Hef Heldendicht van de Roomsche Daad,
De groote sociale werker dr. Poels.
Hoe het plan rijpte.
In de eerste helft van October ontving ik
een uitnoodiging van liet bestuur van de
Katholieke Staatspartij tot een conferentie
in Den Haag, waarin ons advies gevraagd
werd over cte mogelijkheid van het samen
stellen van een eventueele propagandafilm,
waarmede de Staatspartij den aanstaanden
verkiezingsstrijd zou kunnen ingaan.
De idee lokte mij aan. 't Was weer eens
iets anders en iets nieuws, 't Was in den
geest van onzen tijd.
De Vrijheidsbond beschikte reeds over
zulk een nlm, en de S.D.A.P. had er een in
den maak.
Dadelijk stond 't mij voor den geest, dat
als één partij met een film voor den dag
kon komen, 't zeker dc Katholieke Staats
partij was.
Wij katholieken hadden iets te vertoo-
nen, wij konden zonder eenigen geforceer-
den reclamezucht met iets voor den dag
komen.
De eerste besprekingen, waartoe nog
eenigc andere, adviseurs waren uitgenoo-
digd, gingen éénsgezind de lucht in. Men
sprak over een sterke speelfilm, waarin
knappe artisten zouden optreden, men had
't over 'n film van historischen opzet enz.
Als man met eenige ervaring op film- en
bioscoopwezen voelde ik mij gedrongen
deze eerste spontane geestdrift wat te dem
pen.
Ik beduidde, dat zoowel een speelfilm als
een film met historischen opzet schatten
van geld zou kosten.
Daarbij ons publiek is verwend, het krijgt
dagelijks filmen voorgezet, die gebaseerd
zijn op een wereldproductie.
Een film in dezen geest te wilen com-
poneeren, zou wis en zeker op een fiasco
uitloopen, wat de opzet van dc S.D.A.P. ook
achteraf heelt uitgewezen, want deze heeft
de moeizame samenstelling van een derge
lijke film na maanden van arbeid moeien
stopzetten.
Onder de meest ongunstige om-
Buv. i' i i! hiermede moest vooral ru4
la.:;: ..t: worden, wij verkeerden
,n i o'gunstige tijdsomstandigheden
Voer en December zouden dc ons
gemeten werkmaanden zijn, en dan werd
v;\S het allernoodzakelijkste licht voor de
Opname eer krap en zuinig toegemeten.
Filmopnamen zonder zon.
Op dagen, waarop zoo niet de zon door
kwam, maar toch het licht nog eenige mo
gelijkheid schonk tot opereeren, zouden wij
alleen nog slechts tusschen elven en twee
kunnen werken. Tegen twee uur werd hel
licht alweer kwijnend.
Dit alles voor oogen houdend, stelde ik
voor een film te componeeren in onzen eigen
stijl en geest, een film die een rijk gescha
keerd beeld zou geven van alles, wat wij
katholieken sinds onze vrijwording op aller
lei gebied tot stand hebben gebracht.
Een documentaire film voor ons rijke
Roomsche leven.
Natuurlijk, daar 'l een verkiezingsfilm
moest worden, moest er ook de politiek mee
samengeweven worden. Maar ook dat stond
al aanstonds bij mij vast, met deze politiek
zou ik uiteraard zuinig zijn.
Keuring van verkiezingsfilms.
Ook hier had ik met omstandigheden te
rekenen. Als man van dc practijk wist ik
te voren, dat ik rekening had te houden met
dc Centrale filmkeuring. Ook verkiezings-
lilms zijn aan keuring onderworpen, en al
te geprononceerde politiek zou het keurings-
collcgc kunnen irriteeren. Dc coupureschaar
zou een deel van mijn arbeid kunnen ver
minken, en daar had ik niet veel zin in.
Mijn opzet was tc bewijzen, dit alles heb
ben wij in Nederland bereikt, dank zij dc
innige samenwerking van partij en volk, en
willen wij dit alles voor de toekomst behou
den en verder nog uitbouwen, dan is 't zaak,
dat kiezers en Staatspartij in een zelfden
geest en in dezelfde lijn eendrachtig blijven
samenwerken.
