21ste Jaargang
MAANDAG 5 MEI 1930
No. 6584
VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
BUITENLAND
BINNENLAND
3)c (Bou^anl'
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 oent per week f 2.60 per kwartaal
Franoo per postf2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné'c ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 oent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 oent
Dit blad verschijnt eiken dag, uitgezonderd Zon- en Feestdagen I
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingon wordt
het dubbelo van het tarief borokend
Kleine advertentiën, van ten hoogsto 30 woorden, waarin
betrokkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop n verkoop f 0.50
Dit nummer bestaat uit drie bladen
BELGIE
DE WERELDTENTOONSTELLING TE LUIK
De opening door den koning
Ter gelegenheid van het eeuwfeest der Bel
gische onafhankelijkheid heeft Zaterdag een
week na de opening van de wereldtentoonstel
ling te Antwerpen te Luik de plechtige
opening plaats gehad van de tentoonstelling
voor groot-industrie, toegepaste wetenschap en
oude Waalsche kunst.
Omstreeks twee uur arriveerde koning Al-
bert, koningin Elisabeth, het kroonprinselijk
paar en prins Karei, alsmede de minister-pre
sident Jaspar en de minister van arbeid, nij
verheid en sociale voorzorg Heyman, per ko
ninklijken trein aan het station des Guille-
mins.
In open hofrijtuigen werd naar de groote
feestzaal gereden, waar de openingsplechtig
heid plaats vond. Een enthousiaste menigte
juichte den koninklijken stoet op weg naar de
tenoonstelling geestdriftig toe.
Allereerst werd het woord gevoerd door het
Kamerlid Gérardon, voorzitter van het ilït-
voerend comité, die het doel der tentoonstel
ling uiteenzette. Naast het Antwerpsche ten
toonstelling is die van Luik op haar plaats,
niet omdat het feest der Vlamingen door allen
gevierd wordt, doch bet eeuwfeest van geheel
België, dat ook de Luikenaars liefhebben.
Minister Heyman noemde het doel der ten
toonstelling, den volkeren te toonen wat België
op industrieel gebied vermag. Zij is tevens een
symbool van den vooruitgang der techniek en
een les van de daad, die een aanmoediging
moet zijn voor de stad en het land.
Het slotwoord werd uitgesproken door ko
ning Albert.
In het feestgebouw in het Boveriepark had
des avonds een gala-diner plaats, dat werd
aangeboden door de gemeentelijke autoritei
ten. De koning hield een tafelrede, waarin hij
gewaagde van een spoedig begin der werk
zaamheden voor het kanaal LuikAntwerpen,
dat van groote beteekenis voor den bloei van
de stad Luik moet worden geacht.
Om half elf keerde de koninklijke familie
naar Brussel terug.
Des avonds hadden in de geillumineerde
stad talrijke feestelijkheden plaats.
DUITSCHLAND
De ontruiming van het Rijnland
Het Fransche bezettingsleger is uit Bad
Kreuznach in het Rijnland, afgetrokken.
SPANJE.
DE REVOLUTIONAIRE GEDACHTE
Prof. Unamuno beeft Zaterdag te Madrid
sen redevoering gehouden tegen de monarchie.
De dictator Primo de Rivera, zoo zeide hij,
was een speeltuig geweest in handen van den
koning, die zich op elk tijdstip van hem had
kunnen ontdoen, doch hem behield, totdat het
hem schikte om hem er uit te gooien.
De koning, zoo zeide prof. Unamuno, is
pienter, maar bezit geen talent. Zijn voorbe
reiding voor de kunst van het regeeren is ge-
orekkig geweest.
Ten slotte verzekerde Unamuno, dat hij
aaar Spanje was teruggekeerd, om de goede
taak van het maken van revolutie te steunen.
De studenten te Madrid zijn wegens het op
treden der politie ter gelegenheid van de aan
komst van Uamuno voor den duur van 24 uur
[q staking gegaan. In en vóór het gebouw der
Medische Faculteit kwam het tot botsingen met
Ie politie, die met steenen bekogeld werd en
op haar beurt van de blanke sabel gebruik
maakte. Er zijn verscheidene gewonden. Op
het Universiteitsgebouw werd de roode vlag
gehescben, onder het geroep van: ,,Weg met
de dictatuur van Berenguer, leve de Repu
bliek"! De bevolking staat in het algemeen
sceptisch tegenover deze studentenactie
ITALIË
ITALIE'S VLOOTBOUW
Dc „Oss. Romano" doet een beroep op het
staatshoofd.
