20ste Jaargang
MAANDAG 11 FEBRUARI 1929
No. 6101
DE OPLOSSING DER ROMEÏNSCHE KWESTIE
2)e Seictaeiie ©ou/ïa/nt
De ABONWEMENTSPP.IJS bedraagt bij vccrcilbetaling
Voor Lonen 13 cent per week .f 2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per weck .f2.60 per kwartaal
Franco per post.f2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor-
oitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
Zondagsllid 9 ct.
Dit blad varschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen. II
Bureaux: PAPENGRACHT 32 LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeclingen wordt het
dubbele van het tarief berekend.
Kleine adverter.tiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrokkingen worden aangeboden of gevraagd, buur en ver
huur, koop en vorkoop f 0.50.
^USTITIA- ET- PAX-j
JOANNES DOMIMCUS JOSEPH AENGENENT
DOOR DE GENADE GODS EN DE GUNST VAN DEN APOSTOLISCHEN STOEL
BISSCHOP VAN HAARLEM,
AAN DE GEESTELIJKHEID EN DE GELOOVIGEN VAN ONS BISDOM
ZALIGHEID IN DEN HEER.
Toen ik, nu een half jaar geleden, den
srsten Zondag na mijn heilige Bisschops-
ijding, mij voor de eerste maal als Uw
nieuwe geestelijke Vader tot U mocht
ichten, heb ik geen beter woord kunnen
rinclen dan dat van mijn grooten Patroon,
den H. Joannes, den Apostel der liefde,
die niet moede werd zijne vermaning te
kui!
van ierhalen: Kinderen bemint elkander. En
iet was mij een groote vreugde, te mo-
cn ondervinden, hoezeer dit woord weer-
Jank vond in Uwe ziel. Mocht ik, be-
A tónde geloovigen, in het eerste herderlijk
noord, dat ik tot U sprak, mijne blijdschap
oiten over het groote geloof, dat zich al-
erwegen zoo krachtig onder U openbaart,
üaaI nadat het door mijn Doorluchtigen Voor
as- fanger zonder de minste aarzeling met
de» ioo vaste hand in U is ingeplant, thans
den rerboug ik mij niet minder, nu ik U zeg-
Am' ;en mag, dat mij op overvloedige wijze
s gebleken, dat Uwe harten ook ontvan-
:elijk zijn voor het woord van liefde.
De naastenliefde, zoo zeide ik U reeds,
van acet heerschcn zoowel in het sociale als
n het particuliere leven. Welnu, vandaag
il ik U spreken over de naastenliefde in
root»pet sociale leven.
En dan wensch ik U te wiizen op twee
ite'.se'.s, waaraan wij Katholieken onzen
niet kunnen geven, en die beide
ivenzecr verwerpelijk zijn, omdat in beide
itelse's do liefde even ver te zoeken is.
Ik bedoel bet socialisme en het economisch
a. iberalisme, terwijl het hoofdzakelijk mijn
mins ledoeling is U te spreken over dit laatste
itelsel.
Over het socialisme behoef ik U maar
Ce mnig te zeggen. Immers, dat dit stelsel
ien uitgesproken materialistische basis
d leeft cn daarom in wezen anti-godsdien-
itig is, is U te zeer bekend dan dat ik
ei laarover in den breede zou behoeven uit
Ho iit te weiden. Het woord van een der
a [rootste voormannen der tegenwoordige
naai sociaal-democratie, dat het socialisme en
le godsdienst elkander evenmin verdragen
ianuials water en vuur, is dan ook thans nog
Cor ü1 zijne volle beleckenis waar en volstfekt
egra net verouderd, al moge zich in de latere
naa'Uren een zekere religieuse strooming in
a: bet socialisme afteckenen. Want die reli-
ijntji E'euse tendenz, die bij sommige sociaal-
- ieinocraten naar voren treedt, is van zulk
- een vaag en onbestemd karakter, dat van
- echte religie waaronder wij te verstaan
„hebben liet gelooven aan en het dienen
ijl van een bovenwereldsch Wezen, Dat ons
dei&ller oorsprong en ons aller laatste dool is
- - geen spoor is te vinden, en men zich
Bod? ^U8 op oen gevaarlijken dwaalweg zou
Jcgeven, wanneer men meenen mocht, dat
Jet socialisme bezig is van aard en karak
ter te veranderen.