De eindindruk van de film moest zijn:
„wij katholieken hebben voor het heil en
welzijn van land en volk toch wat gedaan!"
Wij katholieken hebben niet een pom
peus werkprogramma in schitterende woor
den, maar wij hebben met opoffering van
geld en goed ook daden gesteld.
En zoo liet zich als van zejf al den titel
van dc film schrijven „Het Heldendicht van
de Roomsche Daad".
Het resultaat van deze eerste besprekin
gen was, dat mij officieel de opdracht werd
gegeven in dien geest een scenario te ont
werpen, zooals ik warm bepleit had.
Dc week daarop had ik het schema klaar,
en werd mij dc officieele opdracht gegeven
in samenwerking met den bekenden kino-
operateur den heer Adriaansz, een van de
oudste en beste kino-operateurs van ons
land.
Het bericht, dat de katholieke Staatspartij
een propagandafilm zou laten vervaardigen,
jj kwam in de pers.
Eenige dagen later kreeg ik bezoek van
een bekende filmfirma, die bij mij kwam
informeeren, tot wie zij zich had te wen
den om een eventueele opdracht voor deze
film te verkrijgen. Ik lachte: „Heeren, u zijt
aan het goede en juiste adres, ik kan u ech
ter mededeelen, dat wij zelve reeds eenige
dagen aan het werk zijn getogen."
Graag werd harerzijds echter
toegegeven, dat ik mij de mede
werking had verzekerd van een
uitstekend vakman.
En dat heeft de heer Adriaansz
bij zijn zeer moeilijk werk ook be
wezen te zijn.
Met de Camera op reis.
Met de camera op stap! Eigen
lijk is dat niet juist gezegd, en
beter is met de camera en route.
Want met de vele en omvang
rijke bagage van tasschen, cas
settes, machine en ais een paal
zoo zwaar statief, viel er niet veel
te stappen, hoe stevig er Adri
aansz ook physiek uitzag. Wij
moesten voortdurend met dc auto
er op uit.
Ook voor ons gold „time is mo
ney."
Volgens het door mij opgezette
schema hadden wij zeker een der
tigtal verschillende plaatsen in
ons land te bezoeken, welke wij
zoo goed mogelijk in samenge
stelde route hadden ingedeeld.
's Ochtends vroeg trokken wij
op reis, 's avonds gewoonlijk weer
naar huis, omdat Adriaansz dan
gelegenheid zou hebben de ge
maakte opnamen te
ontwikkelen en te oor-
deelen, of zij behoorlijk
geslaagd waren. Met
Liarnp, en mist en regen,
gingen wij dan ge
woonlijk 's morgens op
reis. Ijverig plozen wij
het ocntenciblad uit, om
te kunnen constatceren
of wij nog op eenig ge
nadig licht voor onze
opnamen zouden mo
gen rekenen.
Soms viel 't mee, soms
viel 't tegen, maar
steeds zetten wij door,
den anderen dag Icon 't
nog slechter zijn, en
veel kans op zonnig ri-
vierweer was er in de
Hollandsche maanden
November en Decem
ber al niet.
Ik had voor dc eerste
acte van de film een
opname noodig van de
Paters Trappisten, als
ie echte communisten
volgens het Evangelie.
Wij gingen naar Tiiburg, en 't was de
eenigc dag, waarop wij ons verheugden in
een pure zon.
Als de lucht maar even doorzichtig leek,
dan waren we al als kinderen zoo blij. Wij
De leider der R. K. Staatspartij Mgr. Dr.
W. H. Nolens
Dc Aartsbisschop van Utrecht Mgr. Henricus v. d. Wetering.
Het onderwijs in St. Michielsgestel aan de doofstommei
Trappisten hun ontginningsarbeid onderbrekend bij't luiden van het Angelusklokje
reden naar de „Schaapskooi", vroegen den
prior te spreken, verklaarden hem het doel
van onze komst. De prior leidde ons rond,
wij zagen prach tonder werpen om te kieken,
een zeldzame speling van licht en kleur, 't
was om er zoo de camera op te zetten.
Maar nu kwam het bezwaar. De hoogeerw.
Abt was niet thuis, en die kon alleen verlof
geven tot het maken van kieken van het nu
eenmaal gesloten leven der Trappisten.
