20ste Jaargang
MAANDAG 9 SEPTEMBER 1929
No. 6278
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32 LEIDEN
BUITENLAND
BINNENLAND
KERKNIEUWS
LUCHTVAART
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per postf2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
Dit blad verschijnt eiken dag, uitgezonderd Zon- en Feestdagen I
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 - REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend
Kleine advertentiën, van ten Jioogste 30 woorden, waarin
worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50
Dit nummer bestaat uit twee bladen
VOLKENBOND
DE TIENDE V.B.-VERG ADER ING.
Griekenland vredescentrum.
Pacifistische rede van
V enizelos.
De eerste week der volkenbondsvergade
ring is zeer gunstig geweest voor de ge
dachte der verplichte internationale recht
spraak, daar niet minder dan zes staten
beloofd hebben nog deze maand de ver
plichte onderwerping van alle rechtsge
schillen aan het Haagsche Hof te zullen
aanvaarden, n.l. Engeland, Britsch-Indië,
Canada, Frankrijk, Peru en Griekenland.
Verder heeft Venizelos Zaterdag met
nadruk verklaard, dat hij zijn best zal
doen, onmiddellijk na terugkeer te Athene
van de commissie voor buitenlandsche aan
gelegenheden de goedkeuring te verkijgen
voor de toetreding van Griekenland ook
tot de algemeene acte voor vreedzame be
slechting van internationale geschillen.
De rede van Venizelos was van opval
lend pacifistische strekking en ten zeerste
werd toegejuicht zijn verklaring, dat Grie
kenland definitief afstand heeft gedaan
van ieder verlangen naar gebieds-uitbrei-
ding, hoezeer ook de nationale aspiraties
na den wereldoorlog onvervuld zijn geble-
Doch boven het voordeel van eventueele
grenswijziging staat voor Griekenland het
behoud van den vrede, zaodat de Grieksche
regeering zich beijveren zal, Griekenland,
tot 'n centrum van rust op den Balkan te
maken.
De Spaansche gedelegeerde Quinones
de Leon behoefde geen toezegging meer te
doen van de onderteekening der faculta
tieve clausule, aangezien Spanje die ver
leden jaar geratificeerd heeft. Quinones
sprak evenals Venizelos en ook Woldema
ras woorden van gelubwensch aan het
adres van de staatslieden die te 's Graven-
hage zoo gelukkig gewerkt hadden.
Woldemaras uitte de hoop, dat in het
tweede tiental jaren de problemen van
Oost-Europa op even gelukkige wijze zou
den geregeld worden als die van West-
Europa in de eerste tien jaren van het be
staan van den volkenbond. Hij uitte zijn
sympathie met het denkbeeld van Briand
om over te gaan tot de stichting van de
vereenigde staten van Europa en bracht
tenslotte eenigszins sarcastisch in herin
nering dat hij (Woldemaras) zelf verleden
jaar reeds een dergelijke motie had inge
diend als Henderson nu gedaan had over
de aanpassing van het volkenbondsverdrag
aan het Kellogg-pact. Men vond verleden
jaar zijn motie nog ontijdig.
Woldemaras verheugde zich er over, dat
zijn denkbeeld, nu dit van andere zijde op
nieuw ter sprake was gebracht, zich meer
in de gunst der vergadering mocht ver
heugen.
Eerste steenlegging Volkenbondspaleis
Verloop der plechtigheden.
Zaterdagmiddag om vier uur is in het
park Ariana de eerste steen gelegd voor
het nieuwe volkenbondspaleis.
Onder de aanwezige gasten bevonden
zich de president van Zwitserland dr. Ro
bert Haab, de geheele volkenbondsraad,
alle gedelegeerden ter volkenbondsverga
dering, de kantonnale en gemeentelijke
autoriteiten van Genève, de volkenbonds
journalisten en de vijf architecten, die in
de laatste jaren aan het bouwplan gewerkt
hadden.
Buiten het afgezette gedeelte was een
talrijk publiek aanwezig.
