20ste Jaargang
WOENSDAG 17 APRIL 1929
No. 6156
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
BUITENLAND
BINNENLAND
STADSNIEUWS
De ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per Week .f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week .f2.60 per kwartaal
Franco per postf2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor
uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
Zondagsblad 9 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen. II
Bureaux: PAPENGRACHT 32 LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het
dubbele van het tarief' berekend.
Kleine advertentiën, vau ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver-
buür, koop en verkoop f0.50.
Dit nummer bestaat uit drie bladen
VAN HET VATICAAN
DE „OSSERVATORE ROMANO'.*
OFFICIEEL BLAD VAN DEN
PAUSELIJKEN STAAT.
De „Corriere d'ltalia" het
Katholieke blad voor Rome!
Xngrijpende veranderingen.
Naar aanleiding van het verdrag van
Lateranen zal de „Osservatore Romano"
binnenkort overgaan naar den nieuwen
Pauselijkcn Staat.
Uit dien hoofde zal dit orgaan het uiter
lijk en de rol van officieel blad van de
Vaticaansche stad aannemen, d.w.z. dat
hot uit een juridisch oogpunt voortaan ten
opzichte van den Italiaanschen staat een
buitenlandsch blad zal zijn. De inhoud
van zijn kolommen met betrekking tot
Italië zal dus niet meer kunnen zijn, wat
hij nog thans is en zal een ingrijpende
verandering moeten ondergaan.
Anderzijds zal ten gevolge van dezen
overgang de „Corriere d'ltalia" het eenige
Romeinsche, op Katholieke, ïtaliaansche
leest geschoeide dagblad zijn en dit zal
het blad noodzaken tot een reorganisatie
op breedere grondslagen.
Joego-Slavïë en het Vaticaan.
De kwestie van het concordaat
De „Slovenski Xarod" uit Ljubljana
(Laibach), het orgaan der Sloveensche Ka
tholieken, verneemt uit welingelichte Ka
tholieke kringen, dat hot vraagstuk der
onderhandelingen met het Vaticaan met
het oog op het sluiten van een concordaat
opnieuw bij dc regeering te Belgrado
aan de orde is.
Dezelfde kringen stellen levendig be
lang in dc voorbereidselen nopens dc uit
werking der nieuwe wet op den gods
dienst, welke het onderwerp van bespre
kingen met het ministerie van justitie en
dat van eeredienst uitmaakt.
De apostolische nuntius te Belgrado
zou reeds herhaalde malen tusschenbeide
gekomen zijn, opdat de besprekingen met
het Vaticaan worden begonnen vóór de
afkondiging van de nieuwe wet.
Uit dezelfde bron meldt men, dat de re
geering van Belgrado geneigd zou zijn
de onderhandelingen met den H. Stoel
te hervatten doch zou wenschen dat zij
te Belgrado plaats hebben. Anderzijds
zou het Vaticaan reeds de mogelijkheid
van de verheffing van een Joego-Slavi-
schen bisschop tot het k&rdinaalsrood, ter
stond na de verwezenlijking van het con
cordaat onder oogen hebben gezien.
ONTWAPENING.
DE ONTWAPENINGS-DEBATTEN.
De zitting van gisteren.
Graaf Bernstorff ontevred en.