O, hoe dikwijls hadden wij gezucht naar
de zon, en nu straalde ze eindelijk triom-
phantelijk boven ons hoofd en we mochten
niet werken. Al weer een verloren dag, en
dan nog wel zoo'n kostelijke.
Als ik Zondags wilde terugkomen, dan
kon ik den Abt spreken, maar opnamerrkon-
den er dien dag niet gemaakt worden, om
dat er Zondags niet gewerkt werd. Dien
Zopdag er op ben ik naar den Abt gegaan,
in vijf minuten spreken was dc zaak in orde.
Maar nog dikwijls zijn we tevergeefs naar
Tilburg gereisd, want bij aankomst leek het
weer niet dienende.
Eindelijk den vierden keer zijn wij ge
slaagd, wij zijn trotsch op de mooie kieken
der Trappisten in de film, maar zij hebben
ons veel tijd en geld gekost.
Voor de inleiding van de film had ik ook
in mijn scenario de „Angelus" staan, „de
Angelus op het land", maar wc hadden nog
altijd geen gelegenheid gehad, 0111 haar pas
send op te nemen.
Toen we nu buiten op het land bij de
Trappisten bezig waren opnamen van hen
te maken bij de landontginning, zei ik op
eens tot Adriaansz: „laten wij hier nu even
ook de „Angelus" maken."
Ik zette een paar Trappisten onder de
boomen en vroeg hen even de „Angelus"
te bidden. Men zal 't zien op de film, 't is
een heel mooi tableau.
Maar net stonden de Trappisten met de
handen gekruist, oi Adriaansz riep: ,,'t Is
genoeg, klaar!"
„De Angelus duurt in de wereld maar
kort, geloof ik", zei Pater Prior laconiek.
Ja kort moesten wij op de film nu een
maal zijn. Wij hadden ons te houden aan
een te voren bepaalde meterage. Maar de
stof bleek zoo rijk en onuitputtelijk. Over
al waar wij kwamen, werden wij eigenlijk
geprest om aldoor meer te maken dan wij
ons hadden voorgesteld.
Als ik 's ochtends Adriaansz weer ont
moette, was mijn eerste vraag: „heb je op
gemeten, hoeveel hebben wij al?"
Een moeilijke situatie.
En als ik dan het cijfer hoorde, sloeg mij
dc schrik om het hart, als ik m'n scenario
inkeek, en constateerde hoeveel wij nog te
maken hadden. Dan gingen wij maar weer
eens naar Den Bosch om met den partij
secretaris te praten, of wij er nog een 500
meter bij mochten nemen.
Langzaam aan was het gerucht, dat wij
aan de film bezig waren, in katholieke krin
gen doorgedrongen en als ik dan weer een
dag thuis was, zag ik op mijn tafel brieven
uit alle oorden des^ands met verzoeken en
vragen, om dit of dat toch vooral niet te
vergeten.
't Werd vaak een heel moeilijk probleem,
de film groeide aldoor, ik moest mij gaan
beperken en vóór alles ik mocht niet in her
halingen vallen.
Daarbij moest ik ale streken
des lands zooveel mogelijk laten
participeeren, om niet tc eenzijdig,
te zijn, en later ook allerwege
interesse voor de film te wekken.
Dan nog, onze arbeid was op
twee maanden begroot, maar
daar de winter ons zulke aller-
korste dagen toebedeelde, moes
ten wij wel tot half Januari door
werken.
Daarna kwam nog het compo
neeren van de film zelf, thuis op
dc fabriek, wat een zeer omslach
tig werk is, knippen en plakken,
en de beelden nazien en dan een
afgewerkt stuk even voor de con
trole en keuring door dc projec-
tiemachinc laten loopen.
Met de eerst noodige copieën
was dat een gestagen arbeid van
wel veertien dagen achtereen.
Toen we dan de eerste acte
gereed hadden, was ik vol ver
wachting wat mij voor de oogen
getooverd zou worden.
En dat is werkelijk een verras
sing geworden. Ik kon niet anders
dan tot een plichtgetrouwen en
nauvvgezetten operateur getuigen:
„Adnaansz, 't is goed,
je hebt prachtig werk
gedaan!"
