BUITENLAND.
BINNENLAND.
20ste Jaargang
ZATERDAG 1 DECEMBER 1923
No. 6041
De ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week. f2.60 per kwartaal
Franco per post f2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor
uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
Zondagsblad 9 ct
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen. II
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentiën 30 cent per -egel
Yoor Ingezonden Mededeelingen wordt het
n dubbele van het tarief berekend.
Kleine advertentién, van ten hoogste SO woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop f0.50.
Dit nummer bestaat uit vijf
bladen waaronder het
Geïllustreerd Zondagsblad.
V Voor de gemeenschap
Een tweetal berichten, die wij ontvingen
treffen ons doordat zij de uiting zijn van
een goeden geest, een nobele bedoeling.
Het eerste betreft een gift van
60.000 gulden voor een nieuwe
reddingboot-
In de gistermiddag in de bal van de
Effectenbeurs gehouden buitengewone
algemeene vergadering van de leden
der Vereeniging voor den Effecten
handel, werd het bestuur dier ver
eeniging met groote meerderheid van
stemmen gemachtigd, om uit de kas
een bedrag van 60.000 beschikbaar
te stellen ten behoeve van een red
dingboot, welke zou worden aangebo
den aan de Noord- en Zuid-Holland-
sche Reddingsmaatschappij.
Alle daden, die uitgaan van een
en beter motief dan eigenbelang trekken
onze waardeering.
En vooral laten wij het eerlijk zeg
gen als zulk een daad uitgaat van een
vereeniging, die louter een stoffelijk doel
beoogt; die alleen ten doel heeft, de gel
delijke belangen harer leden te dienen.
Een ander bericht meldt de schen
king van 400.000 gulden voor
het wetenschappelijk werk
van prof. Noyone te Utrecht.
De trustees der Rockefeller Foun
dation te New York hebben in hun
zitting van 9 November j.l. besloten
een bedrag van 400.000 beschikbaar
te stellen voor de stichting van een
nieuw Physiqlbgisch Instituut aan de
Utrechtsche Universiteit.
Dit belangrijke besluit van verstrek
kende beteekenis' voor de Utrechtsche
sche faculteit van geneeskunde, vindt
voor een goed deel zijn reden in de
vooraanstaande plaats, welke prof.
dr. A. K. M. Noyons inneemt als phy-
sioloog en in zijn belangstelling in de
vorming van meergevorderde jonge
onderzoekers.
De Foundation is overtuigd, dat
door het ter beschikking stellen van
©en behoorlijk toegerust laboratorium
ten zeerste gebaat wordt het weten
schappelijk werk en de opvoedende
zaak van genoemden hoogleeraar.
Wij moeten deze daden vo.or de
gemeenschap respecteeren.
Tegenover het individualistische streven
van talloos velen in de maatschappij ge
ven zij een bewijs van burgerzin.
DUITSCHLAND.
Het metaalconflict.
Het wachten is op de
vakbonden.
De besprekingen, die gisteren door rijks
kanselier Miiller, den minister van Econo
mische Zaken Curtius en den minister van
Arbeid Wissel met de vertegenwoordigers
der werkgevers en der werknemers in de
metaalindustrie zijn gevoerd, hebben tot
resultaat gehad, dat de industrieelen zich
bereid hebben verklaard, zich aan een door
den rijksminister van Binnenlandsche Za
ken, Severing, te vellen arbitrale uitspraak
te onderwerpen, terwijl daareentegen de
sociaal-democratische vakvereenigingen
voorloopig nog een gereserveerd standpunt
innemen, zulks ondanks het feit, dat Seve
ring zelf sociaal-democraat is.
Deze afwijzende houding der vrije vak
vereenigingen moet aan principieele be
zwaren der arbeiders worden toegeschre
ven. De vakvereenigingen staan namelijk
op het standpunt, dat de strijd der werk
gevers tegen het arbitragewezen als zoo
danig is gericht en dat het als een over
winning der industrieelen zou moeten wor
den beschouwd, indien thans de oorspron
kelijke arbitrale uitspraak, die door het
rijksministrie van Arbeid destijds bindend
werd verklaard, door een nieuwe arbitrale
uitspraak eventueel te niet wordt gedaan.