Een B. T. A-telegram meldt uit de Vati-
caansche stad:
„Onder den titel „Ongerustheid" constateert
de „Osservatore Romano dat, blijkens den
commentaar van twee continenten de wereld-
meening pijnlijk getroffen is door de jongste
maritieme activiteit van Italië.
DE WERELD-TEIMTOONSTELLING TE LUIK is door den Bel
gischen Koning geopend. De vorstelijke familie op het tentoon
stellingsterrein
Het'Pauselijk blad voegt er bij: Ieder kent
de Italiaansche regeering het recht toe, de vei
ligheid des lands te berschermen, zooals zij dit
noodig acht, maar men constateert met leed
wezen, dat het streven naar vrede tot uiting
schijnt te komen door nieuwe bewapeningen.
Het blad doet ten slotte een beroep op het
hoofd van den staat, om het gevaar, dat den
vrede in de toekomst bedreigt, te bezweren.
De „Giornale d'Italia" geeft de volgende cij
fers omtrent den groei van de vloot In 1922
was de tonnemaat 190.000. Daar zijn de laatste
zeven jaar 82 Wi b: gekomen. Vorige week
Zondag zijn 32.000 te water gelaten. In aan
bouw zijn nog 57.500 ton en daarbij komen dan
de 42.900 ton, waartoe de ministerraad zoo
even besloten heeft, wat een totaal oplevert
van ongeveer 405.000 ton, wat altijd nog
315.000 ton minder is dan waarop Frankrijk
te Londen aanspraak heeft gemaakt. De „Daily
Telegraph" verklaarde dezer dagen, dat de
aanbouw van een groep van 22 duikboolen te
gelijk een ongeëvenaarde gebeurtenis is in vre
destijd. Het blad sprak de vrees uit voor een
reactie van Fransche kant, welke weer Enge
land zou kunnen nopen gebruik te maken van
de vrijheid die het op de conferentie te Londen
bedongen heeft, om het percentage van kleine
schepen, voorzien in het verdrag van Londen,
te verhoogen.
De „Morning Post" verwacht ook stellig dat
Frankrijks antwoord op dit Italiaansche be
sluit niet zal uitblijven en wijst er op, dat beide
landen zich nu weliswaar tegen elkaar schij
nen te wapenen, maar dat zij zich ook wel eens
zouden kunnen vereenigen en dat Engeland
zich in dat geval zou kunnen geplaatst zien
tegenover een gecombineerde macht van duik-
booten in de Engelsche wateren en in de Mid-
dellandsche Zee, waartegen het geen voldoende
bescherming bezit.
Ten slotte zij nog de Parijsche „Temps" aan
gehaald, die nog eens herhaalt, dat Ilalië's
eiscb van gelijkheid met Frankrijk ongewet
tigd is en steeds een vergelijk, waarbij beiden
betrokken zijn in den weg zal staan. Voorts
legt het blad er den nadruk op, dat Italië wel
bewust de leiding neemt in een politiek van
versterking van de strijdkrachten ter zee. ter
wijl de conferentie van Londen juist een uit
gebreide beweging had willen ontketenen ten
bate van de vermindering van de wapening ter
zee. Men kan zich begrijpen, dat men in poli
tieke kringen over het Kanaal min of meer ge
schokt is.
BRITSCH-INDIE
EEN OPSTANDIGE BEWEGING
In het Noordwesten
Volgens een telegram uit Moskou is 't ver
keer tusschen Kaboel en Pesjawar onderbro
ken. De Kaiberspoorweg is op verschillende
plaatsen beschadigd. Volgens nog niet beves
tigde berichten heeft een eensgezind comité van
Mohammedanen, Hindoes en Sikhs de leiding
der opstandige beweging en hebben de opstan-
digen een der sterkste forten van Pesjawar be
zet, terwijl in deze stad hevige straatgevechten
plaats vinden. Agenten van politie en troepen
der Sikhs zijn naar de opstandelingen overge-
loopen. De opstandige beweging vindt weer
klank bij de onafhankelijke stammen langs de
grenzen.
