V
20ste Jaargang
VRIJDAG 26 JULI 1929
No. 6241
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32 LEIDEN
BUITENLAND
DE VATICAANSCHE STAD
Ste £oicbelie Gou^ant
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij* vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
J3jj onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
franco per postf 2.95 per kwartaal
flet Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver-
baar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
Dit blad verschijnt eiken dag, uitgezonderd Zon- en Feestdagen II
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 - REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50
Dit nummer bestaat uit drie bladen
Indie en Nederland.
Dat Indië één blijft met Nederland is
een levenskwestie voor ons land.
Maar dat alléén rechtvaardigt niet het
blijvend bezit door Nederland van de over-
ze.esche gewesten.
Dat Indië één blijft met Nederland
móet ook zijn in het belang van Indië zelf.
Dan en dan alleen is er een rechtsgrond
aanwezig voor het blijvend bezit onzer
koloniën.
Zoo moet o. i. het koloniaal bezit wor
den bekeken en begrepen.
Zeer juist schetst. „De Volkskrant" de in
deze tegenover elkaar staande opvattin
gen aldus:
Twee meeningen botsen lijnrecht
tegen elkaar: de reactioimairen, die
in Indië alleen zien eeil middel om
gemakkelijk aan honderden millioenen
per jaar te komen, denken, dat, als ze
de teugels maar strak houden, niets de
milioenen-zaligheid kan verstoren;
de democraten, die de beteekenis van
Indië voor ons land niet miskennen,
maar beseffen, dat Indië als deel van
1 Nederland, met'op den duur de ruimst
mogelijke vrijheid en de grootste rech
ten voor de inheemsche bevolking, en
kel behouden kan blijven ten gevolge
van een rechtvaardig bewind eri wel
vaart ook voor de inlanders.
En de voorzitter der Indische Katholie
ke Partij dl*. Schmutzer heeft in den Volks
raad een woord gesproken, dat wij met
„De Volkskrant" met instemmingverne
men.
Sprekende over de tuchteloosheid der
arbeidersbevolking in het Deli'sche, zeide
hij, dat deze moet worden geweten aan het
kapitalistisch bedrijf. Het naamloos kapi
taal heeft geen menschenmin, zei dr.
Schmutzer.
En niemand zal ontkennen, dat het ka-
I pitalisme, in zijn slechtsten vorm, heeft ge-
j schreven de donkerste bladzijden in de ge-
j schiedenis van de Koloniën, allerdroevigst
duidelijk demonstreerend, hoe een onge
breidelde geldzucht den beschaafden
I mensch kan verlagen ver beneden een on-
beschaafden koeli.
De R. K. Staatspartij zal er haar poli
tiek op gericht houden, dat zoo krachtig
mogelijk wordt gestreefd naar een goede
verhouding tusschen Indië en Nederland
naar een inderdaad goede verhou
ding, die gericht is niet minder op de
volkswelvaart van Indië da-n op die
van Nederland!
VAN HET VATIC A AN
DE PAUS BUITEN HET VATICAAN.
Zijn. deelneming aan de Processie.
De traditie verbroken.
Ouder de toejuchingen van honderddui
zenden personen, verliet Z. H. de Paus gis
teravond om 6 uur het Vaticaan om het St..
Pieterplein to betreden, waarmede dus of
ficieel gebroken werd met de traditie, vol
gens welke de Paus sinds 1870 gevangene
was in het Vaticaan. De Paus was omgeven
door zijn schitterenden hofstaat.
Hij werd gedragen op het zoogenaamde
podium door twaalf dragers.
De Paus maakte den koelen rondgang
van het plein mee en steeg daarna af vóór
de St. Pieterskerk, waar een altaar was op
gesteld, van waar hij den apostolischen
zegen gaf aan de geweldige menigte.
Op audiëntie. De H. Vader laat op zich wachten-
Het park met de leeuwen en arendenkooi. Een
overzicht van den geheelen Staat.