Maar bovendien is het socialisme voor
icn katholiek onaannemelijk, omdat het
Jet tegendeel predikt van de naastcn-
-ip,'jelde. Het verkondigt immers de theorie
ïlvlfvan den klassenstrijd, door welke theorie
net maar eenvoudig wordt geconstateerd
Zniii het feit, dat er meerdere malen botsin
gen tusschen de maatschappelijke klassen
*ijn voorgekomen en nog voorkomen
Joor het erkennen van dit onloochen-
feit was een afzonderlijke theorie
Ecer.szins noodig maar waardoor de
^v'jd tusschen de klassen wordt verboer-
KB lijkt als de eenige en noodzakelijke stuw-
TUit«|kracht voor de ontwikkeling der maat-
schappij, waardoor dus met andere woor
den de maatschappelijke strijd wordt aan-
geprezen en aangewakkerd als een begecr-
baar goed. Hoezeer een dergelijke leer
eftójkt van de leer van Onzen Goddelijlren
^riigmaker, Die de liefde tot de naasten
aangaf als het kenmerk, waaraan raen
ardi
-che
Zijne leerlingen zou erkennen, behoeft
wel geen nader betoog.
Veelmeer wil ik Uwe aandacht vestigen
op een ander stelsel, dat oogenschijnlijk
radicaal tegenover het socialisme staat,
doch dat in den grond der zaak uitgaat
van dezelfde verkeerde princiepen, en
daarom van katholiek standpunt even on
aannemelijk en verwerpelijk is. Ik bedoel
het libera'isme.
Onder liberalisme, beminde geloovigen,
hebben wij te verstaan een geestesrich
ting, welke als grondprineiep predikt de
absolute onafhankelijkheid van den
mensch. Het is een geestesrichting, die
zich uit op verschillend terrein. Doch over
al waar zij tot uiting komt, treedt het
zelfde princiep met dezelfde kracht naar
voren. Op het terrein van het godsdienstig
leven werpt het zich op als den verdediger
van de autoncmie van den mcnschelijken
geest, wijst het dus af onderwerping aan
een Goddelijke Openbaring, minstens als
richtsnoer voor het openbare leven, en
wil het niets wéten van een leergezag,
hetwelk met autoriteit vaststelt wat wij
hebben te gelooven. Met andere woorden
op godsdienstig terrein is bet liberalisme
de belichaming van het rationalisme. Op
het terrein van het politieke of staat
kundige leven werpt het zich eveneens op
als den verdediger van de absolute onaf
hankelijkheid van den mer.sch, zoodat bet
gezag in den staat niet is een gezag,
dat zijn oorsprong vindt in God, maar dat
louter en alleen door de staatsburgers is
overgedragen op degenen, die het bewind
voeren. Dezen hebben eenvoudig den wil
der burgers uit te voeren en kunnen dan
ook door den wil der burgers worden
afgezet. Met andere woorden op politiek
terrein is het liberalisme de vader der
theorie van de volkssouvereiniteit. En be
treden wij het terrein van het sociaal-
economisch leven, waarvoor ik in het'bij
zonder Uwe aandacht wilde vragen, dan
ontmoeten wij bet liberalisme opnieuw als
den prediker der autonomie van het indi
vidu. Daarom verwerpt het economisch li
beralisme allereerst alle inmenging van
het staatsgezag in het eeonomischo leven.