Om 4 uur heeft mr. Eric Drummond de
aanwezigen welkom geheeten, waarbij hij
in het bijzonder het woord richtte tot vier
mannen, die aanwezig waren en reeds in
1919 te Parijs het volkenbondsverdrag had
den uitgewerkt, ni. Lord Robert Cecil, Paul
Hymans, Scialoja en Venizelos.
Hij herdacht ook drie groote dooden:
president Wilson, Léon Bourgois en Hjal-
ffiar Branting, terwijl hij het vertrouwen
uitsprak, dat twee mannen, die in de eer
ste jaren van den volkenbond in de eerste
gelederen gestaan hadden en thans, of
schoon nog in leven, hier niet aanwezig
konden zijn, toch in him gedachten bij het
feest tegenwoordig waren, n.l. lord Balfour
en de Japansche graaf Ishü.
Vervolgens deelde sir Eric Drummond
mede, dat volgens oude gebruiken in de
steen was ingemetseld een doos met den
volgenden inhoud: een perka-mente acte
over den datum der plechtigheid en de na
men van alle tegenwoordige volken, terwijl
vertalingen van deze acte in de talen van
alle landen van den volkenbond daarbij
laren gevoegd.'
ONTWAPENING
Het kruiservraagstuk.
Mededeelingen aan Japan,
Frankrijk en Italië.
Uit New-York wordt gemeld, dat volgens
den Washingtonschen correspondent van
de „Evening Post" de-Vereenigde Staten
een nieuwe nota in zake het kruiser-vraag
stuk tot Engeland hebben gericht.
Omtrent den oogenblikkelijken stand
der onderhandelingen wordt in een bericht
uit New-York aan de „Times" gemeld, dat
Engeland aan de Vereenigde Staten defi
nitief het'recht heeft toegestaan om meer
kruisers van 10.000 te bezitten dan de En-
gelsche vloot heeft.
Aan den anderen kant hebben de Ver
eenigde Staten goedgevonden, dat Enge
land een grootere kruisertonnenmaat bezit
dan de Vereenigde Staten voor zich ver
langen.
Omtrent de totale tonnenmaat der krui
sers is nog niets overeengekomen. Even
min heeft een der beide Staten tot nu toe
©enige bindende opvatting uitgesproken
over de gevechtswaarde der kruisers van
10.000 ton met 6-duims geschut in verhou
ding tot kruisers van 10.000 ton met 8-
duims kanonnen.
Het Amerikaansche ministerie van ma
rine bestudeert op het oogenblik de beide
laatste vraagstukken om na te -gaan of
hiervoor een formule kan worden gevon
den.
Pertinax meldt in de „Daily Tel.", dat
naar hij van betrouwbare zijde te Genève
heeft vernomen, de Amerikaansche regee
ring de regeeringen van Frankrijk, Japan
en Italië tamelijk uitvoerig op de hoogte
heeft gesteld van het verloop der onder
handelingen tusschen Londen en Washing
ton.
Heb voornaamste punt, dat thans bij de
besprekingen moetworden beslist, is de
omvang van de vlootsterkte, welke voor de
pariteit der wederzijdsche vloten de maat
staf zal aangeven.
President Hoover acht de laatste door
Engeland voorgestelde cijfers nog steeds te
hoog.
DUITSCHLAND
gezwegen. Wel wordt uit Nanking gemeld,
dat er nieuwe aanvallen zijn gedaan op
Dalai-Nor en dat de Russen pontonbrug
gen hebben geslagen over de Argoen (de
grensrivier tusschen Siberië en West-
Mandsjoerije).
Uit Kalgan wordt geseind, dat de Rus
sen in Buiten-Mongolië alle particuliere
auto's en kameelen opeischen.
In China stelt het publiek echter meer
belang in de binnenlandsche toestanden
dan in de verhouding tot sovjet-Rusland.
Tsjang Kai-Sjek is gisteren naar Nanking
teruggekeerd, waardoor een einde wordt
gemaakt aan de geruchten omtrent on-
eenigheid tusschen de leden der regee
ring, waartoe de langdurige afwezigheid
van Tsjang Kai-Sjek. die in .Sjanghai ver
toefde, aanleiding had gegeven.
