch een verbetering ondergaan. Vele winkels
en. bazaars zijn weer geopend, terwijl de auto-
bussen- en tramdiensten zijn hervat.
Degenen, die bij de botsingen tusschen Bir-
mannen en Hindoes te Rangoon het leven heb
ben verloren, in totaal 81 personen, zijn gisle-
len ter aarde besteld. Bovendien werden vol
gens de laatste berichten 772 personen gewond.
Wat de onrust in Voor-Indië betreft, wordt
gemeld, dat als gevolg van de invoering van
het maandelijksch loonsysteem in de spoorweg
werkplaats te Lilloah aldaar ernstige orde
verstoringen hebben plaats gevonden. Een uit
4000 personen bestaande menigte slaagde er in
twee wagons in brand te steken. De politie zag
zich genoodzaakt van haar vuurwapens ge
bruik te maken, waarbij vier der ordeverstoor
ders werden gewond.
Naar wij vernemen is dr. Annie Besant de
zer dagen uit Madras naar Engeland vertrok
ken ten einde in verband met den toestand in
Britsch-Indië een beroep te doen op de Engel
sche regeering en de Engelsche partijen om
onmiddellijk Dominion Status aan Indië te
verleenen. Zij acht de Gandhi-beweging een
gioot gevaar, dat zou kunnen leiden tot een
bieuk tusschen Eneland en Br.-Indië.
een groote overwinning hebben behaald op
troepen van Nanking. De Nankingtroepen
moeten twintig-duizend man aan krijgsgevan
genen verloren hebben en den aftocht hebben
geblazen. Tooneel van den slag was de streek
langs den KaifongHsutsjoe-spoorweg gele
gen.
Men herinnert zich dat verleden week de
Zuidelijken een groote overwinning op hun
Noordelijke vijanden meldden, waarbij merk
waardigerwijze ook juist 20.000 krijgsgevange
nen in handen vielen. Men kan zich moeilijk
aan den indruk onttrekken, dat er in deze be
richten maar een slag geslagen wordt wat ge
tallen betreft.
Weinig in overeenstemming met de Chinee-
sche meldingen schijnt het jongste verslag van
den Britschen gezant in China, dat volgens
Henderson bevestigde, dat de strijdmachten
der Noordelijken tot nu toe zich slechts vij
andelijkheden van mindere beteekenis hadden
veroorloofd. Een nieuwe aanval op Kanton
door de rebellen wordt intusschen gevreesd.
Ernstig verstoorde toestanden schenen te over-
heerschen in de centrale en Zuid-Oostelijke
provincies en in de Britsche missiegebieden in
Elonan.
CHINA
OVERWINNING DER NOORDELIJKEN.
Naar het Indo-Pacific agentschap uit Peking
bericht, maakt het hoofdkwartier van het Noor
der leger bekend, dat de Noordelijke troepen
HET CONFLICT IN DE SIGAREN-
INDUSTRIE.
Dc staking gaat bij de R. K. Patroons
niet door.
In een conferentie, die Woensdag ge
houden werd tusschen partijen, betrokken
bij het dreigende conflict in de sigaren-
industrie, onder leiding van den rijksbe
middelaar Prof. Mr. Aalberse, kon geen
overeenstemming worden bereikt.
In een daarna, gehouden bespreking tus
schen de Ned. R. K. Vereeniging voor Si
garenfabrikanten en de R. K. en Chr.
Tabaksbewerkersbonden werd overeen
stemming bereikt op de volgende basis:
lo. Zes vacantiedagen;
2o. Vergoeding' van zes Christelijke
feestdagen;
3o. Storting van 31 October 1930 af van
1 pet. der werkloonen door de werkgevers
in heb pensioenfonds.
4o. Instelling van een commissie tot
boekenonderzoek als door don rijksbemid
delaar voorgesteld. Eventueele loonsver-
hooging als gevolg hiervan gaat in per 1
October 1930.
Het conflict gaat nu niet door bij de
R. K. patroons.
Het standpunt van het Verbond van
Vereenigingen van Sigarenfabrikanten is
nog niet bekend.
NA DEN OVERVAL OP CURACAO.
Naar wij vernemen is kapitein A. F.
Borren, destijd commandant van troepen
en garnizoen op Curasao, naar het Hoog
Militair Gerechtshof verwezen, terzake dat
hij als bevelvoerend militair commandant
van dc troepenmacht te "Willemstad en als
•zoodanig verantwoordelijk voor de veilig
heid van het aldaar gelegen waterfort,
verzuimd heeft het nemen van doeltref
fende maatregelen ter behoorlijke militai
re bewaking en verdediging van hetzelve,
tengevolge van welke ernstige nalatigheid
het fort in den avond van S Juni 19-29 on
bewaakt en geheel open en onverdedigd
heeft gelegen voor den onverhoedschen
vijandelijken overval en het dus aan zijn
schuld is te wijten .geweest, dat dien avond
een aantal aan het Nederlandsch gezag
onderworpen opstandelingen, onder wie
zekere Urbina als aanvoerder fungeerde,
zioli bij den bekenden overval van het
fort heeft kunnen meester maken.