Een getuigenis, die
ook door allen is her
haald geworden, toen
de film voor het eerst
op 4 Februari voor de
pers en genoodigden
officieel ki Den haag
werd vertoond.
Een ontroerend
moment.
Een ontroerend mo
ment beleefde ik nog
even, toen wij bij
Adriaansz aan huis
voor 't eerst de eerste
acte projecteerden.
Adriaansz is de ge
lukkige vader van een
gezin van tien kinderen,
maar één, een aardige
jongen van tien jaar is
levensgevaarlijk ziek en
wordt verpleegd in het.
O. L. Vrouwe Gasthuis
te Amsterdam. Naar het
zieke broertje gaan da
gelijks de gedachten
van heel het gezin.
Toen Adriaansz voor
onze film een opname
maakte van het O. L. Vrouwe Gast
huis, kon hij als vader niet de bekoring
weerstaan, om ook een kiekje te maken van
zijn zoontje op het ziekbed.
Pater Borromeus de Greeve, dc beroemde
redenaar.
Hij had er thuis niets van gezegd, maar
toen wij nu de eerste acte zouden projec
teeren, riep hij tegeiijk z'n vrouw en kin
deren binnen voor de verrassing, die zij zou
den zien.
Daar 't overdag was, hadden wij de ven
sters van de kamer met padoxplanKen don
ker gemaakt.
Nu verscheen het zieke ventje onder alge-
meene ontroering van de huisgenooten op
het lichtend doen, of er werd aan de voor
deur gescheld, en hartelijk meelevende bu
ren kwamen informeeren, of Piet soms over
leden was, omdat zij zoo onverwachts de
vensters gesloten zagen.
Gelukkig kon gezegd worden, dat de klei
ne Piet 't wel maakte en wij allen hoopten,
dat hij nog eens heelemaal beter zou wor
den.
De film en route.
En nu gaat onze film, kind van veel
zorgen, het land door. Niet zonder bange
zorgen weer volg ik haar op dezen toent.
Als ik lees in de kranten van ai de kleine
plaatsjes, men zou er nog aardrijkskunde
oij kunnen lecren waar zij wordt of zal
vertoond worden, dan denk ik telkens met
een bang hart aan alle omstandigneden,
waarmeue zij te maken zal hebben, aan
elecinscne stroom, aan voltage, aan pro
jectie, aan deskundige bediening, aan de
muzikale begeleiding enz....
Zal de film onder al deze omstandighe
den de waardeering verwerven, welke wij
naar zoo gaarne tuewensenen, ornaat wel
niemand vermoeden kan wat een brok van
moeizamen arbeid hieraan is besteed.
Ook omdat wij, de geestelijke.vaders, niet
weinig troiscft zijn op net ntuoie onderwerp,
waaraan wij onzen tijd en arbeid hebben
kunnen besteden, en dat wij onder het werk
door hebben voeien groeien tot waarlijk
net „heldendicht van de Koo.iscne Daad".
P. HYACINTH HERMANS.
(Nadruk verboden.)
Wat dc schrijver van dit artikel, die de
maker is van de film, daarom zelf niet kan
zeggen, dat mogen wij er dunkt ons, best
bijvoegen.
Zijn film „Het Heldendicht van dc'Room
sche Daad" is een prachtfilm geworden, die
ook haar gebreken heelt, zooals alle werk
van menschen, maar die toch vani zulke
kwaliteit is, dat tal van films, die we tot de
zeer goede rekenen er door in de schaduw
gesteld worden.
En men behoeft dan ook deze film „Het
Heldendicht van dc Roomsche Daad" niet te
gaan zien, nu ja omdat het een propaganda-
ïilm is. Men ga kijken en neme z'n kennissen
mee en men za! genieten.
Dat is het beste bewijs dat deze film ge
slaagd is, het is een propaganda-film zeker,
maar geen film die preekt op een wijze dal
zij die de preek noodig hebben, de ooren,
of hier de oogen, sluiten.
Men ziet hier de machtige feiten, de waar
heid omtrent de Roomsche daad, en deze
waarheid moet onze kiezers vrij maken en
tot hun plicht brengen.
Onderwijs in aardrijkskunde aan de biinden jongens in het Blindeninstituut, tc
Gr ave.