Groote ongerustheid is gewekt door de
voortdurende aanvragen der noordelijke
generaals om geld ten behoeve van de ont
binding der legers. De groote vraag is, hoe
dit geld gevonden moet worden. Enkele
dagen geleden is een leening van 70 mil-
lioen dollar uitgeg:ven, do^h tot dusver is
daarop niet ingeschreven, da"- de bankiers
de waarborgen onvoldoende vonden.
Nieuwe gevechten bij Mandsjoeli.
Vele dooden en gewonden.
Door de Chineesche autoriteiten wordt
medegedeeld, dat de sovjet-troepen Vrijdag
de Chineesche verdedigingslinie bij Miands-
joeli hebben aangevallen. Zij stuitten op
hevigen tegenstand. Het gevecht duurde
den geheelen dag en aan beide zijden wer
den velen gedood en gewond. Ten slotte
werden de Bussen teruggeslagen.
Aan de zuidoost-grens van Mandsjoerije
is gevochten. Bij Pogranitsjnaja is een
trein door het ontploffen van een bom ver
ongelukt. Een Chine- j is daarbij omgeko-
De Amsterdamsche wethouderscrisis.
De S. D. A. P. wil weder drie
wethoudersplaatsen bez!iebten.
daarop steunende maatregelen van be
stuur betreffende de arbeidswetgeving, de
sociale verzakeringswet-geving en derge
lijke.
c. de berechting van geschillen ontstaan
bij de uitvoering der onder b. bedoelde re
gelingen.
Bovendien eischen de belangen der
groote gezinnen bijzondere zorg, waarvoor,
naast andere voorzieningen, een Rijkskin-
dertoeslagfonds noodig is:
Bij de rij van gemeenten van nieu
we raadhuizen zal ook Waalwijk zich
voegen. Het gebouw zal verrijzen aan den
Zuidhoek, langs den Dijkweg.
Het bestuur van de R.-K. Bakkers-
patroonsvereeniging te Rotterdam heeft in
voorbereiding de oprichting van een in-
koopvereeniging voor bak
kerspatroon s.
HET GOUDEN JUBILEUM VAN
KARDINAAL VAN ROSSUM
De laatste dag in de hoofdstad.
BezoekaanSoestdijk
en Bussum.
Zaterdagmorgen half acht heeft Z. Em.
kardinaal W. van Rossum in de overvolle
en rijkversierde kerk van de eerw. paters
Redemptoristen aan de Keizerskracht een
stille H. Mis opgedragen met assistentie
van de zeereerw. paters rector J. v. Baarlo
C.-ss.R. en M. Lathouwers C.ss.R.
Bij het binnentreden van de kerk van
Zijne Eminentie, zong het zangkoor onder
leiding van den heer Huybers het „Fidc-
lis numque" van wijlen pater Haagh C.ss.
C. Onder de H. Mis zong het koor fragmen
ten uit de Missa Pontificalis van Perosi,
alsmede psalm „Quem ad modum" en den
lofzang Ave Maris Stella en de Priester
cantate van pater Haagh. De heer Joh.
Nelissen zong de solo-partij. Na de Kar
dinaalsmis werd een H. Mis van dankzeg
ging opgedragen, waarbij Zijne Eminentie
tegenwoordig bleef. Daarna heeft Hij zich
naar het Begijnhof begeven, waar Z.Em.
het gedenkteeken, aldaar opgericht ter
gedachtenis aan het. Internat. Eucharis
tisch Congres, waarbij de kardinaal Pau
selijk Legaat is geweest, bezichtigde. Bij
dit bezoek was ook aanwezig de hoogbe
jaarde mgr. Eygenraam, die op het Begijn
hof verblijf houdt.
Na een kort bezoek aan het huis der
Bagijnenzusters, verbleef Zijne Eminentie
nog in de pastorie van den deken, waar
Z. Em. een door Jan Sluyters geschilderd
portret van den kardinaal werd getoond.
