DE BRAND IN HET PALEIS VOOR
VOLKSVLIJT TE AMSTERDAM
BUITENL. BERICHTEN
Ned. Oost-Indië
Nadere bijzonderheden.
Nadat eenigc gevaarlijke obstakels, van
de resten van het verwoeste Paleis voor
Volksvlijt, die no- overeind waren blij
ven staan, door de brandweer waren neer
gehaald, werd om twee uur gistermiddag
het tramverkeer weer langs het Frederiks-
ple!n hersteld. Hierdoor was de ergste
hindernis, die deze ongekende brand had
veroorzaakt, opgehevon.
Ondanks de gevaarlijke momenten,, die
zich tijdens de blussching voordeden, had
den gelukkig geen ongevallen van betee-
kenis plaats. Een brandwacht, die door
eon stuk vallend hout op het hoofd werd
getroffen, werd naar het Binnengasthuis
vervoerd; Na verbonden te zijn, kon hij
naar huis gaan. Gedurende den geheelen
nacht en ook gisteren op den dag waren
auto-brancards ter plaatse met hot oog op
eventueele ongevallen.
Drs. Bronkuian en Kinderman van den
Geneeskundigen Dienst hadden hier de
leiding.
De brandweer bleef den geheelen dag
met een groot, aantal stralen cle smeulende
puinhoopen besproeien.
Van de zijde van het publiek' nam de
belangstelling met heb uur toe.
De portretten der „schoonheids
koninginnen" verbrand.
Het Bestuur van de Vereeniging „Wel
dadigheid" welke de verkiezing van ..Miss
Amsterdam" heeft georganiseerd, deelt
mede. dat naar aanleiding van den gewel
digen brand, welke het Paleis voor Volks
vlijt heeft verwoest, deze verkiezing voor-
loopig is uitgesteld.
Er stonden tien feestavonden op het
programma, welke aan de verkiezing van
„Miss Amsterdam'' in het Paleis voor
Volksvlijt zouden vooraf gaan. Daar komt
nog bij, dat alle ingezonden foto's der
candidaat-schoonheidskoninginnen in vlam
men zijn opgegaan.
De geschiedenis van het gebouw.
Het „Paleis voor Volksvlijt" is gesticht
door de Vereeniging voor Volksvlijt voor
het houden van tentoonstellingen tot be
vordering van kunst en nijverheid. De
geschiedenis van dit imposante gebouw is
één lijdensgeschiedenis geweest.
Zoodra de plannen rijp genoeg waren
werd aan B. en W. van Amsterdam op 14
April 1853 het verzoek gericht te mogen
beschikken over een terrein bij de Utrecht-
schepoort met het bijgelegen Drilveld.
Dit verzoek werd door B. en W. niet
gunstig opgenomen. De vereeniging liet
het hier niet bij zitten en riep de bescher
ming in van Koning Willem III. Door
diens hooge bemiddeling gelukte het op
15 Maart 1855 de beschikking over het ter
rein te verkrijgen.
Een kapitaal van zes ton tot een mil-
Iioen zou noodig zijn voor den bouw. De
insohvijving voor dit kapitaal werd open
gesteld van 7 tot 9 Juni 1856 in aandeelen
van 200 van welke er jaarlijks honderd
zouden uitloten met 250.
Voor het ontwerp van het gebouw werd
een prijsvraag uitgeschreven met het ge
volg dat er tien antwoorden inkwamen,
waarvan niet één de bekroning waardig
werd gekeurd.
Men besloot toen het ontwerp op te dra
gen aan der. heer 0. Outshoorn, die met
Dr. S. Bleekrode werd uitgezonden om de
groote tentoonstellingsgebouwen in Euro
pa te bezoeken.
Eerst 10 Augustus 1858 werd het terrein
door de gemeente afgestaan en werd het
bestek voor de fundeeringswerken open
baar gemaakt, welk werk gegund werd
aan den aannemer K. Vermaes.
Behalve den aanvang van dit groote
werk, welke feestelijk zou geschieden,
wachtte Amsterdam nog een groot feest,
n.l. de achttiende verjaardag van wijlen
Z. K. H. den Kroonprins der Nederlan
den. dat plaats vond den 7en September
1858.'