GANDHI GEARRESTEERD
Naar uit Londen gemeld wordt is Gandhi in
den afgeloopen nacht in «en klein plaatsje in
de nabijheid van Surat gearresteerd. De arres
tatie vond plaats op grond van een verorde
ning, dateerende uit het jaar 1927. Na zijn
arrestatie werd Gandhi met een posttrein naar
Buive op 60 K.M. afstand van Bombay gevoerd
en vandaar met een gesloten auto naar de ge
vangenis te Poona 150 K.M. ten Zuidoosten
van Bombay gelegen. In de gevangenis te Poo
na zal Gandhi voorloopig blijven indien niet
onmiddellijk na zij arrestatie een gerechtelijke
vervolging tegen hem wordt ingesteld. Te Bom
bay hebben de autoriteiten omvangrijke maat
regelen genomen om demonstraties en onlus
ten tegen te gaan.
Tot nu toe heeft de Britsche regeering geen
officieele verklaring met nadere bijzonderhe
den omtrent Gandhi's arrestatie gedaan. Ook
de berichten uit Indië in de Londenschc och
tendbladen van heden geven geen aanwijzing,
welke bepaalde ernsli. gebeurtenis de onmid
dellijke aanleiding te Gandhi's arrestatie is
geweest.
Berichten over een blijvenden ernstigen toe
stand komen slechts van de Noordwestelijke
grens van Indië.
CHINA
COMMUNISTISCHE OPSTANDEN IN
ZUID-CHINA?
Volgens berichten in de Chineesche bladen
zou in de havenstad Swatau een communisti
sche opstand zijn uitgebroken en zouden de
regeeringstroepen tot oog toe uiet in staat zijn
geweest, de opstandige beweging te onder
drukken.
In dc provincies Kwantoeng en Hoepei zou
den de opstandelingen hebben getracht, de
macht aan zich te trekken en een communis
tische Radendictatuur in to stellen. De Chi
neesche Kamers van Koophandel in Zuid-
China zouden daartegenover besloten hebben,
een burgerlijke dictatuur in te stellen ten
einde den strijd tegen het communisme beter
te kunnen voeren.
AFRIKA
HEVIGE GEVECHTEN IN KAAP
PROVINCIE
Zaterdagmiddag heeft te Worcester (Kaap
provincie) een hevig gevecht plaats gehad tus
schen veertien politie-agenlcn en een troep in
boorlingen. Een commissaris van politie werd
met een bijl tegen den giond geslagen en twee
brigadiers liepen verwondingen op. De politie
was hierop genoodzaakt van haar vuurwapens
gebruik te maken, waardoor zeven inboorlin
gen werden gedood en eenige andere gewond.
Niettemin was de politie genoodzaakt zich
uit de inboorlingenwijk terug to trekken. Van
uit Kaapstad zijn versterkingstroepen onder
weg, daar de gevechten nog steeds voortduren.
Ook de vorige maand hebben te Worcester
onlusten plaats gehad, als gevolg van een po-
litie-inval bij dranksmokkelaars. Ook toen was
de politie genoodzaakt, zich terug te trekken,
R. K. HANDELS REIZIGERS-
VEREENIG ING.
Geen aansluiting bij het Werklieden
verbond.
In den te Groningen gehouden vergade
ring van de R. K. Handelsreirigcrsver.
heeft een onderwerp van langdurige be
spreking uitgemaakt een voorstel Rotter
dam, om onderhandelingen aan te knoopen
met het R. K. Werkliedenverbond onder
de voorwaarden verbonden aan do aan
sluiting bij dat Verbond.
De minderheid der vergadering bleek
voor aansluiting bij de organisatie van den
W. M. (werknemende middenstand).
Met 64 tegen 12 stemmen werd het voor-
stel-Rotterdam verworpen.
DE R. K. STAATSPARTIJ.
Partijraad.
Do agenda van de zevende vergadering
van den Partijraad dor R. K. Staatspartij,
to houden Vrijdag 23 Mei 1930, dos namid
dags 8 uur en Zaterdag 24 Mei, in do groo
te zaal van het Restaurant Central, Jaar
beursgebouw te Utrecht, vermeldt als
voornaamsto punten:
Rapport van het Dagelijksch Bestuurder
R. K. Staatspartij over de onderhandelin
gen, welke met 't bestuur dor R. K. Volks
partij zijn gevoerd.