Tegen half een uur arriveert Z. Em. to
Bussum voor een bezoek aan den heer
A. C. R. Dreesmann, kamerheer van Z. H.
den Paus in buitengewonen dienst en vader
van den heer W. Dreesmann te Amster
dam, alwaar Z.Em. verblijf houdt.
Z. Em. kwam van Soestdijk, alwaar de
kardinaal een bezoek had afgelegd bij H. M.
de Koningin-Moeder. Z. Em. was verge
zeld van mgr. dr. B. Eras, terwijl in eon
tweede auto gezeten waren de secretaris
van Z. Em. pater dr. Drehmans en de
gentilhomme de heer Drehmans.
Nadat de kardinaal door den heer Drees
mann, was verwelkomd, maakten eenige
kerkelijke en wereldlijke autoriteiten hun
opwachting, w.o. wij opmerkten de zeer
eerw. heeren pastoors der drie parochies
en hun kapelaans, de burgemeester met
zijn echtgenoote, de eerw. Moeder Over
ste met twee Zusters en eenige besfcuurs-
leden der St. Gerardus Maje'lla Stichting;
vorder eenige vrienden van den heer Drees
mann, welke allen door prof. Barge, schoon
zoon van den heer Dreesmann, werden
voorgesteld.
Nadat de bezoekers waren vertrokken,
werd dc lunch gebruikt, waaraan behalve
de familie van den heer Dreesmann mede
aanzaten de hoogeerw. pater provinciaal
der Redemptoristen, de zeereerw. pater
rector van Baarle en de zeereerw. pater
Lathouwers van Amsterdam, alsook de
drie heeren pastoors van Bussum.
Te half vijf werd door den kardinaal een
bezoek gebracht aan de St. Gerardus Ma-
jella-stichting en daarna aan het St. Olav-
huis der Noorsche Missiezusters.
Gisteren heeft kardinaal Yan Rossum
Amsterdam vaarwel gezegd na er een week
vertoefd te hebben. Z. Eminentie is in den
loop van den morgen naar Utrecht ver
trokken, waar hij de gast zal zijn van den
aartsbisschop. Het comité van ontvangst
deed den kardinaal uitgeleide tot de grens
der gemeente.
Woensdag zal Z. Em. kardinaal van Ros
sum per auto uit Tilburg te 's Hertogen
bosch arriveeren en het middagmaal ge
bruiken bij Z. D. H. Mgr. Diepen, aan wel
ken maaltijd ook zullen aanzitten de pro
vinciaal en de rector der zeereerw. paters
Redemptoristen aldaar, wier klooster in
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Een gunstige Volkenbondsweek te Ge
nève.
De eerste steen van het Volkenbonds
paleis te Genève gelegd.
Nieuwe gevechten aan de Chineesch
Russische grens.
Groote scheepsramp in Finland. Meer
dan 150 dooden. (Buiten!. Berichten, 2de
blad).
BINNENLAND.
Auto op een onbewaakten overweg ge
grepen; één doode, één gewonde. (Gem.
Berichten, 2de blad).
Dr. F. Sassen tot hoogleeraar te Nijme
gen benoemd. (Onderwijs, 2de blad).
Critieke toestand van onzen eier-uitvoer
naar Engeland? (Binn., 2de blad).
Een schitterend verloop der R. K. Sport
week. (2de blad).
den namiddag door Z. Em. zal worden be
zocht.
Den volgenden dag zal de kardinaal een
tegenbezoek brengen aan Z. D. H. Mgr.
P. Hopmans, bisschop van Breda. Zijne
Eminentie komt- omstreeks half 4 per auto
van Tilburg te Breda. Ook dit bezoek zal
een intiem karakter dragen.
Pater Proest ernstig ziek.
De bekende pater Proest O.P., kapelaan
aan de Kerk van het Allorh. Hart. aan do
Van Oldenbarnovcltstraat to Rotterdam,
die den laatsten tijd aan een ernstige in
zinking lijdende was, is uit voorzorg voor
zien van de laatste H. Sacramenten.
