BUITENLAND. 19e Jaargang VRIJDAG 28 SEPTEMBER 1928 Dr ABONNEMEK^dPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling: "Voor Leiden 19 cent per week. f2.50 per kwartaal Bij onze Agenten 20 cent per week. f2.60 per kwartaal Franco per postf2.95 per kwartaal liet Geïllustreerd Zondagsblad ia voor de Abonnó's ver krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd Zondagsblad 9 cL Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen. Bureaux: RAPENBURG No. 10 TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15 GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. 11 DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT: Gewone advertentiën 30 cent per regel I CirvCM ^r°or ^gezonden Mcdodcolingen wordt het LhlDtlN dubbele van hot tarief berekend. Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin betrckkingon worden aangeboden of gevraagd, hnur en vor- bnur, koop en verkoop f 0.50. Dit nummer bestaat uit drie bladen. DE BETEEKENIS VAN ESPERANTO Nu er ïn de laatste weken ook in Lei den nog al veel over Esperanto wordt ge sproken en geschreven gisteren publi ceerden we nog een alhier verspreide cir culaire willen wij gaarne een plaats ge ven aan onderstaand artikel, dat interes sant is óók voor hen, die niet voornemens zijn, zich de kennis van het Esperanto eigen te maken. De wereld-oorlog heeft het geweten van het menschdom geducht wakker geschud. Hij heeft on3 duidelijk laten zien, waar heen de nationalistische afscheiding der volkeren in de eeuw der techniek, noodza kelijk leiden moet. Het is een eisch des t-ijds, dat er tusschen de staten en volken onderling' en ook boven hen, een rechts orde geschapen wordt, die op vaste en stc- ivige grondslagen rust. Wij, Katholieken uit alle landen, die ledematen zijn van één lichaam, die in on ze Kerk de eerste grootste en voornaamste ^Internationale" hebben, zijn ook wij niet door de nationalistische afscheiding zoo- geer van elkaar vervreemd geworden, dat wij maar weinig van elkaar weten, en dat het ons zoo moeilijk wordt over dc geheele wereld saamhoorig te blijven, en dat terwijl onze tegenstanders reeds lang hun aanval en hun kraohtsconoentratie op het internationaal front geworpen hebben? Hoe weinig zijn wij, Katholieken, op het gebied van he practisohe leven een werke lijk internationale gemeenschapHoe zwaar hebben onze internationale vereenigingen ie kampen, om nog maar hun bestaan te verzekeren, (zelfs op dat gebied, waar de Nationale Vereenigingen zich reeds lang een machtige plaats veroverd hebben). Hoe weinig is b.v. aan ons, Nederlandsche Ka tholieken, dc ware toestand onzer Geloofs- genooten in andere landen bekend! Hoe lang heeft het geduurd, eer wij ons voor den versphrikkelijken toestand der Mexi- kaansche Katholieken, die toch reeds tien tallen van jaren aan de hevigste vervolgin gen blootgesteld waren, belangstelling en medelijden toonden? Hoe kan zoo iets plaats hebben?De Katholieken van allé landen hebben te weinig verbinding met elkaar, hebben ook te weinig middelen om die verbinding daar te stellen. -De losse verbindingen tus schen de hoofdorganen der groote Natio nale Vereenigingen zijn heelemaal niet in staat, het internationaal saamhoorigheids- gevoel en de concretiseering ervan, in prac- t-isch werk om te zetten Het bezwaar ligt grootendeels daarin, dat de Katholieken van alle landen niet in staat zijn zich rechtstreeks ten opzichte van elkaar uit te spreken, dat hun ook in hooge mate de mogelijkheid ontbreekt eikaars tijdschriften en boeken te lezen. Als een schier onoverkomelijke hinderpaal staat tusschen hen de verscheidenheid der talen. De Katholieke Kerk heeft in haar Liturgie, en in de Theologie, een gemeen schappelijke taal (het Latijn), het