Van het geheele complex gehouwen, dai.
te zamen het Vaticaan vormt, bewoont de
Paus slechts een* xij vertrekken.-., op^'e
bovenste verdieping.
Rome-pelgrims, die op audiëntie ge
weest zijn bij den H. Vader weten er al
les van, hoeveel trappen zij moeten be
klimmen voor de anticamere bereikt zijn.
En dc Pauselijke vertrekken liggen nóg
een verdieping hooger. Gelijkvloers met de
antichambres zijn de consistorie-zaal, de
troonzaal, de private biblothcek en de
audiëntie-zalen gelegen, in haar geheel de
officieele woning van Z. H. uitmakend.
Op audiëntie zijnde is men dus wel dé
gelijk in. „het huis van den Paus".
Wanneer de pelgrim de kaartencon-
trole door de Zwitsers aan de Portone di
Bronzo (de hoofdingang onder 'de lcolon-
nado van het Pietersplein) heeft door
staan en langs vele marmeren trappen op
het Damasus-hof is aangeland, wacht hem
nog een trappenhuis van donker-marmer,
die hem het eigenlijke Paus-huis binnen
voert.
In de hal, de Sala Clementina, met.
haar ietwat versleten schilderingen wordt
hem beduid hoed en jas in de garderobe
te brengen de mooiste garderobe ter
wereld, namelijk de Loggiën van Rafael,
hoewel ook daar de fresco's erg verweerd
zijn.
Na een kaarten-conlrole voor de tweede
en voor de derde maal wordt hij dan in
de rij van antichambres of" wachtkamers
toegelaten.
Als men reeds meer een audiëntie heeft
meegemaakt, valt het meest op, dat „de re
gie in zulke goede handen berust", en alles
berekend is om op den bezoeker indruk te
maken.
Wij kregen een plaats in de vierde anti
camera; een groote groep pelgrims was
reeds aanwezig. De gordijnen in. liet ver
trek waren neergelaten en lieten maar
een gedempt licht doorde bedienden in
hun rood-damasten costuums liepen fluis
terend heen en weer alsof het de eerste
audiëntie was, die zij meemaakten. Twee
gendarmen in groot-tenue, met zweetende
berenmutsen op, wisselden nu en dan een
fluisterend woord. De pelgrims fluisterden
alles fluisterde.
Om* 1 uur was de audiëntie bepaald,
maar de Paus verschijnt nooit voor tweeën.
In dat uur bleven de bedienden op hun
roode beenen ronddraven, schikten hier
een weerbarstigen bezoeker in de rij, becri-
tiseerden de japonnen der dames en ver
zochten sommigen haar toilet met spelden
wat bij te werken
Het vertrek, waarin de pelgrim-schaar
zich bevond, was kort gezegd: van mar
mer. Een marmeren vloer, welke glom als
een kleurige ijsvlakte, ge el-marmeren wan
den, overwulfd door een g'oud gecaisson-
neerd plafond, een paar marmeren tafels
met gedraaide krulpooten, zooals in ieder
vorstelijk verblijf bij dozijnen worden aan
getroffen, ziedaar de kostbare „stoffee
ring" van deze wachtkamer.
De pelgrims waren van allerlei nationa
liteit, zelfs een paar -Chineezen. Voor dc
dames blijft de zwarte japon „tot de hals
gesloten" en een zwarte sluier streng
voorgeschrevende heeren mogen in fan
tasie-dracht verschijnen, waarschijnlijk om
dat deze zoo weinig fantastisch is. Niet
temin verwonderde het mij, hoe slordig
sommige heeren gekleed waren, met een
smoezelig slap boordje om en een vulpen
of potlood uit hun colbertje stekend. Ieder
een juicht de afschaffing van statierok en
witte das toe, maar van den anderen kant
is het Vaticaan geen slagerswinkel en een
beetje meer reverentie tegenover den Imo
gen gastheer zou niet kwaad gestaan heb
ben.