Onder algemeenc spanning en groote be
langstelling werden gisterenmorgen de be
sprekingen over het verdere werkprogram
van de ontwapeningscommissie van den
Volkenbond geopend. De Duitschc gede
legeerde, graaf Bernstorff, begon met
te verklaren, dat zijn opvattingen in
scherpe tegenstelling staan tot die van
den voorzitter. Het arbeidsprogram, dat
de voorzitter de commissie heeft voorge
steld stemt niet overeen met de beslis
sing, welke de Ontwapeningscommissie
verleden jaar Maart heeft genomen, toen
werd besloten, dat thans dc behandeling
van de ontwerp-conventio in tweede lezing
20u moeten plaatsvinden. Graaf Bernstorff
verklaarde te begrijpen, dat directe on
derhandelingen tusschen verschillende re
geeringen, ten einde tot overeenstemming
te komen over bepaalde groote vraag
stukken, noodzakelijk zijn, maar volgens
Duitsche opvatting is het doel van de
Ontwapeningscommissie toch in hoofdzaak
het voorbereiden van de algemeene ont
wapeningsconferentie en het mogelijk ma
ken van het bijeenroepen dezer conferen
tie. Deze conferentie mag niet afhanke
lijk worden gemaakt van de onderhan
delingen tusschen de regeeringen afzon
derlijk. De Ontwapeningscommissie moet
het begonnen werk voortzetten
De Amerikaansche gedelegeerde Gibson
verklaarde echter, dat hij het werkprogram
van den voorzitter een aannemelijke basis
tchtte.
L i t w i n o f's voorstellen.
Daarna becritiseerde de Russische ge
delegeerde Litwinof het ontwapenings-
work, dat tot nog toe door den Volken
bond is verricht, en wees op de betee-
kenis en de practische waarde van de
ontwapeningsvoorstellen van Sovjet-Rus
land. Bij liet behandelen van het werkpro
gram der Ontwapenings-commissie gaat
het erom, of men de huidige vruchteloos
heid van het werk wil laten voortduren,
of dat men een stap voorwaarts wil doen
in dc richting van oplossing van het
ontwapenings-probleem. Het eigenlijke doel
van het 'door den voorzitter voorgestelde
program is een eenvoudige afwijzing van
de Russische ontwapeningsvoorstellen uit
te lokken. Dc ontwapeningsvoorstellen van
Sovjet-Rusland stemmen, wat inhoud be
treft, bijna gèhecl overeen met het me
morandum der Duitsche regeering van 8
April.
De voornaamste fout is, dat men, in
plaats van te trachten een algemeene ver
mindering der bewapeningen te verkrij
gen, rekening houdt met de bijzondere
economische strategische en geografische
belangen der verschillende staten. Eén
jaar is verloopcn sedert men de laatste
maal bij elkaar kwam en in tusschen is
niets veranderd.
Dc Chinees aan 't woord.
Groote hilariteit, verwekte ten slotte
nog dc Chineesche gezant te Berlijn ge
neraal Tsjang Tso-ping, die met stentor
stem in het Chineesch een hartstochte
lijke rede hield, hetgeen onder de overige
gedelegeerden daverende lachsalvo's ten
gevolge had. De rede werd daarop ver
taald en kwam nietop neer, dat China do
afschaffing van den dienstplicht eischt en
een voorstel van die strekking bij dc
comnr'ssie aanhangig zal maken. Naar de
meening der Chineesche regeering vormt
de afschaffing van den militairen dienst
plicht. -den sleutel van hel ontwapenings
probleem.
Turksch ontwapenings
voorstel.
De Turksche minister van Buitenland
sch e Zaken, Tewfik Roesjdi bey, diende
vervolgens bij de commissie een ontwa
peningsvoorstel in, dat van het principe
der gelijkgerechtigdheid van alle staten
uitgaat, welk principe naar de opvatting
der Turksche regeering ook op de ont
wapening toegepast moet worden. Ten
einde deze gedachte te verwezenlijken
stelt Turkije voor, een voor alle mogend
heden zonder onderscheid geldend maxi
mum voor het effectief vast te stellen. Ter
motiveeriug van het Turksche voorstel
wordt betoogd, dat de oorzaken voor een
aanval in het algemeen in de ongelijkheid
der, strijdkrachten zijn gelegen en in de
mogelijkheid van het verrichten van een
plotselingen overval tot het bereiken van
bepaalde doeleinden, welke mogelijkheid
door het in stand houden van een groot
effectief wordt geschapen. Deze misstan
den dienen uit het internationale leven te
verdwijnen, en wel door het zooveel mo
gelijk brengen van gelijkheid in het vre-
des effectief der verschillende staten.
Staten die het door Turkije bedoelde
maximale vredeseffectief niet bezitten,
zullen niet het recht bezitten, hun strijd
krachten tot- deze maximale grens uit te
breiden.
