21ste Jaargang
VRIJDAG 4 OCTOBER 1929
No. 6299
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32
LEIDEN
RIJKSMINISTER STRESEMANN OVERLEDEN
BUITENLAND
BINNENLAND
2)e£eidóclve0ou^cmt
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per postf 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
Dit blad verschijnt eiken dag, uitgezonderd Zon- en Feestdagen II
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 - REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend
Kleine advertentiën, van ten hoogsto 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50
PLOTSELINGE DOOD TE MIDDEN VAN ZIJN WERK
GROOTE ONTROERING IN ALLE LANDEN
De doodsoorzaak.
Gistermorgen te 5.25 uur is dT. Strese
mann de Duitsche rijksminister van bui-
tenlandsche zaken, in zijn woning te Ber
lijn overleden.
Nadat hij zich Woensdag den geheelen
dag had bezig gehouden met het in orde
brengen van een dreigende binnenlandsche
crisis, werd de minister even over 10 uur,
toen hij zich ter ruste wilde begeven door
een beroerte getroffen, waardoor de lin
kerzijde geheel verlamd, werd.
Ofschoon de doktoren van meening wa
ren, dat er geen onmiddellijk levensgevaar
bestond, bereidden zij er toch de familie
op voor, dat de minister niet meer kon
herstellen en dat zijn leven hoogstens nog
©enigen tijd gerekt zou kunnen worden.
Tegen, half zes den volgenden morgen
maakte een tweede beroerte evenwel een
eind, aan Stresemann's leven.
De als doodsoorzaak vastgestelde be
roerte is waarschijnlijk het gevolg van een
verstopping in de bloedaderen, waaraan
dr. Stresemann reeds geruimen tijd lijdende
was en waardoor hij zeer veel leed.
Dr. Stresemann is nooit bijzonder sterk
geweest. Hij heeft zijn hèele leven aan Ba-
sedowsche ziekte geleden, waarbij verleden
jaar nog een ernstige nierziekte was geko
men. Kerstmis 1927 kreeg hij longontste
king, die bijna den dood ten gevolge had.
Gelijk reeds gezegd, kreeg Stresemann op
zijn vijf tigs ten verjaardag, op 10 Mei 1928,
een eersten aanval van de nieren. In Den
Haag, tijdens de conferentie, leed hij ook
zeer 6terk aan hartzwakte.
Rouw in het land.
Het bekend worden van Stresemann's
overlijden maakte in geheel Duitschland
een verpletterenden indruk. Zelfs onder de
Duitsch-nationalen, de felste tegenstanders
van de politiek van den overleden minis
ter. was de verslagenheid groot.
Men overziet natuurlijk de situatie op 't
oogenblik nog niet. Dat het stérfgeval
echter tevens de dood van de Duitsche
Volkspartij beteekent, daarover was men
het gisteren in den Rijksdag algemeen
eens.
De Bijksdag en de regeeringsgebouwen
vlaggen halfstok. Rijkspresident von Hin
denburg heeft onmiddellijk nadat, hij het
bericht van den dood van Stresemann had
ontvangen, zijn verlof in de Schornheide on
derbroken en is naar Berlijn teruggekeerd.
Hij heeft aan mevrouw Stresemann een
telegram van hartelijke deelneming gezon
den en zijn staatssecretaris dr. Mieissner
opgedragen, de beide zoons van Strese
mann persoonlijk te condoleéren en hun
mede te deelen, hoe diep hij is getroffen
door de bijzonder tragische omstandighe
den van dit sterfgevaL
De Rijksminister van binnenland sche za
ken heeft bepaald, dat in verband met het
overlijden van den Rijksminister van bui-
tenlandsche zaken, dr. Stresemann, van
alle officieel© gebouwen tot en met Zon
dag half stok gevlagd moet worden.