Vele bezoekers hadden rozenkransen en
medailles in hun hand, om door den Paus
gewijd te worden. Eén echtpaar was er,
dat wel een winkel in „devotionaliën" leek
de vrouw droeg evenveel rozenkransen als
een Belgische schoone armbanden, en de
man, bewaarde in een gescheurd grauw pa
pier een collectiewij waterbakjes. Tot
mijn groote verbazing bleken het Engel-
schen te zijn.
Een uur in zwoele stilte wachten,
duurt lang, en stil was het in het Vati
caan. Een sfeer alsof de geheele hofhou
ding was ingesluimerd. Vanaf mijn stand
plaats tusschen twee deuren had ik door
kijk in een lange, zonbeschenen gang. Een
Zwitser in zijn oranje-blauw-rood costuum
zat op de vensterbank de krant te lezen
een lectuur, welke hem, blijkbaar weinig in
teresseerde, want langzaam begon hij te
knikkebollen, op te schrikken en het
hoofd weer te neigen, de krant gleed op de
marmeren vloer en onze Zwitser in slaap
droomend misschien van de zilver-be-
suikercle bergen in de Heimat
Iedere deur, die in het vertrek open
ging zachte, met roode stof bekleede
deuren was een evenement, maar ten
slotte scheen de Paus werkelijk op komst
te zijn. Do karmozijnen dienaren kwamen
nogmaals de dames controleeren en eeni-
ge kamerheeren verschenen, in diplomaten-
costuum met struisveeren-steek.
Een teeken werd gegeven en allen vie
len op de knieën. Onverwacht nog kwam
de Paus binnen, wandelde kalm de rijen
pelgrims langs, ieder tot de handkus toe
latend. In het geheel geluidlooze van den
middag hoorde men de roode sandalen
kraken, wanneer de verschijning in witte
toga stil stond voor een pelgrim en'verder
ging, stil stond en verder ging.... De
Paus keek iederen pelgrim aan, wanneer
deze de Visschersring kuste, maar in zijn
grijze oogen lag iets peinzends en afwe
zigs. Ondanks de zeventiger jaren ziet de
II. Vader er krachtig uit, met een vol,
maar bleek gelaat.
Even kalm en rustig als hij gekomen
was, verdween de Paus met zijn gevolg en
onmiddellijk daarop konden ook de pel
grims de zaal verlaten. Do audiëntie was
geëindigd en nu kwamen de tongen
losLangs trappen en trappen daalden
wij de Vaticaansche Heuvel weer af, terug
naar het St.-Pieterpleiu, dat wit besche
nen in de zon te stbv-en lag. Wij gingen
daarom wat rust en schaduw zoeken in de
Vaticaansche tuinen.
Het Pauselijk park loopt heuvel-op
waarts en bestaat voor een deel uit bosch
en voor een ander deel uit perken in de
stijl van Le Nótre. Zonder overweldigend
te zijn, maakte het een echt mooien indruk.
Donkere lanen, waarachter in een blauw
verschiet de St. Pieter-koepel oprijst,
ruischende en bruisende fonteinen op ver
borgen hoekjes, een klein prieel met wit-
ijzeren stoeltjes op een uitzichtspunt, brok
stukken van antieke marmeren beelden
hier en daar, en als een idylle temidden
van wuivende palmen en klaterende fon
teintjes de villa, een wit Renaissance pa
leisje met fijn stuc-werk versierd.
Deze villa, het „Casino del Papa", is
door een onderaardsche gang met den
Damasus-hof in het Vaticaan verbonden,
waardoor de Paus zich, onder den straat,
welke tuin en paleizen scheidt, naar zijn
buiten begaf in het donker, als een
echte gevangene.
