3)e CeiddeJi^Gaii/fcoml'
V
21ste Jaargang
DONDERDAG 8 MEI 1930
No. 6587
VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
BUITENLAND
BINNENLAND
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij Yooruitbetaling
Voor Leiden 19 oent per week f 2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f2.60 per kwartaal
Franco per postf2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné'c ver
krijgbaar tegen betaling van 50 oent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 oent
Dit blad verschijnt eiken dag, uitgezonderd Zon- en Feestdagen I
TEL INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingcn wordt
het dubbele van bet tarief borokcnd
Kleine advertentiën, van ton hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop n verkoop f 0.50
Dit nummer bestaat uit twee bladen
Een sociale hypotheek
Bezit legt plichten op.
Ook, en niet 't minst, bezit van geeste
lijke dingen, bezit van voorrechten van
geestelijken aard.
Wie bijv. het voorrecht heeft, zijn jeugd
aan studio te wijden, om daarna in de
maatschappij een positie te gaan innemen,
hij moet bodenken, dat het bezit van dit
voorrocht hem plichten oplegt tenopzichte
van zijn medemenschen, van de gemeen
schap.
Geen enkel bezit is den mensch gegeven
alleen om hemzelf want de mensch is
een- sociaal wezen.
In „Het Volk" wekt prof. Bonger de stu-
deerende socialistische jeugd op tot mede
leven met de S. D. A. P.
Hij schrijft o. m.:
„Behalve de zorg voor uw universi
tair werk, moet gij u toeleggen op de
studie van al de gebieden, die de ar
beidersbeweging bestrijkt. Daarin
moet gij specialisten worden. De be
weging heeft artsen, juristen, econo
men, ingenieurs en nog zoovele ande
re beoefenaars van wct'enschap drin
gend noodig. Uw taak is in het heden
zich voor te bereiden voor do toe
komst. De uitblinkers kunnen reeds
best gedurende bun studententijd blijk
geven zelfstandig werk te verrichten.
Laten zij trachten iets goeds te leve
ren voor het wetenschappelijke tijd-
schirft, laten zij deelnemen aan de
oplossing van een prijsvraag toen
vóór twee jaar de Am-terdamsche
universiteit er een uitschreef, geknipt
voor een socialistischen jurist, kwam
er niet één antwoord inl Laten afge
studeerde socialisten trachten een
proefschrift te schrijven, waarmede zij
eer inleggen: noblesse oblige! En Lal en
zij vooral als gewone leden het partijle
ven, in de afdeelingen en elders, mee
leven, eerst als toehoorders, later als
actieve deelnemers. Dan blijft er nog
wel wat vrije tijd over om zich aan
de romantiek te wijden G>v^r van de
groote stad''!). Het zij hun van harte
gegund! Wij, d.w.z. mijn tijdgenooten
en ik, namen het er ook wel eens van,
al was het dan ook anders dan tegen
woordig. Andere tijden, andere zeden!
Maarde romantiek niet op den
voorgrond, anders krijgen wij geen
bouwers van huizen, doch van lucht-,
kasteelenl"
Wij nemen de grondgedachte van prof.
Bonger over: De katholieke studenten
de katholieke jeugd, die studeert moeten
zich tegelijkertijd met hun vakstudie, met
hun universitaire studie voorbereiden en
bekwamen voor maatschappelijk werk,
voor den socialen arbeid, waartoe zij mis
schien nu reeds maar zeker later verplicht
zullen zijn. Op het voorrecht van huil vrije
jeugd vrij nl. van loondienst heeft
God zeker gelegd een sociale hypotheek!
DUITSCHLAND
DE PRUISISCHE LANDDAG.
Voorstel tot landdag-ontbinding
verworpen.
De Pruisische landdag verwierp gisteren
met 260 tegen 98 stemmen en 1 onthouding
een voorstel van de economische partij om
den landdag te ontbinden.
Behalve de voorstellers stemden voor
het voorstel da Duitsche volkspartij, de
Duitsche fractie, de nationaal-socialisten
en de communisten.
De regeeringspartijen en de Duitschriia-
tionalen stemden tegen het voorstel.
Noodlijdend Oost-Duitschland.
Het rijkskabinet is in zijn zitting Tan
gisteren waaraan ook de rijksbankpresi
dent dr. Luther deelnam, tot principieele
overeenstemming ovct de aan 't Oosten te
verleenen hulp gekomen.
Op grond daarvan zullen desbetreffende
wetsontwerpen door het rijksmimsterie van
binnenlandsche zaken worden uitgewerkt
en dezer dagen aan het kabinet worden
voorgelegd.