Ka tholieke Volk heeft geen gemeenschappe lijke taal meer In de Middeleeuwen, toen het Christe lijke Westen nog één cultureele en gods dienstige eenheid vormde, was er ook één gemeenschappelijke cultuurtaal: het Latijn. De gevolgen van de Renaissance en de Ee- formatie deden overal het nationalisme ontwaken; de volken gingen uiteen, dc godsdienstige eenheid ging verloren, het erfgoed der Katholieken d.i. der wereld omvattende Kerk, werd door Protestant- sche Staatskerken bedreigd, de taaleen heid werd verstoord door den machtigen groei der nationale talen. Het Latijn be hield, afgezien van de kerkelijke Liturgie en Theologie, slechts waarde voor archeolo gische en philologische doeleinden in het practische leven was het nog goed genoeg om in de Linnaeus nomcnklatuur en op de etiketten der apotheken den rol van cata- loogtaal te vervullen. Wij hebben echter voor het verkeer tusschen de volken en voor him onderling begrijpen dringend een gemeenschappelijke taal noodig. Waar die te halen? Ie. Een herleving van het Latijn, indien men dit al zou willen beproeven, kan niet veel baten. Sedert eeuwen toch heeft het Latijn alle verband met het leven verloren en is het een doode taal geworden. Indien men de onderbroken ontwikkeling dier taal heden kunstmatig zou willen aan vullen, zou waarschijnlijk een nieuwe taal te voorschijn treden. Wegens de groote moeilijkheid om het aan te leeren, beant woordt het Latijn ook niet aan de behoefte van onzen tegenwoordigen tijd. Wie van de velen, die zich vele jaren lang op een Gym- nasium of andere Onderwijsinrichting we kelijks zes uren of langer op Latijn toe legde, is in staat oni over een eenvoudig onderwerp, zich vloeiend uit te drukken? De ontwikkeling der massa en de vor ming der leiders volgen in onzen tijd ook heel andere sociologische wetten, dan zulks in' de middeleeuwen het geval was. De fris- sche waardevolle krachten, die voor alles, ook voor de internationale samenwerking onontbeerlijk zijn, komen immers grooten deels van beneden, uit de breede lagen der arbeiders, uit het proletariaat. Ook zij hebben voor bet internationaal verkeer een gemakkelijke en eenvoudige (ik zou zeggen, een proletarische) hulptaal noodig. 2. De invoering eener nationale taal als internationale hulptaal zou op onover koombare moeilijkheden stuiten: Het volk, wiens taal tot wereldtaal zou verheven worden, zou daardoor zulke groote econo mische, cultureele en ten slotte ook poli tieke voordeelen ten opzichte van alle an der volken bekomen, dat de drang naar zelfbehoud en ontwikkeling der volken, zich tegen die vrijwillige onderwerping aan de wereldheerschappij van één volk, zou moeten verzetten. Het moeilijk aanleeren der meeste talen en haar rijkdom aan eigenaardige wendingen komen daar nóg bij, om haar gebruik in wijdere kringen moeilijker te maken. 3e. Er is nog een derde mogelijkheid Es peranto Het is een door Dr. L. L. Zamenhof te Warschau kunstmatig geschapen taal, en zóó gemakkelijk, dat zij voor iedereen, ook voor hen die niet taalkundig onderlegd zijn, aan te leeren is. Men heeft gezegd, da-t Es peranto zich tot de nationale talen ver houdt als een automobiel tot een rijpaard, of als een kunstig aangelegd kanaal tot een over heg en steg in grillige krommingen daarheen stroomende rivier. Een kanaal is minder romantisch dan 'n rivier, maar voor bevloering en voor scheepvaart even nuttig, dikwijls zelfs nuttiger. Esperanto is ook in katholieke kringen op veel plaatsen binnengedrongen. Toch is het gebruik bij ons nog lang niet zoo me nigvuldig .als bij de' togens'anders der Kerk, zooals bij Vrijmetselaars en Com-* munisten. Daaruit schijnen vele katholieken achterdocht op te vatten en zij plegen dit feit als een