Op het hoogste punt van de beboschte
heuvel ligt de sterrewacht, in een paar
steen-oude vestingtorens van de Leonijn-
sche muur een muur welke Leo IV rond
om het Vaticaan bouwde ter beveiliging
tegen de Mooren. die in S57 St. Pieter
geplunderd hadden. Het geschenk van de
Fransche Katholieken, een nabootsing van
de kerk te Lourdcs, staat daarnaast en
hoort al heel weinig in de omgeving thuis.
Terwijl ik, puffend van de hitte daar rond
zwierf, kwam een gebogen mannetje op mij
af, en vroeg of ik de „aquile", de ai'enden,
wilde zien. De Paus heeft onlangs van
het Italiaansche keur-regiment der Bersag-
lieri een echtpaar arenden cadeau gehad,
een geschenk, waarover Z. H. zeide bui
tengewoon- verheugd te zijn, maar bij zich
zelf denkend: wat moet ik daarmee
doen1? In dit hoekje van den tuin zijn de
keizerlijke vogels opgesloten en zitten
zich in hun kooi den ganschelijken dag te
vervelen.
Leo XIII heeft tijdens zijn pontificaat
een nog lastiger geschenk ontvangen: een
leeuwen-paar. Het denkbeeld van de ge
vers was wel origineel; Leo beteekent im
mers leeuw. De leeuwenkuil is nog te zien,
in de buurt van de Zecca, het vroegere
Pauselijke en thans verwaarsloosde Munt-
gebouw.
Op die manier voortgaande zou het nog
origineeler zijn cn nog lastiger den tegen-
woordigen Paus dieren volgens zijn naam
te schenken.
Ik heb echter een stil vermoeden, dat in de
uitgestrekte gebouwen van het Vaticaan
al ratten (de familienaam van den Paus
is Ratti-ratten) genoeg huizen, zoodat een
geschenk overbodig wordt.
Na een wandeling door de bloemper
ken en een vriendelijk praatje met den
tuinman, die vertelde, dat bloembollen er
niet willen groeien, en Boskoopsche palm-
hanen al spoedig het levenslicht laten, ver
lieten wij de Vaticaansche tuinen, om ons
te begeven naar de uitgestrekte en langge
rekte Musea. De Musea zijn een toevallig
aanhangsel van liet Vaticaan de mees
te Pausen waren groote kunstliefhebbers
en heeft met liet leven en werken van
den Kerkdijken Staat niets uit te staan.
Een beschrijving van de pracht en rijk
dom, welke daar ten toon gespreid wordt
in zalen cn galerijen past daarom beter in
het bestek van een ander artike-l.
Om een overzicht te krijgen van de ge
heele Citta del Vaticano is een bestijging
van de St. Pieterskoepel de aangewezen
weg. Een vermoeiend en bar-heet karwei,
maar alle vermoeienis is vergeten, wan
neer dc tambour het bovenste puntje
is bereikt en het landschap van Latium-
tot aan de Apenijnen op de eene zijde en
de zeeduinen van Ostia op de andere zich
voor den verbaasden koepel-beklimmer
openvouwt.
Links ligt het eigenlijke Vaticaan, het
Paleis van den Paus, als een dobbel
steen oprijzend boven de kolonnades van
het St. Pieterplein, en daaraan vast ge
knoopt door het St. Damasus-plein loopen
de vleugels van het Museum uit, met ver
schillende binnenplaatsen. De kleinere ge
bouwen aan de stadzijde zijn de „flat"
voor de bedienden en hun huisgezinnen en
de kazerne der Zwitsers.N
Achter de Musea strekken zich de tui
nen uit tot op den top van den heuvel, die
tevens de. grens van den Kerkdijken Staat
vormt. De Citta gelijkt hier een middel-
eeuwsche vesting met torens en wallen
steil oprijzend boven het Hei-dal (Valle
del Inferno). De muur sluit de Staat her
metisch af tot de St. Pieter, waar de grens
getrokken is over de straten en pleinen
van Rome.
