DONDERDAG 16 MEI 1929
No. 6173
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32 LEIDEN
at
G
ritiL»:
75
BUITENLAND
BINNENLAND
20ste Jaargang
3)e
ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
juico per postf2.95 per kwartaal
,t Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver-
jjgbaar tegen betaling van 50 et. per kwartaal, bij
3ruit/be taling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
Dit blad verschijnt eiken dag, uitgezonderd Zon- en Feestdagen II
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 - REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeclingen wordt
het dubbelo van het tarief berekend
Kleine advertentiën, van ten hoogsto 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50
t nummer bestaat uit drie bladen
ink
Een verkiezingsleus.
Iet is al weer cenige maanden gele
dat de leider der Roomsch-Katho-
kc fractie in de Tweede Kamer zich bij
opening van den R.-K. partijraad in
zen zin uitliet:
In sommige landen is het goed een
verkiezingsleus aan te heffen, maar in
ons land is dat niet noodig. Groote
staatkundige vraagstukken zijn hier
voorloopig niet aan de orde. Wij heb
ben hier geen twist over een monar
chaal of republikeinsch stelsel, over
algemeen kiesrecht of dergelijke. Van
daar dat wij hier niet met een verkie-
zingskreet voor den dag kumien ko
men.
stelling is voor betwisting heel erg
Er zijn
y uit
i
andere groote staatkundige
jesties, dan het algemeen kiesrecht en
regeeringsvorm".
Udus „Het, Handelsblad" van gister-
ad.
n dan wordt er verder wat gepraat
f, het bestaan van „andere groote
:undige vraagstukken",
ifjj willen de juistheid daarvan geens-
betwisten.
Jfaar met belangstelling hebben wij het
tikel verder gelezen, om 'ns te zien,
elke dan de verkiezingsleus kan zijn van
liberalen, van den Vrijheidsbond. En
het einde van het artikel werd onze
igstelling bevredigd.
Neen, mgr. Nolens' stelling, dat
geen groote staatkundige vraagstuk
ken onze aandacht 'vragen, is onjuist.
En ook de bewering, dat er dus geen
ruimte is voor een verkiezingsleuze.
Er is een leus denkbaar en reeds aan
geheven, die het doel voor ons volk
en onzen tijd zuiver stelt: voor na
tionale eenheid en internationale sa
menwerking.
Of dit de verkiezingsleus moet worden
a den Vrijheidsbond, welen wij niet.
het zou er dan een zijn, die algemeen
ïi worden gebruikt, één die niet zoo
él veel zegt.
De datum van 3 Juli nadert. En propa
nda wordt er gevoerd door verschil-
ïde partijen, om een zoo goed mogelijk
Dces aan de stembus te bereiken.
Dat onder de onzen niemand zich
rugtrekke van de taak der propaganda,
-rtoc hij zich door zijn gaven en ge-
Kktheid geroepen moet achten.
Alle Katholieke kiezers en kiezeressen
letcn op 3 Juli stemmen op de Katholieke
st! Dat is óók een verkiezingsleus,
or onze propagandisten!
DUITSCHLAND
Berlijn en Moskou.
In verband met de verkoeling in de be-
ekkingen, welke sinds eenigen tijd valt
te nemen tusschen Rusland en
uitschland, die elkander indertijd onder
in gemeenschappelijken druk van buiten
Rapallo vonden, mag men met eenige
'langstelling uitzien naar dc verdere ont-
ikkeling van de kwestie tusschen Moskou
Berlijn, ontstaan in verband met de
itsche protesten tegen Russische inmen-
ng in Duitschc aangelegenheden (zoo bijv.
•d rede van den Russischen minister van
tegen „het z.g. democratische
nitschland" en tegen den Berlijnschen
•ofdcommissaris van politie in verband
dc 1-Mei-viering). Over de rol van
®skou achter de coulissen bij dc Berlijn-
Mei-onlusten werd in het Duitschc
rotest gewezen, hoewel deze natuurlijk
e.n achtergrond vormen van dc ontstem
ds in Duitschland.