BELGIE
Ward Hermans meldt zich aan.
Ward Hermans, de redacteur van de
„Schelde", die zooals men weet betrokken
is bij de Utrechtsche documentenaffaire
en naar Holland was uitgeweken, heeft
zich te Brussel bij het Paleis van Justitie
aangemeld.
Volgens de wet van 1831 kan Ward
Hermans niet gearresteerd worden, daar
bij politieke vergrijpen voorloopig arrest
niet mogelijk is.
FRANKRIJK.
De deskundigen-conferentie.
De toestand onveranderd
c r i t i e k.
In de gisteren te Parijs gehouden vol
tallige zitting van de herstelconferentie,
werd een aanvang gemaakt, met de discus
sie over het door dc vier delegaties der
voornaamste crediteurstatcn ter confe
rentie ingediende memorandum.
Allereerst is besproken de vraag, in
hoeverre de cijfers, in het memorandum
genoemd, rekening houden met het Duit
sche prestatie-vermogen.
Naar verluidt, is de toestand onveran
derd eritiek.
Men kwam ten slotte overeen, dat de
Duitsche gedelegeerden voor de volgende
plenaire zitting, welke heden Woensdag
om 3 uur plaats zou vinden, een memoran
dum in zullen dienen bevattende een al
gemeen overzicht van Duitschlands econo
mische n toestand.
PORTUGAL
Talrijke arrestaties in Portugal.
Ook een ou d-p remier
gevangen ge zet.
In een officieuze iiota wordt medege
deeld, dat de politie talrijke personen
heeft gearresteerd, a.m. den voormaligen
minister-president Anioaao Maria da Sil-
va. De politie zoel thans Domincos Pe-
reira, eveneens een gewezen minister
president, alsnSede den oud-minister Ro-
drigues. Allen zijn ernstig gecompromit
teerd bij een poging tot uitlokking eener
revolutionaire beweging, welke- door de
politieke pol'tiè is verijdeld.
In een andere officieuze nota wordt het
door sommige bladen gepubliceerde be
richt omtrent een poging tot het ontkete
nen eener monarchistische revolutie for
meel tegengesproken.
EERSTE KAMER.
Wijziging Indische Staatsrege
ling. Indische Begrooting.
Onder groote belangstelling van Indi
sche zijde is de Senaat begonnen met de
behandeling v&n het zoo zeer besproken
wetsontwerp om de Indische Staatsrege
ling zoo ie wijzigen dal een Inlandsche
meerderheid in den Volksraad mogelijk
wordt, en van de Indische Begrooting.
Uit het voorloopig verslag der Eerste
Kamer was reeds gebleken, dat in den
Senaat een groot verzet bestaat tegen
deze wijziging vau de Indische Staatsre
geling, wijl daardoor ons Nederlaudsch
gezag te veel werd beperkt.
Van zoo groot belang beschouwden vele
senatoren deze kwestie, dat zij het ver
langen hadden geuit, dat heel het kabinet
achter de groene ia:.* zyi) kousen. De Re
geering heeft echter aan. dien wensch niet
voldaan en achter de ministerstafel zat al
leen minister Koningsberger.
De eerste en eenige spreker vau dezen
dag. prof. de Savornin Lohrnan (Chr.-H.),
die het vorige jaar een reis door Indic
maakte, betreurde dit gemis aan belang
stelling van de Regeering en uit zijn
uitvoerige rede bleek duidelijk, dat hij
in dit ontwerp zag een belangrijke wij
ziging van onze koloniale politiek, waar
in hij een gevaar zag voor de consolida
tie van ons koninkrijk. Hij noemde dit
ontwerp zelfs een slap op dén weg tot li
quidatie van het Nederlandsche gezag.
TWEEDE KAMER.
Murmerwoude. Suikerbieten.
Ook de Tweede Kamér is weer aan den
slag gegaan.
Ze heeft belangrijke punten op de
agenda staan voor haar laatste werk
periode van de loopendc zittingperiode
Maar het begin was onbeduidend.