Daarin moet heerschen absolute vrijheid,
en dan zal volgens de aanhangers van
dat stelsel vanzelf de harmonie tusschen
de verschillende eeonomischo belangen
worden geboren. Daarom verwerpt het in
de tweede plaats alle leiding van de ze
denwetten bij do economische gedragingen
der menschcn. Ilct ontkent wel niet het
bestaan van de zedenwetten, maar op het
economisch handelen van den mensch heb
ben zij geen invloed uit te oefenen. En
zelfs wordt de autonomie van den mensch
zóó ver uitgestrekt dat in de derde plaats
het eigenbelang als de eenige drijfveer
bij het economisch handelen wordt aange
prezen. Dat is de hartelooze, liefdelooze
leer van het economische liberalisme, dat
andere overwegingen niet mogen meetel
len. Voor naastenliefde is in het econo
mische leven geen plaats. En al mag met
vreugde worden erkend, dat lang niet alle
liberale werkgovers handelen volgens de
theorieën der liberale economie, omdat de
wreedheid ervan edelmoedigen naturen
vanzelf tegen de borst stuit, de theorieën
zijn er en hebben niet nagelaten vreeselij-
ke verwoestingen én moreel én lichamelijk
onder de arbeidende klasse aan te richten.
Hoezeer het ook oppervlakkig moge
schijnen, beminde geloovigen, dat liberalis
me en socialisme redicaal tegenovor el
kander zouden staan, in wezen verschillen
beide stelsels niet, omdat zij uitgaan van
dezelfde princiepen, zoodat terecht is ge
zegd, dat het socialisme niets anders is
dan het liberalisme van den vieiden stand.
INGEZONDEN MEDEDEELIBIG.
AMSTERDAJE
ANTHRAC
irensingel
A'dam-Hilversi
Op godsdienstig terrein immers staan bei
de op rationalistisch standpunt. Op poli
tiek terrein huldigen beide de theorie der
volkssouvereiniteit. Op economisch terrein
verwerpen beide allereerst den richting-
gevenden invloed der zedenwetten. In de
tweede plaats is ook volgens socialisme
het eigenbelang de leidende factor van
den economischen vooruitgang; immers de
klassenstrijd is niets anders dan de uiting
van het egoïsme eer.er klasse, m.a.w. van
een groepsegoïsme zoodat niet ten onrech
te is gezegd, dat bet socialisme is bet in-
dividua'ismo in de tweede macht. En ten
derde de staatsalmacht, die het socialisme
huldigt voor het terrein van het
sche leven, is niets anders dan de conse
quente ddorvoering van do kentering, die
gedurende de negentiende eeuw in het
liberalisme plaats greep, toen dit den staat
almachtig liet ingrijpen pp alle terreinen
van het burgerlijk leven, behalve op het
economische. Veel consequentor eischen de
socialisten die almacht voor den staat
op ook voor het economische leven.
De gevolgtrekking, waartoe wij moeten
komen, is dus dezo, dat het liberalisme
volstrekt niet minder verwerpelijk en on
aannemelijk is voor den katholiek dan het
socialisme, omdat dezelfde beginselen cr
aan ten grondslag liggen. En het is dun
ook een feit, waarop ik Uwe bijzondere
aandacht wilde vestigen, dat de Kerk niet
alleen het socialisme heeft veroordeeld,
maar dat zij ook meerdere melen reeds bij
monde van Paus Gregorirs XVI en Pius
IX, dus reeds vóór de ve:schijning van
Rerum Novarvm, en daarna bij monde van
Paus Pius X en Benodictvs XV het libe
ralisme als een onaannemelijke dwaling
heeft afgewezen.
Morgen plaatsen wij het vervolg van
dit herderlijk schrijven.
Heden onderte-Jfcning van het accoord.
De grenzen van den Pauselijken Staat.—
De Paus en den Volkenbond.
Maandag 11 Febr. is een dag van groote
betcekenis in de were'd-gesch:edenis.
