BUITENLAMP.
-j,y-
BINNENLAND.
id
19e Jaargang.
DONDERDAG 8 MAART 1928
No. 5817
De ABONMEMEN fSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent pei week f ?.50 pel kwartaal.
Bij onze Agenten 20 cent pei week f2.60 pei kwartaal.
Franco per post f2.95 per kwartaal.
Bet Geïllustreerd Zordagsblad la fooi de Abonné'e ver
krijgbaar tegen betaling van 5G ct. per kwartaal, bij voor
uitbetaling. Afzonderlijke nummere 5 ct., met Geïllustreerd
Zondagsblad 9 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen. II
Bureaux: RAPENBURG No. 10 LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT
Gewone odverlenllèn 30 cent per regej
Voor LngezondeD Mededeelingen wordt het
x dubbele var het tarief berekend. s
Kleins odvertentién, van ten hoogste 30 woorden, waaria
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur eD 701*
huur, koop en verkoop f 0.50
Dit nummer bestaat uit
twee bladen.
Bij den dood van
Paul Sabatier.
tie
De kranten brengen nu het bericht dat
Paul Sabatier, professor in de Prntestant-
sche theologie aan de hoogeschool van
Straatsburg, is overleden.
"Was hij alleen hoogleeraar geweest aan
de Straatsburgsche universiteit, niemand
onzer zou hem wellicht kennen. Maar zijn
ia 1S93 verschenen later door de Kerk
op de Index geplaatste levensbeschrij
ving van Sirrt Franciscus, zijn ,,Vie de S.
PranQois" heeft hem een vermaardheid
geschonken, ook buiten zijn eigen land.
Geschreven als een psychologische ro
man, schitterend van stijl en boeiend tot
het laatste, was dit werk in korten tijd
overal verspreid en beleefde in een tien
tal jaren meerdere uitgaven. Kort vóór
den oorlog, in 1912, was reeds dc 35e edi
tie van de pers gekomen
De schrijver werd beroemd, maakte
school, stichtte in 1902 te Assisi waar
hij o.a. óók door zijn milddadigheid zeer
populair was de „Societa Intemazib-
nale di Studi Francescani" waartoe al heel
spoedig de meeste niet-katkolieke geleer
den, die belangstelling hadden voor de
Franciscus-studie, behoorden.
En dit is dan ook een van de verdien
sten van dit beroemde werk, dat het de
pradiL-figuur van Sint' "FraröcIscitS"heeft
geïntroduceerd in niet-kalholieko kringen.
Geen wonder: de schrijver was op en top
modern subjectivist juist dat subjecti
visme heeft de goede resultaten van zijp
onloochenbaar scherp-cntische bronnen
studies bedorven daarbij een fijn litte
rator met zielkundigen aanleg, een man
van gêdsdienstig-getintc humaniteit, die
gaarne sprak van zijn „vocation francis-
caine", en zoo wist hij in zijn Franciscus-
biografie de indrukwekkende middeleeuw-
sche Heiligenfiguur te plaatsen te .midden
van het buiten-kerkelijke geestesleven van
den modernen tijd. Maar daardoor werd
aan de Katholieke Kerk een van haar
grootste zonen ontrukt en die Kerk zelve
voorgesteld als de levende oppositie van
ware, innerlijke beschaving. Men kent de
these van Sabatier.
Door den invloed der protestantsche
historici Karl Miiller voorop was 't
groote probleem in de Franciscusstudie
geworden: zijn verhouding tot de Kerk.
