20ste Jaargang
DONDERDAG 19 SEPTEMBER 1929
No. 6287
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32
LEIDEN
BERICHT
BUITENLAND
BINNENLAND
e£eid^ch/e0au/tarit
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per postf 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
Dit blad verschijnt eiken dag, uitgezonderd Zon- en Feestdagen I
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 - REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Medodeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50
Dit nummer bestaat uit twee bladen
Zij, die zich met 1 Oct. op „De
Lëidsche Courant" wenschen te
abonneeren, ontvangen de voor
dien datum verschijnende num-
mers gratis.
DE ADMINISTRATIE
VOLKENBOND
DE V.B. VERGADERING;
De ontvvapeningskwestie.
Purjten, waarop voorloopig
overeenst em ming zou zijn
bereikt.
Het verluidt, dat er bij de gedurende
de laatste dagen gevoerde onderhandelin
gen tusschen de voornaamste Fransche,
Italiaansche en Japansche gedelegeerden
te Genève om tot een eensgezinde houding
der drie delegaties ten opzichte van het
„Britsche ontwapeningsvoorstel te geraken,
tusschen de drie delegaties principieele
overeenstemming zou bereikt zijn over de
volgende punten:
De bevoegdheid van de derde commis
sie van de Volkenbondsvergadering (ont
wapeningscommissie) ter behandeling van
de principieele kwesties der ontwapening
wordt bestreden. De groote vraagstukken
kunnen alleen in de voorbereidende ontwo-
peningscommissie worden behandeld, daar
in deze commissie, naast de leden van den
Volkenbond, ook niet-leden als sovjet-Rus
land, de Vereenigde Staten van Amerika
en Turkije vertegenwoordigd zijn, voor
welke landen besluiten van een commis
sie van de Volkenbondsvergadering niet
bindend kunnen zijn.
De taak van de derde commissie moet er
toe bepërkt worden, aan de Volkenbonds
vergadering voorsteilen, te doen door het
weer bijeenkomen van de voorbereidende
ontwapeningscommissie en mag niet zijn,
aan de voorbereidende ontwapeningscom
missie algemeene beginselen voor haar
werkzaamheden voor te schrijven, zooals
in het Engelsche. voorstel, dat eenige da
gen geleden is ingediend, gebeurt.
De drie mogendheden zijn op grond hier
van van meening, dat het Engelsche ont
wapeningsvoorstel zonder verdere bespre
king naar de voorbereidende ontwapenings
commissie moet worden verwezen. De
Fransche, Italiaansche en Japansche dele-'
gaties zijn verder van meening, dat. de be
sluiten, tot nu toe genomen door de voor
bereidende ontwapeningscomsissie, waarin
Engeland vertegenwoordigd is, en waaraan
de Engelsche delegatie haar goedkeuring
gehecht heeft, een bindend karakter dra
gen en niet voor verandering vatbaar zijn.
In de derde plaats zijn de drie delega
ties van oordeel, dat aan het beginsel van
den algemeenen dienstplicht niet getornd
mag worden en dat op grond hiervan de
geoefende reserves, het groote geschilpunt
van de laatste jaren, niet door een inter
nationale ontwapeningsovereonkomst be
perkt kunnen worden. De vermindering en
beperking der bewapening mag slechts be
trekking hebben op het actieve leger.
Het opgeslagen oorlogsmateriaal mag
slechts door vermindering der militaire be
grootingen der staten, niet echter door di
recte op cijfers gebaseerde wijze vermin
derd woTden.
Ten vierde zijn de drie delegaties verder
van meening, dat een of andere interna
tionale controle-organisatie, die toezicht
houdt op de uitvoering van een interna
tionale overeenkomst niet aanvaardbaar is.
Echter is men aan Fransche zijde van
meening, dat over de kwestie der controle
nog onderhandelingen mogelijk zijn. Het
Fransche standpunt in dezen kan daarom
niet als definitief worden beschouwd.
Waar komt de Internationale Bank?
De diplomatieke medewerker van de
„Daily Telegraph" wijst op de krachtige
pogingen, die van de zijde der regeeringen
van Frankrijk, Italië en België gedaan wor
den om de oprichting van de Internationa
le Bank te Londen te verijdelen.