BRITSCH POSTVLIEGTUIG
NEERGESTORT.
Op de luchtlijn IndiëEngeland.
Drie inzittenden gedood, tw© e
ernstig gewond.
Uit Karatsji wordt gemeld: Vrijdag is
het vliegtuig van den luchtdienst Britsch
IndiëEngeland in brand gevlogen, juist
toen het te Jask (Perzië, 200 K.M. ten
Z.-O. van Bender Abbas) wilde landen. De
machine stortte neer en werd geheel
vernield.
De bestuurder, een ander lid der be
manning en een passagier kwamen bij de
ramp om het leven, terwijl twee inzitten
den ernstige brandwonden opliepen. Dc
mail verbrandde volkomen.
Vliegmachine stort zich op baders.
Twee doodien, vijf gewond.
Een watervliegtuig was Zaterdag door
benzine-gebrek gedwongen bij Coney Is
land, het bekende vermaakstrand van
New-York, tc landen. Het toestel kwam
bij dc golfbrekers neer, maar had nog zoo
veel vaart, dat 't het. strand opvloog,
waar zich duizenden bevonden, die de
hitte waren ontvlucht. Twee baders wer
den gedood, vijf anderen, onder wie de be
stuurder van het vliegtuig, werden gewond.
Noodlanding van een luchtschip.
Het luchtschip „R.K. 27", dat Zaterdag
morgen voor een proeftocht van Leipzig
naar Maagdenburg was vertrokken moest
wegens het uitvallen van een der beide
motoren tc LeipzigMoskau een tusschen-
landing doen.
De stuurman, die zich alleenmet den
constructeur aan boord' bevond had het
luchtschip reeds aan een boom vastge
maakt, toen het met den constructeur aan
boord tengevolge van een plotselinge bui
werd losgerukt en afdreef in de richting
van Thekla, waar de constructeur, door gas
uit het luchtschip te laten, kon dalen. Bij
de landing werd het luchtschip licht be
schadigd.
Men denkt het naar het vliegveld te
Moskau te brengen om van daar na her
stelling do reis voort te zetten.
Tien luchtreizigers in zee gestort en
verdronken.
Uit Boekarest wordt gemeld: Zaterdag
is een watervliegtuig op ongeveer 60 K.M.
afstand van Constanza tengevolge van een
explosie van den motor in de Zwarte Zee
gestort.
Hierbij kwamen tien inzittenden, w.o.
zich de bevelhebber van het Kaukasische
leger, generaal Faorian bevond, om het
leven.
Rechtsradicale actie.
Te Oranienburg (ten N. van Berlijn) ont
stond Vrijdagavond een bloedige kloppar
tij tusschen communisten en nat.-socialis
ten. Ettelijke communisten werden ernstig
door messteken gewond naar het gasthuis
overgebracht.
De communist em hadden een vergade
ring belegd. Tijdens de rede van den spre
ker drongen plotseling 30 a 40 jongelieden
in „Hitler-costuum" de zaal binnen, waar
zij met messen naar de aanwezigen begon
nen te steken. De politie, die in de nabij»-
heid was, trad terstond krachtig op, maar
kon niet meer beletten, dat het meerendeel
der daders in de duisternis ontkwam.
Drie deelnemers aan de vergadering
hadden diepe messteken en lagen met
bloed bedekt op den grond. Anderen
hadden kwetsuren opgeloopen door sla
gen met gummistokken en bierpotten.
Eenaanvalop het bureau van de
„V o r w arts".
Naar de „Vorwarts" meldt, heeft een
troep in uniform gekleede Hakenkreuzler
de ruiten van zijn bureaux ingeslagen.
Ook een botsing te München.
In een door de communisten te Mün
chen belegde vergadering, met het doel een
communistische vereeniging op te richten,
ontstond, naar het W. B. meldt, gister
avond een hevige botsing tusschen de deel
nemers en een groot aantal nat.-socialis-
ten, die de zaal waren binnengekomen. De
meubelen weTden grootendeels vernield,
een groot aantal personen liep verwondin
gen op. De politie herstelde de orde.