Het vooronderzoek moet reeds zijn aan
gevangen.
DE CENT....
In de „Zondagsbode voor Nijmegen"
bindt ds. Van Selms den strijcl tegen „de
cent" aan.
„Wat kan men nog doen in de tegen
woordige samenleving met een cent? Let-
terlijk niets. Een sigaret van oen cent
rookt niemand, een fooi van een cent zal
niemand willen aannemen en ook niet
durven geven; in een winkel is iemand
met een cent gewapend niet in staat iets
uit te richten; zelfs de postzegel van een
cent heeft afgedaan. Nergens in de tegen
woordige maatschappij kan men nog met
een cent terecht, nergens, nergens. En nu
komt het afgrijselijk droevige: alleen in de
kerk en in de jeugddiensten vindt menig
een het offer, dat hij brengt juist uitge
drukt in het meest waardelooze geldstuk,
waar hij zich overal voor zou schamen,
in de cent. Laten wij heel bewust hier
eens tegen strijden."
Wij hebben ook al eens in dezen geest
geschreven. De kerk-„cent" blijft maar al
te zeer in eere, ook bij hen die met even
veel gemak wat meer zouden kunnen ge-
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Weer een grensincident in Polen.
De Zeppelin van Pernambuco vertrokken
(Luchtvaart).
BINNENLAND.
Het debat over de zendtijd-verdeeling in
de Tweede Kamer (3de blad).
Kapitein Borren, de oud-commandant
van het garnizoen op Curapao, zal gerech
telijk worden vervolgd (1ste blad).
Een groote brand te Rosmalen (Gem.
Berichten, 4de blad.
LEIDEN.
De a.s. 3 October-feesten. (1ste blad).
OMGEVING.
Encycliekmeeting te Bodegraven (1ste
blad).
Inbraak in het gemeentehuis te Nieuw
koop. (Rijnstreek, 1ste blad).
Hoveniersactie te Haarlem en
Omgeving.
Aangezien acht groote firma's en zes
kleinere aannemelijke voorstellen bij dc
samenwerkende Land- en Tuinarbeiders-
bonden hebben ingediend, werd in de ver
gadering der verschillende personecleu
besloten niet tot staking over te gaan,
maar den achterbl ij venden werkgevers nog
een week gelegenheid to geven tot oiider-
handeleu. Intusschen wordt vrij algemeen
de gevraagde 32 weekloon betaald, en
ook de vrije Zaterdagmiddag ingevoerd.
HET LEVENDAAL.
Aan den Gezondheidsraad der Gemeente
Leiden is het volgend adres verzonden:
„Beleefd nemen wij de vrijheid uwe aan
dacht te vragen voor een bestaanden toe
stand, welke dringend verbetering ver-
eischten, naar wij hopen, radicaal opgehe
ven zal worden. Het is n.l. do meer dan
ergerlijke staat van vervuiling, waarin het
Levendaal verkeert, dat op het oogenblik
meer weg heeft van een Gpen ricol dan van
een waterverbinding tusschen Zoeterw. Sin
gel en Rapenburg. De alles overhecrschen-
de stank, welke deze gracht verspreidt en
de atmosfeer tusschen Hoogcwoerd en
Zoeterw. Singel verpest, is een aanklacht
tegen ons stadsbestuur, hetwelk de naam
heeft Leiden zoo aantrekkelijk mogelijk te
maken. Reeds meerdere malen is door ons
de aandacht er op gevestigd, dat dit ge
deelte van Leiden tot de stiefkinderen
schijnt gerekend te worden. Er wordt tel
kens geschermd met het uitbreidingsplan,
maar daar blijft het verder bij; ook wordt,
er dan op gewezen, dat het Levendaal
voortdurend schoongehouden wordt, een
lapmiddel wat absoluut niets helpt en fi-
nancieele offers eischt, welke nihil resul
taat hebben.
Het kan ons inziens toch niet strooken
met de algemeene opvatting van gezond
heidszorg, dat dag aan dag bijna het gc-
heelo jaar door daar een gracht met zijn
verpestende stank de gezondheid en le
venslust benadeelt en vergalt, van een
groot gedeelte van Leiden's bevolking, het
welk toch evenveel recht heeft op een goe
de overheidszorg als e 1 k ander gedeelte
der stad.
Wij vertrouwen dan ook, dat door uw
aandringen het Leidsch stadsbestuur mel
de meest mogelijken spoed plannen aanhan
gig zal maken tot demping van deze gracht
en een einde zal maken aan een toestand,
welke een aanklacht vormt tegen hen, die
moeten waken, dat onze 'gezondheid niet
in de waagschaal gesteld wordt tegenover
minder urgente zaken".
Het adres is onderteekend: „De bewo
ners van het Lcvendaal L. Th. Hartevelcl
Levcndaal 88".
Oriëntalisten-congres.
Naar het „Hbkl." meldt zal het lSde in
ternationaal Oriëntalisten-congres hier ter
stede worden gehouden, van 7 tot 12 Sep
tember 1931.
Op 2S Mei stonden 135 werkzoekenden
bij de Arbeidsbeurs ingeschreven tegen 2ë2
op 2S Mei 1929.