De heer Gerhard interpelleerde over"n
Murmerwoudsche schoolkwestie van bit
ter weinig beteekenis.
Er bleef nog wat tijd over voor een
kwestie van meer beteekenishet initia
tiefvoorstel van de heeren van den Heu
vel. Kortenhorst, Weitkamp en Bierema
tot het verleenen van tijdelijken steun aan
de beetwortelsuikerindustrie in dezen
vorm, dat van 1 September van dit jaar
tot 1 September van het volgend jaar een
garantiepremie van ten hoogste 1.50 per
100 K.G. melissuiker kan worden ver
leend aan beetwortelsuikerfabrikanten en
beetwortelsuikerfabrikanten - raffinadeurs
indien de gemiddelde groothandolsprijs
van overaccijnsde melissuiker hier te
lande daalt beneden 17 per 1000 K.G.
netto gewicht.
Het voorstel werd verdedigd door de
heeren Vos en van Voorst tot Voorst en
fel bestreden door de heeren v. d. Sluis en
Ebels.
DE RIJKSMIDDELEN.
In Maart.
De opbrengst der ijksmiddelen bedroeg
over Maart jj. 38.352.742.21 tegen
39.928.980.12 over die maand in 1928. De
opbrengst der rijwielbelasting over Maart
j.L bedroeg 24.753, die der wegenbelas
ting ƒ306.249.88.
Uit Het schildersbedrijf.
Het Landelijk contract.
De R. K. Bouwvakarbeidersbond hield
een bondsvakgroepvergadering voor de
schilders in het St. Josephgobouw te
Utrecht alwaar over het landelijk collec
tief contract in het schildersbedrijf werd
beslist.
Deze late beslissing kwam voort uit het
feit dat, alhoewel de R. K. en Chr. Schil
derspatroonsbonden reeds op 11 Februari
j.l. met voorstellen waren gekomen, inhou
dende de va caut ie zooals ze geiwenscht
werd. en loonsverhooging voor een 17-tal
plaatsen, het voorstel van den Boud van
Ned. Schilderspatroons toen nog geheel
onaanvaardbaar was. Daardoor zijn met
laatstgenoemden patroonsbond nog een
tweetal conferenties gehouden.
Uiteindelijk kwamen van die zijde ook
voorstellen! waarover dc besturen der ge-
zellenorganisaties een voorstel tot aan
vaarding konden uitbrengen. Na nog een
conferentie van de gezelleuorganisat'es
met de R. K. en Chr. Schilderspatroons
bonden bleek de mogelijkheid om te komen
tot een contract voor alle partijen.
De bondsvakgroep schilders van den
R. K. Bouwvakarbeidersbond heeft de
voorstellen met op één na algemeene stem
men aanvaard.
Het wordt, nu een contract voor twee
jaar. Met een loonsverhooging van 2 ct.
per uur voor een aantal 2e en 3e klasse
plaatsen is thans ook de vacantie voor de
schildersgezellen bereikt, terwijl de feest
dagen ook krachtens het gewilde systeem
van fondsvorming zullen worden betaald.
„Volkskrant".
De heer De Wilde uit de Staten van
Zuid-Holland.
Dc heer H. de Wilde (A.-R.), die reeds
eerder om -gezondheidsredenen uit een
groot deel van zijn openbare functies zich
heeft teruggetrokken, heeft, naar „De
Standaard"' meldt, thans gemeend ook
ontslag tc moeten nemen als lid van de
Staten van Zuid-Holland.
Wel geniet de heer De Wilde die 15
Dec. j.l. 75 jaar geworden is een vrij
goeden gezondheidstoestand, maar zijn
stem is dermate in kracht, afgenomen, dat
hij bezwaarlijk in het openbaar kan spre
ken. Dit laatste heeft den doorslag ge
geven voor het nu gevallen besluit.
Bijna 29 jaren heeft de heer De Wilde
zitting gehad in de Staten van Zuid-Hol
land.