Met voorliefde werd het z.g. anti-kerkelijk
element in Franciscus' streven op den
voorgrond geplaatst. Sabatier's opvatting
op dit punt wordt door Dr. van den Borne
O.F.M. (Collectanea Franciscana Neerlan
dica 1927, blz. 47) aldus weergegeven:
„Franciscus is eigenlijk 'n soort modern
mensch. Impulsief en reageerend op iede-
ren indruk wordt hij door stemmingsmo
menten beheerscht. In de dogmatisch-ge-
bonden Middeleeuwen staat hij meer als
vertegenwoordiger van een christendom
zonder dogma. Door zijn frissche natuur
lijkheid is hij wars van alles, wat instituut
of systeem heet. Het kan niet anders of
hij komt telkens in tegenspraak met de
dragers van het kerkelijk leerambt. De
bisschop van Assisi begrijpt hem maar half
en de Romeinsche Curie toont zich in 't
geheel niet tegemoetkomend. Slechts na
dat de Franciscaansche Beweging zich als
een gevaarlijke strooming begint af te tee
kenen, zoekt men ze met geraffineerde
sluwheid in kerkelijke banen te leiden.
Vooral kardinaal Hugolinus, die overigens
Franciscus' vroomheid hoog waardeert,
verstaat het de argeloosheid van don Hei
lige uit te buiten. In de afwezigheid van
Franciscus, die zich in het Oosten be
vindt, ontwerpt hij zijn wei-doordachte
plannen. Na de terugkomst ziet Francis
cus, hoe zijn werk altijd meer gaat gelij
ken op de bestaande kerkelijke instituten.
Deze clericalisecring van het leeken-ele-
ment veroorzaakt een heftigen inwendigen
strijd, die zich nu en dan ook lucht geeft
in scherpe verwijten aan sommige volge
lingen, waarin hij de bedervers ziet van
Kijn werk zonder zich er genoegzaam re
kenschap van te geven, dat de eigenlijke
stuwkracht van al die tegenwerking is te
zoeken bij de pauselijke Curie. Tenslotte
legt Franciscus het bestuur neer en treurt
in afgetrokkenheid over de mislukking zij
ner idealen. Nog éénmaal waagt hij een
aanvalhij schrijft zijn Testament als een
vlammend protest tegen de miskenning
van zijn plannen. Tevergeefs: zijn levens
werk is vernietigd.... voor altijd."
Moest zóó'n Franciseus-figuur zoo'n
diep-tragische heldenfiguur niet indruk
maken in modernistisch-v.oelende kringen
Vooral omdat zijn strijd ging tegen de
Katholieke Kerk?
„Zuiver wetenschappelijk staat het (Sa
batier's „Vie de S. Francois) niet volkomen
meer op de hoogte van dezen tijd al
dus de N. R. Crt. van gisteravond, in een
bijschriftje bij het doodsbericht. Zeer juist.
Men is wel eens zóó ver gegaan, dat men
beweerde dat de Franciscus-studie aan
Sabatier niets dan heillooze verwarring
te danken had. Dat was overdrijving en
miskenning waartegen terecht werd ge
waarschuwd, reeds in 1907, door Prof.
Gustav Schuürer in zijn „Franz von Assi
si", waarin hij overigens ver van Saba
tier's Franciscus-opvatting afweek en zeer
duidelijk de valschheid daarvan aantoonde.
N De meer algemeene meening der Fran-
ciskanologen schrijft aan Sabatier groote
verdiensten toe voor de nieuwe Francis
cus-studie vooral ook door documenten
publicaties maar is er tevens van over
tuigd dat hij zich door zijn subjectivisme
heeft laten verblinden en het algemeen j
beelcl van Franciscus niet juist heeft ge-
teekend.. Door vooringenomenheid heeft
hij zich laten verleiden tot een vergrijp te-
I gen de voornaamste wet der geschiedvor-
I sching: uit zekere gegevens de onzekere
j te verklaren. Hij ging juist op de tegen-
overgcstelde wijze te werk. Hij is begon
nen de bronnen, ook de twijfelachtige,
nauwkeurig te onderzoeken, om er het
beeld van Franciscus, zooals hij het zich
dacht, in terug te vinden. Dat is hem na-
tuurlijk ook gelukt
De bewondering van Sabatier's werk
maakte plaats voor steeds scherper kritiek
van alle kanten. De „beweringen" van Sa
batier want „bewijzen" ontbraken nog
al eens werden nauwkeurig onderzocht
I en als ongegrond verworpen.