In verband met het overlijden van Stre
semann hebben de rijksregeering, de Prui
sische staatsregeering en de rijkshoofdstad
Berlijn de ontvangst van het. luchtschip
„Graf Zeppelin" op 5 en 6 October afge
zegd.
Zondag begrafenis op staatskosten.
Het rijkskabinet is gistermiddag onder
voorzitterschap van den rijkskanselier bij
eengekomen voor een rouwzitting.
De rijkskanselier herdacht in warme be
woordingen den overledene en bracht hulde
aan het werk. dat hij voor het Duitsche
rijk en het Duitsche volk heeft verricht.
Staatssecretaris von Schubert gaf uit
drukking aan den diepen rouw van het de
partement van buitenlandsche zaken en
van de ambtenaren, die 'n pnvergetelijken
chef hebben verloren.
Vervolgens besloot het kabinet op voor
stel van den minister van binnenlandsche
zaken, dat in overleg met de familie de
begrafenis op staatskosten Zondagmorgen
zal plaats hebben.
Nadere bijzonderheden zullen nog wor
den bekend gemaakt.
Diepe indruk in het buitenland.
Het sterven van Stresemann heeft, ook
in het buitenland een diepn indruk ge
maakt. Ook in Parijs had Stresemann de
algemeene achting en sympathie. Briand,
zijn Fransche collega, .met wicn Strese
mann zoo vaak heeft geconfereerd, toonde
zich zeer getroffen.
In Volkenbondskringen werd het over
lijdensbericht met groote ontsteltenis ont
vangen.
Stresemann had in de drie jaren dat hij
Duitschland in den volkenbondsraad ver
tegenwoordigde, zich in volkenbondskrin
gen een groote mate van populariteit en
achting verworven.
Hij was de man van den vrede en van
de vervullingspolitiek, de man wiens groo
te verdiensten in dit opzicht geëerd werden
door het toekennen van den Nobel-prijs
voor den vrede in 1925 tegelijk met Briand
en Chamberlain.
STRESEMANNS LEVEN.
De thaus overleden rijksminister Strese
mann, de man, die meer bereikt heeft in
Duitschland dan iemand anders, de man,
die de geheele Duitsche buitenlandsche po
litiek in goede banen wist te leiden tegen
het drijven van een zeer krachtige oppo
sitie in, was in zijn jeugd een bedeesde
jongen.
Hij werd geboren den lOden Mei 1878 te
Berlijn, studeerde, na het Andreas-gym
nasium bezocht te hebben, te Berlijn en te
Leipzig in de rechts- en staatswetenschap
pen. Van 1901 tot 1903 was hij assistent
van het verbond van Duitsche chocolade
fabrikanten; in 1903 werd hij rechtskundig
adviseur van het verbond van de Saksi
sche, later van de Duitsche industrieelen.
In deze positie schiep hij zich het terrein
voor zijn politieke activiteit, als lid der na-
tionaal-liberale partij.
In 1907 werd hij voor de eerste maal in
den Rijksdag gekozen.
Zijn redenaarstalent deed hem spoedig
op den voorgrond treden en weldra, werd
hij in het. bestuur van zijn partij gekozen.
Zijn eerste groote werk was de stichting
der Dnitsch© volkspartij, welke in de natio
nale vergadering van Weimar met 23 afge
vaardigden vertegenwoordigd was.
De nieuwe partij was aanvankelijk mo-
narchistisch-getint, en eerst tijdens de
Roercrisis werd het stuur omgeworpen in
het republikein sche vaarwater. Hij werd
toen ook voorstander van een groote coali
tie: van socialisten tot Duitsche volks-
partij.
Tweemaal is Stresemann rijkskanselier
geweest, doch zijn grootste activiteit, zou
hij ontplooien als minister van buitenland
sche zaken, welke functie hij bekleedde
sinds het eerste kabineUMarx.