Hot D. B. achtte het niet gowenscht en
niet juist, om, naar aanleiding van het
persbericht over het R. K. V. P.-Congres
van 13 April jl. in de pers daarover ver
klaringen te geven. Het D. B. is van oor
deel, dat do aangewezen plaats, om over
de gevoerde onderhandelingen verklarin
gen af te leggen, is de vergadering van do
hoogste instantie dor R. K. Staatspartij,
do Partijraad. Hel D. B. vertrouwt, dat do
Partijraad zich hiormode geheel zal kun
nen vereenigen.
Verkiezing van een lid van hot Dage
lijksch Bestuur in de vacature van Jhr.
Ruiis de Beerenbrouck.
Dit agenda punt is een uitvloeisel van
het besluit van de Partijraadsvergadering
van 23 November 1929, om do vervulling
van één vacature in het Dagelijksch Be
stuur, met hel oog op het Voorzitterschap
van het Partijbestuur, uit te stollen tot
de/.o vergadering.
De vergadering van Zaterdag 2-1 Mei
1930 is geheel gewijd aan do herdenking
van het vijf en twintig jarig bestaan der
Algemeene Landelijke Organisatie der R.
K. Staatspartij. Hiervoor zal een afzonder
lijk program verschijnen.
DE HEER FRUYTIER EN CURACAO,
't Lands belang gediend.
ïn het „Binnenlandsch Overzicht" in de
„vragen des Tijds" schrijft mr. E. van
Raalte over het incident-Fruytier in de
Eerste Kamer.
Toejuichend, dat de benoeming van den
heer Fruytier tot hoofdinspecteur van den
arbeid te 's-Gravenhago is teruggenomen,
zegt hij intusschen:
Dat de heele geschiedenis zooveol stof
had opgewaaid en de verontwaardiging
over het stuivertje verwisselen ten behoe
ve van den heer Fruytier dergelijke afme
tingen had aangenomen, mag ongetwijfeld
toegeschreven worden aan gevoelens door
do Cura^aosche gebeurtenissen verwekt.
Dit nu was feitelijk niet juist. Do regoc-
ring had den heer Fruytier eervol ontslag
verleend, wat niet geschied ware, zoo hij
zich aan grof plichtsverzuim haddo schul
dig gemaakt, als velen gelieven voor to
stellen. Naar allo waarschijnlijkheid hoeft
de regeering goede, echter voor publicatie
baars inziens minder vatbaro gronden
aanwezig geacht om niet, gelijk een groot
deel der publieke opinie het doet, den
staf te breken over den man, die door sa
menloop van omstandigheden zeker geen
rol heeft gespeeld, die een vorheffenden
indruk maakt, doch die wellicht toch nog
beter 's lands belangen heeft gediend dan
de fel en snel oordcclendo buitenwacht
meent.
DE BANKBILJETTEN VAN f 10.
De inwisseling van de oude
biljetten. Binnenkort al-
Icon het biljet met de Zeeuw-
sche boerin gangbaar.
Blijkens medcdcoling in do Staatscou
rant van 2 Mei 1929 (zie advertentie in dit
nummer), heeft dc Directie van De No
de r.endscho Bank bepaald, dat do biljet
ten van 10.— model 1904 en 1022 (op do
voorzijde voorzien van een mannenfiguur,
voorstellende do welvaart) zouden worden
ingetrokken en na verloop van 1 jaar na
publicatie van dat bericht niet meer ter
betaling zouden worden aangenomen aan
hare kassen, doch tor inwisseling naar
Amsterdam zouden moeten worden ge
zonden.
Nu intusscbon deze termijn verstreken
is, is het do Directie gebleken, dat het
aantal nog crrculecronde biljetten van deze
coupure zóó groot i», dat het handhaven
van don gesteld en termijn voor het puMiek
ernstig ongerief zou bctookencn. In ver
band daarmede heeft zij besloten, om on
verplicht alsnog voor korten tijd al hare
kassen open to stellen voor de inwisseling
van dii papier. Houders van deze biljetten
kunnen deze dus tijdelijk nog inwisselen
op alle kantoren van Do Ncderlandscho
Bank, en hun wordt in hun eigen belang
aangeraden zuks spoedig te doen, daar
binnenkort uitsluitend het biljet van 10
waarop de Zecuwscho boerin voorkomt,
gangbaarheid zal hebben, en do overige
door de houders ter inwisseling naar Am
sterdam zullen moeten worden gezonden,
waarmede lijdvcjlies en kosten gepaard
gaan.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Do wereldtentoonstelling te Luik is Za-
tordag door den Belgischen koning ge
opend.
Itallë's vlootbouw verontrustend.