In de Duitschc pers worden verbitterde
Schouwingen erover gehouden, dat Sov-
t-Rusland blijkbaar weinig waarde meer
?cht aan dc vriendschap met Duitschland
dis dc Engelschc zakenlieden te Moskou
[aren (welk voorbeeld de Amerikanen zich
Mns gaan haasten na te volgen).
Tli. Wolff beëindigde dezer dagen een
"tikelwaarin hij erop wees hoe proble
matiek dc Duitsch-Russische betrekkingen
worden, met de woorden:
Een eerlijke verdragsverhouding met
Sovjet-Rusland zou nog steeds nuttig en
wenschelijk zijn. Wij moeten ons terugtrek
ken, wanneer alles slechts maskerade blijft.
OOSTENRIJK.
De communistische agitatie.
Een nieuwe centrale ontdekt.
De Weensche politie heeft opnieuw een
organisatie Aan HongaarSthc communisten
ontdekt, die met Moskou en vooral met
Bela Kun in verbinding stonden.
De organisatie ging zeer voorzichtig te
werk, o.a. werden steeds schuilnamen ge
bruikt. Een relatie met het sovjet-gezant
schap of dc handelsvertegenwoordiging tc
Weenen kon ook ditmaal niet bewezen
worden.
Tot nu toe zijn vier personen voorloopig
door de politie achter s-lot cn grendel ge
zet. Onder hen bevindt zich ook de leider
van het bureau voor de communistische pro
paganda in Hongarije te Weenen, een der
gevaarlijkste leden der communistische par
tij. Deze. heeft indertijd een belangrijke rol
gespeeld bij de communistische onlusten
in midden Duitschland. Zijn verbindingen
met Moskou liepen over Berlijn.
Hem was de organisatie der communisti
sche propaganda in Hongarije opgedragen.
Te Moskou zal binnenkort een vergade
ring 'van communistische leiders plaats
hebben, dio zich uitsluitend met dc revolu
tie in Hongarije zal bezig houden. Dc cen
trale commissie te Moskou hechtte er de
grootste waarde aan, dat de agenten van
Bela Kun, die zich in het geheim in Hon
garije ophouden, persoonlijk rapport over
den stand der communistische propaganda
in Hongarije zullen uitbrengen. De gearres
teerden hadden opdracht, om den weg vbor
de reis van deze agenten van Hongarije
naar Moskou gereed te maken.
ITALIË
DE REDE VAN MUSSOLINI,
's Pausen antwoord.
De Paus heeft weinig tijd verloren laten
gaan om te antwoorden op de passage -in
de rede van Mussolini over de opvoedings
kwestie. Bij het ontvangen van een deputa
tie van een der katholieke colleges ver
klaarde de Paus deze gelegenheid aan te
grijpen om over de religieuze opvoeding te
spreken, hoewel hij die gelegenheid in geen
geval had gezocht. Indien zooveel schat
ten van cultuur, beschaving en literatuur
bewaard zijn gebleven gedurende de zg.
donkere middeleeuwen, dan is dat, aldus
de Paus, te danken aan de Kerk, dio in de
meest barbaarsche tijden er in geslaagd is
kunst en literatuur te beschermen.
Van de vroegste tijden, aldus ging de
Paus verder, hebben christelijke ouders be-
giepen, dat het hun plicht was en ook hun
eigen belang, om van die schatten van
christelijke opvoeding welke dc Kerk te
hunner beschikking stelt, te profitecren.
Twee feiten van de grootste beteekenis
staan vast. Aan den eenen kant, dat de
Kerk zich als gids en opvoedster ter be
schikking stelt van de gezinnen cn ander
zijds, dat de ouders zich haasten om hun.
kinderen bij honderden en duizenden aan
de hoede van de Kerk toe te vertrouwen.
Deze twee feiten bewijzen, dat de taak
van do opvoeding bovenal en in do eerste
plaats toebehoort aan de Kerk en aan het
gezin.