Het is onwaarschijnlijk dat Japan, on
danks de bemoeiingen van deze drie mo
gendheden, zich bij hun pogingen zal aan
sluiten.
De medewerker van het blad herinnert
er aan, dat de Japansche ambassadeur
Adatsji, die zich in den beginne bij de
Fransche opvatting aansloot, zich later
tegenover Engeland neutraal verklaard
heeft.
Achter de coulissen hebben zich belang
wekkende, tot nu toe niet bekend gewor
den dingen afgespeeld, die tot de verande
ring in de zienswijze van Japan geleid heb-
ben en die de Japansche regeering er toe
gebracht hebben haar goede betrekkingen
met de Engelsche regeering niet +e be
derven.
Er is reden aan te nemen, dat velen in
de Amerikaansche financieele wereld de
Bank liever te Londen dan in een andere
stad op het continent zien, omdat de bank
anders gemakkelijk ter ondersteuning van
een pan-Europeesche beweging tegen de
Vereenigde Staten zou kunnen worden ge
bruikt..
RUSLAND.
Opstandige beweglr.g bij Odessa?
Gevecht met Sovjet-troepen
gemeld.
Naar uit Boekarest wordt gemeld, heeft
in de Russische stad Tiraspol ten Noord
westen van Odessa een gevecht tusschen
Sovjet-troepen en opstandelingen plaats
gehad, waarbij gebruik is gemaakt van ka
nonnen. De opstandelingen zijn ten slotte
door de vacalerie teruggedreven. Tiraspol
is door de bewoners verlaten.
„Tel."
Zuivering van het belastingapparaat.
Uit Twerj wordt gemeld, dat de leider
van de financieele afdeeling van het dis
trict, Krylof, geschorst is, daar zijn bureau
in gebreke bleef, koelaki, kooplieden, po
pen e.d. ten volle in de belastingen aan te
slaan. Van de 5 pet. koelaki in het dis
trict werd slechts 0.7 pet. door de indivi-
dueele belasting getroffen, terwijl de be
drijven der landarbeiders niet alle privile
ges genoten, welke hun wettelijk zijn toe
gekend.
Te Odessa zijn bij de financieele afdee
ling misbruiken ontdekt, welke de Iswestija-
laten spreken van een groot Panama". De
staat is daar voor eenige honderdduizen
den roebels benadeeld. Een aantal verant
woordelijke ambtenaren, partijleden en
niet-partijleden, alsmede particulieren zijn
in hechtenis genomen.
Te Toela zijn de leiders van de finan
cieele gouvernementsafdeeling Ignatof en
Fometsjenko uit de partij gezet, daar zij de
belastingpolitiek dwarsboomden en de
particulieren onvoldoende aansloegen (den
z.g. particulieren sector lieten zij voor
een half millioen roebel onbelast) en
slemppartijen aanrichtten met hun onder
geschikten en particulieren. De voorzitter
en eenige andere bestuursleden van de ver
bruikscoöperatie ter plaatse zijn afgezet
wegens het niet naleven van de voor
schriften van partij en regeering, wat o.m.
uitkwam in het onthouden van credieten
aan de dorpsarmoede en bevoorrechting bij
de verdeeling van ontoereikende voorra
den van den gezeten burger.
Te Dnepropekofsk bleek, dat de corpora
ties met den particulieren handel onder
één hoedje zaten; suiker, boter, graan-
vruchten, manufacturen), leer enz. ver
dwenen uit de coöperatieve magazijnen en
kwamen op de particuliere markt terecht.
De schuldigen zijn in hechtenis genomen.
PALESTINA
Toestand in Palestina weer gespannen?
Naar uit Jeruzalem gemeld wordt, is de
toestand in Palestina op het oogenblik
weer zeer gespannen. De Arabieren zou
den van plan zijn, Woensdagnacht een
overval op de Joden te plegen.
De regeering van Transjordanië heeft
verscheidene leiders der oppositiepartij,
waaronder ook de in Jeruzalem gevangen
genomen en voor- kort vrijgelaten aan
voerder van den grootsten stam der Beni-
schar-Bedoeïnen, gearresteerd. Naar ver
luidt zullen zij wegens een poging tot het
doen van een inval in Palestina worden
uitgewezen.
