Aken, de cude keizersstad en badplaats Boedapest Als in den Hemel ZATERDAG 1 FEBRUARI 1930 DE LEIDSCHE COURANT DERDE BLAD PAG. 9 Door FBANZ F. SCHWARZENSTEIX. f\pe Keizer Karei de Groote te Aken leefde Nauwelijks één uur sneltrein verwijderd van Keulen, in een liefelijk dal, begenadigd docu- de gemiddeld hoogste wintertempëro- tnur van Duitschland, ligt Aken, de eer biedwaardige stad van Keizer Karei dqn Grooten 1 Kadert men haar per spoor, dan ziet men <3e stad tusschen beboschte ber gen liggen. Men ziet de feallooze torens dei- vele kerken. De torens van het Stadhuis en het Munster steken boven allen uit. Schiiterende tijden beleefde deze stad in de zevenhonderd jaren toen zij, tot 1531, kroningsstad der Roomsche Keizers der Duitsche Natie was. Daarna braken tijden aan van bitteren nood. De stad werd ge teisterd door oorlog, brand en vreemde bezetting. Sinds 1 December j4. heerscht echter weer de echte Rijnlandsche vroolyk- heid in deze stad. Dien dag werd zij, na een bezetting van tien jaar, ontruimd door de vreemde troepen. Aken ij vrij 1 Lang zaam zal het weer de blijmoedige stad wor den van den grooten Keizer Karei, van dezen eersten „Paneuropeaan", van dezen vooslooper van het moderne streven tot vereeniging van Europa onder een enkele leiding. Keizer Karei leefde met voorlief de te Aken. Hij hield van het milde klimaat en van de warme bronnen, die hier met e$n temperatuur van 55 h 70 graden Celsius uit de aarde springen. Reed§ de Romeinen hadden voor hun door rheumatisme ge kwelde soldaten te „Aquae Grani" badin richtingen gebouwd. Karei liet d$ vervallen badinrichtingen weer afbreken en fraaie, nieuwe in hun plaats verrijzen. Overblijfse len van deze badinrichtingen bevinden zich nog in de nabijheid van den Dom. De Keizer werd zeer gekweld door jicht en rheumatiek. Hij baadde in een groot zwem bassin, maar terwijl bet water hem poogde te herstellen, werkte de vorst de ziekte steeds weer in de hand, doordat hij tijdens het bad bijzonder goed at en dronk. Geu rig gebraden vleesch, uitgezochte ldkkèr- nijen, vruchten en wijn dreven op v6or dit doel vervaardigde tafels in het water. De Keizer noodigde niet alleen zijn zoons, maar ook de edellieden en zijn "vrienden, vaak zelfs zijn gansche gevolg tot zijn lijf wacht toe, uit. aan deze festijneD deel te nemen, zoodat- vaak meer dan honderd menschen het bad vulden. Niet .weinig verbaasd zou Keizer K&rel zeker zijn, in dien hij heden naar Aken Wam en zien zou hoe aldaar thans wordt gebaad onder toe zicht van geneesheeren, volgens strenge voorschriften, zonder muziek, zonder drank, aonder gesmui, om rheümatisme en jicht te verdrijven uit heb lichaam. De wamiwaterleldingen ortder de straatsteenen. In het gebied van Aken spuiten niet minder dan achttien warme bronnen uit den grond. Hun dagelijksche productie be draagt vjjf millioen liter Deze bronnen zijn verdeeld over drie verschillende cen tra van het badleven. Gaat men, by voor beeld, jn de stadswijk Burtscheid wande len, zoo ontdekt men plotseling in het mid den van de straat een verdieping: een feroö, die langs een paar treden te berei ken is. Voortdurend komen vrouwen tn meisjes aan met groote emmers om warm water voor het huishouden te halen. Kin deren wasschefi hun bij het spel bevuilde kleeren in het kokende nat. Want kokend heet is dit water, zoo heet, dat men er e'.eren in kan koken. Drinkbaar wordt het water eerst, nadat het, in een glas, even in aanraking met de frissche lucht ie ge komen. Vorsten als