De staat, zoo ging de Paus verder, kan
zeker niet en behoeft zich ook niet afzijdig
te houden van de opvoeding zijner onder
danen, doch zijn.taak is slechts te helpen,
waar het individu en het gezin zichzelf
niet kunnen helpen. Do staat is cr niet om
het gezin te doen verdwijnen; dat zou ab
surd zijn en tegen de natuur, want het gezin
gaat vooraf aan den staat. De slaat moet
dus slechts aanvullen, waar dat noodig is
en moet de heilige rechten der Kerk res
pecteeren.
BRITSCH-INDIE
Dreigende situatie te Bombay.
Gevochten tnssch on stakers
on politie.
Eenige duizenden stakers ie Bombay
verzamelden zich gisteren voor dc poorten
der spinnerijen en verlangden huil loon
over April, hetwelk dc werkgevers weiger
den tc betalen als de stakers den arbeid
niet hervatten. Er ontstonden vechtpartijen
met do politie, die door de stakers met
steenen werd gegooid, waarop een der po
litic-patrouilles het vuur opende. Hierdoor
werd evenwel niemand gewond, doch er
vielen verscheidene gewonden, doordat de
politie genoodzaakt was eenige charges met-
den gummistok uit tc voeren. Eenige groe
pen stakers wisten door te dringen tot de
fabrieksterreinen, waar zij opnieuw beta
ling van lnm loon eischten. Aut-o's met
Britscho troepen patrouilleeren door do
fabriekswijk, waar de situatie dreigend is.
Er zijn verscheidene personen gearresteerd.
AFRIKA.
De strijd in Marokko.
Twee overvallen.
In Marokko duren do gevechten, die te
gelijk met de militaire voorjaars-manoeu-
vres begonnen zijn, voort.
Volgens het laatste communiqué heeft
een bende van 300 man onverwacht een
Fransehen militairen post aangevallen.
Slechts met. veel moeite cn de hulp van
talrijke gevechtsvliegtuigen gelukte het
don aanval af te .slaan. Aan Frahsche zijde
zijn drie man gedood, terwijl de aanvallers
veertien dooden eir talrijke gewonden op
hel slagveld achterlieten.
Een tweede ovortal van een inboorlin-
gendorp, door een anderen omstandigen
stam ondernomen, werd eveneens afgesla
gen.
CHINA.
Opstandige beweging »'n het binnenland
van Mongolië.
In het binnenland van Mongolië is thans
een opstand tegen dc Nanking-rcgeering
uitgebroken, naar aanleiding van dc om
standigheid, dat de rcgccring geweigerd
heeft de zelfstandigheid van dit gebied te
erkennen. Zij heeft troepen aan dc Chi-
neesch-Mongoolschc grenzen samen ge
trokken. Dc opstandelingen hebben onder
leiding van roodc officieren dc stad Pynlo
bezet, waarbij dc bevelhebber der Xan-
kingtroepen, generaal Mynaoe, gevangen
genomen werd. De opstandelingen zijn van
plan ook een opstand in Kalgan uit te lok
ken. De bestrijding der beweging onder
vindt in zooverre moeilijkheden, dat het
zenden van troepen van Nanking uit naar
het binnenland van Mongolië groote in
spanning vergt.
MEXICO.
Een drankvehod ;n Mexico.
Met uitzondering van w ij n c n
bier.
President Portes Gil heeft zijn voorne
men aangekondigd om eventueel een ver
bodsbepaling in te dienen voor het ge
bruik van alle alcoholhoudende dranken,
met uitzondering van wijn en bier, wrelke
alleen aan volwassen personen van het
mannelijk geslacht zouden mogen worden
geschonken.
Er is een nationale anti-alcohol-commis-
sie, onder voorzitterschap van den minis
ter voor openbare gezondheid benoemd, die
20 Mei a.s. haar werkzaamheden in Mexico
zal beginnen.
TWEEDE KAMER.
Armenraden. De zaak-Vrijman,
Het wetsontwerp tot wijziging der Ar
menwet met de bedoeling om de samenstel
ling en werkwijze der Armenraden in ver
band met de opgedane ervaring op enkele
punten te wijzigen, heeft op zijn beurt
evenals den vorigen dag liet amendement-
Sannes op het wetsontwerp tot wijziging
der Ouderdomswet ten voordeele van de
echtscheiding aanleiding gegeven lot een
tijdelijke Coalitieherstel.