In die kwaliteit heeft hij er naar ge
streefd om het vertrouwen te winnen van
de vroegere vijanden van Duitschland en
dat is hem gelukt. Wie den vrede wil, moet
vertrouwen zien te wekken tusschen de
volkeren en de vrede van Europa is voor
een groot deel gebaseerd op vertrouwen
tusschen Duitschland en Frankrijk.
En langzaam, geleidelijk wist dr. Stre
semann het vertrouwen te winnen van
Frankrijk, ©en politiek, welke hem werd
kwalijk genomen door de lieden van het
oude regiem, die nog altijd blijven droo-
men van een revanche. Schijnbaar legde
Stresemann zich neder bij de voorwaarden
van het verdrag van Versailles, doch in
stilte werkte hij om mildere bepalingen in
het leven te roepen.
Toen heb Kellogg-pact te Parijs werd ge-
teekend, werd Stresemann, die voor
Duitschland dit verdrag zou onderschrij
ven, aan het. station te Parijs luide toege
juicht.
Het „Vive Stresemann" was een bewijs,
dat de stemming, dank zij zijn optreden,
zich had gewijzigd.
Sinds de omwenteling in Duitsohland in
1918 heeft, het Duitsche departement van
buitenl. zaken nooit zulk een groote poli
tieke rol gespeeld als onder den thans
overleden minister. Volkerenbond, ontwa-
penings nota's het Kellogg-pact. de Ver-
eenigde Staten van Europa, ziedaar de
onderwerpen, waarmede de minister zich
had. bezig te houden, zonder te rekenen de
aanvallen, welke hij voortdurend had te
verduren van de zijde van zijn vijanden,
die hem wel eens met. landverrader heb
ben bestempeld.
Doch aan hem en zijn politiek is het
toch maar te danken, dat na de Haagsc-he
conferentie het bezette gebied wordt ont
ruimd. Dit groote succes van zijn levens
werk heeft Stresemann nog mogen aan
schouwen hoewel hij de voltooiing niet
meer heeft kunnen zien.
Tijdens de jongste Volkenbondsverga-
dering te Genève sprak hij nog met enthou
siasme over het denkbeeld van de Ver-
eenigde Staten van Europa. Hij zou
ware hij in leven gebleven een der
grootste promotors van dit denkbeeld ge
weest zijn.
Een „groote Europeaan" zooals hij
zich gaarne hoorde noemen is van ons
heengegaan. Niet alleen Duitschland, doch
geheel Europa lijdt een zwaar verlies.
DUITSCHLAND
De Sklarek-affaire.
Geheime kluizen geopend.
Het onderzoek tegen Gebr. Sklarek heeft
zooveel nieuw materiaal opgeleverd, dat de
politie, naar het „Acht Uhr Abendblatt,"
meldt, besloot, een omvangrijke huiszoe
king in de Kommandantenstrasse te doen.
De mededeeling was ontvangen, dat zich
in het bureau eenige geheime kluizen be
vonden, waarvan blijkbaar geen sleutel
voorhanden was.
In deze geheime kluizen zouden zich zeer
belangrijke boeken bevinden, die in ver
schillende opzichten uitsluitsel over de za
ken der Gebrs. Sklarek zouden kunnen ge-
De politie deed dus huiszoeking en liet
de geheime kluizen openen.
Over het resultaat hiervan is nog niets
bekend.
ITALIË
De wet op de vereenigingen in Italië.
De „Osservatore Romano" schrijft onder
het hoofd „De vereenigingen en de wet op
de openbare veiligheid" heb volgende:
Gemeld wordt, dat in den ministerraad
van 23 September op voorstel van den mi
nister van binnenlandsche zaken artikel
218 van de wet op de openbare veiligheid
is afgeschaft.
Dit artikel, het laatste van hoofdstuk
S en het eenige dat vereenigingen en bon
den betrof, stelde vast, dat onder den naain
vereenigingen alle partijen, groepen en po
litieke vereenigingen moetenbeschouwd
worden, ook die, welke slechts korten tijd
bestaan.