De directie had juist dezen dag bepaald
voor het begin der werkzaamheden om
dat zij er hoogen prijs op stelde dat Z. M.
de Koning en de Koninklijke Prinsen
erbij tegenwoordig zouden zijn. Op dien
gewichtigen dag werd de eerste paal ge
slagen, waarbij de Kroonprins zelf aan
het touw trok.
In October 1858 meenden de directeu
ren dat het gebouw in 1860 gereed zou zijn
voor het houden van een reeds tweemaal
uitgestelde tentoonstelling.
De directie had zich echter vergist want
door allerlei tegenslagen kon de boven
bouw eerst worden aanbesteed in Maart
1859.
Aan de heeren van Heel en Holtzman
te Amsterdam werd het werk gegund voor
616.000.
Door allerlei vertraging in de afleve
ring van het gegoten ijzerwerk door de En-
gelsche fabrikanten duurde de bovenbouw
ook veel langer dan men oorspronkelijk
had gedacht. Ook de kostenberekening
viel tegen. In ronde cijfers bedroeg deze:
- voor de fundeering 170.000, voor den bo
venbouw 650.000, voor schilderwerk en
andere werken niet in het bestek opgeno
men 180.000, samen 1.000.000. Deze uit
gaven werd vermeerderd met. 340.000.
Een hypotheek werd op het gebouw ge
legd van 500.000. Voor het gebouw wer
den o.m. gebruikt 2000 he-imasten, gegoten
ijzer 2.529.400 K.G., gesmeed ijzer 81.100
K.G., getrokken ijzer 262.750 K.G., plaatr
ijzer 113.270 K.G., en gegalvaniseerd ijzer
66.990 K.G.
Het gebouw besloeg een oppervlakte
van G750 vierkante meter.
Eindelijk op 16 Augustus 1864 werd het
Paleis voor Volksvlijt plechtig geopend
met een rede door wijlen dr. S. Sarphati,
de ziel van de directie, in tegenwoordig
heid van Z. K. H. den Kroonprins en tal
rijke hooggeplaatste personen. In deze
rede werd er aan herinnerd dat de ver
vaardiging van den fraaien koepel werd
opgedragen aan de firma Kruseman Bake
te Utrecht, de boogramen kwamen uit de
fabriek van Van Enthoven in Den Haag,
en cle kleine koepels uit de fabriek van
Schretlen en Oo te Leiden.
Reeds op 22 Augustus, dus nog geen
week na de opening, werd een vergadering
van aandeelhouders gehouden, waarin Dr.
Sarphati mededeelde dat deze vergadering
was bijeengeroepen, omdat er gebrek was
aan geld. Een leening van 800.000 werd
gesloten. Dit was het begin van een zeer
lange lijdensgeschiedenis. Allereerst werd
de gelegenheid geopend lid te worden van
liet Paleis voor Volksvlijt. Dit was reeds
een tegenslag, want nog geen 2000 perso
nen gaven zich op. Een zware slag trof
het bestuur door het. overlijden van Dr.
Sarphati op 23 Juni 1866. Niet alleen
toch was hij de eigenlijke stichter van het
gebouw, maar ook de man die met hart
en ziel de exploitatie volgde.
Reeds op 20 November 1866 was het
noodig een commissie te benoemen tot on
derzoek naar den toestand van de Maat
schappij. Uit de voorstellen van deze com
missie is voortgekomen de welbekende
loterij-leening bestaande uit 100.000 loten
ad 10.nominaal. Door deze leening
was het. bestuur bij machte baar loopende
schulden te kwijten en eenige verbeterin
gen aan te brengen, welke hoog noodig
waren.
We zirllen hier niet op den voet volgen
alle financieelc transacties die de onder
neming heeft gedaan maar er slechts aan
herinneren, dat een tweede geldleening
,van een millioen gulden werd aangegaan
van 400.000 aandeelen ad 2.50, de beken
de Paleis-lootjes.