bargasten. Vlak bij een der hoofdstraten der stad verheft zich de „Eiisenbrunnen", een fem- pelvonnig gebouw, dat in vroegere eeuwen het centrum van het badleven, te Aken was. Hier kan men kosteloos het gezonde bron water drinken. Men stijgt een paar treden naar omlaag. Uit den wand spuiten twee waterstralen, nog warm, maar toch reeds kunstmat:g een weinig afgekoeld. Een vriendelijke vrouw in een wit schprt schenkt, u een glas water in. En terwijl gij, aaet den eigenaardigen, bitteren smaak van het zwavel inhoudende water nog op de tong, weer naar boven klautert, valt uw- blik op twee marmeren steenen, waarop de namen gebijteld 6taan vaq de promi nente badgasten,, die te Aken hebben ver toefd. De lijst wordt, geopend door den Romeinse hen Legaat Granus Serenus, die, kort na de geboorte van Christus, de war me bronnen ontdekte. Dan volgen in een lange reeks tal Van vermaarde namen: Keizer Karei de Groote, Tsaar Peter do Groote, Koning Frederik de Groote, Na poleon L Koning Karei IV van Zweden en vele andere gekroonde hoofden van Euro pa. De Ibaliaansche dichter Petrarca var- toefde hier in 1333. Tot de latere gasten behoorden Albrecht Dtirer, de groote Duit- sche schilder en Handel, dp componist der heerlijke oratoTiën. De vroegere primi tieve badhuizen zijn hedan vervangen door zeventien moderne badhotels. Wie een kuur maakt, kan in deze hotels zijn baden ne men, een groot voordeel, en wel voorname lijk 's winters, als Aken ook druk wordt bezocht. Bijzonder fraai is het nieuwe ho tel „Der Quellonhof", dat aan de stad Aken toebehoort en plaats voor 200 gasten biedt. Hier staat ook een tiaennaal-zwembad ter beschikk'ng van de badgasten. Typeerend voor de baden van Aken is overigens de bij rheumatische ziekten uitstekend werkende douohe-massoge: De badmeester spuit on der hoogen druk bronwater op dp zieke lichaamedeelen, die hij tegelijkertijd mas seert. De steenen zetel van Keizer Karei met het molen-bord. Aken beeit niet alleen zijn warme bron nen, het bezit ook zijn Munster „Zu den li ©ben Frauen" een werkelijk kostbaar bezit! Keizer Karei de Groote had in de achtste eeufr te Aken een praohfcig paleis laten bouwen, waarvan het Stadhuis de overblijfselen bevat. De Kroniogszaal van deze oude .„Palts" met haar wandschilde ringen van Alfred Rethel is een der groot ste bestaande Gothische zalen. Van de „Keizerspalts" voert een overdekte gang langs de tegenwoordige „Katschmarkt" naar den Dom. Een eigenaardig verheffend gevoel bezielt ons, warfneer wij den sche- merigen achthoek van deze Romaansche kerk betreden. Hier heeft reeds voor elf honderd jaar Karei de Groote den gods- diens6 geleid! Ernstig en plechtig blikken de zwarte marmeren zuilen van de beide bovenste .verdfpp'ngen in de diepte op den radvormigen luchter, een geschenk van Keizer Frederik Rqodbaard (11231190). Men stijgt daarna- hooger langs de uitge sleten steenen trapp'en, die meer dan dui zend jaar geleden werden beklommen door den Grooten Keizer en na hem door nog 32 andere Imperators van het Heilige Roomsche Rijk der Duitsche Natie. Zco be reikt men den steenen troon van Karei den Grooten op de galerij. Koud en gevoelloos glinsteren de onopgesmukte marmerplaten. Toch schijnen zij den bezoekers tot een eerbiedig zwijgen te manen. 