UIT DE RADIO-WERELD
- I.E.W1.C.0./ - RADIO -
ZATERDAG 18 JANUARI 1929
DE LEIDSCHE COURANT
DERDE BLAD PAG. 11
Programma's voor Zondag 19 Jan.
Hilvei suai, 1071 M.
8.30—9.30 K. R. O. Morgenwijding.
9.50 N. C. Rb V. Kerkdienst vanuit de
N. Wcsterkerk te Rotterdam.
12.301.30 K Rs Concert door het K.
R. O.-Trio.
1.302.00 K. R. O. Godsdienstonderricht.
2.002.30 K. R. O. Lezing over: „Paap
se stoutigheden" door Sigrid Undset.
2.304.30 K. R. O. Concert. Orkest.
4.305.15 K. R. O. Ziekenlof.
5.20 N. G. R. V. Kerkdienst vanuit de
Ned. Herv. Kerk te Broek op Langend ijk.
7.307.55 Lezing over: „St. Augustinus
geestes- en zieletoestand bij zijn bekee
ring". K. R. O.
7.558.00 K. R. O. Voetbaluitslagen.
8.018.05 K. R. O. Voetbaluitslagen.
8.058.20 K. R. O. Praatje door den K.
R. O.-Voorzitter.
8.20—10.45 K. R. O. Concert. Orkest en
bas.
10.4511.00 K. R. O. Eploog door Klein
Koor.
Huizen, 1875 M.
9.00 V. A. R. A.-uitzending.
12.0112.45 A. V. R. O. Lezing door
Casper Höweler over: Het Kwartet van
Debussy.
12.452.00 Concert door het A. V. R. O.-
Octet. Boris Lensky (solo-viool).
2.002.30 Boekenhalfuurtje. Frans Coe-
nen bespreekt Fré Domisse's Krankzinni
gen.
2.30 Aansl. van het Concertgebouw Am
sterdam. Abonnements-Concert. Het Con
certgebouw Orkest o. 1. v. Bruno Walter.
Soliste: Rosette Anday. Damesleden van
het Toonkunstkoor en leden van het Jon
genskoor der Vereen, tot Verbet, v. d.
Volkszang. Na afloop tot 5 uur: Gramo
foonmuziek. In de pauzes: Sportuitsl.
5.00 V. A. R. A.-uitzending.
6.15 V. P. R. O. Kerkuitzending vanuit
de Ned. Herv. Kerk te Zaandam.
8.00 Tijdsein A.,V. R. O.-klok. Pers- en
sportnieuws.
8.15 Concert. Het Versterkte Omroep
orkest.
9.1510.00 „Liefde en Soep". Geillus-
treerd Radio-verhaal naar" een gegeven
van P. G. Wodehouse. Bewerkt en uitge
voerd door leden van den A. V. R. O.-Staf
11.00 Gramofoonmuziek.
12.00 Sluiting.
Paventry, 1554.4 M.
3.20 Kerk-cantate No. 13 van Bach.
4.05 Bijbellezing.
4.20 Kinderuurtje en lezing.
4.505.20 „The Temptation of Juniper"
van Laurénce Housman. Opgevoerd door
de University College Dramatic Society.
5.20 Concert.
6.508.15 Kerkdienst in Welsh-dialect.
8.20 Kerkdienst.
9.05 Liefdadigheidsoproep.
9.10 Weerbericht en nieuwsberichten.
9.25 Concert. P. Jones (tenor), Sympho-
nie Orkest.
10.50 Epiloog.
„R a d i o - P a r i s", 1725 M.
1.20 Gramofoonmuziek.
2.20 Gramofoonmuziek.
3.20 Concert.
5.20 Gramofoonmuziek.
6.50 Gramofoonmuziek.
7.35 Gramofoonmuziek.
7.50 Poppenkast. Radio-Paris.
8.20 Concert Orkest en solisten.
10.35 Dansmuziek.
L a n g e n b e r g, 473 M.
6.207.20 Gramofoonmuziek.
8.259.20 Katholieke morgenwijding.
11.2012.20 Liederen door Madrigaal-
vereeniging.
12.201.50 Orkestconcert.
3.504.50 Uit Stuttgart: Orkestconcert
en bariton.