ZIJN WE ZENUWACHTIG?
Er zijn hcusch vele tcekenen, die er op
vijzen, dat in kringen der Leidschc burge
rij na en tengevolge van den Stadhuis
brand een ietwat- zenuwachtige stemming
hoerscht.
Wij wezen er onlangs op, dat dc vragen
door het Stadhuiscomité aan zijn leden ge
steld in verband met den herbouw van hot.
Stadhuis niet getuigden van een o.i. ver-
eischte bezonkenheid.
En 't moge als goed-bedoclde waar
schuwing en met alle bescheidenheid ge
zegd wij vreezenerger dingen. W-
vreézen met name, dat voor den herbouw
van een Leidsch Stadhuis de liefdadigheid
of milddadigheid zal worden ingeroepen;
wij vreezen, hoewel niet alléén door ons
daartegen al in 't begin is gewaarschuwd,
omdat 't, ronduit gezegd: een d w aas
heid zou zijn.
Dc afd. Leiden van de Ned. Vereen, van
Huisvrouwen heeft ook een referendum uit
geschreven onder hare leden over de vraag
gelijkluidend aan die van het Stadhuis
comité. Volgens mededeeling in liet Maand
bericht der afdeeling hebben dc leden druk
gestemd. Het grootste aantal sprak zich uit
voor wederopbouw van den ouden gevel en
den ouden toren.
De leden van de Ned. Vereen, van Huis
vrouwen hebben gesproken de zaak is
bes-list.
Laten nu toch bouwkundigen niet
het hoofd breken over 'n kwestie, die do
Ned. Ver. van Huisvrouwen eenvoudig
bij referendum weet op te lossen!
OPROEP AAN DE LEIDSCHE
BURGERIJ.
Toen op den rampzaligen dag van 12
Februari j.l. ons prachtig Stadhuis door
brand was vernield, heeft de Leidsche
burgerij niet bij de pakken neergezeten,
maar de handen ineengeslagen om mede
te werken aan den opbouw van een nieuw
Stadhuis.
Het Stadhuis-Comité werd opgericht en
van alle kanton, ook van buiten de stad.
kwamen giften en gaven in allerlei vorm
in voor dit doel.
Uit Haarlem komt thans het sympathie
ke aanbod om daadwerkclijken steun te
verleenen aan het Leidsche Stadhuis-Co
mité. De Haarlemsche Orchestvereeni-
ging zal op Donderdag 25 April a.s. in de
Stadsgehoorzaal een concert geven, waar
van de netto-opbrengst geheel aan het
Stadhuis-Comité zal worden afgestaan.
Ondergeteekenden, getroffen door dit
blijk van medeleven met onze, van haar
schoonste sieraad beroofde stad, stellen
dit aanbod op hoogen prijs cn wekken door
middel van dezen, oproep de Leidsche bur
gerij op oin ook harerzijds, door bezoek
vau dit Stadhuis-concert, te toonon, hoe
zeer zij dit. aanbod waardeert!
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Tijdens dc ontwapeningsdebatten te
Genève heeft Litwinof de Russische voor
stellen verdedigd. Een Turksch voorstel.
Weinig vorderingen bij de besprekin
gen der financieele deskundigen te Parijs.
Drastische maatregelen in Frankrijk in
verband met pokkengevallen in Engeland.
(Buitenl. Berichten, 2de blad).
Nadere bijzonderheden omtrent den
hongersnood in den Congo. (Buitenl. Br
richten. 2de blad).
BINNENLAND.
De Paus-meeting te Utrecht. (3de en 1ste
blad).
De Rijksmiddelen in Maart. (1ste blad).
Vergadering van de Eerste en van de
Tweede Kamer. (1ste blad).
De moord te Giesen-Nieuwkerk. (Gem.
Berichten, 3de blad-.