Water Goetz, een Protestant, kwam na
veel studie tot de conclusie, dat een oppo
sitie tusschen Franciscus en de Kerk nooit
had bestaan
Het gevolg was: de eigenlijke Sabatier-
richting heeft afgedaan.
Men kan gerust zeggen: de Franciscus-
j studie van de laatste jaren staat in het
teeken der reactie tegen Sabatier's Fran-
eiscus-idee.
Sabatier heeft jaren lang reeds een
nieuwe geheel omgewerkte uitgave van
zijn „Vie de S. Francois" beloofd.
Binnen kort zou zij komen; de dood
heeft het hem onmogelijk gemaakt. Of zij
veel zou verschillen van de eerste? Men
mag vrij twijfelen.
Uit andere studies van zijn hand o.a.
fase. XVII des Opuscules de critique his-
torique" blijkt, dat dc tegenspraak van
bijna alle Franciscus-vorschers en de nieu
we onderzoekingen hem niet hebben over
tuigd van zijn dwaling.
Vooringenomenheid is ook zoo moeilijk
te overwinnen
E. v. d. H.
VOLKENBOND.
DE RAAD BIJEEN.
De St. Gotthard-affaire.
Een commissie van
onderzoek ingesteld.
De raad van den Volkenbond heeft in zijn
vistoren gehouden openbare zitting een
commissie ingesteld, die zich onverwijld zal
bezig houden met het instellen van een on
derzoek naar het St. Gotthard-ineident.
Deze commissie, bestaande uit jhr. Bee-
laerts van Blokland, Procope en Villegas,
d'e op grond van het door de Ilongaarsche
regeering aan het Volkenbondssecretariaat
verstrekte documentenmatoriaal en na het
l ocren der deskundigen dor verschillende
Vclkcnbondsorganen nog tijdens deze zit
ting aan den raad van den Volkenbond rap
port zullen uitbrengen. De raad _zal op
grond van dit rapport een nieuwe zakelijke
behandeling van dpze aangelegenheid aan
vangen en zijn houding bepalen. Men neemt
aan, dat het rapport voor deze raadscom
missie Vrijdag of Zaterdag a.s. aan den
raad zal kunnen worden voorgelegd.
Een Volkenbondshulde aan Lorentz.
R e d e v i&n B r i a n d.
In de openbare vergadering van den vol-
l.enbondsraad heeft Briand gistermiddag
i ulde gebracht aan dc nagedachtenis van
prof. Lorentz.
Briand sprak do volgende herdenkings
rede uit.
„Het is hier niet de gelegenheid om op
nieuw uiteen te zetten, welke groote plaats
prof. Lorentz in dc wetenschap heeft inge
nomen.
Hij behoorde tot dat geslacht van geleer
den, die hun inspanning niet bepalen tot
een nauw beperkt gedeelte van de weten
schap; zoowel m de wiskunde en de geome
trie, als in de natuurkunde heeft Lorentz
nieuwe wegen gebaand.
Doch over den geleerde past het mij niet,
hier te spreken, doch als rapporteur van
den volkenbondsraad voor de kwesties be-
tieffende de intellectueele samenwerking
zou ik, in mijn taak tekort schieten, indien
ik met in herinnering bracht, met welk een
vuur en met welk een glans Lorentz^ zoo
dra de wereldoorlog gedaan was, alle krach
ten heeft ingespannen om te arbeiden voor
een toenadering tusschen de geleerden, die
tot de volkeren behoorden, welke juist el
kander bestreden hadden.
Deze groote Nederlandsche burger was
ook eer groot Europeaan. Daarom nam hij
zonder aarzelen de uitnoodiging aan van
de commissie voor intellectueele samenwer
king, toen deze op 23 April 1923 hem onder
haar leden benoemde.