Zooals, herinnert het „Centrum", het
vele jaren geleden reeds zoo juist en
scherp werd gezegd: „de katholieken
eischten het herstel der wereldliike souve-
reiniteit omdat zij, kinderen van Kerk, men-
6chen in deze were'd, aan de geestelijke
souvereiniteit, die de onfeilbare is, ver
bonden werschten te z'en die kenteekenen
van vrijheid, zelfstandigheid en onafhan
kelijkheid, a's alleen '-. wereldlijke souve
reiniteit bezit."
Het was dan ook geen machtig aarjlseb
"Rijk, dat voor den Paus en door den
Paus werd begeerd.
De omvang van het gebied is van onder
geschikt belang.
Op het wezen der zaak komt het aan:
op de erkenning van het recht en van de
Pauselijke onafhankelijkheid, in testba
ren vorm uitgedrukt en gewaarborgd.
Het bestuur van een groot, of zelfs van
een klein land als de vroegere Kerkelijke
Staat, zou den Paus. in onzen tijd vooral,
slechts nieuwe zorgen baren.
Aan den Paus echter moet gegeven
worden wat des Pausen is.
En al heeft het lang geduurd smds de
oplossing van het Bomeinsche vraagstuk
verkregen werd, zij vertoont zich onder
de gegeven omstandigheden als de een
voudigste en gelukkigste, die men wen-
schen kon, aldus gencemd blad.
Heden heeft de onderteekening plaats
gehad van het accoord tusschen het Va-
ticaan en het Quirinaal.
Eindelijk is dan opgelost het Romein-
sche vraagstuk, dat bestaan heeft van 20
Sept. 1870, teen de troepen van koning
Victor Emmanuel II Rome binnentrokken.
Pius IX, die den Pauseliiken zouaven
last had gegeven, den eigenlijken strijd te
staken, had zich onder protest in zijn pa
leis teruggetrokken en weigerde de aange
boden voorwaarden te aanvaarden.
Van deze datum rf was de Paus de ge
vangene van het Vaticaan.
De onderteekening.
De onderteekening van het accoord tus
schen den Paus en de Italiaansche regee
ring heeft hedenmiddag om twaalf uur
plaats gehad.
Nadere bijzonderheden zijn nog niet be
kend. dcch naar gemeld wordt, zou de
onderteekening slechts geschieden door
den kardinaal staatssecretaris Gatparri cn
Mussolini.
Naar voorts verluidt', zou de ondertee
kening der historische documenten met
twee gouden penhouders geschieden. Op
den penhouder, die door kard'naal-staats-
secretaris Gasparri wordt gebezigd, is het
wapen van het huis van Savoye gegraveerd,
terwijl de door Mussolini te hanteeren
penhouder het pauselijk wapen draagt.
Kardinaal Gasparri vertrok hedenmor
gen vergezeld door Bergengini, per auto
van het Vaticaan. In een portefeuille had
hij de cff'cieele documenten van het con
cordaat bij zich, terwijl hij in een k'ein
doosje de gouden pen meebracht, welke
hij bij de onderteekening zou gebruiken
en welke hij daarna namens Z. H. den
Paus aan Mussolini ten geschenke zou
geven.
Onmiddellijk na de onderteekening zou
de Italiaansche regeering een communiqué
verstrekken, waarin mededeeling van de
oixlerteekeirng wordt gedaan, doch later
op den middag zal een uitvoeriger bericht
omtrent de plechtigheid werden verfctrekt.
De onderteekening had plaats ia bet
Apostolisch Luteraansch paleis.
Voor eventueele nadere berichten ver
wijzen wij naar Telegrammen.
De grenzen van den Pauselijken
Staat.