MEXICO.
Politieke aanslag in Mexico.
Twee dood en, vele gewonden.
Volgens berichten uit Mexico is giste
ren in Torreon een aanslag gepleegd op
den candidaat voor het presidentschap,
Jose Casconcelos, toen deze op het punt
stond van het balcon van het gebouw „La
Espanola" een toespraak te houden. Door
politieke tegenstanders, die zich onder de
toehoorders bevonden, werden verscheidene
schoten op hem gelost. Er zijn twee dooden
en vele gewonden te betreuren. Vasconce-
los zelf bleef ongedeerd. RegeeTingstroepen
hebben de menigte uiteengedreven. In de
stad Torreon is de staat van beleg afge
kondigd.
EERSTE KAMER.
Overzicht.
Eerst moesten gisteren de zes en twin
tig ge- en herkozen leden worden beëe-
digd. Nieuw waren de liberaal Fock, die
in de plaats van den heer De Muralt is
gekomen, de vrijzinnig-democraat prof.
Kranenburg, Colijn's vervanger Van Cit-
ters, de Katholieken De Bruyn en Serra-
rens en de soc.^dem. Oudegeest, die Lind-
eyer's plaats innam.
Het overgroote deel der nieuwe leden
legde den eed af, de „belofte en verkla
ring" hoorde men van den doopsgezinde
Fock, den heer Kranenburg en de sociaal
democraten.
Nadat de afdeelingen waren getrokken,
werden de voorzitter aangewezen (twee
R. K., één Anti-Kev., één Chr.-Hist., en
één Soc.-Dem) en de onder-voorzitters
(één Lib., één Soc.-Dem.), twee Kath. en
één Chr.-Hist.).
Na den zuiveringseed werd de eed (be
lofte) van trouw aan de Grondwet afge
legd.
Dr. Wibaut uitte het gebruikelijke pro
test tegen het gebruikelijke adres van ant
woord op de Troonrede, zonder ook dit
maal stemming te vragen.
TWEEDE KAMER.
Overzicht.
Voorzitter Schaper was door de Konin
gin beëedigd en gemachtigd' zijn 99 col
lega's den zuiveringseed en den eed op de
grondwet te laten afleggen.
Behalve alle leden van de rechterzijde
deden de liberalen v. d. Bilt, v. Kempen,
vap Rappard en dr. Vos (deze met gedek-
ten hoofde) de vrijz. dem. Ebels en de
plattelander Braat, den eed. De andere
dames en heeren der linkerzijde volston
den met een belofte.
De heer De Visser snoepte den heer
Wijnkoop een „Indonesische" interpellatie-
aanvraag af.
DE NIEUWE VOORZITTER DER
TWEEDE KAMER.
Mr. J. R. H. van Schaik gekozen.
Bij de stemming voor het voorzitter
schap der Tweede Kamer gistermiddag
heeft de Tweede Kamer als nummer één
op de voordracht geplaatst mr. J. R. H.
v. Schaik.
De Residentiebode schrijft
hierbij
Ofschoon H. M. de Koningin de benoe
ming doet, is het vrijwel zeker dat H.M.
nummer één van de voordracht benoemen
zal, zoodat aangenomen mag worden, dat
mr. v. Schaik in de komende periode den
voorzitterszetel van onze volksvertegen
woordiging zal innemen.
In mr. v. Schaik krijgt de Tweede Ka
mer een der jongste presidenten die zij
ooit gehad heeft. Mr. v. Schaik is 31 Jan.
1882 te Breda geboren en is dus 47 jaar
oud.
Jhr. Ruys was 52 jaar oud, mr. dr. Koo
ien 51 jaar, mr. dr. Fock was 58 jaar toen
zij tot voorzitter werden benoemd. Alleen
Jhr. mr. v. Nispen tot Sevenaer was 45
jaar oud toen hij in 1912 tot president der
Tweede Kamer werd benoemd.
Toch zal niemand, er eenigen twijfel
aan koesteren of mr. v. Schaik zal een uit
stekend president zijn, zijn illustre voor
gangers volkomen waardig.
Mr. v. Schaik, die sinds 20 Februari 1917
lid der Tweede Kamer is, behoort tot
de meest gezaghebbende leden en alleen
reeds uit dien hoofde is hij het presidium
volkomen waardig.