1100 jaar Europeesohe geschiedenis heeft deze zetel in het Munster van Aken meegemaakt maar reeds 2000 jaar vroeger hebben deze marmeren platen ifi dienst van de mensch- heid der oudheid gestaan Het bord van een molenspel is gegrift in de leuning van den rechterarm. Deze leuning l\eeft dus als speeltafel dienst gedaan. En indien men haar nader onderzoekt, bemerkt men, dat deze zelfde marmeren plaat reeds als basis voor een zuil is gebruikt! De kostbaarste Domschat van de wereld. Eeuwenlang zijn in het Munster van Aken de Duitsche keizers gekroond. Hier aan is het te danken, dat deze kerk de kostbaarste ver-zamelmg reliquieën en kunstwerken van alle kerken van de -wereld bezit. Zij worden bewaard in een groote schatkamer, wier gewelven nog uit den tijd van de Karo&ngers dagteekenen. Daar is in de eerste plaats het schrijn van Ka- rel den Grooten, een nit de XUe eeuw Stammend kuustwerk uit goud, zilver, ko per en emaille, dat het gebeente van den vermaatden Keizer bevat. Daarna komt het prachtige Maria-6chrijn uk gedreven metaal met prachtige filigraan- en emaille- versieringen. Dit schrijn bevat vier der grootste heiligdommen der Roomsch-Ka tholieke kerk: de luiers en het iendedoek vaa Christus, een kleed van Maria en het doodskleed van Johannes den DooperTan 10 tot 24 Juli 1930 zullen de,ze heiligdom men weer, zooals alle zeven jaar aan de be devaartgangers, die amn de .JHeiligutbs-, fafcrfc" te Aken deelnemen, door den bis schop worden getoond van een in duize lingwekkende hoogte aan den toren van den Dom bevestigd balkon. Vaak trekken op een dergelijken dag tiendu:zend vromen naar het MunsterOnder de overige kost baarheden van den Domschat behooren twee ivoren boekbanden uit (Je I^de en de Xde eeuw, een Evangelie uit de IXde eeuw met een kaft in massief goud, een zilveren sohrijn met zeldzaam gond smeltwerk en bevattend de gebeenten van verschillende heiligen, een Evangelieboek van Keizer Otto II (973083) met hot oudste bekende Duitsche Kerstlied ,,6yi willkomme herre Krist" (Hoogduitsch„Welkommen sei, Herr Jesus Christ 1")^ een borstbeeld van Karei den Grooten uit goudblad, met 136 edel steenen, 73 echte paarien en een rijk versierde kroon, waarmede in 1257 Richard van Córnwallis werd gekroond. Hierbij komen nog 28 kostbare gewaden voor het wonderdadige Mariabeeld in den Dom. Het kostbaarste dezer gewaden was een ge schenk van Klara Eugeeia, Infantin van Spanje en Stadhoudster der Nederlanden. Het werd geschonken in 1629. De bloemen- versiersek-n van dit- gewaad bestaan uit 500 heele kle:ne eehte paarlen. De aootn van het kleed is samengesteld utt 72 gou den brochen. Het bij dit gewaad passend kleed voor 't kindje Jezus is getooid met 32 diamanten en 30 ia goad geva-tte paarlen. Bossehen en bergen in de omstreken van Aken. De stad Ake» is ondanks haar talrijke oude gebouwen een zeer moderne gemeen te. De getuigen van vroegere kuituur en rijkdom worden hier verbonden met de veroveringen van den nieuwen tijd. Aan het station verheft zich een reusachtig gebouw met. niet minder dan elf verdie pingen. Afgescheiden van de woonstad breiden zich in een nabijgelegen dal tal van groote fabrieken uit, voornamelijk laken- en kamgarenweverijen, alsook naal denfabrieken. Reeds m 1225 leverde Aken kostbaar laken voor de Mes=e van Frank fort. Met ongeveer 6000 weefstoelen en on geveer I40.0Ö0 spoelen wordt thans een productie van ongeveer 20 millioen meter laken per jaar bereikt. Het negende eeuwfeest van Prins Emericus. Grootse he jubileum viering. Boedapest zal dif jaar staan kt het tee- ken van de Emericus-feesten, welke trou wens in geheel Hongarije met grooten luis ter zullen worden gevierd. Dit jaar zal n.l. het feit worden herdacht, dat de H. Eme