Naar vernomen wordt zijn bij het ac
coord de grenzen van den nieuwen Pau
selijken Staat als volgt vastgesteld:
Het St. Pietersplein met de zuilengang
zal natuurlijk aan het Vaticaan toefcehoo-
ren. Bopaald wordt echter, dat dit plein
evenals de Dom zelf als gemeenschappe
lijk bezit moet worden beschouwd, hetwelk
derhalve niet afgescheiden en niet afge
sloten kan worden. Ook de St. Pieter zal
niet afgesleten kunnen worden. De grens
loont dan langs de buitenste lijn Van de
zuilengang tot de Porta Cavallegieri welke
zij in een bijïia rechten: hoek, van de Via
della Sacristia uitgaande, bereikt. Van do
Porta Cavalleggieri af is de grens de
grocte muur, die het z.g. Vaticaan om
geeft. De grens maakt een grooten boog,
omsluit het geheclo gebouwencomplex en
de tuinen van het Vetieaan, loopt dan
naast de Viale dell' Inferno, zonder die
evenwel mede te omsluiten. Dan buigt zij
van den Vaticaanmuur naar de hoogte
van de Piazza del Risorgimento af, waar
door de Kerkelijke Staat parallel met do
Porta Angelica een gebiedsstrook verkrijgt
waarop zich o.a. ook do z.g. Fonderina
bevindt. In den „Vcticaanstaat" komen
dus ook de gebouwen van het Santo Uf-
ficio, het ziekenhuis Santa Martha en de
omgeving van het Campo Santo Teuto-
nico er bij inbegrepen.
Voorts wordt bevestigd, dat tot het
eigendom van den Vaticaanstaat ook het
Lcteraan-gebouwencomplex en enkoio
villa's zullen bchooren, die het Vaticaan
in de omgeving van Rome bezit met name
het Castello Gandolfó. Dit bezit zal als
exterritoriaal worden beschouwd.
In de schilderacht:"e straten van de
oude voorstad San Pietro, welke zich in
de onmiddellijke nabijheid ven het nieuwe
pauselijke territorium bevindt, waren in
den afgeloopen nacht arbeiders onder toe
zicht van politie bezig met het verwijde
ren der lartste herinneringsborden, die de
anti-clericalen na 1870 gewijd hadden aan
diegenen, die tijdens de laatste pause
lijke regeering aan achtervolgingen had
den blootgestaan en wegens deelneming
aan politieke samenzweringen waren te
recht gesteld.
Naar van Italiaansche zijde wordt mee
gedeeld zal het gebied van don nieuwen
kerkelijken 6taat den naam ,,Stad van het
Vaticaan" vorkrijgen. In dit gedecHe van
Rome zal een eigen station worden ge
bouwd.
De scheiding van kerk en Staat.
In verband met twijfels, die naar aan
leiding van de oplossing <!er Romeirischc
kwestie in het buitenland geuit waren ten
opzichte van het scheidingsregimo, kan
men zeggen, dat het concordaat, dat naast
het accoord ter regeling der Romeinsche
kwestie gesloten is, een einde schijnt te
moeten maken aan dit scheidingsregime.
Toetreding tot den Volkenbond?
Zoowel in Zwitserland als in de Vol
kenbondskringen Keeft men met groote be
langstelling konnis genomen van de ver
zoening tusschen het Vaticaan en het
Quirinaal waardoor do Paus thans ook
een souverein met wereldlijke macht is
geworden.
Wat de Zwitsorsche diplomatieke be
trekkingen tot den H. Stoel aangaat, ge
looft men niet, dat hierin eenigerlei wijzi
ging zal worden gebracht.
De Paus heeft reeds sinds jaren een
ejgen nuntius to Bern, terwijl de Zwitser-
6ehe gezant bij do Italiaansche regeering
te Rome, ook in diplomatieke betrekking
Dit nummer bestaat uit twee bladen
VOORNAAMSTE NIEUWS
BI1 'TENLAND.
Heden is te Rome het accoord tusschen
den Paus en Mussolini onderteekend.
Het Litwinof-protocol door Rusland,
Polen, Roemenië, Est and en Letland on
derteekend.
Aans'ag op den president van Mexico
mislukt.
Vreeselijke koude in Duitsch'and. In
Rutland is da temperatuur plotseling aan
merkelijk gestegen. {Buitenl. Berichten,
2e blad).
Mevr. Fokker, de echtgenoote van den
bekenden v'iegtuigconstructeur, te New-
York doodgevallen. (Buitenl. Berichten, 2e
blad).