Lorentz bracht er terstond een zoo intie
me, em z.jü 8o<'Tv_vf.\-;:de samenwerking,
dat hij tot voorzitter gekozen werd, toen
prof. Bergs on om redenen van gezondheid
verplicht was, liet voorzitterschap der com
missie neer te leggen.
Als onvermoeibaar werker, die zich in-
toressee-rdo voor do kleinste details, die
luisterde naar alle raadgevingen, die steeds
zich beijverde om alle punten van verschil
fee verzoenen, was Lorentz een onvergelijke
lijk president.
Ik ben zeker, aan den wensch te beant
woorden van al mijn collega's door hun voor
te stellen, aan mevrouw Lorentz, die de
trouwe medewerkster van haar echtgenoot
was en hem steeds vergezelde naar de bij
eenkomsten der commissie, de uitdrukking
te zenden van ons eerbiedig leedwezen. En
daar wij het voorrecht hebben, den verte
genwoordiger van Nederland in ons midden
te zien, ben ik er van overtuigd, onze ge
meenschappelijke gevoelens te vertolken,
door den minister van buitenlandsche zaken
van Nederland te verzoeken, bij de Neder-
landsche regeering wel de tolk le willen
zijn van het leedwezen, waarmee de vol
kenbondsraad en de gehee'e volkenbond
heeft kennis genomen van het heengaan
van zijn beroemden landgenoot".
Minister Beelaerts van; Blokland dankte
met enkele woorden vópflföe hulde, aan de
nagedachtenis van Lorénfk bewezen.
Lorentz was, zeide minister Beelaerts,
niet alleen een groot Nederlander, maar ook
een groot Europeaan, zooals Briand zoo 1c-
recht gezegd heeft. Als man van de weten
schap behoorde Lorentz aan de geheele
menschheid en zijn gedachten gingen ver
der dan de wetenschap, want van ganscher
harte wenschte hij te arbeiden voor de toe
nadering der volken.
p n r
Polen—Litauen.
Jhr. Beelaerts Volkenbonds-
v ertegen woo rdiger.
Naar van welingelicht zijde wordt ver
nomen, zal de Nederlandsche minister van
Buitenlandsche zaken, Jhr. Beelaerts var
Jbr. Dêelaertji v. Blokland.
Blokland, als vertegenwoordiger van den
Volkenbond de Poolseh-Litauscho onderhan
delingen, welke 30 Maart te Konings
bergen beginnen, leiden.
In Poolsche kringen is men van mcening
dat deze onderhandelingen slechts van
korten duur kunnen zijn, daar alle gege
vens inzake do grenskwesties en de han
delspolitieke aangelegenheden wel niet
meer voor 30 Maart kunnen worden
verzameld.
Arabië.
Ibn Saoeds heilige oorlog.
Engeland door zijn actie aan
de Perzische Golf bedreigd.
Ibn Saoed, Koning van Hedjaz en Sul
tan van Nedzjd heeft voor enkele dagen
te Riyad een befangrijke conferentie sa
mengeroepen van de stamhoofden van
Nezjd met inbegrip van de Sjeik der Atai-
bah-, Aiman- en Moetair-stammen en heeft
dezen verklaard, dat hij alle hoop op
gegeven had de ongeloovigen uit Irak, Ivo-
weit en Transpordanië door vreedzame
middelen tot den Islam terug te brengen,
weshalve hij het noodig achtte zijn toe
vlucht te nemen tot hot zwaard en mee
deelde dat hij deze hoofden zal helpen,
door hun geweren, munitie, levensmidde
len en alle andere behoeften te leveren.
Omtrent de drie stammen, waarmee
Saoed besprekingen had, lezen wij in de
Engelsche bladen, dat de Ataibah- en de
Ajman-stcm zich aan de zijde der Moe-
tairs hebben geschaard uit woede over de
verliezen, die de Britsche luchtmacht den
Moetair's tijdens de jongste operalies heeft
toegebracht.