ricus voor 900 jaar stierf. Prins Em-erious was de zoon van Stephanos, den eereten Koning van Hongarije, wien Paus Sylves ter II den ti'tei verleende van Apostolisch Koning, en die bij zijn koningskroning in 1001 te Gran van denzelfden Paus een ko ninklijken diadeem mocht ontvangen. Emericus legde reeds op jeugdigen leeftijd Hongaarsche koningen werden gekroond, en hun den Stephanuskroon werd opgezet. Alle stijlen ziet men hier bijeen; zoo kan men er ook nog een Romaansch bocjwwork bewonderen. Bijzonder fraai is voorts het gedeukteeken voor Bisschop G^Jlert aan den voet van den Blocksberg bij de Elisa- bethebrug. Aan den linkeroever van de ©dnau ligt. de nieuwe stad Pest, waar de Andressy- straat de voornaamste verkeersweg is. In dit gedeelte liggen verschillende moderne gebouwen. Vooreerst het in nieuw-gothi- schen stijl opgetrokken parlementsgebouw; voorte de mooie basiliek; de aafc de Ro mantiek herinnerende Redoute, het reus achtige paleis van Justitie en bet Beurs gebouw. Bijzonder bezienswaardig is het- Museum voor beeldende Kunsten, waar men tal van waardevolle werken van Ita- liaanscho en Hoïlandsche meesters aan treft. Ben aantrekkingspunt voor toeristen is ook het stadsbosch met aan den vijver St. Stefans Dom te Boedapest de geloften van 'zuiverheid af. Toen dan ook later op verlangen van eijn vader hij met de ingetogen Prinses Helena van Po len huwde, leefden beiden m onthouding. In 1030 op den nog jongen leeftijd van 24 jaar overleed de H. Emericus en werd reeds in 1083, tegelijkertijd met zijn vader Heilig verklaard door Paus Gregorius VII. Wanneer wij langs de Donau Boedapest binnenkomen, zien wij aan de rechterzijde de oude stad Roede fp.et het gebouwen complex van den burcht en den Blocbe- berg; men geniet, daar van een zeldzaam fraai panorama. Bijzonder schoon is ook de eerste monumentale brug. Verder stroomafwaarts komen wij bij de Elisa- bethsbrug met haar 290 M. wijden boog, een meesterwerk van ingenieurskunst. De oude stad ligt aan den rechteroever, in het geb.ed van Althofen, waar cle eerste Do- nau-scheepvaartmaatschappij haar groote scheepswerven heeft.. Hier in de nabijheid ligt het oude Romoinscfce Aquiocum, met zijn amphitheater. Aan den voet van den Blocksberg oertspfingen de beroemde Ther- malbronnen, waardoor deze steeds als bad plaats een groote vermaardheid verwierf. Het geheel® beeld van den rechteroever wordt be heerscht door de in renaissance stijl gebouwde burcht. Men vindt hier de Gothische kroningskerk waar eertijds alle het slot, e^n imitatie van den beroemden burcht Vajda H any ad. Bekend is ten slotte de Zoölogische tuin met het wilde dieren park. Voor de viering van de Emericusfeesten zijn bereids grootsche plannen ontworpen. In bet eere-comité heeft o.a. zitting ge nomen kardinaal Seredy van Hongarije, terwijl voorzitter van het werkcomité Carl Huszar, lid van het Hopgerbuis en oud- miniater-president van Hongarije is. Dui zenden Hongaren, waaronder ongetwijfeld velen uit de nu afgescheiden gebieden, zul len getuige zijn van de indrukwekkende Eucharistische processie door de wateren van de stad, in dankbare herinnering aan wat hun groote voormannen de HF. Ste- phanus en Emericus voor het land deden. Deze processie over het water zal dan .ook gehouden worden op den vooravond van den historischen Ötephanusdag, 19 Augus tus. Ook de buitenlanders zullen in die da gen medeleven met de Hongaren, wier voorvaderen den eersten stocrt opvingen van het woeste Turkscbe geweld, en daar