In 1869 werd de heer J. E. de Vries als
directeur benoemd, die al het mogelijke
deed om het .Paleis" aantrekkelijk te ma
ken. Hij heeft het plan uitgevoerd om in
het Paleis een tooneelzaal te maken voor
het geven van balletten, opera's, enz..
Deze eerste verbouwing kwam in 1870
gereed.
De heer de Vries peinsde steeds op ver
beteringen. Hij liet echter in den tuin een
gasfabriek bouwen, om daar petroleumgas
te stoken, hetgeen met koclgas gemengd,
menggas werd genoemd. Onder zijn be
heer kwam ook het eens zoo beroemde
orgel dat gebouwd werd door den heer
Aristide Cavaillé Coll te Parijs, tot stand.
In 1S81 werd om aan geld te komen, een
gedeelte van den tuin verkocht aan de
Galerij-Maatschappij. Deze grond bracht
na aftrek van alle kosten 547.158 op.
Ook nadien ging het met het Paleis
voor Volksvlijt financieel niet goed.
In 1893 werd besloten tot het bouwen
van een café in de Noord-Oostelijke bijzaal
bekend geworden als het Paleis-café. Reeds
vroeger was in een andere zaal een rol-
schaatsenbaan, een markthal en een lo
kaal voor publieke verkoopingen geweest.
Na den brand in den Stadsschouwburg
heeft ook het Nederlandsch Tooneel in het
Paleis gespeeld.
In 1894 werd de oude schouwburgzaal
naar de plannen van den heer Roemer
verbouwd. De verwachtingen van deze
nieuwe schouwburgzaal brachten nieuwe
teleurstellingen.
Het volgend jaar werd een' einde ge
maakt aan de concerten, die meer kostten
dan ze qpbrachten. Men meende daardoor
de handen vrijer te krijgen voor het ver
huren der lokaliteiten. Zoo werd in 1896
de groote ^oncertzaal verhuurd aan een
comloinatie, die er een rijwielschool in
richtte.
Eenige jaren heeft deze bestaan. Veel
tentoonstellingen van allerlei aard zijn er
gehouden.
In 1920 is wederqm een groote verbou
wing tot stand gebracht door dc architec
ten-firma Heineke en Kuipers. Het kost
bare orgel dat door de vocht geheel on
bruikbaar was geworden, is gesloopt en
overgebracht naar Haarlem. De vroegere
concertzaal verdween en maakte plaats
voor een tentoonstellingszaal.
Een tweede galerij werd onder de be
staande ingebouwd, waardoor nog meer
tentoonstellingsruimte werd verkregen.
Een groot aantal tentoonstellingen, be
langrijke en minder belangrijke zijn in
de,ze nieuwe zaal gehouden.
Tot bloei hebben zij de onderneming,
die altijd gebukt ging onder groote finan-
cieele lasten nooit gebracht. En thans is
het einde gekomen.
Sic transit
ONGELUKKEN.
NA DE TREINRAMP BIJ HALLE.
Gistermorgen is een der gewonde Bel
gische postbeambten, die bij de spoorweg
ramp te Halle gewond' werd, overleden. In
totaal zijn thans negen Belgische postbe
ambten om het leven gekomen.
Naar de verantwoordelijkheid voor de
botsing wordt thans van verschillende zij
den een onderzoek ingesteld. Opgemerkt
wordt, dat de signalen zich in niet al te
besten toestand bevonden en dat herhaal
delijk in rapporten is gewezen op een
.verkeerden stand der signalen. De schuld
INGEZONDEN MEDEDEELING
van den gearresteerden machinist van
den Parijschen trein, staat dus nog geens
zins vast. Gistermorgen was het verkeer
op de lijnen weer normaal.
Het verhaal doet thans de ronde van
het heldhaftig gedrag van den rector van
het St. Stanislasgesticht te Bergen, pater
Devroye S.J. Deze lag met beide beenen
verpletterd onder een tweede klassewagen,
toen de redders hem hulp wilden bieden.
Hij wees eqhter onmiddellijke hulp af met
verwijzing naar de slachtoffers die hij
zwaarder gewond meende te zijn dan hij
zelf. Houd u mer mij niet bezig zeide hij
en help eerst diegenen, die er slechter
aan toe zijn dan ik.