Do Engelschen zijn natuurlijk op hun
hoede tegen deze bedreiging, Ivo weit,
hoofdstad van het sultanaat van dien
naam aan de Perzische Golf, verkeert in
een toestand van spanning, maar men
vertrouwt op de aanwezigheid van Brit
sche vliegeskaders en marine-va."rtuigen.
De En."rls'_-he sl ijihnaclit in Tak be
staat uit 45 bombardementsvliegtuigen, 12
kleine gevechtvliegtuigen en eenige afdee-
lingen pantserauto's. Deze macht zal ge
concentreerd worden te Koweit. Bove\>-
dien zijn te Koweit aangekomen de krui
ser Emerald en twee kleinere oorlogsvaar
tuigen. Deze strijdmacht wordt onvoldoen
de geacht, vooral omdat de invallen der
20.000 Arabieren zich niet zul'en beperken
tot de kuststreek, doch in geheel Irak en
Transjordanië verwacht kunnen worden,
wanneer de toestand erger mocht worden
zooals hier door sommigen verwacht
wordt, zullen versterkingen uit Palestina
aangevoerd kunen worden, terwijl ook Ka-
ratsji slechts op enkele dagreizen afstand
ligt.
Omtrent de motieven van het ontreden
van den koning, wordt gemeld, dat Ibn Sa
oed subsidie van Engeland ontving. Thans
echter nu de vroegere jaarlijksche subsi
die van fiO.ono pond stevling eenige jaren
niet meer is uitgekeerd, omdat hij tegen
Engeland intrigeerde, is de verhouding
minder vriendschappelijk. Sommigen mec-
nen, dat de koning uit verbolgenheid over
den inval van Engelsche vliegtuigen in
zijn rijk, waardoor dcc. een einde wih'e
maken aan dc herhaalde roofovervallen
van eenigen zijner st-imhoofden op Trales
grondgebied waarbij de uit deze
vliegtuigen geworpen bommen groote
schade hebben aangericht, zich tegc En
geland beeft gekeerd.
JAPAN.
Prinses Hisa overleden
Het Japansche prinsesje, TTisn, dat even
als de geheele keizerlijke familie aan in
fluenza leed, is gisteren overleden. Zooals
men weet heersehl in Japan de influenza
in hevige mate. De keizer is zoo goed als
geheel hersteld.
TWEEDE KAMER.
jeen noodmaatregel voor een
kwijnende industrie.
Gisteren heeft in de Tweede Kamer mi
nister De Geer het woord gevoerd ter
verdediging van het wetsontwerp tot tij
delijke verhooging van het invoerrecht op
huishoudelijk aardewerk porcelein en
glaswerk en op enkele soorten tegels.
Hij» begon met te zeggen, dat door de
verwerping van art. 1 van het ontwerp in
zake belasting van uitwonende Nederlan
ders de indruk zou kunnen ontstaan, dat
een nieuwe regeringsmeerderheid was
gevormd door de vrijz. democraten,
roomsch katholieken, anti-revolutionairen
en christelijk-historischen, doch die indruk
is weggenomen door de gcdachtenv. isseling
over hét huidige ontwerp. Herinnerend
aan de punten van het programma van 11
Maart 1920, wees dc minister er op, dat
tot nu steeds daaromtrent ovc.cm.stem
ming werd verkregen tusschen het Kabi
net en de Kamer. Dc minister hoopte, dat
zulks ook in de toekomst het geval zal
Het voornaamste nieuws.
BUITENLAND. 1
De Volkenbondsraad heeft een comrris»
:ie van onderzoek ingesteld naar de St,
Gotthard-affaire.
Briand huldigt Lorentz in den Volken
bondsraad.
Ibn Saoeds heilige oorlog.
BINNENLAND.
De Tweede Kamer heeft het wetsont
werp inzake den steun aan de Keramische
.„-u-j'.a re iviaa-ot. <w..l v-rw^rpen mei jZ
icgen 40 stemmen, (lsle blad).
Een r.icuw Katholiek Krankzinnigenge
sticht in Noord-Holland. (2de blad).