door Europa redden van een Turkeche overheersching. Zeker zullen talrijke Hol landers, die zoo vele kinderen van dat door den wereldoorlog meest getroffen land op- voeddon, getuigen zijn, hoe men daar de nationale helden weet te gedenken. HET AARTSBISDOM CARTHAGO Daar Carthago dit jaar in het middel punt. van de katholieke belangstelling staat, eerstens door het Eucharistisch Congres en tweedens door de St. Augusti- nasfeesten laten wij hieronder ©enige bij zonderheden over de kerk van Carthage volgen. De zetel van Carthago werd reeds gesticht in de eerste eeuw der Christelijke jaartelling en hersteld door een bul van Paus Leo XIII op 10 November 1884. Deze zetel is altijd de voornaamste gewenst van de oude Afrikaansche kerk en de heilige Pans Leo IX zeide in een schrijven aan de bisschoppen van Afrika, dat Carthago dit 2on blijven tot aan het einde der tijden. Het gokeele gebied van Tunis ressorteert onder het aartsbisdom Carthago. De tegen woordige aartsbisschop, Mgr. Alexis Le- maiire, werd geboren te Onlay fNièvre) op 30 Maart 1664 en priester gewijd op 29 Juni 1888. In Maart 1911 werd hij benoemd De vreemdelingen vinden hier een bad plaats, verbonden met een moderne groote stad. een voordeel, dat alleen nog het we reldberoemde Wiesbaden biedt. En bij alle schoonheden, die Aken zelf biedt, komt nog de heerlijke omgeving. Ten Zuiden van de .-stad strekt zich de Eifel uit met haar reusachtige boschen, hoogten en da len, haar oude burchten en haar door den nieuwen tijd nog haast niet beroerde dor pen. Por tram kan een groot deel van de omgeving van A^»en worden bezocht, tot titnlair bies eh op van Setin en tevens tot apostolisch vicaris van de Sahara en van Soedan. Op 23 April van hetzelfde jaar werd hij als zoodanig te Carthago gewijd. 28 Juli 1020 werd Z. D. H. tot coadjutor met. recht van opvolging benoemd van Mgr. Combes, aartsbisschop van Carthago en primaat van Afrika. Op 1 October van dat jaar werd hij apostolisch administrateur van het aartsbisdom en op 20 Februari 1922 tot aartsb'sschop en primaat benoemd. Op 5 Maart d.a-v. werd hij plechtig ge consacreerd. MGR. ALEXIS LEMAiTRE Dut. wa« zoo het gebruik sinds jaren en niemaiKi zou ooit achterwege gebleven zijn: op Nieuwjaarsdag kwamen al de uitge trouwden en aangetrouwden bij Grootvader em Grootmoeder oen zaligen Nieuwjaar zingen, en brachten al hun kind wen mee; elk jaar werd de hoop al grooter en groo- ter. Tegen dien bakte Grootmoeder vau die lekkere bruine taarten, met spijs, twee vingors dik er «ver, die op ccn root crp den vloer van 't kelderkamerken lagen, op lette kens. Van Kerstmis af droomden <fe kinderen daar al van, want die smaak ten lekkerder dan bij heil thuis. Als elk dan zijn gedichtje opgezegd had en de kleinsten verlagen met. hun vinger ken in ?t- mondje gestaan hadden, kragen zij elk een zak met suikornoten en een dikken peperkoek met een rood hart in t midden en -witte suiker bloemen óver. Dit jaar was 't oog meer kennis Groot ouder gaf aan elk een stuk van vijf frank! Geen papieren, maar een echfc, van vóór den oorlog, een blinkend, zjlveren, dat. do kleine mannen op den vloer lieten rinke len en dansen. Vóór het etenstijd was, zaten de groote menschen bier met suiker te drinken. De kinderen liepen in en uit, den hof en deu stal in en terug binnen om uit Moeders glas eens mee te drinken. Daar vloog de deur met gedruisch open. Nonkel Henri! Nonkel Henri was de oudste, de eenige die jonkman gebleven was. Nonkel Henri was kerkmeester en had