Op het grondgebied van den Paus be
vinden zich nog een vier of vijf sjofele
kerkjes, een eigen ziekenhuis met bet
klooster der Zusters van San Carlo, kazer
nes voor de Palatijnsche Garde en een
groot aantal dienstgebouwen.
De paleizen van Kerkelijk Bestuur zijn
echter bijna allen buiten de Staat gele
gen, maar vormen een exterritoriaal bezit
cn, zooals reeds opgemerkt, zelfs het St.
Pietersplein behoort volledig tot de Ita
liaansche Staat.
Toen de Paus gisteravond dus de St.-
Pieter uitkwam en onder de colonnades
werd rondgedragen, overschreed Hij de
giens en bevond zich in het buitenland
een feit, dat in de laatste eeuwen tot de
hooge zeldzaamheden behoorde.
DE HERSTELKWESTIE.
DE CONFERENTIE TE DEN HAAG?
België's instemming wordt verwacht.
Tusschen de diverse betrokken kansela
rijen worden op 'het oogenblik nog altijd
levendige onderhandelingen gevoerd no
pens de keuze der stad, waar de politieke
reparatieconferentie zal worden gehouden.
Naar het schijnt zijn Engeland, Frank
rijk, Duilschland en Japan het er over eens
geworden, om daarvoor Den Haag te kie
zen. Men hoopt hiervoor ook de instemming
van België te verkrijgen, dab momenteel
dienaangaande wordt gepolst.
Uit Londen meldt Reuter eveneens, dat
het waarschijnlijk is, dat inderdaad Den
Haag als plaats van bijeenkomst za-1 wor
den gekozen, aangezien, zooals men weet,
de Britsohc regeering niet langer vasthoudt
aan de keuze van Londen. Voor zoover
men voorts weet, blijft als datum voor de
vermoedelijke opening der conferentie den
Gen Augustus bepaald.
Naar uit Brussel gemeld wordt hebben
de vertegenwoordigers van-Engeland en
Frankrijk te Brussel gistermiddag afzon
derlijke bezoeken gebracht aan minister
Hymans. Zij verzochten hem aan de Belgi
sche regeering een verzoek over te brengen
tot aanvaarding van Den Haag als zetel
der regeeringsconferentie. De Belgische re
geering zal heden antwoorden, doch men
meent te weten, dat zij zich zal aansluiten
bij het voorstel ten gunste van Den Haag.
ENGELAND
Lord Lloyd's ontslag.
Als Hooge Commissaris va-n
Egypte.
De Britsche Hooge Commissaris van
Egypte lord Lloyd heeft ontslag aange
vraagd en verkregen. Dit ontslag is voor
Engeland een groote politieke sensatie. De
toestand wordt nog belangwekkender door
het feit, dat Koning Foead op het oogen
blik Engeland bezoekt. De zaak zal heden
in het Lagerhuis ter sprake komen.
De politieke medewerkers wijzen er op,
dat lord Lloyd ook met do conservatieve
regeering meeningsverschil had. In het ka
binet werd hij gesteund door Winston
Churchill. Chamberlain echter hield er niet
van dat lord Lloyd geneigd was om oorlogs
schepen te vragen als do zaak met staats-
mansbeleid kon afgedaan worden.
Het ontslag van lord Lloyd was in Egyp
te geen verrassing. Het blad „Alahran" is
van meening, dat zelfs al was de conserva
tieve regeering aan het bewind gebleven
men hem verzocht zou hebben af te tre
den. Heb blad voegt er aan toe. dat men
zich in Egypte vaak heeft afgevraagd, of
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Z. H. de Paus heeft gisteravond voor liet
eerst het Vaticaan verlaten en deel geno
men aan een processie.
Er bestaat alle kans, dat de conferentie
inzake de herstelbetalingen in den Haag
zal worden gehouden.
Geruchten omtrent onderhandelingen tus
schen Rusland en China.