De heer Vos van den Vrijheidsbond be
proefde in de Armenraden ccn overwegen
de positie te bezorgen aan de overheids-
armenzorg, zulks geheel in strijd met dc
traditie en opvatting in ons1 land, waar
steeds de voorkeur is gegeven aan dc ker
kelijke en particuliere liefdadigheid. Hij
kwam met een amendement om het moge
lijk te maken dat dc burgcrlijko Armbestu
ren ten hoogste de helft der bestuurszetels
in de Armenraden zouden kunnen bezetten
in plaats van ten hoogste een derde dier
zetels. En dat amendement kreeg alle stem
men van alle Linkschc leden, terwijl alle
Rechtsche leden tegen waren.
Daarna was aan de orde het bekende ge-
val-Vrijman, waarbij opnieuw op buitenge-
woonkrachtige gronden door gezaghebbende
leden werd aangetoond, dat de heer Vrij
man liet ongelukkige slachtoffer werd van
practijken, die zoo algemeen waren, dat ze
zelfs als geoorloofd werden beschouwd.
De commissie door dc Kamer inge
steld had in haar geheel als haar oor
deel uitgesproken, „dat dc rcgcering bij het
beantwoorden van de vraag, welke houding
zij moet aannemen ten aanzien van door
adressant, ten behoeve van den staat, ge
sloten leeningen, in ruime mate met over
wegingen van billijkheid rekene". Een des
betreffende toezegging liceft de regeering
gedaan, waarop deze conclusie er zonder
hoofdelijke stemming is doorgegaan. Do
meerderheid der commissie (van welk drie
tal overigens alleen mej. Groenewcg aan
wezig was) had bovendien van de Kamer
de uitspraak gevraagd, dat „het aan adres
sant verleende ontslag behoort te worden
gewijzigd in een eervol ontslag". Ofschoon
deze meerderheïdsconclusie niet slechts be
streden is door minister De Geer, maar ook
door dc minderheid der commissie (de hoe
ren Tilanus en Beumer) mitsgaders door
do liecren Van Gijn en Schaper; ofschoon
de minister heeft laten doorschemeren, dat
zoodanige uitspraak vermoedelijk geen en-
kol gevolg zou hebben, aangezien hij betwij
felde, of de Kanier moreel bevoegd was,
dergelijken aandrang te oefenen op de re-
gocring, die voor dc administratie verant
woordelijk is; ofschoon ten slotte de minis
ter de conesquentie vreesde van een uit
spraak, die den waan zou kunnen voeden,
dat- valsche declaraties niet zoo erg gevon
den worden, is deze mecrdcrheidsconclusic
er met 43 tegen 28 stemmen doorgegaan. Te
gen stomden alle liberalen cn antirevolu
tionairen, eenige christelijk-historischen, do
katholieken Van Vuuren, Van 8asse van
Yssclt cn Ruys de Beerenbrouck, mitsga
ders dc heeren Lingbeck, Kersten en Scha
per.
Minder bezwaar had dc minister tegen
een motie-VanScliailc, waarin „een billijke
genoegdoening" voor den heer Vrijman ge
vraagd werd, met het oog op zijn langduri-
gepreventieve hechtenis enz., mits (aldus
jhr. Dc Geer) die genoegdoening zou be
staan in een storting welke ook weduwen-
pensioen verzekert, als de heer Vrijman
vóór zijn 05ste levensjaar mocht overlijden
Zoo zal die motie dus wel worden uitge
voerd. Met 48 tegen 23 stemmen is zij aan
genomen.
VERKIEZING LID EERSTE KAMER.
De opvolger van Jhr. Verheijen.
Een novum in de zitting van het
Centraal Stembureau.
Do voorzitter van het Centraal Stembu
reau voor de verkiezing van de leden der
Eerste Kamer had tegen gistermiddag 4
uur een voor dc kiezers toegankelijke zit
ting van dat stembureau uitgeschreven,
in welke zitting voorzien moest worden in
de vacature, ontstaan door-het overlijden
van het lid der Eerste Kamer, Jhr. F. X. A.