Pater rector was nochtans zwaar ge
wond. Hij doorstond evenwel met heldhaf
tigheid de pijnen tot de meest naburige
HAARLEMMERSTRAAT
slachtoffers geholpen waren. 'Hij werd
naar het ziekenhuis van Linthout te Brus
sel overgebracht. Uit radiologisch onder
zoek bleek, dat do beenen op meerdere
plaatsen gebroken zijn.
Naari blijkt, bevond zich de Italiaan-
sche oud-minister Nitti in den trein. Hij
werd evenwel niet gewond en zette zijn
reis voort.
DE „PARIS" GESTRAND.
Ten Zuiden van Plymouth.
Het Franschc s.s. „Paris" is in den
dichten mist ter hoogte van den vuurto
ren Eddystone (ten Z. van Plymouth) ge
strand.
De vParis" is een schip van 34.500 ton
van de Compagnie Générale Transatlan-
tique. Het schip, dat thans onderweg was
van Hê,vre naar New York,, ha,d op de
jongste thuisreis reeds pech gehad. In den
nacht van 6 April liep het op een zand
bank bij New York en het duurde gerui-
men tijd eer het de reis kon voortzetten.
Kolendampvergiftiging.
2 d o o d e n.
Toen de kapitein van het motorschip
„Geheimrat Löffler", dat aan het onderzoe-
kiugsinstituut van het eiland Riems be
hoort, gistermorgen vroeg het logies der
bemanning betrad, vond hij twee man dei-
equipage levenloos in hun kooi liggen.
Een ijlings ontboden arts kon nog slechts
den dood constateeren, die door kolen
dampvergiftiging was veroorzaakt.
Ernstige ethérontploffing.
Vele gè wonden.
Door de ontploffing van een uit groote
hoeveelheden ether bestaande lading van
een^yr&chtauto werden gisteren in het sta
tionskwartier te München drie mannen en
een Vrouw zwaar en meerdere personen
licht gewond.
De ether werd in gróote glazen ballons
getransporteerd. De oorzaak der ontplof
fing is nog niet opgehelderd.
Uit de etherlading sloegen haast huizen-
hooge vlammen op cn bijna op hetzelfde
oogenblik stonden de kleeren van vier per
sonen, die zich toevallig in de nabijheid
van den wagen bevonden, in vlammen.
Door de tegenwoordigheid van geest van
menschen uit het publiek werden de getrof
fenen, die in panischen schrik wegliepen,
voor erger bewaard. Zij werden op den
grond getrokken en het vuur aan hun klee
ren werd gedoofd.
Intusschen had de brandende ether de
benzinetank van den auto aangetast, die
eveneens explodeerde.
Door den luchtdruk werden de venster
ruiten van het huis, waarvóór het ongeluk
geschiedde, vier groote vensters van een
nabij gelegen café en de café-meubileering
ten deele vernield. De chauffeur van den
vrachtauto kreeg zware verwondingen. De
brandende resten van den auto werden
daarna door de brandweer in korten tijd
gedoofd.
Kruitmagazijn te Tiflis in de lucht gevlogen
Volgens berichten uit Moskou is te Ti
flis een kruitmagazijn in de lucht gevlo
gen, ten gevolgo waarvan een soldaat en
vier arbeiders werden gedood en een per
soon zwaar gewond werd. Tot ver in den
omtrek sprengen de vensterruiten.
Mijnongeval in Duitschland.
In de mijn Sophia Jakoba, te Hückel-
hoven, district Aken, bij de grens, werd
een mijnwerker onder afvallend gesteente
gedood, en een andere mijnwerker door
een kolenwagentje doodgedrukt.
Groote overstroomingen in het Zuiden
van Rusland.
Naar uit Moskou gemeld wordt, is bij
Charkof de Dnjepr buiten zijne oevers ge
treden. Een deel der-stad is overstroomd.
In het district Dnjepropetrofsk heeft de
overstrooming groote verwoestingen aan
gericht. In de onder water staande dorpen
zijn vele huizen verwoest.