I.505.40 Dr. Dolittles Abentuer (3). Die
Seerauber. Hoorspel van H. Kasack en E.
L. Schiffer.
7.20 Volksconcert. Orkesfc? tenor en bas.
Daarna tot 11.20: Dansmuziek.
Kalundborg, 1153 M.
II.2012.20 Orkestconcert.
1.503.50 Concert Orkest en Operazan
ger.
3.504.20 Kinderuurtje.
7.208.20 Orkestconcert.
8.459.10 Cello-recital door E. Rytter.
9.10—10.10 Voortzetting Orkestconcert
10.1011.50 Dansmuziek.
Brussel, 508 M.
5.20 Dansmuziek.
6.20 Trio-concert.
6.50 Gramofoonmuziek.
8.35 Concert Orkest, koor en vocale so
listen.
Z e e s e n, 1635 M.
6.20—8.15 Lezingen.
S.15 K'okkenspel.
8.20 Morgenwijding en klokgelui.
9.20 Berichten.
10.20 Gramrfoonmuziek.
10.50 Orkestconcert.
12.20 Gramofoonmuziek.
12.50 Verslag Ski-springen te Krumm-
hübeï.
1.30—3.00 Lezingen.
3.00 Verslag Rugby-match.
3.30 Concert door Mandoline-Orkest.
4.35 „Versuchen zur Erzahlung".
5.20 Orkestconcert
5.507.15 Lezingen.
7.20 Concert. Trio en sopraan.
S.20 „Alpenball"' uit Hamburg. Daarna
tot 11.50: Dansmuziek.
Programma's voor Maandag 20 Jan,
Hilversum, 1071 M.
(van 12.006.00 298 M.)
(Uitsluitend N. C. R. V.-uitzendingen).
S.lo9.30 Morgenconcert
10 3011.00 Ziekondienst
11.0011.30 Lezen vair- Chr. Lectuur.
11.3012-30 Concert Zang, viool, cello
en piano.
12.30—1.45 Orgelconcert
2.002.35 Uitzending voor scholen.
2.453.15 Lezing over „De zaadplanten
in onzen tuin".
3.153.45 Knipcursus.
4 09—5.00 Ziekenuurtje.
5.006.30 Concert Alt, cello en piano.
6.307.00 Lezing over: Verbrandings
tempera turen etc.
7.00—8.00 Voor dc rijpere jeugd.
8.00 Concert Orkest, koren en orgel.
Sprekers. Na afloop Persberichten.
Huizen, 1875 M.
10.0010.15 Morgenwijding.
11.15—11.45 Wat zullen onze kinderen
lezen? Johan Raatgever Jr. Sportredacteur
over: Sportliteratuur voor de jeugd.
ln.01"*00 Concert door het A. V. R. O.-
Kwartet.
2.00—2.45 Kookpraatje door P. J. Kers.
2.45—4.30 Aansl. van het Rembrandt-
Theater te Amsterdam.
5.006.00 Kinderuurtje.
6 01 Gramofoonmuziek.
6.30 Koersen.
6.457.15 A. V. R. O.-Tooneelhalfuurtje
Tooneeloverzicht door Johan Engelman.
7.157.45 Engelsch voor beginners.
8018.30 Concert door het Omroep-or-
kest.
8.30 Vioolvoordrachfc door Herman Leij-
densdorf. Aan den vleugel Egb. Veen.
8.45 Voortzetting concert
9.40 Voortzetting Vioolvoordracht
10.00 Persberichten.
10.10 Voortzetting concert.
11.00 Aansl. Carlton Hotel te Amster
dam. Ensemble Lismonde.
12.00 Sluiting.
Davenfcry, 1554.4 M.
10.35 Morgenwijding.
11.05 Lezing.
11.20 Gramofoonmuziek.
12.20 Orgelconcert door E. T. Cook S.
Jockelman (viool).
I.35 Orkestconcert
2.20 Uitz. voor scholen.
2,35 Lezingen.
3.40 Dansmuziek.
4.35 Orkestconcert
5.35 Kinderuurtje.
6.20 Lezing en-'Nieuwsberichten.
7.00 Piano-recital door James Ching.
7.20 Lezingen.
8.05 Vaudeville.
9.20 Nieuwsberichten en Lezing.
9.55 Kamermuziek.
II.05 Voorlezing.