Hot- Stadhuis-concert zal worden gege
ven onder leiding van den H.O.V.-dirigent
den lieer Eduard van Bcinuui. met mede
werking van de violiste Mevrouw Sepha
van BcinumJansen, terwijl de toegangs-
prijs zoodanig wordt gesteld, dat het be
zoek aan brcede lagen dor bevolking mo
gelijk zal zijn. Het muzikale peil, waarop
dit orchest staat, is aan de vele geregel
de bezoekers tc goed bekend, dan ,da!,
hierover nog iets zou moeten worden ge
zegd. Moge een stampvolle zaal het gelui
geuis zijn van de waardccriug der Leid
sche burgerij, voor de sympathieke daad
der H.OT.
Het comité van aanbeveling. Mr. A.
van dc Sande Bakliuvzep, cere-voorzitter
Mr. -P. A. Pijn ackor Hordijk. Prof. Dv. J.
Huizinga. A. W. Srentzen, Mr. A. W. T
van Vrijberghe do Con'ingh. N.'G. Spaar
garen. D. Jaeger G. Kuyper. J. C'. B. HÜi
nor.' 13'. J. Meyers. M. Zicgelaar. W. F. v.
d. Broek.
Leden van het Dagelijlcsch Bestuur van
het Leidsche Stadhuis-Comité.
Prof. Jhr. Mr. W. J. M. van Eysinga. G.
Lc Poole. Jhr. D. Mollcrus. H. Ph. de Kan
ter. Mej. A. A. P. Couvée. J. W. Hcnny.
B. H. J. Lans. J. Karstens. Prof. Mr. J.
van Oven. G. Gcrlings. H. W. Hannivoojrt
P. -T. Hassclbach. P. van den Hóeven. Mr.
'J. Slagter. J. P. Duiverman. Mej. H. "W.
van de Sande Bakhliyaeit Mej. J. Kort-
VEREENIGIN „KONINGINNEDAG".
Gisteravond wiyd in Den Burcht een
ledenvergadering gehouden van de in be
gin dezes jaars -opgerichte Vcrceniging
„Koninginnedag". De vergadering was
slechts door een gering aanbal belangstel
lenden, die door den voorzitter, den heer
L. Kwcstroo, werden welkom geheeten, be
zet. Deze deelde vervolgens inede, dat de sr
cretaris niet ontevreden is over het aantal
kaarten, dat hem teruggezonden is mei
namen van nieuwe leden, doch - pr. hoop
te, dat nog meerderen aan den oproep ge
hoor zullen geven. Verder deelde de voorz.
mede, dat hij en dc secretaris een bezoek
hebben gebracht &au.4>urgeuieester van de
Sande Bakhuyzen, die ziich gaarne be
reid verklaarde het eere-voorzitterschap
der vereeniging te aanvaarden.
Hierna werden de notulen der vorige
vergadering, door den 2dcn secretaris, den
heer Ph. van der Loff gelezen, goedge
keurd.
Na inededeelihg van jvnkele ingekomen
stukken werd overgegaan tot benoeming
van een commissie van advies. Hierin
werden benoemd de heeren mr. P. E.
Briët, W. Koops Azn., J. F. X. Sanders,
ds. H. Thomas en Labrijn.
Hierna kwamen dc stat It ten in behan
deling, welke na artikelsgewjjzc behande
ling, die geen ingrijpende wijziging te
weegbracht, werden vastgesteld.
Vervolgens kwam aan dc egde de vast
stelling van een feestplart. waarover de
secretaris, de heer Joh. Gkfijtenbeek, een
en ander mededeelde. Het bestuur be
sloot, mede met liet oog op de financiën,
die nog niet zoo groot zijn, de feestvie
ring op 31 Augustus heel sober te doen
zijn. De feestviering zalJiegjnnen des mid
dags tc uur met volksspelen, in samen
werking met diverse ycroenigingcn. Deze
spelen, die voor een ld^iij bedrag bijge
woond kunnen worden enwaarschijnlijk
op liet Schuttersveld gehouden zullen
worden, waaraan, ter versterking van dc
financiën der vereeniging een reclame
optocht zal worden toegevoegd.
Deze plannen werden door de vergade
ring algemeen toegejuicht.
Van een der leden was in verband met