Maar ook door krachtig optreden en
slagvaardigheid in het debat zal hij zich
in deze hooge waardigheid uitstekend doen
gelden.
Het is alleen te betreuren dat deze be
noeming mr. v. Schaik feitelijk aan het
practisch Kamerwerk onttrekt.
Want al staat wel nergens voorgeschre
ven dat de voorzitter niet aan de discus
sies mag deelnemen, de traditie eischt hier
dat van dit recht een hoogst spaarzaam
gebruik wordt gemaakt.
Dit is ongetwijfeld een verlies voor de
Kamer en voor de Kath. fractie in het bij
zonder, want vooral op juridisch terrein
behoorde mr. v. Schaik tot de meest be
kwame kamerleden, terwijl ook in belang
rijke politieke kwesties zijn oordeel veel
gewicht in de sohaal legde.
Dit neemt intusschen ijiet weg, dat in
breede kringen deze verkiezing van mr. v.
Schaik, juist om zijn groote talenten, met
groote voldoening zal worden vernomen.
Intusschen blijkt uit de stemming dat
mr. v. Schaik is gekozen alleen met den
steun van de Katholieken en Sociaal-
Democraten en Vrijz,-Democraten.
Dat de beide protestantsche fracties in
deze hun keuze blijkbaar hadden gesteld
op mr. Heemskerk mag bevreemding wek
ken.
Niet dat wij den heer Heemskerk geen
gesohikten candidaat zouden achten, al is
zijn hooge leeftijd, 77 jaar, zeker een be
zwaar, maar rechtens komt het voorzit
terschap van de Tweede Kamer toe aan
de Kath. Staatspartij, vooral nu ook een
protestant tot voorzitter van de Eerste
Kamer is benoemd.
Er ligt dan ook iets onaangenaams in,
dat de Katholieken in deze hun recht
moesten veroveren tegen de vroegere
bondgenooten met steun van de sociaal
democraten, temeer waar 'zij in mr. van
Schaik zulk een uitstekenden candidaat
hadden.
De heer J. H. Schaper (S.D.A.P.) is
nummer twee op de lijst geplaatst en
wordt dus vice-voorzitter.
Ook hier schijnen de Katholieken met
de Sociaal-Democraten samen te hebben
gewerkt om niet mr. Heemskerk, maar de
heer Schaper op deze plaats te brengen.
Blijkbaar is dit een stille hulde geweest
aan den heer Schaper, die reeds jaren op
zulk een uitstekende wijze als waarne
mend voorzitter is opgetreden, en die nu
ook als waarnemend president bij den aan
vang der werkzaamheden van dit parle
mentaire jaar, op zoo algemeen te waar-
deeren wijze zijn functie vervulde.
De derde stemming veroorzaakte ook
nog eenige politieke moeilijkheden.
De heer Heemskerk had blijkbaar be
dankt om als nummer 3 op do voordracht
te fungeeren en nu ging de strijd tusschen
hem en de heeren Beumer en Marchant.
Eerst bij de vierde stemming kwam de
heer Beumer als de overwinnaar uit debus
Was er een rechtsche regeeringspartij
geweest, dan zou zeer waarschijnlijk niet
alleen de eerste, maar ook de tweede plaast
op de nominatie door een vertegenwoordi-
ger der regeeringspartijen zijn ingenomen.
Nu er geen regeeringspartijen zijn en
alle partijen los van dit kabinet staan, is
voor de thans gekozen volgorde veel te
zeggen.
Ook als men het persoonlijk element in
deze laat meespreken.
DE MOORD TE GIESSEN-NIEUWKERK
Vragen aan den Minister van Justitie en
antwoord.