11.2012.20 Dansmuziek.
„Radio Paris", 1725 M.
12.502.20 Gramofoonmuziek.
4.05 Orkestconcert en soli.
6.55 Gramofoonmuziek.
8.20 Concert. Orkest en solisten.
L a n g e n b e r g, 473 M.
6.207.20 Gramofoonmuziek.
9.3510.30 Gramofoonmuziek.
11.30 Gramofoonmuziek.
12.251.50 Concert. Orkest en cellist
4.505.50 Gramofoonmuziek.
7.20 Concert Orkest, sooraan en tenor.
Spreker. Daarna tot 11.20 Dansconcert
Kalundborg, 1153 M.
11.201.20 Orkestconcert.
2.554.55 Concert Orkest en declama-
trice.
7.208.35 Orkestconcert en voordracht.
8.358.50 „Nederlag" van John Galswor
thy.
9.3010.20 Kamermuziek.
Brussel, 508.5 M.
5.20 Trio-concert
6.50 Gromofoonmuziek.
8.35 Concert Orkest en vocale solisten.
Z e e s e n, 1635 M.
6.1511.50 Lezingen en berichten.
11.5012.15 Gramofoonmuziek.
12.15—12.50 Berichten.
1.201.50 Gramofoonmuziek.
1.503.50 Lezingen.
3.504.50 Cooncert uit Berlijn.
4.507.50 Lezingen.
7.50 Orkestconcert uit Hamburg.
8.20 Koorconcert
8.50 Voorlezing.
9.50 Dansles. Daarna tot 11.50 Dans
muziek.
LEEKEN.
Hoewel gelukkig veel minder voorko
mend dan eenige jaren terug, is de buren-
storing nog aan de orde van den dag.
Voorkomen dat buurman die niet juist
vlakbij behoeft te wonen stoort, is niet
mogetijk; aan dergelijke inrichting is niet
bij het ontvangtoestel aan te brengen.
Oorzaak is het z.g. genereeren (opwek
ken) van ontvangtoestellen in de omge-
vin~. We1 kunnen wij er voor zorgen, dat
ons eigen toestel geen hinderlijke storing
voor an..e:en yeroorzaakt; daarin ligt
dc bestrijding.
Als regel is onze terugkoppelspoel hier
van oorzaak. Wanneer deze vlak bij de
speel daarnaast gebracht wordt, ontstaat
een giltoon in den luidspreker. In de om
geving is deze gi'.tocn in alle ontvangtoe
stellen hoorbaar welke op hetzelfde sta
tion afgestemd staan. Heeft men zelf dus
last van een genereerenden buurman, dan
wordt tijdelijk op een ander station afge
stemd. Heeft buurman do aardigheid met
zijn afstemcondonsator over het geheele
langegolf-gebied te draaien, dus ac-bteiv
eenvolgens met zijn toestel in genereeren
den toestand alle golflengten af te stem
men, dan gaan we naar de korte golf over.
Die giltoon bij vastere terugkoppeling is
overigens een geheel normaal verschijn
sel. Door vastere terugkoppe'ing wordt dc
geluidsterkte en selectiviteit opgevoerd.
Vanzelfsprekend is dit hulpmiddel niet zoo
noodig wanneer een toestel gebruikt wordt,
dat door het gebruik van meer krijgen al
reeds voldoende selectiviteit geeft en een
zeer krachtige weergave, hetgeen op een
3- of nog liever 4-lampstoestel neerkemt.
Wo zijn dan voor geluidversterking niet
aangewezen op dit voor de omgeving zoo
hinderlijk hulpmiddel en kunnen de terug-
koppe'spoel buiten de afstemming la-ten.
dus zeer les terugkoppelen met een kleine
speel (25 of 33).
Helaas is het niet allen de tcrugkoppel-
spcel, welke het toestel in genereerenden
toestand kan brengen, een s'echt ge
bouwd toestel genereert ook zonder terug
koppelspoel, en deze ongewenschte terug-
peling ligt bui.en onze controle. Op
heffing van dit euvel kan slechts verkrc-
gen worden door ombouw in een schema
mot doe'matiger opstelling, d.w.z. zeer
korte verbindingen, vooral tusschen dc
lampen en spcelen, het gebruik van een
;.g. H.F. schermro slerdïann (A 442, O
142, E 442, V.H. 3C0, M.A. 4-120, M.A.W.