argument tegen Esperanto voor te wenden. Dit is hetzelfde argument, dat de Katholieken in de geschiedenis reeds zoo dikwijls geschaad heeft. Esperanto is uit en op zich zelf noch katholiek; noch communistisch, noch vrijmetselaarschhet is een even neutrale zaak als de boekdruk kunst, of de film, of de radio; en hét kan evenzoo aan de macht der boozen als aan die der goeden dienstbaar gemaakt wor den. Laten wij het in onzen dienst nemen en laten wij het voordcel van dit nuttig verkeersmiddel niet aan onze tegenstan ders over, zocals wij zoolang de pers en de film aan anderen overgelaten hebben. Laten wij alle vooroordeelen, die meestal op onbekendheid berusten, varen. Laten wij Esperanto gebruikenlaten wij door Esperanto helpen, aan wijdere kringen on der de Katholieken van alle landen de mo gelijkheid van intcrnatioaal begrijpen en samewerking verschaffen, laten wij daardoor de groote katholieke actie die nen; laten wij daardoor meehelpen aan den opbouw van den Vrede Christi in het Eijk Christi Het gebruik van Esperanto en zijn prac- tisch nut zijn heden reeds zeer beduidend. Zij zijn nog wel niet zoo groot als wij het voor onze zaak zouden wenschen, en het één millioen Esperantisten, waarvan de Herders Ivonversataons-Lexikon spreekt, lijken ons voorloopig nog een overdrijving; maar met het aantal dergenen, die Esper anto Jeeren, en dat aantal groeit met dén dag, stijgt zijn practische waarde en nut. Het gaat met dit verkeersmiddel als met dc telefoon. Zoolang maar weinige menschen (het waren echter de meest voor- uitsbrevenden) met de telefoon waren aan gesloten, was het praotisch nut betrekkelijk gering; met elke nieuwe aansluiting werd het echter grooter. Schaft ook gij, die een verziend en voor uitstrevend rcensch wilt zijn, zulk een aan sluiting aan bij die groote Internationale Katholieke beweging door.. Esper into De gelegenheid hiervoor wordt U weer aangeboden door den nieuwen Schriftelij ken Cursus van Nijmegen, die op 1 October begint en slechts drio gulden kost. Men ontvangt wekelijks één les en de Cursus duurt zes maanden. Do vorige jaren heb ben duizenden dien Cursus met suioes ge volgd en ook nu hebben zich reeds velen voor d mi nieuwen Cursus aangemeld. Over tuigd van zijn deugdelijkheid durven wij dezen Cursus ten zeerste aanbevelen. Men geve zioh dus spoedig op aan het Secre tariaat: Hugo de Grootstraat 35, Nijme- gcn. Daar er echter steeds vele personen zijn, die zich studieboeken wenschen aan te schaffen, willen wij hier nog eenige inlicli- tingenaan toevoegen Ieder jaar is er tweemaal gelegenheid cm examen te maken, telkens voor Diplo ma A en Diploma B. Het eerste is een be wijs van Lingva Kapableco, d.i. bekwaam heid in het lezen, schrijven en spreken in Esperanto. Het tweede is "een bewijs, dat men bekwaam is om als Leeraar in Esper anto op te treden. Voor Diploma A willen wij, behalve den Schriflelijken Cursus, aanbevelen: Voor Grammaire: Lernolibro met Sinko- rektilo van P. SchendclerLeerboek met Sleutel van A. E. van Bussum Leerboek voor Esperanto van G. H. Benink. Voor lezen: Eobinsono Kruso door H. i?. Bulthuis La Heformanto, (S. Francisko), door Pater Qarolfi, O. M.La Pad ova Lilio, (S. Antonio), door Pater Carolfi, O.M.; La Vivo de Zamenhof, door Ed- mond Privat. Woordenboek: Sehildlof's van C. L. de Veer. Voor Diploma B: Voor Grammaires Leerboek van P. Heil- ker, Pres. der Examen-Commissie. Voor Geschiedenis: Demandaro, dc E. de LadevèzcDokurnentoj. de Dro. A. Mö- busz; Historio de Esperanto, de Edm. Privat, (2 deeltjes); Krcstomalio, de Dro. L. L. Zamenhof. Voor Literatuur, minstens 4 werken: Fa- biola, van Kardinaal Wiseman, vert, van E. RamoFormortinta Dc'.suno, van Vermandere, vert. van O. Verschoor Stranga