Verheijen.
Hel Centraal Stembureau bleef echter
tot bij halfzes in geheime vergadering bij
een, waarna in openbare vergadering werd
medegedeeld, dat tot lid der Eerste Ka
mer is benoemd verklaard dc heer Ch. A.
J. Frencken te Oosterhout (N.-B.).
Xaar vernomen wordt, was dc langduri
ge geheime zitting een gevolg van een ver
schil van gevoelen, dat in den boezem van
het Centraal Stembureau was ontstaan,
omtrent dc vraag, wie als de eigenlijke
opvolger van Jhr. Verheyen moest worden
beschouwd, óf het Tweede Kamerlid inr. v.
Sasse van Ysselt óf de heer Frencken.
Do heer van Ysselt was destijds tot lid
der Eerste Kamer benoemd verklaard, maar
had voor de benoeming bedankt. De kwes
tie ging er nu om, of de lieer van Ysselt
bij een volgende vacature wederom geacht
moest worden voor een benoeming in aan
merking tc komen, welke mogelijkheid, zoo
als men weet, bij de Tweede Kamer be
staat.
Het Centraal Stembureau heeft blijkens
zijn beslissing deze vraag ten aanzien van
dc Eerste Kamer in ontkennenden zin be
antwoord.
Naar verluidt zou het nieuw benoemde
Eerste Kamerlid Ch. A. J. Frencken voor
dez2 benoeming bedanken wegens drukke
werkzaamheden als lid van Gcd. Staten
van Noord-Brabant, waarna dan als opvol
ger de heer van Best in aanmerking zou
komen. Zooals men weet, verblijft deze
laatste echter buitenslands, zoodat ook hij
vermoedelijk niet in aanmerking zal wen-
schen te komen.
VIJFTIENDE WEST-FRIESCHE
LANDDAG.
De oplossing van het Romeinsche
vraagstuk.
Onder enorme belangstelling werd Dins
dag tc Lutjebroek dc vijftiende West-Fric-
scho Landdag gehouden. Van heinde cn
verre waren do Katholieke West-Friezen
naar Lutjcbroek getogen, de bakermat van
Pieter Jong, om hun hart uit te jubelen
over het groote feit: do oplossing der Ro-
meinscho kwestie. In zijn openingswoord
dccldo do voorzitter, burgemeester Com
mandeur, mede, dat de eerste spreker dr.
Mollcr niet aanwezig kon zijn. Tevens was
bericht van verhindering binnen gekomen
van liet Tweede Kamerlid v. d. Bilt.
Inmiddels waren de lioogc gasten van
den Landdag Z.E x c. Mgr. S ch oppa
cn Z. D. H. Mgr. Aengcncnt aange
komen.
Voorafgegaan door een tiental Zouaven,
welko voor deze gelegenheid weer in hun
Zouavcnuniform gekleed waren, werden zij
met een overweldigende ovatio ontvangen.
Door Deken P. Huibcrts werden bcido
hoogwaurdigheidsbekleeders toegesproken
en verzekerd van de trouw cn aanhanke
lijkheid van dc R. K. West-Friezen aan
den H. Stoel. Daarna betrad pater Borro-
maeus de Greevc O.F.M. het spreekge
stoelte.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Het antwoord van den Paus op de rede
van Mussolini.
Vreeselijke ontploffingsramp in een zie
kenhuis te Cleveland in Ohio. Aantal doo
den op 95 geschat. (Buitenl. Berichten en
Telegrammen).
De „Graf Zeppelin" hedenmorgen ge
start voor den tocht over den Oceaan.
(Luchtv. en Telegrammen).
BINNENLAND.
Gift van Z.H. den Paus voor de Zouaven.
(lste blad).
Een verkiezing van een iid voor de Eer
ste Kamer, (lste blad).
De Consecratie van de kapel van het St.
Bonifacius-Missiehuis te Hoorn. (Kerkn.,
2de blad).
OMGEVING.