Eon opstand in het Noord-Westen van
Britsch-lndië. Gandhi gearresteerd.
Mijnramp in Spanje. (Buitenlandecho
Berichten, 3e blad).
BINNENLAND.
Installatie commissie Land- en Tuin
bouw (lste blad).
Vergadering R. K. Kamor-Centrale Lei
den. (3do blad).
Een ontzottende wanhoopsdaad te
Steonderen. Een molonaar doodt zijn
vrouw en kind en hangt daarna zich zelf
op. (Laatste Berichten).
LEIDEN.
Een gift voor de Leldsche Sterrenwacht.
(lste blad).
NIEUWE STADHUIS TE
's-GRAVENHAGE.
„Geen architect, die boven allen
aangewezen schijnt".
Mot betrekking tot de voorbereiding
van den bouw van een nieuw stadhuis to
'B-Gravonhago zijn B. en W. aldaar tot dc
slotsom gekomen, dat er geen architoct is,
die boven allen aangewezen schijnt voor
bouwmeester aanstonds in aanmerking te
komen zoodat het overweging zal verdie
nen ecnigc architecten uit to noodigen een
ontwerp in te dienen.
In overeenstemming mot do stadhuizen-
commissie cn na overleg met dc z.g. Por-
innncnto Prijsvraagcommissio, stollen B. en
W. zich den loop der zaken als volgt voor:
Uitgeschreven wordt een z.g. ideeën-
wedstrijd voor hot maken van oen ont
werp voor den bouw van oen stadhuis op
hot Alexandorveld en oen hoofdbureau
van politie in do naaste omgeving, waar
bij verder wordt aangegeven een bobou-
wingsplan voor do miiitairo terroincn tor
plaat so en de wijze van aansluiting van de
te bebouwen torrcincn aan de omgeving.
Er wordt ingesteld een commissie van
advies, welke tot laak zal hebben zich uit
te sproken over hot programma van
eischen cn over do keuzo van do archi
tecten, die tot den wedstrijd worden uifc-
genoodigd cn ten slotte oin rapport uit te
brengen over do ingodiendo plannen.
De architecten, ten hoogsto 6, zullen
door B. en W. worden uitgenoodigd, na
overleg met de stadhuiscommissio.
Nadat do commissie van advies haar
rapport heeft uitgobiucht, zullen do plan
nen worden tcntoongoslold, en zal dc ge
meenteraad in do gelegenheid worden ge
stold, den architect voor het maken van
het definitief ontworp aan tc wijzen.
B. on W. hebben de stadhuiscomniissio
gehoord, do volgende personen boroid go-
vonden zitting te nemen in de Commissie
van Advies:
ir. G. C. Bremer, Rijksbouwmeester, ir.
A. R. Hulshof f, stadsarchitect van Amster
dam, dr. J. Kalf, diroctour van het Rijks
bureau voor do Monumentenzorg, \V.
Kromhout, architect cn prof .ir. J. A. G.
van dor Steur, hooglooraar te Delft.
Hot ligt in de bedoeling de Oommissie
te doen bijstaan door den gemocntc-socre-
taris als secretaris, terwijl do vordcre
ambtenaren dor gemeente ter beschikking
zullen staan van de commissie.
B. cn W. stellen don Raad voor zich met
den gcschotsten gang van zaken to vor
eenigen en het noodige crediet te verleenen
om het plan ten uitvoer te brengen.
De kosten worden als volgt geraamd.
Aan de leden van de commissie zal be-
hooren te woTden gegeven een bedrug van
f 6000 in totaal, benevens reis- en ver-
blijf kosten, stel 200. Elk der uit te noo
digen architecten zal toekomen een hono
rarium van 5000. B. en W. stellen der
halve voor goed te keuren, flat ten laste
van het Fonds voor Stadhuisbouw zal
worden gebracht een bedrag groot 35.200.
(Men weet, dat B. en W. van Leid n
en de Raadsmerodcrhcid wel oen archi
tcct boven allen aangewezen achtten voor
den bouw van oen nieuw Raadhuis, ir.
Dudok te Hilversum.
Over korten tijd zijn dc zes maanden
verstreken, binnen welken termijn ir. Du-
dok de Raad twee plannen zou voorleg
gen één met den ouden <.n één mef een
nieuwen gevel, en tevens den Raad zal
advisccrcu over de plaats waar en don
omvang van het nieuw te bouwen stad hu ia).