Zoo heeft dan ae ministerraad den Gor-
diaanschen knoop doorgehakt. Artikel 218,
dat. reeds lang op - -.Killende wijze werd
geïnterpreteerd ga? aaiJeïding om, volgens
de normen van hoofdst.uk 8, partijen, bon
den en vereenigingen als politieke vereeni
gingen te beschouwen, dus een onderscheid,
dat volstrekt niet op de Katholieke ver
eenigingen kan worden toegepast, noch we
gens haar aard en natuur, noch wegens de
bijzondere bepalingen der kerkelijke auto
riteiten, want het doel der Katholieke ver
eenigingen is uitsluitend van godsdienstigen
en moreelen aard.
Wij hebben destijds zeer duidelijk ver
klaard, welk doel de Katholieke vereeni
gingen hebben en dat wij volstrekt niet be
oogden haar aan de rechtvaardige wetten
van den staat te onttrekken. Wij hebben
echter ook gezegd, dat wij den nadruk
leggen op haar zuiver godsdienstig en mo
reel karakter, dat niets met de politiek te
maken heeft.
Nu artikel 218 opgeruimd is, blijft thans
alleen artikel 214 in werking, dat zonder
eenige uitzondering verklaart: „Alle in het
koninkrijk en in de koloniën bestaande ver
eenigingen, bonden en partijen hebben den
plicht zich zoo snel als volgens hun statu
ten mogelijk is bij de autoriteiten der open
bare veiligheid aan te melden, waarbij zij
hun statuten en bepalingen moeten over
leggen. Verder moeten zij de volledige le
denlijst overleggen en de namen der' lei
ders, en het door de vereeniging nage
streefde doel noemen. Zoo vaak genoemde
autoriteiten het noodig achten moeten over
alles wat de vereeniging betreft duidelijke
inlichtingen worden gegeven, met het oog
op de openbare orde en veiligheid. De op
richting van een vereeniging moet binnen
twee dagen plaats hebben".
Voor allen, die zich aan deze bepaling
onttrekken, zijn strenge straffen, zoowel
gevangenisstraf als boete, bepaald, terwijl
ook de prefecten elk van die vereenigingen
bij decreet kan opheffen.
LITAUEN.
De nieuwe regeering.
Wordt Woldemaras
uitgewezen?
De „Express-Poranny" laat zich uit
Knowno melden, dat de nieuwe Litauschc
regeering besloten zou hebben Woldema
ras uit het land te wijzen.
Uit Kowno is echter geen bevestiging
van het bericht ontvangen.
AFGHANISTAN.
Slag bij Kanldahar.
De vlag van Aman Oellah
weer geheschen.
De troepen van Nadir Khan hebben den
strijdkrachten van Habib Oellah in de na
bijheid van Kandahar een tamelijk ern
stige nederlaag toegebracht.
Te Kandahar is na deze overwinning
weer de vlag va® Aman Oellah geheschen.
Habib Oellah wordt nog steeds door de
Mohman-stam bedreigd, die van het Oos
ten uit naar Kaboel marcheert.
De Kohs-stammen ondersteunen Nadir
Khan met. troepen en hebben groote hoe
veelheden wapens en munitie te zijner be
schikking gesteld.
CHINA
Het Chineesch—Russisch conflict
Een treffen te Mantsjoeli.
Een officieel Chineesch communiqué
meldt, dat de sovjettroepen een hevige®
aanval hebben gedaan op de Chineesche
stellingen te Mantsjoeli.
Een gedeelte van de Chineesche linie
werd door de Russen bezet, echter weer in
een charge met de bajonet door de Chi
neesche troepen heroverd.
De verliezen worden officieel geschat
op 300 Russen en 50 Ohineezen.
Het bestuur van den
ChTneeschen spoorweg.
Maarschalk Tsjang Kai Sjek heeft een
bevel onderteekend. waarbij het militair
bestuur van den Chineesehen Oosterspoor
weg wordt opgeheven.
