TE KOOP 1 HAARLEM'S ALTERATIE Ned. West-lndië. PONT-SCHOOL Ernstig spoorwegongeluk. Negen doodeu. an het station van Sassano (Italië) is rangeerend© wagon op een goederen- jn geloop en. Negen arbeiders werden lood, velen gewond. f Treinbotsing bij Smolensk. )e bladen melden, dat in den nacht van idag op Maandag de trein RigaMoskou het station Gniesdy niet ver van Smo- sk op een stilstaanden trein is geloo- hetgeen door ooggetuigen wordt be- ■igd. De achterste wagens van den stil- inden trein werden vernield, terwijl de locomotief en de eerste wagens van trein uit Riga zwaax beschadigd wer- Verscheidene passagiers werden ge- d. Uit Sovjet-Rusland zijn nog geen chten over het treinongeluk ontvangen. Petroleumbrand te Bakoe. 0 Bakoe is in eenige petroleumreser- 3 brand uitgebroken. Voor de nafta- rieken bestaat geen gevaar. Onderdeelen van een luchtschip bij Kingsbay gevonden. 5 r moedel ij k niet van de „I t a 1 i a". ien telegrafisch bericht uit Kingsbay Idt, dat men op een gletteher nabij ïgsbay de overblijfselen van een lucht- lip heeft gevonden, die in het ijs waren 8tgevroren. Deze deelen waren gemerkt 0. A. no. 689 M 150. Verder werd bij de ïgdalenarbaai een aluminkun-onderdeel vonden, dat eveneens van een luchtschip romstig kan zijn. Volgens de meening den deskundige Hoel zijn deze onder den niet van de „Italia", doch achterge en bij een Zeppelin-expeditie^ diic in 0 op Spitsbergen zou zijn geweest, Wolff- •eau teekent bij dit bericht echter aan (nooit een Zeppelin-expeditie naar tsbergen heeft platas gehad. Een Kopenickiade in Hamburg. laandagavond tegen half elf verscheen het station van den ondergrondbaan, us meldt een V. D.-bericht, een man in orweguniform, die een kist met uiti'us- jsstukken droeg. Hij verzocht den be- bte om den sleutel van heb plaatskaar- verblijf, daar hij voor een zieke collega nst moest doen en zijn uitrust: ngs kist de wegzetten. De man kreeg den sleu- zocht het plaatskaartenverblijf op en •liet dit onder achterlating van de re- lye-uitrustingskist. Efij leverde den sleutel weer af aan den ibtenaar. Naderhand werd vastgesteld, fc hij uit een cassette 2464 Mark had ge ilen. STORMWEER OP DE BOVEN- W1NDSCHE EILANDEN. Rij het departement van Koloniën ia |Vau den wnd. gouverneur van Curasao gisteren het volgende, op 18 dezer ver zonden telegrafisch bericht ontvangen: „Volgens belichten, pa-s ontvangen, heeft e storm van 12 op 13 dezer op St. Eusta- us en Saba zeer zwaar gewoed; op St. ustatius het ergst, waar ongeveer 47 hui- en vernield zijn, waardoor niet minder an ICO menschen dakloos gebleven zijn, In een groot aantal klein vee is gedood! Overigens' zijn groote boomen ontwor- ild en versperren thans den doorgang op ïblieke wegen. Gouvernementsschoener rginia, die op de reed© ten anker lag left kettingen gebroken en is op drift gaan, waarschijnlijk voor altijd verloren. £fc. Eustatiaanscho kotter Marie Louise pletter geslagen op strand. Ook Saba left zeer veel geleden. Ongeveer 15 huizen vernield en andere cieeRelijk beschadigd. D© cultuur heele- lal vernield. Ook groot verlies onder klein vee. Het renstaande is summiere opgave der ge- urtenissen, doch stormcommissiën druk zig met haar werk, waarvan later uit- erig verslag volgt. Zoowel St. Eustatius als Saba verkeeren nood. Schoolgebouw St. Eustatius wordt fflcopig gebruikt als onderkomen dak- Stoomvaartberichten. STOOMVAART MIJ. NEDERLAND. ÏIAPIA (uitr.) vertr. 