EEN PROCES NAAR AANLEIDING
VAN THERESE NEUMANN.
Therese Neumann, de bekende gestig-
mat'seerde te Konnersreuth., is naar wij
in de Frankf. Ztg.' lezen aanleiding ge
worden tot een proces tusschen een harer
biografen von Lama en dr. Aigner. Laatst
genoemde had als deskundige verklaard,
dat von Lama's mededeelingen omtrent
de verschijnselen bij Therese Neumann
misleidend moesten werken en tot geeste
lijke en moreele defecten waren terug te
brengen. Voor het gerecht zeide dr. x\ig-
ner, dat hij indertijd uitdrukkelijk had
verklaard, dat er z. i. van opzettelijk be
drog bij Therese en de Kerk ge^n sprake
was. \£on Lama zou onwaarheden over
deze aangelegenheid hebben verspreid.
De medicus dr. Seidl, uit Waldsassen,
deelde mede, dat de bloedende stigmata
geen wonden in chirurgischen zin waren.
Voedselopneming was tijdens den obser-
vatietijd volkomen uitgesloten geweest.
Medisch en natuurwetenschappelijk zou
het verschijnsel-Konnersreuth niet te ver
klaren zijn. Intusschen stonden er wel on
juistheden in de brochure van von Lama.
Prof. dr. Ewald, hoogleeraar te Erlan
gen, was van meening. dat hier echte
stigmatisatie in het spel was. Over de
vrang der voedselopneming kon hij zich
niet uitlaten, omdat hij niet over genoeg
zame gegevens beschikte. De uitspraak
zal later volgen.
De pokkengevallen In Engeland.
Geen verdere uitbreiding te
Londen.
Woensdagmiddag deed Chamberlain in
het Lagerhuis officieel mededeeling van
het besluit der Fransche regeering, den
maatregel in zake inenting tegen pokken
van reizigers uit Engeland op te schorten.
Er wordt op gewezen, dat. er geen spra
ke is van een pokken-epidemie in Enge
land. De periode gedurende welke de op
varenden van het besmette schip de „Tus-
cania" gevaar konden opleveren is voor
bij; twaalf der opvarenden zijn in een
ziekenhuis in observatie. Sedert vorige
week Vrijdag zijn er te Londen geen nieu
we pokkengevallen geconstateerd. In to
taal bedraagt het aantal lijders in de Lon-
densche ziekenhuizen op het oogenblik
202 met inbegrip van de gevallen, afkom
stig van de „Tuscama".
Over het algemeen zijn de protesten
'tegen het Fransche decreet niet hefaB
weest, hoewel de eisch, dat de vacciiB—
bewijzen niet meer dan twee maanderPEI
mochten zijn, van medisch standpunt
komen onverdedigbaar werd genoemd,
voorstanders in Engeland van verpik -
vaccinatie erkennen, dat een land,
deze bescherming tegen de gevree
ziekte wel bestaat, het recht heeft,
lighcidsinaatregelen te nemen, maar g*
enkel blad geeft toe, dat daartoe in
onderhavige geval aanleiding bestoi
Dat het Engelscho toeristenverkeer
Frankrijk door den vaccinatie-e:sch
stig zou lijden, is niet aan twijfel cï
hevig. Hierin wordt dan ook de reden
zien van het besluit van minister
cheur, het decreet op te schorten.
Ook in Frankrijk heeft zich thans
geval van pokken voorgedaan.
Een jonge Engelsche, die twaalf daf
geleden met de „Tuscania" uit Borat
was aangekomen en in Marseille aan la
is gegaan, bevindt zich sedert acht dag
te Parijs in een ziekenhuis, waar bij ha
pokken zijn geconstateerd.
Broodschaarschte In Siberië.
Inkrimping dér rantsoene
In het kustgebied van het Verre 0(
ten der Sovjet-unie is, naar uit Moski
wordt gemeld, de graanvoorzieniug in
zeer critiek stadium gekomen.' In verbal
met don bestaanden noodtoestand ver!
ten de arbeiders, die bij het houttranspo
te werk zijn gesteld, reeds de woude
waardoor de houtuitvoer niet in vollen oi
vang kan worden afgewikkeld.