Van nu af aan zal de spoorweg bestuurd
worden door het Chineesche oppercomman
do in Noord-Mandsjoerije. Als reden voor
dezen maatregel wordt, genoemd, dat de
spoorweg door de Sovjet-Russische troe
pen bedreigd wordt.
De burgeroorlog in China.
Ook de provincie Kweitschou
in opstand.
Volgens een verklaring der Chineesche
regeering, is ook de provincie Kweitschou
in opstand gekomen.
De opstandelingen hebben de stad Szet-
schou bezet.
De aanvoerder der rebellen verklaarde,
dab hij zich bij de groep opstandelingen
onder Tsjang Fat Kwei zou aansluiten en
probeeren Nanking té bezetten.
Weer zendelingen ontvoerd in China.
Wederom zijn twee Britsche zendelingen
door roovers ontvoerd in het Zuid-We6ten
der provincie Keiohow.
Dit nummer bestaat uit vier bladen
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
De Duitsche rijksminister van buiten
landsche zaken dr. Stresemann is gister
ochtend overleden.
Nieuwe gevechten in China.
Het derde postvliegtuig naar Indië is
gisteren vertrokken. (Luchtvaart).
De nieuwe Besmettelijke Ziektenwet is
gisteren in werking getreden. (1ste blad).
Ingediend is een wetsontwerp om den
termijn genoemd in art. 88a der Tabakswet
opnieuw met 1 jaar te verlengen (1ste blad)
Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland
hebben in beginsel besloten, medewerking
te verleenen in zake de vereeniging van
Rijswijk en Voorburg met Den Haag. (1ste
blad).
Een moord met zelfmoord te Rotterdam.
(Gem. Berichten, 3de blad).
Ernstig motorongeluk te Kruisland; een
dokter het slachtoffer. (Gem. Berichten, 3de
blad).
Te Eindhoven is gisteravond de sigaren-
kistenfabriek Juliana afgebrand. (Gem Be
richten, 3de blad).
De 3-0ctoberfeesten. (2de blad en photo>
2d© blad).
DE HOOFDREDACTIE VAN
„HET SCHILD".
In de October-aflevering van „Hét.
Schild" lezen wij „een persoonlijk woord"
van den hoofdredacteur, den Warmond-
schen hoogleeraar, prof. J. P. Verhaar. Wij
laten dit hier volgen:
Nu ik, dank zij Gods eindelooze
goedheid, in zooverre hersteld ben, dat
mij wordt toegestaan, om zij het
ook in een gematigd tempo mijn
redactioneelc werkzaamheden te her
vatten, past het mij een woord van
dank te riohten tot collega Niekel,
die met groote welwillendheid gedu
rende de weken mijner ziekt© de
hoofdredactie van dit tijdschrift heeft
willen waarnemen.
Het zij mij tevens toegestaan, om
van deze gelegenheid gebruik te ma
ken. teneinde mijn hartgrondigen
dank uit te spreken voor de buitenge
wone belangstelling en sympathie,
welke ik gedurende mijn ziekte van
zoo ontelbaar velen mocht ondervin
den. Heb is mij werkelijk onmogelijk
om ieder afzonderlijk te bedanken; ik
moet mij helaas tot deze sobere me
dedeeling bepalen. Maar diep hebben
mij ontroerd de hartelijke sympathie
uitingen en toegezegde gebeden van
zoo talloos velen ook van meerdere
andersdenkende vrienden cn kennis
sen die in die dagen van druk en
droefenis met mij hebben meegeleefd
en meegebeden in een en dezelfde
aangrijpende gemeenschap der heili
gen. Dat deze ziekte mij ten zegen
werd en dat heb herstelproces bijzon
der gunstig verloopen is, beschouw ik
voor 'n groot deel als het tastbaar
resultaat van de ontelbare gebeden
mijner vele vrienden. Op den vreug
dedag, toen ik weder voor de eerste
maal aan het altaar mocht staan, om
het H. Misoffer op te dragen, heb ik
het als een plicht beschouwd, om
Gods zegen af te smeeken over al
degenen, die voor mij gebeden had
den. Moge dio goddelijke zegen in
rijksten overvloed over allen nedor-
komen.