Niettemin kan men aannemen, dat de
sociaal-democratische vakvereenigingen,
welker gedelegeerden bij de heden gehou
den besprekingen hebben verklaaild, eerst
het oordeel van het bestuur der metaalbe
werkersorganisaties te moeten inwinnen,
ten slotte zich eveneens bereid zullen ver
klaren zich aan een uitspraak van Seve
ring te onderwerpen. De gedelegeerden der
vakvereenigingen hebben medegedeeld, dat
zij hun beslissing vóór Zondagavond ken
baar zullen maken.
ENGELAND
De toestand van koning George.
Ongewijzigd.
Gisterenavond werd door Buckingham
Palace officieel medegedeeld, dat de toe
stand van den koning in den loop van den
dag geen verandering heeft ondergaan.
Het feit, dat het morgenbulletin gisteren
vrij laat werd uitgegeven, verwekte natuur
lijk eenige ongerustheid onder het publiek,
terwijl de komst van een derden genees
heer, sir Humphrey Rolleston, tot die on
gerustheid bijdroeg. Naar verluidt, hebben
de doktoren den zieke aan een grondig
onderzoek onderworpen. Vandaar de ver
traagde uitgifte van het bulletin, dat de
bezorgdheid niet geheel heeft doen ver
dwijnen.
De admiraliteit heeft officieel medege
deeld, dat de prins van Wales besloten
heeft, de „Enterprise'' in Suez te verlaten
en zich per trein van daar naar Alexandrië
te begeven, waar hij zich zal begeven aan
boord van een Engelsch oorlogsschip,
waarschijnlijk de „Frobisher", met bestem
ming naar Brindisi, Napels of Marseille.
Volgens een bericht uit Dar-es-Salaam is
de prins naar het eiland Zanzibar vertrok-
ken, waar hij een bezoek zal brengen aan
den sultan. Het doel van deze reis is niet
bekend.
Het telegram van Britten.
En Baldwins antwoord.
Naar uit Washington wordt gemeld, ver
luidt aldaar in goed ingelichte kringen, dat
de Britsche minister-president Baldwin
van de Amcrikaansche regeering het ver
zoek zou hebben ontvangen geen antwoord
te geven op het voorstel van Britten tot
het bijeenroepen van een interparlemen
taire conferentie in zake de beperking van
de bewapening ter zee.
Reuter zegt echter te weten, dat Baldwin
reeds een vriendschappelijk antwoord heeft
verzonden op de uitnoodiging van Britten.
Het antwoord, dat toegezonden is aan den
Britschen gezant, met opdracht het bij de
eerstvolgende gelegenheid aan Britten ter
hand te stellen, geeft blijk van denzelfden
geest, die ook de uitnoodiging bezielde.
TSJECHO-SLOWAKIJE.
MOORD IN DE RECHTZAAL.
Bloedig incident te Praag.
Moordenaar van den Alba-
neeschen gezant neer
geschoten.
Gistermorgen begon voor de gezworenen
rechtbank te Praag het proces tegen den
Albanees Alcibiades Bebi, die verleden
jaar in October den eersten Albaneeschen
gezant te Praag, Tsena Beg, met een re
volverschot doodde.
Bebi verklaarde uitsluitend uit politieke
overwegingen te hebben gehandeld en als
protest tegen de politieke richting van
Tsena Beg. die Albanië nader 'tot de
Kleine Entente en van Italië af trachtte te
brengen. Bebi gaf ook gedurende zijn ver
hoor onomwonden blijk van zijn Italophiele
gezindheid.
Toen de voorzitter een pauze van een
kwartier instelde, sprong uit de banken
van het publiek de dienaar van den ver
moorden Tsena Beg over de banken der
journalisten heen, trok een revolver en
loste zeven schoten, waarvan de eersten
Bebi doodelijk troffen.
Daarna richtte de man zijn wapen op
den Italiaanschen journalist del Vecchio,
correspondent van het „Giornale d'Italia",
die zich op de estrade der rechtbank met
e-en verdediger onderhield. Del Vecchio
werd zwaar in de linkerlong getroffen.