4420). Ik vo'sta met van deze lamp te zeg-
i, dat zij een geringe inter e e'troden
capaciteit bezit, waardoor de uitsrafling
hoogfrequente trillingen nagenoeg
geheel voorkomen wordt, mitsdeze
lamp ook gebruikt wordt zoo het be
hoor t-.
Het gaat er hier cm de koppeling tus
schen plaat- en roosterkring van dezelfde
lamp zoo gering mogelijk te maken. De
voordee'en van de lamp-constructie gaan
natuurlijk geheel verloren, wanneer buiten
de lamp het roester en de plaat weer met
elkaar gekoppeld worden. De lange, roos-
ter- en plaat verbindingen geven hiertoe
aanleiding. Door het gebruik van een ver
hoogde grondplank en horizontale montage
van de schermroosterlamp blijven deze
verbindingen zeer kort en mag men van
de lamp ook verwachten, dat zij de uit
straling in de antenne belemmert. Men
meet zich echter van het gebruik eener
schermroosterlamp geen overdreven voor-
stel'ing maken. De theoretisch enorme ver
sterking wordt slechts dan verkregen, in
dien de kringen vclkomen aangepast wor
den.
In bet schema „Inductief Koomans" (met
4 spoe'en, waarvan 1 apart gemonteerd en
3 naast elkaar) heeft het gebruik van deze
lamp, buiten de vermindering van onge-
wenscht genereeren, geen voordeel boven
een lamp" van bet gewone type. Om elke
kans op koppeling te vermijden, kan af
scherming van het hoogfeuent-versterker-
gedeelte tcegepast worden.
Achter de afschermplaat moeten zich
dan bevinden: de antennespoel, antenne-
afstemcondersator, an'enne- en aardver-
binding, terwijl de schermroosterlam hori
zontaal gemonteerd halverwege nauwslui
tend door het scherm steekt. Het scherm
te maken van koper, zink of aluminium en
aan aarde leggen.
W. P.
INGEZONDEN Mc DEDEELING.
Mare 104 - LEpEN^Tel. 1118
COMPLETE RAliyilSïEllEH,
Schoenen die geluk
aanbrengen
door C. V.
Wichert was koperslager en oefende zijn
eerzaam handwerk uit terwijl hij van dorp
tot dorp trok.
Met zijn kistje gereedschappen en een
blaasbalg reisde hij de kleine dorpen af
en vroeg overal om werk, hetgeen de boe
rinnen hem gaarne versohaften.
Hij was een oud, mager mannetje, ietwat
zonderling, oen oude vrijgezel, die in zijn
vaderstadje een zolderkamertje bewoonde.
Wanneer de ruwe winter zijn intrede deed
in het Saksisch Ertsgebergte, bleef hij in
den kelder van zijn huis bij het walmende
vuur en klopte en klopte.
Zoodra in Februari de sneeuw begon te
smelten en als een weeke brei van de den
nen-bergweide hoogten in het dal gescho
ven kwam, werd hij onrustig, dan sloot
hij zijn zaakzocht zijn tuig bij elkaar
en begon zijn omzwervingen.
Reeds 40 jaren van zijn leven had hij zoo
doorgebracht.... in den oorlog werd hij
dor als het kreupelhout dat daarboven »n
de eenzame wildernis staatmaar hij
bleef gezondzijn gestel leek wel van
ijzer. Toen de slechte zolen van zijn schoe
nen juist in den duursten tijd geheel stuk
gingen, behielp hij zich met een blikken
beslag, dat hij aan den onderkant tot
soort rasp 'maakte om niet uit te glijden.
Deze voetbekleeding was uiterst goed
koop, daarom beviel ze hem buitengewoon
en behield hij ze, ook nog toen men geen
klomp meer op straat hoorde klepperen.
In de verte herkende men hem al aan het
rinkelend geluid, dat hij maakte bij het
loopen, het leek wel een zonderling ,kli!i-
kenden hoefslag van styve boenen die
rustig en onvermoeid voortsukkelden.