18 Sept. v. Sabang. KON. NED. ST00MB. MIJ. ADONIS vertr. 18 Sept. van Malaga 'aar Melilla. PRINS FREDERIK HENDRIK wordt laterdagochtend 8 uur van Paramaribo te Amsterdam verwacht. StCJIATRA (thuisr.) arr. 18 Sept. te tenua. TELLUS vertr. 18 Sept. van Catania n. tessina. KON. HOLL. LLOYD. GELRIA (uitr.) vertr. 16 Sept. van <i8sabon. maasland vertr. is Sept. van am- terdam naar Hamburg. MONTFEELAND (uitr.) arr. 17 Sept. te lonte video. ORANIA (thuisr.) vertr. 18 Sept. van Janeiro. HOLLAND-AMERIKA LIJN. KINDERDIJK, Antwerpen naar de Pa- Mickust arr. 18 Juli te Los Angeles. NIEUW AMSTERDAM, Rotterdam n. 'ew York vertr. 19 Sept. voorm. 12 uur 55 Van Southampton. ROTTERDAMSCHE LLOYD. brSTOSONO (uitr.) pass. 19 Sept. Gi- TERNATE (thuisr.) arr. IS Sept. te Dezer dagen vond in Haarlem een her denking plaats van een gebeurtenis die be langrijk genoeg is om niet vergoten te wor den. Wel is het de vraag of het gewensoht is het zóó te herdenken als daar gebeurde. We bede el en de alteratie van Haarlem, of liever het slot van deze Haarlcmsche Noon, waarvan de 350ste verjaardag ge vierd werd met onder meer een rede van ds. Wc ener. Deze dominé, wiens fort niet bepaald geschiedenis is al zal hij wel een exemplaar van Motley bezitten heeft zooveel merkwaardigs verteld dat het de nu eite loonen zou alles in détails na te gaan. We zullen ons echter bepalen in het kort de alteratie met de voorafgaande gebeur tenissen te vermelden, misschien krijgen we dan wel een juister kijk op het geval dan ds. Weener trachtte te geven. Driehonderd vijf tig jaar geleden. Al de Nederlanden vereenigd door de Pacificatie van Gent, het doel van Willem van Oran je bereikt. Ycorloopig is een basis gevon den waarop ze kunnen samenwerken: Hol land cn Zeeland, waar 't Calvinisme de, bo ventoon voert boven een groote meerder heid van Katholieken, en de overige gewes ten, waar heb Katholicisme niet alleen nu meriek, maar ook in andere opzichten het sterkste is. Samen zullen ze optreden om, ja, waar om? Niet om tegen de koning te vechten, te gen hun souverein strijden ze niet: de vreedzame veroeniging is juist gesloten ten dienste van Zijne Majesteit. Ook niet om het Katholicisme te bestrijden, een gods dienstoorlog -willen ze niet, 't verlangen is immers een einde te maken aan die onza lige tweespalt. Wat ze dan willen? Rust om nering en welvaart weer in het land te laten terug keeren, maar met erkenning van de rech ten van Kerk en Koning. Om dit te-'bereiken verbinden ze zich de Spanjaarden met hun «aanhang, de onrust stokers, te doen vertrekken. Zoolang men hieraan bezig was kon men veilig samen gaan, maar als eens dit bereikt zou zijn, dan zouden de moeilijkheden over de reli- gie^ vooral met Holland. en Zeeland, kunnen losbarsten. En daarom had men in 't ver drag de bepaling opgenomen dat een ver gadering -van de Staten-Generaal na de af tocht der Spanjaarden orde zou stellen op de zaken van de landen, in 't algemeen als in het bijzonder, zoowel aangaande het feit en dé uitoefening van de Godsdienst in Hollani pn Zeeland, met zijn bondgenoo- ten, als anderszins, terwijl ieder belooft zich aan het dan te nemen besluit te zul len onderwerpen. Intusschen mocht buiten Holland en Zeeland niets tegen de Katho lieke religie ondernomen worden,.. Ditverdrag was de "8ste Nov. 1576 te Gent geteekend door vertegenwoordigers van de Prins' en de verschillende Neder landen. Niet van alle,' want sommigen slo ten zich eerst later aan. Hoe