Warmond. J. P. VERHAAR.
v Wij hebben bij een bespreking van eon
der laatste nummers van „Het Schild" den
wensch uitgesproken, dat de hoofdredac
teur van zijn ernstige ziekte geheel zou
herstellen. Alle lezers van „Het Schild"
hebben, ongetwijfeld, dezen zelfden wensch
hartelijk gekoesterd. En zij zullen zich
met ons oprecht verheugen, dat dit
verlangen in vervulling is gagaan reeds
voor 'n zeer groot gedeelte. Laten wij
bidden, dat het spoedig geheel verwezen
lijkt zij! En dat prof- Verhaar zich zal
kunnen blijven geven, met de volle kracht
van een herstelde gezondheid, aan de
hoofdredactie van het. apolegetisch tijd
schrift, dat door hem np zulk een bewon
derenswaardig hoog peil is gebracht, velen
tot zegen in verkregen of vermeerderde
keifnis der Waarheid!
EINDE VAN DEN ZOMERTIJD.
Er wordt aan herinnerd, dat. de zomer
tijd eindigt den 6en October te 3 uur voor
middag, zoodat in den nacht van Zaterdag
5 op Zondag 6 October de klokken een uur
moeten worden achteruitgezet.
UITVOERJNG TABAKSWET.
Tegemoetkoming aan kleine be-
drijven. Verlenging van den
termijn genoemd in art. 88a.
Een wetsontwerp is ingediend tot ver
lenging van der termijn, genoemd in art.
88a der Tabakswet. 1921. laatstelijk gewij
zigd bij het. eenig artikel der wet van 29
December 1928.
De toelichting zegt, dat aan bestendi
ging van de bepalingen van art. 89a der
tabakswet 1921 nog steeds behoefte be
staat. Wol is bij onderzoek aan het licht
gekomen, dat van een'aantal op grond van
dat artikel verleende onthef fingen, die bij
het Dept. van Financiën nog als geldend
geboekt, stonden, geen gebruik meer werd
gemaakt, zoodat er op 1 Juli 1929 van het
oorspronkelijk aantal van 2262 metterdaad
nog slechts 436 waren waaraan nog be
hoefte. bestond, dóch tevens is gebleken,
dat voor de houders dier laatste ontheffin
gen de moeilijkheden verbonden aan het
verkrijgen van een volledig aan do eischen
der wet voldoende werkplaats, nog in ern
stige mate hestonden.
Lettende op het feit, dat het toezicht op
deze kleine fabriekjes tegenwoordig min
der moeilijkheden oplevert dan vroeger,
meent do minister van financiën, dat de in
art. 88a der Tabakswet 1921 gendemde tejr-
mijn zonder groot bezwaar opnieuw met
een jaar kan "worden verlengd.
ANNEXATIE VAN RIJSW)JK EN
VOORBURG.
Uit een door het gemeentebestuur van
Rijswijk ontvangen brief van Gedeputeerde
Staten van Zuid-Holland blijkt, dat dit
college in beginsel besloten heeft, mede
werking te verleenen betreffende de ver
eeniging van Rijswijk cn Voorburg met
's-Gravenhage.
BESMETTELIJKE "ZIEKTENWET.
De minister van arbeid, handel en nij
verheid heeft het in artikel 3, vierde lid,
van de Besmettelijke-Ziektewet bedoelde
kenmerk als volgt, vastgesteld:
Op het kenmerk zullen bovenaan gedrukt
worden met letters van 5 m.M. hoogte en
3 m.M. breedte de woorden: „Keniueik, be
doeld in artikel 3, vierde lid, der wet van