Plotseling kwam zijn laatste dag; gena
dig en zacht nam een rustbiedende hand
zijn kastje en de zware blikken schoenen
weg. Het was stil in zijn zolderkamer
een fijne herfstregen viel naar beneden.
Aan het raam zat een jonge man over oen
kalender geborgen, te lezen, 't Was zijn ver
weerde neef, die hij ocnigc maanden geie-
den bij zich genomen en zijn handwerk ge
leerd had.
Juist keek hij op en zag het ingevallen
gezicht in het rood wit geblokte kussen
zachtjes kwam hij dichterbij. De oude deed
den mond open en dichtteekende met
den zwarten wijsvinger iets in de lucht.
Met groote moeite bracht hij nog uit:
„Er is niets, wanneer je niet werkt. Je
erft de schoenen en het werk. Altijd loo
pen.... loopen.... laat de schoenen nooit
thuis staandc sohoenen brengen geluk
aanHoor je Kareionthoud net
goed!altijd loopenvan het eene
dorp naar 't anderealtijd om werk vra
gen!Dat is je heele erfeAis. De schoe
nen zijn een paar gelukssohoenen
geloofme
Toen de oude begraven was en do buren
die aan de begrafenis hadden deelgenomen
waren heengegaan, zag de 17-jarige jongen
het harderuwe loven voor zichcn
hij was bang in de kanier van zijn eigen
schaduw, die de petroleumlamp op -Is
schuine wanden wierp. Meermalen had hij
de geluksschoenen in z'n handen genomen
en ze dan weer verachtelijk in den hoek
gesmeten. Hij wilde ze niet dragen, die
zware, vetleeren trappers, tienmaal ge
lapt, en dan die lawaaimakende zolen,
waarmee de straatjongens zoo'n plezier
haddenneenocit zou hij zo dra
gen! De oude was kindsch geweest en nog
bijgeloovig bovendien; werken wilde hij
wel en loopen ook, maar als een jongeman
kon hij zich toch niét zoo uelachelijk aan
stellen! De meisjesde meisje®zou
den in de deuren staan en giechelen, wan
neer hij naar huis ging op zijn klepperen
de zolen!De oude wist immers nmt
wat bitteren spot beteekendeen hoe
veel pijn het deed, wanneer men uitge
lachen wordt!
Bang voor de eenzaamheid begon hij
nog in dezen laten herfst zijn zwerftoch
ten en droeg zijn oude laarzen, die zacht
genoeg liepen; ja, spoedig maakten ze hee-
lemaal geen leven meer want ze waren tj-
taal afgesleten op de steenbrokken in de
bergen.
Het laatste dunne zooltje liet los in dó
eerste waterige sneeuw. Het was geen ge
lukkig begin. De winter viel zeer vroeg in
en dwong hem naar huis te gaan. Verhon
gerd ging hij moeizaam terug naar het
zolderkamertje, waar overal reeds ijskegc's
aan hingenhier verviel hij in droome-
rig gepeins.
Hij dacht toen aap zijn voogd, en ver
zocht hem om hulp. Deze beproefde henx
bij den koperslager van het stadjo onder
dak te brengen. Deze eischte echter een
langen leertijd en bovendien nog eenig kost
geld, daarbij kwam nog, dat hij allerlei
bezwaren had tegen rondtrekkende en
knoeiers van koperslagers!
Het werd een moeilijke tijdhier ou
daar eens wat werk... hij mocht over
schotjes van maatlijden opeten die hem
uit medelijden werden toegeschoven....
Werd er in het logement gedanst, dan
stond hij met sombere oogen aan het
venster en keek naar al dat plezier!
Hij was een goede jongen, maar heb ge
voel dat hij uitgestooten was uit al d;e
levensvreugde zaaide do eerste kiemen
van haat in zijn verbitterd gemoed.
Langzamerhand begreep hij, dat iedeio
mensch moest vechten om zijn leven te
behouden; er was niet", wat ook maar een
haarbreedte wilde wijken om een jonge
mensch te eten te geven: hij moest handen
en voeten gebruiken en soms zelfs zijn. tan
den laten zien.
Dat de meisjes hem niet aankeken, of
hij zijn blikkert* zolen droeg of niet, kon
hem niets schelen: wanneer de kerel van
honger rammelde, begon hij zoo zachtjes
aan in te zien dat niemand zich om hem
bekommerde en dat wakkerde zijn trots
aan.