was dus nu de toestand in Holland en Zeeland? In 't kort gezegd: de Staten met hun gouverneur, prins Willem van Oranje, hadden beloofd zich te onderwer pen aan de beslissing van de Staten-Ge neraal die zeer waarschijnlijk ten gunste der Katholieken zou uitvallen maar tot dien tij-I hadden ze geen belofte afgelegd niets tegen het Katholicisme in hun landen te ondernemen: ze hadden dus tot op het oogenblik der vergadering dc bevoegdheid te regelen en te ordonneeren zooals ze v ilden. De macht om alles naar eigen goedvin den in ie richten hadden ze overigens niet, want ni^t geheel Holland stond onder hen.' Amsterdam en Haarlem o.a. hadden zich, uit vrees vooral voor het Calvinisme, aan de zijde van de Koning gehouden. Over die steden nu stond nog in de Pa cificatie dat, wanneer ze zich zouden stel len onder 's Prinsen bewind, deze eerst sa^- tisfactie moest geven in die punten waar ze belang bij hadden, hetzij in de uitoefening van de godsdienst of anderszins. Belangrijk waren deze steden- genoeg, geen wonder dat men alles doet om ze te bewégen tot aansluiting. Langs den weg der overreding ging het niet, dan maar op andere wijze. Gecommitteerde Raden in 't Noorder kwartier verboden, behoudens bijzonder verlof, handel en verkeer met Haarlem, 's Prinsen schepen op het Meer en de vrees dat de invoer van zeevisoh zou ver hinderd worden deed de Stedelijke régee- ring besluiten gemachtigden naar Delft te zendeu om te onderhandelen over de over gang. 21 Januari 1577 gaat Haarlem over op deze voorwaarden: „dat do Roomsch. Ka tholieke Religie binnen doze stad vrijelijk zou worden uitgeoefend, dat aan de Gere formeerden tot het houden van hun gods dienst de Bakenesso Kerk zou worden af gestaan; dat men elkaar in alle vre de zou verdragendat de Prins van Oranje den Bisschop van Haarlem, alle geestelijke personen, kloosters, gestichten cn godshuizen in zijn protectie namdat de Pacificatie van Gent zou gehandhaafd worden en de geestelijkheid de vrucht daarvan zou genieben." Dit verdrag, niet strijdig met de Pacifi catie, door Prins en Staten vrijwillig ge sloten, heeft dus volle rechtsgeldigheid. Maar zekerheid gaf het geenszins: de Sta ten en de Prins bleken niet van zins deze overeenkomst te handhaven. Voorloopig gaat het nog goed. 11 Maart trekt de Spaansche 'bezetting weg, 23 Maart legt de burgerij,' de geestelijkheid het eerst, de eed af in handen van den Commissaris van den Prins. In Augustus komt deze zelf in de stad en benoemt nieuwe regceringsleden. Inmiddels was 24 Maart de bij verdrag afgestane kerk dooi de Hervormden in gebruik genomen. Maar dan komen de moeilijkheden. Wat Oranje niet gewenscht had, gebeur de: Spanje was, op aansporing van de Cu rie, gineigd op voet van de Pacificatie de vrede in de Nederlanden te herstellen. Dat was de bedoeling met, en dus doet 'Willem zijn best het Zuiden vooral op te zetten te gen don Juan, de nieuwe landvoogd dio de vrede schijnt te zullen brengen. Het gelukt don Juan had er trouwens zelf schuld aan door het wantrouwen der Staten-Generaal op te wekken en de Prins wordt in triomf in Brussel binnen gehaald, terwijl don Juan al spoedig tot vijand van het land verklaard wordt. Maar, voelde men zich niet zeker van de Spaansche landvoogd, ook Oranje ver trouwde men niet geheel. Men vroeg hem dus eersó te verklaren dat hij de Pacificatie gestand zou doen, waaraan de Prins vol deed. Nu daardoor het wantrouwen weggeno men is zijn ook de