DE NED. R.K. BOND VAN ZIEKENVERPLEEGSTERS herdacht gisteren
zijn 25-jarig bestaan met een feestvergidering te Haarlem. Z. D. H.
J. D. J. Aengenent, bisschop van Haarlem, woonde de vergadering bij
BELGIE
De Leeuw in vrijheid gesteld.
De Vlaamsche soldaat de Leeuw, die wc
gens hei niet opvolgen van in het Fransch
gegeven bevelen tot drie maanden gevan
genisstraf U veroordeeld, is Woensdag
avond uit de gevangenis ontslagen.
ENGELAND
DE ONDERHANDELINGEN TUSSCHEN
ENGELAND EN EGYPTE.
Een spoedig einde verwacht
De besprekingen tusschen Engeland en
Egypte hebben gisteren den geheelen dag
geduurd.
Naar verduidt verkeeren de onderhande
lingen in een zeer critiek stadium. De ver
wachting is, dat binnen vier en twintig
uur de beslissing naar de eene of andere
zijde vallen zal.
SPANJE.
DE ONRUST IN SPANJE.
Een staatsgreep verijdeld.
In de vroege ochtenduren werd heden
morgen bekend, dat 'de generaals Martinez
Anïdo te Madrid en Barrera te Barcelona
in den loop van dezen nacht voornemens
waren de regeering-Berenguer met behulp
van de militairen in beide genoemde ste
den, voornamelijk de huzaren-regimenten,
ten val te brengen. Zij konden hun plannen
echter niet ten uitvoer brengen, aangezien
het groot6te deel van beide garnizoenen
weigerde er aan mee te doen. Toen de re
geering van het gevaar, waarin zij zich
bevond, op de hoogte werd gesteld, liet zij
onmiddellijk de beide generaata in hun wo
ning arresteeeren, waar zij voorloopig onder
bewaking mochten blijven.
Bijzonderheden over de voorbereiding
van deze nieuwe staatsgreep zijn nog niet
bekend, doch het staat vrijwel vast, dat
de studentenonlustcn van de laatste dagen
waarbij een huzaren-officier levensgevaar
lijk werd gewond, de onmiddellijke aanlei
ding daartoe zijn geweest.
Zoodra de republikeinen bet geval ver
namen, kwamen in de woning van den
voormaligen minister Villanucva de profes
soren Maranon en Canchez Roman, de
voormalige ministers Sanchez Guerra en
Malquiades Alvarez, de generaals Riquelme
en Aguilera en de leiders der republikeinen
Lerroux en Domingo bijegn, om de situa
tie te bespreken. Zij besloten in geval de
staatsgreep zou lukken tot het uiterste te-
géstand te bieden, wat verbitterde straat
gevechten zou hebben beteekend. In ver
bond hiermede wordt van welingelichte
zijde vernomen, dat de koning voornemens
zou zijn, zoo spoedig mogelijk een liberale
regeering te vormen met a!s minisier-pre
sident den voormaligen minister Santiago
Alba, die tijdens de dictatuur in verban
ning te Parijs was en met graaf Romanones
als parlementsvoorzitter. Te Madrid
hcerscht op het oogenblik volkomen rust.
Uit Salamanca wordt gemeld, dat dc
studenten aan de universiteit aldaar den
teruggeke°rden proi7>sor Unamuni op
enthousiaste wijze hebben ontvangen,
waarbij een gedenksteen voor Primo de
Rivera en voor den minister van onderwijs
on'er Primo's bewind werd vernield.
Naar verluidt, heeft de regeering beslo
ten vanaf Woensdag alle universiteiten te
sluiten en eerst weer te openen bij den
aanvang der examentijden in het midden
van Juni.
BRITSCH-INDIE
DE TOESTAND VALT MEE.
De voorbereiding van Gandhi's
arrestatie.
Naar de Times uit Simla meldt, valt do
toestand in Bntsch-lndië erg mee. De toe
stand is be'er dan zelfs de grootste opti
mist een week geleden had kunnen ver
wachten, wat niet wil zeggen, dat het ge
vaar voorbij is. Wat er ook echter de eerst
volgende paar dagen of misschien uren
mag gebeuren, vast is komen te staan dat
de spontane uitbarsting van verontwaardi
ging, die als onmiddellijk gevolg van do
arrestatie voorspeld werd, is uitgebleven.
Als de brand later nog mocht uitbreken
zal dat het gevolg zijn van min of meer
kunstmatige stokerij. Vooral hieruit blijkt,
boe verstandig do politiek der regocring is
geweest om de voornaamste leiders te ar
resteeren, voordat zij tot do opsluiting van
Gandhi overging.