BINNENLAND.
Berichten over het koude weer en het
ijsvermaak. Slachtoffers van het ijs.
(Gem. Berichten, 2de blad).
tot het Vaticaan staat.
Wat den volkenbond betreft, neemt men
op het volkenbondssecretariaat aan, dat
do geruchten, dat Z. H. Paus Pius XI
thans tot den volkenbond zou willen toe
treden, zelfs een raadszctel zou wenschen,
ongegrond zijn.
Men herinnert hierbij aan het bekende
beek van Pater I. de La Bruière, één der
meest deskundigen op het gebied van de
betrekkingen tusschen bet Vaticaan en
den Volkenbond, welk boek getiteld is
„Organisation internationale et papauté".
In dit beek heeft de geleerde schrijver
uiteengezet, waarom de Paus, ondanks
sympathie voor den volkenbond, toch niet
tot den bond wcnscht too te treden.
De redenen, die Pater do la Bruière
hiervoor opgeeft, houden geenerlei ver
band met de afwezigheid van een wereld
lijke macht van den Paus. Er bestaat dus
geen enkele grond om aan te nemen, dat
de in dit beek door een specialist ont
vouwde redenen thans haar kracht zou
den hebben ingeboet.
Men heeft zelfs op het volkenbondsse-
crctariaat van, naar men aannemen mag,
good ingelichte katholieke zijde, verno
men,, dat de gebeurtenissen te Bome gee
nerlei wijziging in den toestand ten op
zichte van de betrekkingen tusschen den
Paus en den volkenbond gebracht heb
ben.
Intussehen ziet men te Genève niet
voorbij, dat er één reden zou kunnen be
staan, die wellicht het besluit van den H.
Stoel om buiten den volkenbond te blijven
eenigszins aan het wankelen zou kannen
brengen.
Indien het Vaticaan beslist internatio
nale waarborgen zou wenschen, voor do
naleving van do overeenkomst met Italië,
dan zou do toetreding tot den Volkenbond
liet eenvoudigste middel hiertoe zijn. Vol
gens art. 10 van het volkenbondsverdrag
waarborgen toch de volkenbondsleden el
kander het behoud van hun grondgebied.
Tegen een dergel ijken algemeenen in
ternationalen waarborg zou do Italiaan
sche regeering bezwaarlijk bedenkingen
kunnen maken, terwijl zij daarentegen een
internationale garantie der groote mo
gendheden beslist schijnt van de hand te
wijzen.
In Volkenbondskringen meent men ech
ter, dat dit voordeel van toetreding tot
den volkenbond niet groet genoeg zal zijn,
om wijziging in de houding van het Va
ticaan te brengen.
Men denkt, dat de Paus ermede vol
steen zal, de tusschen den H. Stoel en de
Italiaansebo regeering tot stand gekomen
regeling door het volkenbondssecretariaat
te laten registreeren, zooals alle interna
tionale conventies.
In volkenbondskringen heeft men met
eenige voldoening de inlichtingen ont
vangen, dat geen stappen, als hooger be
doeld, van het Vaticaan vooralsnog to
wachten zijn.
Men vreest n.l. dat een ander standount
van den Paus tot verschillende moeilijk
heden van andere zijde zou aanleiding
geven. Men had dan ook met een zekere
ongerustheid kennis genomen van do le
zing in de Zwitsersche pers, dat de bis
schap van Genève, Lausanne en Freiburg,
mgr. Eesson, na een bezoek aan Reme
opdracht zou hebben gekregen, te Genève
een eersten stap in de richting van toe
treding van den H. Stoel tot den volken
bond te ondernemen.
Natuurlijk sluit een buiten den volken
bond blijven van den Pans volstrekt niet
uit, dat op den duur de II. Stoel meer en
meer in technische commissies van den
volkenbond tot medewerking zal worden
uitgenoodigd zooals reeds geschied is,
in 1923 in de commissie voor kalenderher
vorming.