Sta-ten vriendelijker, in December 1577 vereenigen allen zich op nieuw tot handhaving van de Pacificatie, en Katholieken on Hervormden beloven elkander wederzijds bescherming om samen 's lands privilegiën te handhaven. Doch lang duurt deze eensgezindheid niet. De Calvinisten in 't Zuiden maken van de ge legenheid gebruik, en niet zonder voorkon- nis van de Prins ontstaat in Gent een volksbeweging waarbij natuurlijk de beel den en de geestelijkheid het moet ontgel den, dc laatste wordt zelfs uit de s:ad ge jaagd. Is het wonder dat de Katholieken in hot Zuiden, afgezien van andere grieven, zich alles behalve ingenomen toonden met dc leiding van een prins die niet in staat is datgene te handhaven waartoe hij zich meerdere malen verbonden had. Vandaar dat in 1579 tusschen de Zuidelijke gewes ten en de Koning van Spanje vrede geslo ten werd, een vrede die bereikte wat de Pacificatie gewild had. De Prins, die liet. Zuiden zich voelt ont glippen tracht intusschen in het Noorden zooveel mcgelijk mac'.it te winnen. Amsterdam, dat zich nog steeds aan de Spaansche zijde gehouden had, word in Fe bruari 1578 gedwongen door blokkade zich aan te sluiten bij den Prins. De regeering wist echter bij de overgang de uitsluiten de handhaving van het Katholicisme to be dingen. Lang mocht men zich even wol niet ip deze satisfactie verheugen. Drie maan den later breekt een Calvinistisch oproer los, de regeering en de geestelijkheid wordt uit de stad gezet, het Calvinisme regeert. Te gelooven dat deze alteratie enkel het gevolg is van een spontaan optreden van het volk is onmogelijk. Okjenbarnevelt ver klaart, later aan zijn rechters dat natuur lijk dit alles niet geschiedde bij resolutie van de-Staten of de Prins, pi nan dat hij meent te weten dat Zijne Excellentie cn eenige gecommitteerden- van de Ileeren Staten,het heimelijk beraamden. Van Amsterdam slaat de beweging over naar Haarlem, of beier na Amsterdam krijgt Haarlem zijn alteratie. Was in de eerste stad een deel der bur gerij werkzaam, in Haarlem zijn het drio vendels soldaten die optreden. Zondag, 2.) Mei, Sacramentsdag. Propvol is dc Groote Kerk waar na afloop van de H. Mis een processie gehouden worden zal. Plots vliegen de deuren open cn een sch'iar soldaten stormt de berk binnen. Verwar ring, gegil, ieder probeert weg te komen van 't geboefte dat naar voron dringt mei- gevelde lans. Een priester, Pieter Balling, slpchb van gezicht, die zich niet bergen kan wordt in heb koor van achteren doorstoken, ver moord. Het volk vlucht uit de kerk waar de sol daten Tooven en schenden. De schout, Ni- colaas Ruvkhaver en Burgemeester Kies vertoónen zich eerst als- de plundering is afgeloopen, 't vernielingswerk gedaan. Zon der moeite krijgen ze de bende de kerk uit. Dan worden de kerkdeuren gesloten. Maar niet uit vrees voor het gezag is die roo- vende troep zoo gedwee. Heel Haarlem krijgt ziin beurt, eerst de Minderbroeders, dan de Begijnen, de Predikheeron cn ande re klooster en kerken, eil overal :s het het zelfde: altaren en beelden wori-ju ge schonden en waardevolle stukken geroofd, goud, zilver, gewaden, stoffen, alles, 's Avonds, als 't werk voltooid is, legert de bende zich op dc Markt, uit vrees \cor de burgerij. Vrees voor de burgerij, want dit stuk is niet Haarlems burgers work Een gewelddaad, louter machtsmisbruik, van wie, van wie? Natuurlijk, de regeering desavoncen. het werktuig. De soldaten worden spoedig o< nr elders verplaatst, de laffe priestermoord wordt net een doodvonnis gestraft, maar andere maatregelen zijn niet bekend Ja, tochDe kerk, die heb tooncel was geweest van de verschrikking, was door schout en burgemeester gesloten, en U/.