De nieuw-benocrr.de hoogleeraar te Lei
den in de facuit der geneeskunde, dr.
G. J. Raderr.alcer. e blad).
Paul Sabatier is overleden. Zijn Fran-
ciscuswerk. (Artikel, 1ste bind).
blijken, al mocht ten aanzien van secun
daire zaken die niet in het programma zijn
vermeld, gemis aan overeenstemming blij
ken, en al komen gevallen van dit gemis
aan overeenstemming wat vlug na elkaar,
(hilariteit).
De minister wees er op, dat het liuidigo
ontwerp niet is een eerste slap op den weg
naar protectionisme en ook niet een proef
ballonnetje, waarop nog andere stappen
zullen volgen.
De regeering hoopt van harte dat de re
sultaten van de economische conferentie
van Genève zoo ver in vervulling zullen
gaan, dat een ontwerp als dit onnoodig zal
zi,n Elke slap vooruit op dir. gebied
wordt be ret en gesteund. Genève, dat
overigens waarschuwt tegen super-protec-
tie, meet zoo ver gebracht worden als wij
maar lutnnen, doch wij moeien ons ook
niet gebonden achten, waar geen over
eenkomsten en zelfs geen aanbevelingen
bestaan.
De speciale reden waarom deze nood
maatregel is ingediend is, naar den minis
ter zeide, dat het hier geldt een nood
lijdende industrie in een bepaalde streek,
een streek, welke door haar excentrische
ligging langer en feller dan andere stre
ken van den na-oorlogschen crisistijd hecffc
opgevangen. Dc betreffende industrie is
dc hartader van die streek.
Na de verdediging van den Minister
werd er gerepliceerd. En wat voorzien
werd, geschic ide toen: het wetsontwerp
werd verworpen.
Het ontwerp werd verworpen met 52- -10
stemmen. Voor stemmen de katholieken,
de anti-revolutionairen, behalve do heer
Visscher en dc heer Arts (R'.K.V.P.)tegen
de sociaal-democraten, dc vrijzinnig-demo
craten, de christelijk-historischen, de Vrij-
heidsbonders. de heeren Braat (P.B.),
Lingbeek (II.G.S.P.), L. dc Visser (C.P.)
en Visscher (A.R.).
Afwezig waren de heeren Kersten en
Zandt (3.G.P.), van Boetzelaer (C.H.), Bo-
rnans (R.K.), v. d. Sluys (S.D.A.P.), Ger
hard (S.D.A.P.), Smeenk (A.R.) en Scheu-
rer (A.R.).
De „Msbu." van hedenochtend schrijft:
Den slag aan liet Zuiden toegebracht,
ook door hen die steeds roepen de arbei
dersbelangen voor te siaan, behoeven wo
niet te vergeten. Van het gemis aan mo-
reele kracht om te komen tot dezen nood
maatregel uit vrees voor reprcssailles zul
len de regeering en de Kamer naar onze
vaste overtuiging in de toekomst nog last
genoeg hebben bij het sluiten van handels
verdragen.
Vragen van Kamerleden.
Vragen naar godsdienst en
politieke richting.
De heer Polak, lid van de Eerste Kamer,
heeft aan den Minister van Binnenlandsche
Zaken en Landbouw gevraagd:
I. Is het den minister bekend, dat op een
vragenlijst, ter invulling gezonden aan ge
gadigden naar de betrekking van commies
ter provinciale griffie van Zeeland, a. ge
vraagd wordt naar godsdienst en politici.o
richting?
II. Acht de minister het stellen van der
gelijke vragen geoorloofd en in overeen
stemming met den geest en de bedoeling
van artt. 5 en 170 van de Grondwet?
III. Zoo neen, is de minister dan bereid,
Gedeputeerde Staten van Zee'and uit (o
noodigen bedeelde vragen tc laten ve"val
len en verder allen, wien het aangaat, er
op te wijzen, dat vragen van zulkon aard
niet behooren gesteld te worden?