De dienaar werd onmiddellijk gearres
teerd. Een paniek maakte zich van het pu
bliek meester. De deuren van het gerechts
gebouw werden onmiddellijk gesloten.
Bebi, die tijdens zijn verhoor bekend
had van een geheim comité opdracht tot
den moord te hebben ontvangen, werd
door verscheidene schoten in het hoofd
getroffen. Hij was onmiddellijk dood en
werd terstond uit de zaal gedragen.
De rechters en de juryleden waren juist
opgestaan om zich in raadkamer terug te
trekken.
ITALIË.
Anti-Fransche demonstraties te Rome.
Botsing tusschen studenten
en militairen.
De verontwaardiging in Italië over het
te Parijs gevelde vonnis tegen di Modugno
den moordenaar van den Italiaanschen
vice-consul graaf Nardini, vermindert nog
steeds niet. Nadat eergisteren verscheide
ne demonstraties waren gehouden.
gisteren een groote betooging voor de
Franscbe ambassade plaats.
Aanvankelijk bestond de optocht uit on
geveer 2000 studenten der universiteit, die
naar de ambassade wilden trekken, doch
de politie was op de hoogte gesteld en
toen de studenten zich een weg trachtten
te banen naar de Piazza Farnese, waren
de toegangswegen duor soldaten afgezet.
Na eenig gefluit en gejoel, wanneer zich
iemand voor de venstars der Fransche am
bassade vertoonde, begaven de studenten
zich naar het paleis del Littorio, waar va-
derlandsche liederen werden gezongen en
Turati, een der fascistische leiders, op
het balcon verscheen.
De stoet, die inmiddels enorm was aan
gegroeid, begaf zich naar de Piazza Vene-
zia, waar bij het graf van den Onbekenden
Soldaat werd stilgehouden. De studenten
trokken vervolgers naar de universiteit.
Hier sloten zich Dug meer kameraden met
vaandels en bani-.en bij hen aan en langs
het Pantheon trok de stoet naar het Chigi-
paleis, om voor d n Duce te demonstroe-
Bij het graf van den Oubekenden Sol
daat werd wederom stilgehouden en terwijl
allen knielden, xibld een student een in
gloeiende bewoordingen gestelde redevoe
ring. Voor het hoofdkwartier der fascis
tische partij werd geschreeuwd, gezongen
en met vlaggen gezwaaid, totdat Turati
wederom verscheen en den fascistengroet
bracht.
De stoet trok daarna weder naar de
Fransche ambassade en bij een poging om
door het cordon heen te dringen ontstond
een botsing met de militairen, waarbij
eenige arrestaties werden verricht.
Volgensberichten uit Napels- zijn ook
daar anti-Fransche betnogingen gehouden.
Een poging om een aanval te doen op het
Fransche consulaat werd verijdeld. Overal
werd de kreet „weg met Frankrijk" ge
hoord.
AFGANISTAN.
Europeesche kleeding verplicht gesteld.
Naar uit I'iboe)«?<>meld wordt, heeft
Je Toning ea u -iVtrc^t onueicckon l
waarbij de invoering van Europeesche
kleeding in Kaboel en voor allen die in
de hoofdstad komen bevolen wordt. De
wet zal in Maart 1929 in werking treden.
Zij, die de wet overtreden, kunnen worden
gestraft met geldboeten. De koning ver
klaarde, dat de wet op strenge wijze zal
worden gehandhaafd.
MEXICO.
Portes Gil te Mexico-City geïnstalleerd.
Portes Gil werd gisteren geïnstalleerd
als voorloopig president van Mexico. De
installatie had in het nationale stadion
plaats in aanwezigheid van 25000 personen.
TWEEDE KAMER.
Waterstaat Tollen weg.
Autobussen vrij.
Gisteren is Waterstaat verder behan
deld.