Op zekeren morgen haalde hij de geluks
schoenen van Wichert uit den hoek te voor
schijn beklopte ze zooals de ruiter zijn
paard liefkoost en trok ze aan. Ze waren j
zwaar met die metalen zolen, maar zij
schenen doortrokken te zijn van een ge
heimzinnige macht.
Eenige dagen nadat hij ze was gaan
dragen kon hij aan clen slag op een groot
bouwwerk.
Toen kwam de Lente Karei nam den
rugzak van den ouden man en klepperde
weg, naar de dorpjes in de bergen. De
jonge vrouwen cn ook zij die niet jong
meer waren, voelden zich moederlijk go-
stemd jegens den vroolijken koperslager.
Een gulle vriendelijkheid straalde hem
overal tegen, ,en hij kreeg volop werk en
had steeds voldoende te eten.
Toen begon hij het te gelooven: al maak
ten de schoenen nog zoo'n lawaai, dat het
scheen als sleepte hem 'n heele potten
en pannenwinkel over den weg.... geluk
brachten ze hem aan.
Een jaar ging voorbij: de tweede w:n-
ter had hij geen gebrek geleden. Hij kwam
nog in goen danslokaal, hij stond nog alt'jd
buiten en keek door dc spleet van het gor
dijn voor in de zaal.. hij veelde de be
hoefte en den drang naar licht en vroo-
lijkheid.... Maar hij voelde thans geen
bitterheid meer. Er ivaren er immers zoo
veel, die buiten moesten blijven ook meis
jes keken begcerig naar binnen
Toen de herfst van 't tweede najaar dc
dennenwouden binnenstroomde en de laat
ste blaadjes in dc ijzige lucht deed opwar-
relen kwam hij naar huis en zag dat net
met de schoenen van Wichert op een eind
je liep. Lappen hier... lappen daar...
de zolen, die al zoo vaak gesoldeerd w.i-
I ren.... daar was ook geen repareeren
INGEZONDEN MEDEDEELING.
Uw Boekhouihy in orde
VANAF f5. /pERlMAAND.
Brieve» ouder ISo. ,1344Bq/eau v. d. Blad
meer aan.... Mismoedig bekeek hij ze nog
eens en dacht mijmerende over de toe
komst.
Zwerven! Evenals de oudo! klonk liet
hoonend in hemEen vader had dat
woord tot zijn dochter gesprokenen..
hij beminde dat meisje!
Hij was geen vagebond! Hij wilde eer
lijk zijn kost verdienenfiuisterdo hij
en hij haalde een tang uit zijn kist. Hij be
gon de zool los te maken, hij wilde het
blikken bes'ag geheel verrrieuewn.
Toen hij de buitens.e laag er af gehaald
had, kwam er een gave tweede zool to
voorschijn, die evenals een cassette niet
boutjes op den sterken brandzool geklon-
ken zat. Teen flitste t door zijn gedacn-
ten.als 'n roep uit de vertohet zijn
geluksschoenen.en hij trok de tweede
zool omboog.
Daar lag het geluk.wat een arme
drommel ten minste geluk noemen kan
hier had de oucle duitendief zijn centjes
bewaard: goede, gave goudstukken, mooi
in rijtjes naast elkaar gelegd.
Geen wonder dat de oude man op z'n
sterfbed moeite deed om hein het geheim
te openbaron.
Hij had nu gevoeld dat hot leven hard
en streng was, hij had gewerkt en ge
zwoegdNu kon hij met het kleine ka
pitaaltje een eigen zaak beginnen en 'lij
verheugde zich iederen dag in heb geluk
dat dc oude schoenen hem gebracht had
den. „Volkskrant'.
ONTDEKKING VAN BELANGRIJKE
ELECTRISCHE VERSCHIJNSELEN.