Do regccriug heeft geen risico op zich
genomen, nadat zij eenmaal besloten had
tot dezen stap over te gaan. Alle plaatse
lijke autoriteiten waren rcods vier dagen
te voren in kennis gestold van dag en uur,
waarop Gandhi de politie aan zijn leger
stede zou vinden. Dientengevolge waren
de provinciale overheden overal op alles
voorbereid cn met wapenvertoon van
pantserauto's, troepen in vrachtwagens cn
afdeelingen politie, gewapend mot lathis,
zijn eventueele neigingen tot demonstrce-
ren over het algemeen met succes onder
drukt.
In de grensprovincies blijft do toestand
onveranderd. De berichten uit den Pund-
sjab zijn vooral van beteekenis, omdat in
die provincie in 1919 ernstige ongeregeld
heden zijn uitgebroken. Met uitzondering
van enkele kleine incidenten in Joellan-
doer cn do gewone manifestaties der stu
denten in Lahore cn Amritsar is het in den
Pundsjab algemeen kalm gebleven.
Hetzelfde kan worden gezegd van Bom
bay, waar zich tot op heden geen ernstiger
dingen hebben voorgedaan dan de gewone
optochten, hartals (rouwdagen) en demon
straties op het strand. Wat Bengalen be
treft hebben er in Calcutta eenige inci
denten plaats gehad, doch in Burma is al
les kalm gebleven.
Er blijft fchtcr roden voor bezorg!beid
bestaan, nog geheel afgezien van nieUver
wacht o maar altijd mogelijke nieuwe ont
wikkelingen a't gevolg van Gandhi's aan
houding. In de eersie plaats wordt aan
staanden Zaterdag het MonsLiumedaansche
feest van de Bakrid gevierd, met het ge
wone runderoffer, dat steeds do gevoelig
heden der Hindoe» sterk beleedigt. Do
spanning tusschen de Hindoes en Moham
medanen zal ditmn.il zeker niet minder
groot zijn dan anders, nu dp Mohamme
danen geweigerd hebben zich bij den door
do Hindoes ingeste'den hartal en andere
demonstraties aan te sluiten. Tn de tweede
plaats beschouwen de revolutionaire ele
menten den tienden Mei don verjaardag
van het uitbreken van den opstand van
75 jaar geleden, als den aangewezen dag
voor hun eigen demonstraties. Geruststel
lend is evenwol, dat do regocring overal
op is voorbereid en in elk geval koestert
ïndië ou het oogenblik meer hoop op een
spoedigen binnenlnndschon vrede dan mo
gelijk was, zoolang do arrestatie van Gan
dhi nog als een bedreiging boven het land
hing.
MEXICO.
RUSSISCH ZAAKGELASTIGDE
GEARRESTEERD.
Naar uil Moskou gemeld wordt, heeft
do Kovjetregeering bericht ontvangen, dat
de Russische zaakgelastigde' te Mexico,
Fricdraann, wegens ondersteuning der
communist ischo beweging in Mexico gear
resteerd is. Sedert het verbreken dor di
plomatieke betrekkingen tusschen Moxico
cn Sovjet-Rus'nnd heeft Friedmann do
functie uitgeoefend van Russisch zaak
gelastigde.
TWEEDE KAMER.
Wijziging Gemeentewet.
Wie er geen Raadslid kunnen
worden. :t Blijft prnctisch,
zooals het was.
Aan do orde was gisteren eerst do stem
ming over de in ons vorig nummer vermel
de conclusie Hulsbosch. Deze werd verwor
pen met 58 tegen 25 stemmen.
Toen is aan de orde gekomen de wijzi
ging van de Gemeentewet.
Hoofdzakelijk is er gediscussieerd over
de onvercenigbaaheid van het raadslid
maatschap bij bepaalde functies en betrek
kingen cn in bijzondere omstandigheden.
In het oude artikel waren o.m. uitgeslo
ten geestelijken of bedienaren van den
godsdienst en onderwijzers cn leeraren van
het lager en middelbaar onderwijs welko
uitsluiting nu zou worden opgeheven ter
wijl daarin van uitsluiting der vrijgestelden
geen sprake was, en evenmin van cchtge
nootcn van uitgeslotenen, zooals nu werd
vastgesteld.
Do uitsluiting van onderwijzers en leera
ren Is echter gehandhaafd Onderwijzers cn
leeraren van openbare, gemeentelijke scho
len zouden tóch uitgesloten blijven als ge
meentelijke ambtenaren; cn om alleen de
zer „bijzondere" collega's toe te laten,
achtte men terecht* niet gewensebt. Zon
der hoofdelijke stemming werd een desbe-
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Het Intorn. Eucharistisch Congres te
Carthago (2do blad).