éf gesloten. Tot in September, en dan ee:st gaat de kerk weer open. Voor de Ruom- schen het eerst, want de regeering beveeL dat ieder zijn eigendom er uit moet weg halen, dan wordt de kerk netjes schoon gemaakt" cn.... aan de Hervormden ge geven. Dat is Haarlems alteratie. 't Spreekt, de Katholieken vragen recht. Maar Lij de Staten is geen schijn van recht, zelfs niet van rechtvaardigheid. Coornhert, die als notaris voor de Katho lieke zaak een request had opgesteld waar in hij begrijpelijk genoeg zijn veront waardiging over het onrecht aan alle kan ten onder de woorden uit liet kijken, werd gedwongen dit stuk voor de oogen der ''•la ten te verscheuren. En de Pries? Is hij schuldig aan dubbele woordbreuk: van de Pacificatie en Satis factie beide. Hij immers had beloofd bei den gestand te doen, de geestelijkheid te beschermen, de religie niet te hinderen en verbrekers van beide verdragen te straf fen. De Prins verandert nietsen in 1581 verschijnt het Plakkaat waarin overal de uitoefening van do Katholieke Godsdienst verboden wordt. Wilde Willem zijn beloften dan niet vol brengen? Ja en neen. Hij had het gedaan wanneer het hem niet zooveel had gekost. Dit weten we, de Prins is geen Calvinist van het extreme soort, als Dathenus, met wie hij het trouwens vaak genoeg aan de stok had. Persoonlijk zou hij ook ga.irne de Katholieken niet speciaal hen, maar al len die niet Calvinist waren beschermd hebben cn hun godsdienstvrijheid geven. Maar in Holland en Zeeland waren de Calvinisten baas, en deze duldden gec-n Roomschen. In 't Zuiden, waar de Prins zijn hoop op had gevestigd, keerden de goedgezinder zich hoe langer hoe meer van hem af. Mon wantrouwt clicn hervormden Prins, zelfs al gaat hij zoover dat hij ten believe der Ka tholieken de uitoefening van zijn eigen godsdienst verzaakt. En de Calvinisten? We zagen hiervoor hoe ze huishielden in Gent (en dat was het eenige niet). Zeker gebeurde dit alles nie op aanstichten van den Prins, dat zou te zeer in strijd zijn met zijn eigen opvat ing, en vooral met zijn streven de .Room schen zoo weinig mogelijk ergernis te ge- Maar het gebeurde met zijn voorkennis, en, dio is erger, zonder dat hij maatrege len nam die deze dingen verhinderden, wat hem zeker in hot Katholieke Zuiden gemakkelijk geweest zou zijn Maar waarom laat dan de Prins die Cal vinisten hier en in het Noorden tegen zijn zin begaan? Waarom keert hij die Calvi nistische onverdraagzaamheid en rechts verkrachting niet? Omdat zijn posite te zwak is, of liever, omdat, wanneer hij het doet, de Calvinisten hem zullen laten vallen. Een mededinger is er immers die dan do leiding krijgen «al, 'Johan Casimir van de Palts, beschermer van Dathenus, een ware Calvinist, in het Zuiden al gedoodverfd als Graaf van Vlaanderen en door de predikanten als plaatsvewi nger van den Prins aangewe zen. Om dus zijn leidende positie te blijven behouden, daarom doet bij de oogen dicht voor stukken als de Haarlemscho altoratie, en geeft den predikanten, den stokebran den van onrust, zooah Coornhert ze noemt, him zin. De rechten van Haarlems Katholieken en 't Prinselijke woord zijn door den Prins geofferd aan zijn politiek. Wat het 't zwaarste is moet het Tt zwaarste wegen. A. M. L. RaSDEKM GEBaUWQE HEERENHUIZEN omgeving Rijnsburgerweg en Loidschi Hout vanaf>17000.