In het jaar 1789, dus 150 jaar geleden,
werden eenige electrische verschijnselen
waargenomen, welke van buitengewone
beteekeilis waren. Zij leidden tenslotte tot
de constructie van de galvanische elemen
ten. Wij bedoelen de onderzoekingen van
den Italiaanschon Chirurg Galvani. Deze
was te Bologna bezig mei onderzoekingen
van kikvorschprcparaten. Zijn vrouw be
merkte, dat lcikvorschpooten een stuipach
tige beweging krègen, wanneer zij in de
nabijheid van een electrische machine
lagen, en de conductor ging vonken. Tn
1792 wilde Galvani, als vervolg van zijn
proeven, de kikvorschprcparaten gebrui
ken om do atmospherische eloctricitcit aan
tc toonen en hing hem door middel van
een koperen draad aan een ijzeren draad.
Hij bemerkte, dat, wanneer de kikvorsen-
preparaten toevallig tegen het ijzer kwa
men, zij in beweging geraakten. Galvani
dacht te doen te hebben met een uitir.j.
van levenskracht, maar Alexander Volte
(1751826) bewees, dat door de aanraking
van twee metalen zonder wrijving elect ri-
citeit ontstond, en dat in deze olectriei-
teit de physiologische werking op de spie
ren en zenuwen te zoeken was. Bij aanru
king van twee metalen ontstaat een po
tentiaal (spannings) verschil. In het jaar
1851 werd paar aanleiding hiervan do zoo
genaamde spanningsreeks opgesteld, zink-
ijzer-kopcr-goud-platina, alle electrische
geleiders van de eerste orde. Verschillen
de zuren zijn ook electrische geleidors, en
toen bleek het door combinatie van meta
len en zuren mogelijk te ziin, om electrische
stroomen voort te brengen. Dit was iets
zeer belangrijks, daar het tot dusver slecht
mogelijk was, om electriciteit op Ic wek
ken door middel van wrijving (wrijvingc-
electrisoermachines, zooals wij die ken
nen van Rams'don 1766, Holtz 1835, Wi'us-
hurst 1884, Wommelsdorf 1907). Do nieuwe
middelen om electriciteit op te wekken
noemde men ter eere van Galvani Galva
nische elementen. Dc eenvoudiste comhina
tie is een zinken koperen staaf in zwavel
zuur. Al spoedig vond men, dat de veel
schillende elementen achter elkaar waren
to schakelen. Hiervan is een voorbeeld de
zuil van Volta, welke bestaat uit plaat
jes, afwisselend van zink en koper, wan:
tusschen stukjes doek, gedrenkt in zwa
velzuur. Hierna komt de zuil van Zambini,
die onecht goud- cn zilverpapier (koper
en zink) gebruikte. Het eerste constante
element is vervaardigd door Daniell in
183G, en bestaat uit een koperen staaf n:
kopersulfaat-oplossing en een zinken
staaf in zinksulfaatoplossing (zwavelzure
zouten). Dc spanning van deze elementen
bedroeg 1.08.1.14 Volt. Dit werd ©enigszm>
gewijzigd door Meidinger en later door
Kriiger. Het element van Krüger vond
uitgebreide toepassing bij de Duitsche tele
graaf- en telefoondienst. Grove co. -
strueerdc een element met een spanning
van 1.9 Volt. Dit o'ement had een zinken
cylinder in verdund zwavelzuur als neg t
tieve pool en een S-vormig gebogen pla-
tinablik als positieve pool. Bnnsen verving
het kostbare platina door kook De elemen
ten van Bunse en Grove hadden het na
deel, dat zij sterk -prikkelende en giftige
dampen ontwikkelden. Bunsen maakte hl-
ter nog het ohroomzuur of dompel element.
Het Loclanché-element heeft maar een
vloeistof, n.l. een salmiak-oplossing, te;
wijl de polen kool met bruinsteen en zink
zijn. Dit element word algemeen gebruikt
voor lxuistelephoon en electrische schvl-
len. Siemens en Halske fabriceerden 'ie;
zoogenaamde buidel-element om oen kool-
staaf bevindt zich in een linnen zak het
mengsel van bruinsteen en kool, daarom
heen is de salmiakoplossing, waarin een
zinken staaf is geplaatst. Bij dc tegenwore
dig zooveel in gebruik zijnde droge e!
inenten is meestal het uiterste omhj'l-rl
van zink de eene pool, terwijl do andere
uit retcrtenkool bestaat. Hiertusschen b
vindt zich de zoutoplossing (b.v. salmiak
welke door middel van gips. klei of iek-
dergelijks tot een brei-achiigo massa
gemaakt.