BINNENLAND.
De verkiezing van Eerste Kamerladen.
(Laatste Berichten).
Te Tilburg is overleden de hoogeerw.
heer mgr. dr. B. Mutsaers. (Kerkn., 2de
blad).
De explosie-ramp te Veendam. (Gem.
Bericht-en, 3de blad).
Weer een bosch- en heidebrand op de
Veluwe. Gesticht door zwervers. (Gem. Be
richten, 3de blad).
Nieuwe gezichtspunten in de moordzaak
op den Oostzeedijk te Rotterdam? (Gem.
Berichten, 3de blad).
lord Lloyd wel de instructies zijner re gee
ring volgde en of hij niet een politiek op
eigen houtje voerde.
ROEMENIE
De Godsdienstwet in Roemenië.
De wet tot wijziging
aangenome n.
De R-oemeensche kamer heeft Dinsdag
avond een web aangenomen tot wijziging
van de godsdienstwet ten einde de groo-
tcre vrijheid van godsdienst, welke in
Transsylvanië wordt genoten tot het oude
koninkrijk uit te breiden.
De wpt heeft veel beroering onder de
Joden gebracht, die onder ólkaar verdeeld
zijn over de vraag of de grootere vrijheid,
welke aan de groepen van hun genootschap
wordt gegeven niet tot een uiteenvallen in
sectes zou leiden.
CHINA.
HET CONFLICT MET RUSLAND.
Onderhandelingen of niet?
China wil wel.
Wang, de" Chineeschc minister van Bui-
tenlandsche Zaken, verklaarde in een pers-
gesprek, dat China gaarne met de Sovjets
onderhandelingen zal openen cn bereid is,
het conflict over den Chinee:.chen Ooster
spoorweg te regelen. Hij wenscht in te gaan
op heb door Moskou ie kennen gegeven ver
langen om de kwesties in rechtstreeksche
onderhandelingen te regelen inplaats van
zich te bedienen van dc bemiddeling van
een derde partij. Do minister meent dat
de onderhandelingen te Moskou zouden kun
nen plaats hebben, liever dan te Charbin.
Hij koestert goede verwachtingen omtrent
de regeling der geschillen. Ten slotte zeide
Wang dat hij van Moskou een aanwijzing
tegemoet ziet aangaando de houding van
Busland ten aanzien van de te volgen pro
cedure, en mededeeling van den mogelijken
datum voor het openen van dc onderhan
delingen.
Nog geen onderhandelingen.
In tegenstelling tot andere berichten,
dat reeds besprekingen gaande zouden zijn
tusschen China en Rusland staat een be
richt, dat via Tokio uit Charbin gemeld
wordt, dat de Russische consul-generaal te
Charbin niet 31 andere Russen naar het
Mandsjoerijsche grensstation Mantsjoeli is
vertrokken en zich daar gisteravond op een
stoomboot naar Siberië heeft ingescheept.
Geweervuur aan 'd e grens.
Volgens een telegram uit Mandsjoerije
hebben Chineescho troepen schoten gelost
op vijf Russische vliegtuigen, die gister
ochtend vroeg boven Mantsjoeli koersten.
Later werden op verren afstand geweer
schoten gehoord, naar men aanneemt, van
de Chincesclie troepen afkomstig.
Een telegram uit Mantsjoeli aan het blad
„Nichinichi" meldt, dat dc Chineeschc en
Russische troepen geweerschoten wisselden,
toen zestien vliegtuigen der sovjets boven
de stad verschenen en een paniek ouder dc
inwoners veroorzaakten.
De actie der Witte Gardisten.
Naar heb Russische telegraaf agentschap
uit Chabarowsk meldt, zijn 16 Witte gar
disten, die over dc grens waren gekomen
en door de Russen gearresteerd zijn, ter
dood veroordeeld. Het vonnis is reeds vol
trokken.
Volgens dit bericht was vastgesteld, dat