Een staatsgreep in Spanje verijdeld.
De toestand in Britsch-lndio valt na
Gandhi's arrostatie erg mee.
De tornafo boven Texas. Bijna 100 doo-
den. (Buitcnl. Berichten, 2do bind).
BINNENLAND.
In de Tweede Kamer is do wijziging van
de gemeentewet aan de orde gekomen
(thto blad).
LEIDEN.
Dr. J. J. L. Duyvendak benoemd tot
hooglooraar aan de Loidscho Universiteit
treffende amendement De Wilde aangeno
men, om de bestaande uitsluiting te hand
haven.
Een amendement Lingbcek, om de gees
tel ijken niet toe Ie laten als raadslid, werd
verworpen met 56 tegen 27 stemmen.
De katholieke frnctic liet haar standpunt
uiteenzetten door den heer Kuiper, die
verklaarde, dat do toelating van geestelij
ken in den raad hem koud liet, aangezien
de priesters er wel geen groot gebruik van
zouden maken. Maar hij merkte mrocht op,
dat dit een zaak was, waar de Kerk en ae
kerkgenootschappen zelf maar over moes
ten beslissen en dat -Ie Wel hier geen gees
telijkcn moest uitsluiten alleen op grond
van hun functie.
Een amondomont-Boon, om de krijgslie
den voortaan toe te laten, werd verworpen
met 51 tegen '20 stemmen.
Een amcndeinent-van den Bergli, om
do echtgenootcn van uitgeslotenen tee te
laten, werd verworpen met 46 tegen 32
stemmen.
Do vrijgoatcJden zullen niet uitgeslo
ten worden. Daarover is oen cn ander te
doen gcwcent. Met 48 tegen 30 stemmen
heeft de K/imor het rcgecringsvoorstol-
verworpen. Vóór een amendement Vliegen
hebben gestemd: de R.D.A.P., do V.D., 15
Katholieken, 3 O.-H., de A. 11. Rmocnk en
do boer dc Visser.
v*ndaag voortzetting.
R. K. Handolshoogoschool.
ïnauguroolo rode
prof. T r i e b e 1
Hedenmiddag heeft prof. mr. dr. L. Trie-
bcls te Nijmegen, in con bijzondcro bijeen
komst in hot Auditorium van het Conser
vatorium dor R. K. Leergangen to Tilburg
zijn werkzaamheden aangevangen als ge
woon hooglooraar in dc Bedrijfsleer en do
Sociale Wetgeving aun do R. K. Handels-
hoogeschool, met ccn inaugureolo rode over
het onderwerp: „Ecnigo beschouwingen
over handelsorganisatie en bedrijfsorgani
satie".
Prof. mr. P. S. Gorbrandy.
Benoemd tot hooglooraar ann
do Vrijo Univorsitoit.
Naar wij vornomen, is benoemd tot ge
woon hooglooraar aan do juridische facul
teit der Vrije Universiteit, Mr. P. fl.
Geriarandy, advocaat te Snoek, lid van
Gedeputeerde Staten van Friesland.
Uit de Slgaronlndustrie.
Eon oonforontie.
In verband mot do opzegging der O. A.
O. tegen 31 Mei a.s. door do Werkliedenor-
ganisatie in do Sigarcnindustrio had giste
ren in Hotel „Krasnapolnky" te Amsterdam
een conferentio plaats tusschen vertegen
woordigers der beide Patroons- en der 4
samenwerkende werknemersorganisaties in
dc Rignrcnindustric.
Do besprekingen liepen ovor het afwij
zend standpunt der Pafroonsorganivatic*
om onderhandelingen over de door dn
WorklicdcnorganiHaties ingediende voorstel
len te openen. De besprekingen hebben tot
geen resultaat geleid. I)c vertegenwoordi
gers der Patroonsorganisaties handhaafden
hun standpunt. De vertegenwoordigers lor
werknemersorganisaties bleven van oor
deel, dat gezien do sinds ecnigo jaren te
constateorrn verbetering in de bodrijfweon-
junctuur cn gezien de positie waarin do
werknemers in dit bedrijf ook verkeeren in
vergelijking mot dio in andere industrieën,
alle aanleiding geeft thans verbeteringen
too te staan.
Het tenslotte door do werkgeversorga
nisaties aan do werknemersorganisaties ge
dane verzoek de voorstellen terug to ne
men werd door de laatste vertegenwoordi
ger» afgewezen, welke afwijzing nog schrif
telijk zal worden bevestigd.