Heredajo, orig. van II. A. Luy- kenIdoj dc Orfeo, orig. van H. J. Bult huis; Maria, door Eliza Orzeszko, vert. van' Dro. Zamenhof. Bovendien bevelen wij nog ter lezing aan: Floretoj de S. Francisko, vert. van Prof. Pizzi; Blinda Rozo, van II. Cons cience, vert. van Edm. van Melckebeke van llove. Wij verzoeken echter vriendelijk deze boeken niet meer bij ondergeteokende te bestellen, doch bij de Firma W. Bergmans, Boekhandel, Markt, Tilburg, die zich op onze aanwijzing heelemaal voor Katholie ken Espcranto-Boekhandel heelt ingericht. En nu nog dit: Sluit U allen aan bij den -Nederl. Kath. Esperaiitisbenbond, dan ont vangt. II iedcrtf'cv. ï'M he' i tijdschrift derlanda katoliko"dan blijft II van alles op de hoogto wat de Esperanto-beweging betreft en U steunt tevns een echt katho lieke zaak. Adres: H. A. Roclofs, Pelssin gel 39, 's-Bosch; Abonn. 1.50. Ook bestaat er een schoon geïllustreerd tijdschrift, n.l. „Espero Katolika"; het be staat reeds meer dan 25 jaar. Het ver schijnt iedere maand en kost slechts 2.50. Men kan inteekenen bijP. A. Schendcler, Prins Hendrikstraat 30o, Eindhoven. Als men nu nog ons brochuurtje „Es peranto en Katholicisme" koopt, dan is men van alles op de hoogtetegen toezen ding van 17 cent, zal or.dergeteekcndc er een opzenden. Wij hopen nu iedereen voldoende te heb ben ingeliohtmocht men echter onver hoopt nog nader inliohtigen wenschen, dan zijn wij hiertoe wel bereid, mits men oen postzegel voor antwoord insluit Ter aansporing laten wij nu nog even andere personen aan het woord: „lk zie in Esperanto een waardevol mid del tot bewaring der eenheid onder dc Ka tholieken der geheele wereld" Pan- "'ius X. ..Esperanto gebruiken ten dic..stc der verbreiding van heb Evangelie Paus Pi us XI. „Laat uw kinderen Esperanto leeren het is dc wereldtaal der toekomst",.... Kard. Piffl. Vorst-Aartsbisschop v. Weenen Esperanto van Dr. Zamenhof zal aan de Kerk groote diensten bewijzen", Kard. v. Rossum, prefect der Propaganda. FRATER WIGBERTUS VAX ZON. Pensionaat St. Cornelius, Reusel. 20 September 1928. ONTWAPENING KRUISER-KWESTIE DIENT AANGESNEDEN. Standpunt van den Quai d'Orsay. Italia-ansch oordeel over het 'vlöotcompromis. Naar den vertegenwoordiger der „Uni ted Press" aan den Quai d'Orsay werd me degedeeld, hebben noch Frankrijk noch En geland met stelligheid een alge heel e aan vaarding van het vlootcompromis cur de YereenigJe Staten verwacht. Zelfs rei :i 1- geheele verwerping ervan, aldus werd cpge merkt, opent den weg naar besprekineen over een beperking der kruisersterkte, waaraan niet te ontkomen zal zijn. Het Fransche ministerie van Buitenland- sche Zaken hééft uit Washington verno men, dat Coolidgc, toen hij de laatste hand aan de nota van antwoord legde, daarin een verzoenenden toon tot uiting heeft ge bracht. De situatie blijft echter in wezen ongewijzigd, totdat de antwoorden van Ja pan en Italië zullen zijn binnengekomen die evenzeer als de Vercenigde Staten bij het probleem der kruiserbeperking geïnteres seerd zijn. Iemand moet er een begin aan maken, aldus vervolgde de zegsman van den Quai d'Orsay. Dc staten willen do con ventie van Washington niet schenden, maar er zijn aanduidingen, dat eenige staten den geest zoo niet dc letter der conventie wil len omzeilen. Dc ingenieurs van verschillende landen, aldus lichtte de deskundige van den Quai d'Orsay zijn laatste, opmerking toe, zijn cr bij voortduring mee bezig, om kanonnen van een zoo groot mogelijk kaliber op vei lige wijze op de kruisers van 10.000 ton te plaatsen. Dit werdt door de conventie van Washington toegestaan, doch zoowel bij de fensief als bij offensief gebruik van hot ge schut geeft het kaliber en niet dc tonr.ni- maat van het schip den doorslag. De