De heer van Voorst tot Voorst (R. K.)
heeft een sympathieke speech gehouden
voor afschaffing van tollen en concessies
aan autobussen. Spr. merkte op, dat de
afkoop van tollen niet altijd alleen voor
de streek van belang is, doch veelal voor
het geheele land. De minister moet er op
aandringen, dat provincies en gemeenten
tot overeenstemming komen omtrent de
kost-enverdeeling van afkoop, waarbij het
Rijk dan ook iets moet bijdragen. Spr.
dringt speciaal aan op opheffing van den
tol op den weg NijmegenKranenburg.
Spr. dringt aan op groote voorzichtigheid
met het weigeren van vergunningen aan
autobusondernemingen.
Mevr. v. Itallie v. Embden (V. D.) heeft
haar maidenspeech gehouden. Zij vroeg
bescherming van den voetganger, die zich
tegenwoordig de allures- heeft moeten ge
ven van den vervolgden haas. Overal
wordt hij opgeschrikt, moet hij huppelen
en springen ter wille van het moderne ver
keer. Voorts komt spreekster op tegen het
oorverdoovend gekrijsch, getoeter en gegil
langs de wegen. In het buitenland is dit
kabaal lang zoo erg niet. Het vee mag
niet verschrikt worden, maar de mensch
is aan zijn lot overgelaten.
Nog andere sprekers- voeren het woord.
De Minister kwam nog niet aan de beurt.
PR0V. STATEN VAN ZUID-HOLLAND.
Provinciale begrooting 1929.
Gisterenmorgen te 11 uur werd de zit
ting van de Provinciale Staten van Zuid-
Holland in het gebouw der Eerste Kamer
onder voorzitterschap van jhr. mr. dr. van
Karnebeek, commissaris der Koningin,
voortgezet.
Voortgegaan werd met de replieken
inzake de Provinciale begrooting.
De heer Jansen Manenschijn
(A.R.) constateert, dat het voorstel-van
Eek beteekent het intrappen van een open
deur en daaraan doet spr. niet mee.
De heer Loerakker fR_ KA herhaalt
zijn meening, dat het voorstel-van Eek
van de zijde der S.D.A.P. alleen voor re
clame noodig is, omdat die partij voor den
winter verkiezingsmuziek ncodig heeft.
De heer van Staal (S.D.A.P.) wijst
den heer Loerakker erop dat in Noord-
Brabant de Katholieken wel steun ver
leenden aan subsidie-voorstellen inzake
werkverschaffing. Spr. komt er tegen op,
dat de politiek der S. D. A. P. in een ver
keerd licht wordt gesteld.
De heer Mooyman (R. K.) antwoordt
aan de sociaal-democraten, dat van zijn
zijde steun zal worden gegeven aan con
crete voorstellen, bijv. ter tegemoetkoming
aan aanvragen van gemeentebesturen die
een bepaald werk wenschen aan te vat
ten, waardoor nuttige arbeid mogelijk
wordt.
Te 1.20 wordt de vergadering geschorst
tot twee uur.
Na heropening van de vergadering
wordt nog gerepliceerd door Ged. Staten.
Aan de orde is dan de stemming over
de motie-van Eek om 200.000 ter beschik
king van gemeentebesturen te stellen voor
werkloosheidsbestrijding.
De heer T e r L a a n (S. D. A. P.) deelt
nipd- dat zi;n fractie aar. dp motie toe
voegt d^ woo'den: „indien daartoe aan
vragen zijn ingekomen".
De voorzitter wil de draagwijdte van
deze aanvuOing niet beoordeelen, doch
meent dat Statenleden tegen een wijzi
ging op het laatste moment, na sluiting
der discussie, bezwaren kunnen hebben.
Spr. vraagt of de oorspronkelijke motie
als ingetrokken is te beschouwen.
De heer Ter Laan (S. D. A. P.) ant
woordt bevestigend.
De heer De Bruyn (S. D. A. P.) wijst
er op. dat de wijziging het gevolg is- van
de aan het slot der replieken voor de
pauze gemaakte opmerkingen.
De gewijzigde motie wordt daarop met
39 tegen 26 stemmen verworpen. Vóór de
sociaal-democraten, de vrijzinnig-democra
ten de heer Braat (Plattel.) en de heeren
Mooyman en van Duin (beiden R. K.).