CHINA.
HET CONFLICT MET RUSLAND.
De besprekingen te Berlijn geschorst?
In de laatste paar weken is te' Sjanghai
een volkomen stilzwijgen bewaard omtrent
de verhouding tusschen Rusland en China»
Alleen werd medegedeeld, dat de bespre
kingen in Berlijn tijdelijk zijn opgeschort,
omdat de Chineesche gezant te Berlijn
Tsjang Tso-Ping zich te Genève bevindt.
Uit een bericht van een persagent
schap, dat beide partijen wel spoedig tot
elkaar zullen moeten komen,wegens de
zware verliezen, die worden geleden door
het sluiten van het grensverkeer, blijkt
onder tusschen wel uit welken hoek de wind
waait. Volgens de meening van welingelich
te Chineezen hoopt sovjet-Rusland door
het- sluiten van de grens China er toe te
dwingen den Oost-Chineeschen spoorweg
terug te geven. De nadeelen van den toe
stand worden door den Chineeschen handel
in elk geval zwaar gevoeld.
Over de nieuwe Russische nota wordt
Gisteravond heeft de federatie der S. D.
A. P. te Amsterdam, dat zijn de bestuur
ders der verschillende afdeelingen aldaar,
met de sociaal-dem. raadsfractie verga
derd over de wethouderscrisis. De vraag
was aan de orde of de soc.-dem. fractie
aan de samenstelling van het nieuw te
vormen college van B. en W. zal deelne
men, zoo ja, onder welke voorwaarden. Na
een gedachténwisseling, die van half acht
tot half twaalf heeft geduurd, heeft, naar
het „Hbld." mededeelt-, de federatie be
sloten aan de ledenvergadering te advi-
seeren, dat haar raadsfractie zich bij de
a.s. onderhandelingen bereid zou verklaren
met drie wethouders in het college zitting
te nemen, mits dat een overwegend demo
cratisch karakter zou dragen en over be
paalde punten met de samenwerkende bur
gerlijke groepen overeenstemming zou zijn
te verkrijgen.
De heer Ter Haar (Christ. Hist.) afge
treden wethouder, wil zich niet meer voor
het wethouderschap beschikbaar stellen.
Zijn fractie, die dit betreurt, heeft zich
daarbij nog niet neergelegd.
De Christ. Hist, raadsfractie is bereid
mee te werken aan een Dagelijksch Be
stuur, bestaande uit 3 socialistische wet
houders, 1 Christ. Hist., 1 Vrijz. Dem. en
1 R. Kath. of liberaal; de Chr. Hist, moe
ten de S. D. A. P.'sche voorwaarden, die
zeer vérgaand zijoi, echter nog overwegen.
De wenschen der Katholieke arbeiders.
Een brief aan den
M i n i s t e r-P resident.
Door het R. K. Werkliedenverbond is
een schrijven gericht aan den Voorzitter
van den Ministerraad, waarin de aandacht
verzocht wordt op eenige wenschen, die
speciaa-l door de Katholiek georganiseerde
arbeiders worden gekoesterd. Bijzonder
wordt gewezen op de urgentie van enkele
punten, zooals de noodzakelijkheid, dat de
wet, de gelegenheid scheppe, dat onder
Rijkstoezicht en regeling der Overheid,
voor zoover deze regeling voor het alge
meen belang en voor de bescherming van
kinderen en jeugdige personen geëischt
wordt, bij het bedrijfsleven belanghebben
de groepen hare verhouding zelf regelen,
die regelingen, alsmede de onmisbare wet
telijke regelingen zelf uitvoeren of aan de
uitvoering deelnemen, en deelnemen aan
do berechting der daaruit gerezen ge
schillen.
Ter uitvoering hiervan wordt opgedra
gen:
a. het verstrekken van advies in den
ruimsten zin. ten aanzien van alle sociaal-
economische aangelegenheden het bedrijf
betreffende, zoowel aan de overheid als
aan de organisaties van belanghebbenden.
b. het uitvoeren of deelnemen aan de
uitvoering van wettelijke regelingen en