Yereenigdc Staten zijn klaarblijkelijk voornemens aan Frankrijk medo te doelen, dat zij ons standpunt ter zake niet k innen aanvaarden. Welnu, in dat geval zal het Fransch-Engelsch accoord automatisch op houden te bestaan, doch nadat wij do op vattingen der andere betrokken staten ont vangen hebben, zullen wij in een betere situatie verkeeren voor het vinden van een formule, die voor allen bevredigend is. Naar, voorts de Romeinscho correspon dent van de „United Press" meldt, schijnt, in overeenstemming met een in de „Gior- nale d'Italia" vervat artikel, het officieelc Italiaansche standpunt ten aanzien van het Britsch-Fransehe vlootaccoord als volgt geformuleerd te kunnen worden Het is aan Italië nog niet bekend, hoo ver het accoord zich uitstrekt, maar als do reeds gepubliceerde mededeelingcn juist zijn, schijnt de overeenkomst tegen dc Ver. .Staten te zijn gericht, hetgeen tegelijk een plotselinge verandering in Frankrijke hou ding zou beteekenon, die slecht i kan or de verklaard door het feit, dat het belang rijke concessies heeft weten te vorkrijgen ten opzichte van de bewapening te land Het blad zegt verder, dat Italië do veront rusting van de Ver( Staten deelt. Do poli tieke en maritieme positie van beide lan den is op zekere punten gelijk, afgezien nog van de gelijkheid van belangen, die de mogelijkheid schept van een gelijke hou ding te Genèvc of elders, ter ver le !L'i:ij van hun respectieve belangen. DUITSCHLAND. Dreigende staking op de Duitsche werven. 5.0.000 arbeiders er bij betrokken. Naar gevreesd wordt zal liet uitbreken van een staking op 1 October a.s. bij do Duitsche zeescheepswervcn niet te vermij den zijn. De arbitrale uitspraken ter zake zijn zoowel door dc werknemers als door de werkgevers verworpen, terwijl ook de rijks minister van Arbeid geweigerd heeft, de uitspraken bindend te verklaren. Bij het conflict zijn 50.000 arbeiders betrokken. Geen executies meer in Duitschland. De regeering van Mecklenburg—Schwe- rin heeft een rondschrijven gestuurd in den staat, waarin gezegd wordt, dat er voor loopig geen doodvonnissen zullen worden voltrokken. Naar vernomen wordt staat dit in verband met een aanschrijving van den Rijksminster van iTusbitie Koch, waarin in overeenstemming met de door den Rijks kanselier Hermann Müller in zijn rcgcc- ringsverklaring gedane aankondiging den Duitschen landen werd opgedragen, in alle gevallen, waarin door de rechtsprekende colleges doodstraf wordt opgclogd, gebruik te maken van het begenadigingsrecht, tot dat de hervorming van het strafrecht een feit zal zijn. ITALIË. Een roman van Mussoiini. De Romeinsche bladen maken met veel ophef bekend, dat Mussolini aan de Mis- siekerk van Kitgum, in Oeganda (Oott- Afrika) een klok ten geschenke gegeven heeft, die gegoten werd uit de bronzen onderdeelen der kanonnen die op de Oos tenrijkers veroverd werden. Tegelijkertijd verschijnt er in de Ver cenigde Staten een Engelsehe vertaling van een Roman van den Dictator van Ita lië die hij 19 jaar geleden als bijdrage voor een socialistisch blad geschreven heeft. Zooals begrijpelijk is spreekt uit het werk van den destijds 26-jarigcn schrijver een sterk anti-katholiek karakter Waarom dat dit boek juist thans moet verschijnen, en hoe het mogelijk is dat Mussolini thans nog toestemming voor een dergelijke uit gave verleent is voor velen een raadsel. USLAND. Trotski vraagt een ander verbanningsoord. Volgens een bericht uit Moskou heeft Trotski aan dc Sovjet-regcering gevraagd hem een ander verbanningsoord als Wjer- ny aan te wijzen, daar zijn geheele gezin aan malaria lijdt. Het voornaamste nieuws. BUITENLAND. Een mededeeling van hot Quai d'Orsay over den huidigen stand van het ontwapc- ningsprobleem. Het