in de hoogmis met. de schaal moeten rondgaan. Maar daarna had zijn rondb gedaan bij de vrienden.... Groootmoeder had hem anders dezen morgen de ïes weer aangezegd, 'lijk ieder jaar: Henri vroeg thuis he.... Ge weet wel! Kom maar vroeg naar huis op Nieuw jaar, als ge veel vrienden hebt! Hij bloosde en zag er vroolijk uit, als altijd. Uit alle hoeken kwamen de kleuters afgesprongen dat de deuren sloegen: Daar is Nonkel HenriEn de snaken moesten hand in hand rond hem dansen en hun liekcn zingen, terwijl hij de maat sloeg met zijn muts: 'k Heb een roosken, 'k heb het govonden, k Zal het planten op 't hart van ray!... Dan vlogen arj op zijn lijf, 'lijk spreeu wen op een kriekenboomvochten met him handen in zijn broekzakken, kleffer- den tegen zijn boenen omhoog, zetten ©en stoel achter zjjp rug, kropen op zijn schou ders en staken htm hand in zijn binnenzak ken. Noten en suikerbollen en nikkelen stukken van twaalf cents en half sprongen er uit en rolden over den vloer. De mannen krinkelden en draaiden op htm stoel, en kraaiden van 't lachen; de vrouwen g-chelden dat hnn lijf zeer deed en de tranen over hun kAken litepcu. Als zö aan 't maal zaten, waren zij uit» gewoeld en lachten stil. Grootmoeder ook, maar die zag bleek, keek in haar tfllloor, scbnddekopte heen en weer en veegde dan een traan uit haar oog. Wat hebt ge, Moeder? vroeg Maric. Och, kind, 't is vaoi pWier. k Heb er toch zoo'n deugd vauZpó moet het in den Hemel ook gaaD. Daar peins ik ieder jaar mot Nieuwjaar op. De menschen zeg gen, dat ze niet weten hoe 't in den Hemel zal zijn. Ik weet er iets van. Ze staken allemaal hun feoppón over tafel Hoe dan, Grootmoeder? In den Hemel? Daar is 't alle dagen Nieuwjaar. Daar zitten wij njot. velen bij een en daar zien we elkaar allemaal gaar ne, net als vandaag. En daar zijn wij alle maal blij. En allemaal kinderen geworden, lijk onze groote Henri, ?ne kerel van in de veertig jaar Ja, zei R-o^alie, de jongste, maar dan zóu het doodgaan er af moeten zijn! Wel, gij mikkol! Wat is me dat nu toch voor Christen© menschen? Dan zou ook do oudejaarsavond er af moeten zijn! Maar neen, laat die bestaan, want anders geraken wij niet aan Nieuwjaar. Doodgaan? Dat is de oudejaareavond; de Hemel, dat is NieuwjaarsdagEn ze mo gen er allo bei zijn. Wat zegt gij er van. Vadert En Grootvader sloeg zes, zeven boeren met zijn vlakke hand op tafel: Zoo is 't, MoederDat jong volk toch! Wel, iedör jaar staan wo dichtor bij den Hemel. Daarom moeten wij vandaag ïeutig zijn!.... Drink daar eens op! Maar de kind er kens waren niet meer tc st'llen, hadden al tegen elkaar gepinkt en gefezeld en nu lapte een der jongetje» hel er uit: In den Hemel eten ze rijstepap Grootvader en Grootmoeder stonden ">p cn gingen ze halen. Want die was er elk jaar bijeen groote schotel rijstepap met een gezicht als een volle maan, en d^p werd dan boven gebracht en in zooveel spieën gesneden als er menschen aan tafel zaten. Elk jaar kwam er volk bij, maar nooit werden de spieën kleiner. Dc kin deren kenden er de maat van.... Hoe groot zou de schotel dees jaar moeten zijn? De oudjes droegen »e*binnen, zóó breed dat ze gepast no£ door de deur kon. Groo ten en kleinen gierden: Een karrowïelEen karrewiel! De bellooren moesten achteruit op ae tafel: HeweJ, zei Grootmoeder, wat zegt gc er van? Is 't nipt 'Hjk in den Heracll Al tijd volk bij, maar nooit worden de parten kleiner „De Bazuin". TH. v. TICHELEN.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1930 | | pagina 9