Het Eerste Kamerlid de heer Mendels
heeft de volgende vragen gesteld:
Is het ter kennisse van den minister ge
komen, dat bij de openbare behandeling in
revisie van de strafzaak tegen de verdach
ten Klunder en Teunissen voor het gerechts
hof te Amsterdam door de desbetreffenden
getuige onder eede is verklaard, dat on
derscheiden aan hem uitgebrachte politie
rapporten betreffende plaats gehad heb
bende onderzoekingen en verbooren, niet
bij het dossier dier strafzaak in eersten
aanleg gevoegd zijn, zoodat de verdachten
en hun verdedigers van het bestaan, al
thans van den inhoud daarvan, onkundig
zijn gebleven, doch dat niettemin de recht
bank, die in deze zaak te oordeelen had,
in de gelegenheid is gesteld van die stuk
ken „ad informandum" kennis te nemen 'I
Is de minister van oordeel, dat zulk een
handelwijze wettelijk of moreel toelaatbaar
was, of is hij niet veeleer van meening, dat
het euvel van tersluiks beïnvloeden van
een in strafzaken rechtsprekend college,
door geheime stukken buiten de verdedi
ging om, in Nederland onbestaanbaar
moest worden geacht
In dit tweede geval, acht de minister
het dan noodig, ten aanzien van het gebeur
de maatregelen te treffen van repressie -
ven of/en preventieven aard? Zoo ja.
welke
Hierop heeft de minister geantwoord:
De minister heeft tot dusverre de be
handeling der zaak tegen Klunder en Teu
nissen slechts uit de courantenverslagen
kunnen volgen. Het niet voegen van poli
tierapporten bij het dossier, ware zoowel
met het oude als met het nieuwe Wetboek
van Strafvordering in strijd; men zie artt.
123, 134, 142, 177 en 211 van het oude, en
de artt. 33, 51, 297 en 350 van het nieuwe
Wetboek.
Het spreekt wel vanzelf, dat de minis
ter, zoodra de stand van de behandeling
der zaak hem vergunt op meer rechtstreek-
sche gegevens te werken, zich ernstig re
kenschap zal geven van het geheele ver
loop dezer zaak en van de vraag, welke
momenten daarin zijn, die tot maatregelen
van algemeenen of bijzonderen aard aan
leiding moeten geven. Het in de beide vra
gen te berde gebrachte punt zal daarbij
ook zijn aandacht hebben. Met het oog o,>
een en ander moet hij zich thans van na
dere preciseering omtrent te treffen voor
zieningen onthouden.
Uitvoering der Ziektewet.
In een te Utrecht gehouden vergade
ring is door den Katholieken Nederland-
schen Boeren- en Tuindersbond te 's Gra-
venhage eenerzijds en den Nederl. R. K.
Bond van Bloemist-, Tuin-, Veen- en Land-
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Punten van overeenstemming tusschen
Frankrijk, Italië en Japan inzake de ont
wapeningskwestie.
Opstandige beweging bij Odessa?
Het tweede postvliegtuig naar Indië is
heden vertrokken. (Luchtvaart, 2e blad).
BINNENLAND.
De voordracht voor het voorzitterschap
van de Tweede Kamer. (1ste blad).
Vragen aan den Minister van Justitie
over den moord te Giessen-Nieuwkerk.
(lste blad).
arbeidersbond „St. Deus dedit" te Haarlem,
den Ned. Chr. Landarbeidersbond te
Utrecht en den Nederl. Bond van Arbei
ders in het Landbouw-, Tuinbouw- en Zui
velbedrijf te Utrecht anderzijds opgericht
de verceniging „Bedrijfsziekenkas voor
Land- en Tuinbouw", cene Bed rijf svereeni-
ging, bedoeld in artikel 91 der Ziektewet.
Op dezelfde vergadering werden de Statu
ten en het Ziektereglement vastgesteld,
waarna besloten werd onmiddellijk de wet
telijke voorbereidende werkzaamheden een
aanvang te maken.
LEIDEN.
PROF. DR. G. JELGERSMA
die morgen den dag herdenkt, waarop hij
30 jaar geleden heo ambt van hoogleeraar
in de psychiatrie aan de Leidsche Uni
versiteit aanvaardde. Prof. Jelgersma
wordt 1 November 70 jaar en zal der
halve aan het eind van dezen academi-
sohen cursus het hoogleeraarsam'bt moe
ten neerleggen.
MR. J. M. VAN BEMMELEN,
substituut-griffier bij de rechtbank te Rot
terdam, die belast is met dc waarneming
van het hoogleeraarsambt in het straf
recht aan de Leidsche Universiteit, tijdens
het ziekteverlof van prof. mr. J. Blok.