aantal dooden bij de ontploffing te Melilla is gestegen tot 71. (Telegrammen).' BINNENLAND. De Landstormdaa te 's-Graven'nage uit stekend geslaagd (1ste blad). Te Rotterdam heeft een man, die een winkellade wilde lichten, de verkoopster met een hamer overvallen en gewond. (Gem. Berichten, 3e blad). Onze Geïllustreerde pagina De photopagina geeft o. m. photo's van: De theaterbrand te Madrid; bezoek van Ministers aan de Zuiderzeew- n; het opnieuw benoemd kamerlid Fobcr; de nieuwe burgemeester van Overschie; een diamanten bruidspaar te Leiden. MEXICO. DE CENSUUR IN MEXICO. Hoe de regeering de journalisten handicapt. Aan een interesant artikel van den Me thodist W. F. Saunders in do „Common wealth" van New-York over den toestand in Mexico ontleent de „Msb." o.m. het volgende: Er zijn twee misleidende dingen: de strenge censuur in Mexico en de ijverige doch /oer handige actie van Mexicaansche publicisten te New-York en Washington. Eenige dezer agenten worden betaald, an der werken voor niets. Callos laat, ofschoon de eensuur in strijd is met de grondwet, niet alleen <lo Mexi caansche, maar ook de buitenlandscho jour nalisten streng bewaken en hun artikelen censurceren. Bijzonder streng is do censuur ook voor dc telegrammen naar het buitenland in gc- allen, als b.v. den moord op Obregon. Bij dergelijke gelegenheden zijn cr gewoon lijk twee ccnsuren in a lie en wel op de bureaux van de „Excelsior" en van de „Universal", de twee belangrijkste bladen der Mexicaansche hoofdstad. Brieven worden vaak geopend. Hot is on mogelijk, iets to drukken en te publicceren, wat aan do Mexicaansche rogcering mis haagt. Gevangenis en verbanning staan op 't publiceeren van voor de regoering on aangename berichten. Eenige Amerikaan- sche journalisten werden uitgewezen, even als Moxic; 'inBche, waaronder drio redac teurs van do „Excelsior". Het meest typische geval is dat van do drio doodgeschoten knapen, die beklaagd, werden van deelneming aan den religieusen boycot. De Mexicaansche bladen mochten niets van do zaak publiceeren. De buiten landscho correspondenten mochten geen te legrammen er over wegzenden. Toen Carranza en later Villa vermoord werden, kregen de bladen instructie, zich niet met deze dingen bezig te houden. Toen Flores in zijn bed vergiftigd werd, gaf zijn weduwe berichten aan cön blad over do daders, doch nimmer werd cr iets van ge publiceerd. De Amcrikaansche bladen „Liberty" en „Saturday Evening Post" werden in Mexi co verboden, wegens berichten over den waren toestand in Mexico. Mexicaansche militairen in een hinderlaag gelokt- Een officier, die een detachement fede rale soldaten commandeerde, en zeven man schappen zijn door opstandelingen godood, die op 25 mijl afstand van Guadalajara, de hoofdstad van don staat Jalisco, een hinderlaag hadden gelegd. AUSTRALIË Havenstaking cn relletejs. Sedert cenigen tijd hecrscht in do havens van Australië een staking van do haven arbeiders. Gistermorgen hebben de sta kers te Port Adelaide deuron geforceerd van het bureau van aanneming van onge organiseerde arbeiders en dc werkwilligen, die er zich bevonden mishandeld en ver dreven. Vervolgens begaven zij zich aan boord van dc schepen in de haven en be gonnen de ladingen te lossen. Volgens hot verhaal van een werkwillige bestormden tweeduizend in woede verkcerende georga- niseerden do kade, gewapend met stok! en stukken hout en ijzer cn wierpen zij met stconen naar de werkwilligen, die aan boord der schepen arbeidden, waardoor er tien gewond werden. Op de kade bevonden zich slechts twee politio-agenten, die mach teloos waren op te treden. De werkwilli gen vluchtten in alle richtingen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1928 | | pagina 1