-, Hypotheek aanwezig tegen billijke rente. Ook zeer ge schikt voor geldbelegging. Nog enkele parcealon to huur vanaf f 450.- per jaar. - Adres,L- F. KRUlJT, Marien-* poelstraat 27. Kantoor: Fagel3trajat 5, Telefoon 2615. ZIJN VERKRIJGBAAR KL KI. PIERROT, Maarsmanssteeg 14, Leiden B. SPORMARN, v. Manilersloostr., Alplien a/d Rijn H EI VOOR RECLAME t© Haarlem en Omstreken is de het aangewezen Publiciteitsmiddel IP OPLAGE 17500 f Telef. Int. 13866 (3 Lijnen) STEENSCHUUR 14. Beproefd adres Onderwijs it TVPEH STEteo TALjEH 3REÜH. MED. TAAL REKENEN SQflRIJVEN Geopend van 9—9 uur Zaterdags tot 5 uur Aanm. en inl. DAGELIJKS uitsl. STEENSCHUUR 14 - TEL. 1219 Biedt zicli aim R.DC. MEISJE, 34 jaar oud, als Meid-Huishoudster in klein gezin of als meisje alleen bij oude mexijchen. Brieven onder No. 6841 bureau van dit blad* Gevraagd oen Met 6844 R.IE. DAGMEISJE X bij H. L. v. d,••HORST, Zjritfor straat 1, Sassciihcim. Gevraagd EEN I T.g.g.Y., cn zolfstan Aanmelden iet 1 Oct. IIENSTMEISJE, ;qjmL kunnende kelten lig workon. FjiriK loon. Psyltvonds rfa 7 uur, Geuraagdj NET DAGMEISJE, R.K. voor beole of fltjiTè dagen. Adres: Heerengraoht fl. t 0834b PETREKKIRG GEZOCHT. Keuken- en Tweede Meisje zoeken samon een betrekking met November» Brieven Bu:eau van dit blad No. 6821b. TE KOOP AANGEBODEN c pl.m. 1 Haptere/Weiland, uit stekend gcBrniiRf ixoor glascultuur of knsscnbolw, /cn een Burgor- woonliuis (ook afzonderlijk). Te bevragen bij L. ft UIJTTKWA AL, ICattenbrug, Tof Aar. 6837 BOERDERIJ te koop gevraagd, 15 it 20 H.A. groot. Liefst omstreken of omgeving van Leiden. Brieven bureau van dit blad No. 6820b. KOEMEST 684^ to koop. Tebevrkgen bjj C. RIJTTJÏR Stookterweg 90, Alphen a. dXRijn. Gevraagd aankomende SLAGERSKNECHT Qttfhn. SCHMITZ, Ilanrl.straat 209 TERSTOND GEVRAAGD oen net Meisje, v. g. g. v. 6856 VERKLEIJ, Damlaan b3, V NETTE JONGENS Voor do Banketbakkerij of Suikcrw eikafaeoliiigkunnen eenige Netto Jongens geplaatst worden. Zich nan to melden} Firma H. M. BIESIOT, Hanri.str. 1G4. 6854b To tytiur: VRIJ BOVENHUIS centrum ötad. 4 Kamers, Keuken, Zolder. Huurprijs f 40.p. maand. Inl. Niouwo Kijn 3. 6853b üjbïaente vraagt GÉM. KAMERS liefst met huiselijk verkeer. I>. Bureau van dit blad No. 6861b. TE HUURi BrixgCrwoonhuis, Dacostastraat 6, 6 kn^ters, keukon tuin, waarvan 2 'kamers in éigen gebruik. Huur prijs f 40.per maand. Direct te aanvaarden. Inl. Nieuwe Rijn 3 6852b WINTERPROVISIE. Puike Zandairdippelon, per H.L, f3.50. I 684T^ P. DUIVENVOORDEN, LisseT EEN SOUED ADRES voor alle soorten van plaimveo- artikelen. Clevelanda Eggsmeal. oohtendvoer, Bertels kunstkorrels granon enz. ie D. GROENEVELD Hoogl. Kerkgr. Tpl. 2590. Ook voor aquariums, pmma kanaries sohittorondo sorteering vogel kooien, lijsterkooieil enz. 6791 To koop: EEN PARTIJ BLADRIET zoer geschikt voor H.H. Bloemisten of Boomkw,eekorg. To bevragen: bij A. BAARS, Vlamingstraat 12b, Zoetermeoiv- 4433 l.and- en Tuinbouwartikelen WWhandon: Slootzeisen, Bagger- bcu'ga]£, Baggojmetten, Sloothaken, Boezem'sclioppon, Hooigravon, Rat- tengaas, v Rattenkorven, Afvoer buizen, Varkenstroggen, Koo- en Paardendekken! Mandenwerk enz., Franco Levering. A. J. HART- WIJK Jr. IJz-f- op Touwbandol Nieuwe Beestenmarkt No. 9 6790b (Schapenmarkt) Steunt de Katholieke Pers

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1928 | | pagina 7