De provinciale begrooting en de voor
gestelde beffing van opcenten worden z.
h. s. goedgekeurd
Reeuwijksche en Sluipwijksche plassen
Ingekomen zijn diverse adressen tegen
de droogmaking der Reeuwijksche en Sluip
wijksche plassen.
Voorgesteld wordt, deze in handen te
stellen van Ged. Staten om praeadvies.
Dr. Hoffman (R. K.) dringt er bij
Ged. Staten op aan, bij het uitbrengen
van hun praeadvies ook rekening te wil
len houden met de historische gegevens
van vroegere droogmakerijen, die ten
deele onder moeilijke Staats- en sociale
omstandigheden waren tot stand geko
men. Immers zijn de in de adressen geop
perde bezwaren bijna alle ook bij vroegere
droogmakerijen gehoord. Zij werden bijna
alle opgelost ten bate van landaanwin
ning en handhaving op eigen bodem van
onzen voornaamsten cultuurstand, den
land- en tuinbouw en de veeteelt. Overi
gens refereerde spr. zich opnieuw aan zijn
reeds meermalen te dezer plaatse geuite
vele ernstige factoren ten gunste van deze
drooglegging. Gaarne zou hij zoo spoedig
mogelijk een aparte Statenzitting voor
deze plannen wenschen.
De adressen worden in handen van
Gedep. Staten gesteld.
De voorzitter sluit te vier uur de zitting.
HET R. K. WERKLIEDENVERBOND.
Naar de „Volkskrant" verneemt, is het
ledental van het R. K. Werkliedenverbond
per 1 October j.l. gestegen tot 129.171.
Het derde kwartaal dat steeds het min
ste is daarin liggen de zomermaanden
zonder actie bracht een winst, van 889
leden.
In de vakbonden zijn georganiseerd
11.803 leden en wel in de dioc. bonden en
niet in een vakbond: 17.278 leden. De dio
cesane bonden tellen 98.801 leden.
K. R. 0. EN BRUSSEL.
De K. R. O. deelt ons mede, dat a.s. Za
terdagavond van 9.40 tot 10.30 het pro
gramma van Brussel zal worden doorge
zonden. Dit programma bestaat uitsluitend
uit muzieknummers. Dit is de eerste maal,
dat het zendstation van Brussel hier in
Nederland wordt gerelayecrd. De noodige
voorbereidingen tot het goed functionee-
ren der lijnen BrusselAmsterdam is ver
zekerd door de medewerking van de Bel
gische en Nederlandsche P. T. waarvoor
bij dezen alle hulde wordt gebracht. Het
gewone programma van den K. R. O., ge
lijk dat in den „Katholieke Radia Gids"
staat aangegeven zal geheel afgewerkt
worden. Het Brusselsche programma zal
er van 9.4010.30 worden tusschen gevoegd
TREUB.
De oud-minister Treub wordt heden ze
ventig jaar.
Man van groote kennis en bekwaam
heid heeft hij in het openbare leven van
ons land een voorname rol gespeeld, eerst
in den Raad en in het gemeentebestuur
van Amsterdam daarna in de Tweede
Kamer en aan de Ministerstafel.
In dien zoo moeilijken tijd van den
Het voornaamste nieuws.
BUITENLAND.
Bloedig incident in de rechtzaal te Praag
Anti-Fransche demonstraties te Rome.
BINNENLAND.
Vergaderingen van Tweede Kamer en
Prov. Staten van Zuid-Holiand. (1ste blad).
De heer F. Wierdels is tijdens de zitting
van den Amsterdamschen gemeenteraad
gisterenmiddag ernstig ongesteld gewor
den, waarom hij voorzien werd van de
laatste H.H. Sacramenten. Spoedig daarna
is evenwel aanzienlijke beterschap inge
treden. (lste blad).
LEIDEN.
Wij geven een geïllustreerde beschrijving
van ontstaan en bouw van een der oude,
vroeger Katholieke, Leidsche kerken, de
SL Pancraskerk. (3de blad).
wereld-oorlog was hij minister van Finan
ciën en greep hij krachtig in, om een fi-J
nancieele en economische debacle voor het
land te voorkomen.