In een vergadering van den gemeente
raad van Noordwijk is de overleden bur
gemeester herdacht. (3c blad).
We zijn hier samengekomen, aldus spr„
omdat 'hel Luljebroek moest zijn. Lutje-
broek dat zijn aaudeel leverde van dc
4000 Hollandsche Zouaven, Lutjebroek, de
bakermat van Pieter Jong. Hier, waar 't
standbeeld staat van den stocren strijder
voor den Paus.
Spr. richtte zich dan lot den Bisschop.
We zouden U.D.H. hier niet gaarne heb
ben gemist. Voelen met den Paus is voelen
niet den Bisschop. Hel spert den spr. dat
hij ter vergadering een ui'.cenzcliing dient
io geven van de. Ronichische quae:.tie. Wij
willen u zooveel mogelijk cone do. o op
somming besparen, maar we v.-illcn uitsp e-
ken v.at dc couranten oir, hebben verteld,
wc willen uitvieren ons enthousiasme, wij
willen de klaroenen van onze geestdrift
steken onder de stralen ;n de schitterende
Zonne.
Do feiten der geschiedenis werden ge
memoreerd, feiten tlic ons doei zivi do
vergankelijkheid der aardscho tronen --
de vastheid van Petrus Stoel op dc rots.
Wij hebben van Dr. Schaepman dc liefde
tot den Paus geleerd. De jjapenhaat nam
het geld terug van den gezantscbapspost
te Rome. Wij zullen met het Goud van
onze Liefde betalen.
In z'n tweede gedeelte begint do begaaf
de redenaar met tc zeggen, dat dc ka
nonnen te Rome hebben gebulderd. Was
dat dan een feest van zulk ccn importan
tie De Paus weer Souvcrein. De klokken
hebben gebeierd over onze lage landen.
De Te Deums zijn opgestegen in onze ker
ken.
De Paus weer Souvcrein. Wat beteekent
dit? Do Paus weer vrij! Wat deze vrijheid
des Pausen beteekent, schetst spreker ver
volgens.
Gij, Zouaven, beleeft het gelukkig
oogenblik dat gc dc overwinning kunt vie
ren, dat uw kreet Viva el Papa-Re wordt
overgenomen in gloeiende geestdrift door
heel do wereld.
Hot „Viva Papa-Re dat gc sl rijdende
hebt uitgeroepen, het Viva cl PapaRc", dat
Pieter Jong stervend-uitriep, in den naam
des Vaders, van den Witten Paus te
Rome, dio nu de witte vlag van vrede laat
waaien over de wereld niet als de witto
vlag van do Porte Pia de witte vlag
van vrede. De witto Paus stuurt den. trein
met levensmiddelen naar Rusland, dat ccn
standbeeld oprichtte voor Judas; de witte
Paus, voor wien dc Turken een standbeeld
hebben opgericht.
„Viva cl Papa-Re".
Een donderend applaus barstte los. On
der leiding van Evcrt Konig werd een
feest-cantatc gezongen.
Z. D. H. Mgr. Aengenent nam het woord,
bedankte het Landdagbcstuur, bedankte
het stoere Westfriczenvolk voor zijn' trouw
aan den Paus en het Kerkelijk gezag
deed do mcdcdeeling dat Z. II. «Ie Paus
3000 gulden had geschonken aun het Zou-
avenfonds; dankte ook den pauselijken
Internuntius en tenslotte dankte I). II.
ook namens den Internuntius voor de lief
de van Holland en vooral Westfriesland
voor den Paus.
Na liet einde zijner rede gaf Mgr. dc
geknielde menigte zijn bisschoppelijke!!
zegen.
Door den pastoor van Lutjcbroek werd
een kort dankwoord gesproken aan allen,
die hadden medegewerkt om «lezen Ka
tholieken Landdag zoo schitterend
doen slagen.
Na afloop celebreerde Mgr. Aengenent
een kort Lof in dc parochiekerk, waar als
diaken fungeerde deken Huibcrts, als sub
diaken deken Jonkbloed, waanui de bis
schop zegenend de Ice I