Naar gebleken is, is het vrijwel onm
gelijk de geheime grantransporten
boeren aan de particuliere handelaars, d
hoogere prijzen dan den staat betalen,
verhinderen. In de streek van Nikols
Oesoerisk zijn drie beambten van de G
peoe. die een dergelijk transport ontde!
ten, vermoord. Hoewel de broodrantso
neering in dit gebied reeds een maand
leden is ingevoerd, zijn do queues voor i
bakkerijen nog altijd niet verdwenen
herhaaldelijk spelen zich opgewonden t»
neelen af.
Overigens zijn de rantsoenen reeds
de eerste maand verminderd en w<
arbeiders van 800 tot 600, voor geëmpl
yeerden van 500 tot 400 en voor hun
milieleden van 400 tot 200 gram per da
Ook in een deel van Midden-Siberië
de toestand voor de bevolking wanhopig.
Daardoor ontstaat ook in het leger, d
grootendeels uit boerenzoons bestaat,
ontevreden' stemming.
Roofoverval met machinegeweer.
Naar uit New York gemeld wordt-, is
taxi, waarin een kaslooper der Telephoi
Company en twee agenten van politie g
zeten waren, in het middaguur in de nab
heid van Wallstreet door roovers aan;
houden.
De bandieten openden onmiddellijk mi
chinegeweervuur op de politiebeambte:
die het vuur beantwoordden. De kogelri
gen duurde verscheidene minuten, totdi
de politieagenten zwaar gewond neervi
len.
De roovers ontkwamen in een privt
auto mot de geldcassetro, die 38000 doila
bevatte. Zij zijn niet herkend.
Groote molen verbrand.
Gistermorgen vroeg is de Ellguther slot
molen in Kreuzburg geheel door brand ver
woest. Van de gebouwen zijn alleen de sta
en de woning gespaard gebleven, terwj
duizenden centenaars koren en meel
loren gingen. De totale schade wordt oj
ruim 1 millioen M. geschat.
Zijn er nog menscheneters in Frankrijk
Te Trégier in Bretagne zal dezer dager
een boer terecht staan, die door de bevol
king voor een menschepeter wordt gehou
den, die zijn eigen kinderen heeft opge
ge ten.
De justitie heeft in de zaak niet vee
licht kunnen brengen, doch niet minde
dan negen kinderen, die zijn vrouw hen
geschonken had, zijn een voor een ver
dwenen. zonder dat men zelfs de lijkje
heeft kunnen vinden.
De man liegt er maar op los en beweert
eiken dag wat anders, doch men kan nieti
positiefs uit hem "trekken. Men heeft
dan ook niet van kindermoord kunnen be
schuldigen en vervolgt hem nu wegeni
lijkverduistering.
Onnoodig te zeggen dat in de streel
waar een zeer achterlijke bevolking noj
gemakkelijk de phantasie laat werken, dl
opwinding' over de zaak groot is.
Met een waterrijwiel over het Kanaal.
De Franschman Roger Vincent is er it
geslaagd, het Kanaal van Calais naar Do
ve-r met een waterrijwiel over 'te steken
Hij had daarvoor 5 uur en 35 minut«
noodig, waarmede hij een duurrecord voor
een tocht met een dergelijk vervoermidde
heeft behaald.
De zomertijd in cle Ver. Staten.
In den nacht van 28 op 29 April zal it
de Vereenigde Staten de zomertijd in
gaan.
Bevloeiingswerken beschadigd.
Aneta seint uit- Batavia: In de bekend!
bevloeiingswerken van de Tjitaroem -
ten O. van Batavia is ten gevolge va*
de geweldige werking van het water eet
gat ontstaan, dat acht tot tien meter .diep
is. Hierdoor ontstaat ernstig gevaar voor
algeheele vernietiging. IJzeren damplan
ken. ten behoeve van het herstel zijn reedi
besteld. Aan de regeering is voorgesteld
een bedrag van 600.000 beschikbaar tf
stellen. De kosten van de reparat:c wof
den geraamd op 300.000600.000.