Als politicus heeft de heer Treub geen;
school gemaakt.
Hij vertoont wat dit betreft, overeen-'
komst met mr. Van Houten, die, eveneens;
als zeer radicaal en vooruitstrevend begon-j
nen, later naar het oude liberalisme terug-!
zwenkte.
Zoo ook prof. Treub, die bovendien,
evenals Van Houten, te zeer individualist!
was, om lid, of zelfs leider van een partij;
te kunnen zijn. „Centr.j
Koninklijke Besluiten.
Gemeenten.
Bij Kon. besluit is aan J. F. van de Ven,
eervol ontslag verleend als burgemeester
der gemeente Nisielrode.
Het Amsterdamsche raadslid F. Wierdels.
Tijdens de Raadszitting wordt)
hij ernstig ongesteld. j
In de raadszitting van Vrijdagmiddag
had het Katholieke raadslid te Amster
dam F. J. A. M. Wierdels' nog het woord
gevoerd bij de behandeling van het bestra
tingsplan voor 1929. Even later voelde do
heer Wierdels zich ongesteld, en begaf hij1
zich naar de koffiekamer. De heer Wier
dels werd door een hoogst ernstigen aan
val van hartzwakte aangetast. De medioi'
onder de Raadsleden de heeren dr. Po
lak, Sajet, en dr. Abrahams verleenden
hem bijstand. Zij zagen den toestand van
den heer Wierdels zoo ernstig in dat de
lijder moest worden voorzien van de H.H.'
Sacramenten der Stervenden. De eerwaar
de geestelijkheid van „het Rusland", werd1;
onmiddellijk gewaarschuwd, en de wel-;
eerw. pater E. F. Snijders O.E.S.A. dien
de den heer Wierdels de laatste H. Sacra
menten toe.
Natuurlijk wekten deze droevige go-'
beurtenissen in de raadszaal groote onsteh
tenis-. Om half vijf deelde de burgemeester-
aan de Raadsleden mede, dat de toestand'
van den zieke hoogst ernstig was. De zit- j
ting werd daarna geschorst.
Alle aanwezigen waren diep onder den
indruk.
Te omstreeks zes uur werd de heer Wier
dels per auto naar zijn woning in de VonJ
delstraat vervoerd.
De toestand liet zioh toen reeds aan-j
merkelijk beter aanzien. Vriendelijk darikto]
de heer Wierdels de Raadsleden, die hem.'
hulp hadden verleend.
Nader vernamen wij, dat de toestand'^
van den heer Wierdels redelijk wel is.
Vrouwenbond Bisdom Haarlem.
Bestuursvergadering.
Op Maandag 26 November 1.1. hield do!
Dioc. R. K. Vrouwenbond in het bisdom'
Haa-rlem bestuursvergadering onder leiding
van mej. Toos Post uit Delft.
Een commissie is geïnstalleerd ter bestu-'
deering van vraagstukken, <le zorg voor;
moeder en kind betreffend. In die com mis
sie hebben zitting, mot enkele dioc. lie-'
stuursleden, de uitvoerende leden: ju- r.'
J. Sormanide Voogd Haarlem; mcw. M.'
VerkooyLeyendekkers, Amsterdam; mevr,.'
ZumpolleStaaver, 's-Gravenbage.
In de vergadering der Jeugd-Uommbsio
werd de organisatie der vrouwelijke jeugd,'
die aan H. B. S. en Gymnasia onderwijs ge
noten, aan den Vrouwenbond toegewezen.
Verder wordt medegedeeld, dat weldra
een film van het Vrouwenbondwerk in do
Drentsche Venen zal verschijnen.
De film over de gruwelen in Mexico kan
aangevraagd worden.
Hierna werd het woord gegeven aan
mevr. Stcenbcrghe, die in een duidel ka
lezing deed uitkomen, niet alleen wat heb
Communisme beoogt, maar ook hoo ver
zijn leerstellingen en organisatie reeds ge
komen zijn.
Het ontwerp-reglement moeder-cursus-