Sacco en Vanzetti.
door aan hot gebrek aan brood een einde
te maken. De beslissing is genomen door
de conferentie der coöperatieve organisa
ties, welke dit vraagstuk heeft besproken.
In do afgeloopen dagen stonden herhaal
delijk lange rijen menschen voor do bak
kerijen, die in vele gevallen niet allen van
brood voorzien konden worden.
Menschenoffers tijdig voorkomen.
In het dorp Lopnitza in Bulgarije wa
ren do boeren, opgewonden wegens de
aanhoudende regens, die hun oogst dreig
den te vernietigen, tot do overtuiging geko
men, dat dit slechte weer de hemelsclie
straffen waren voor do zonden, welke eeni-
go inwoners van het dorp bedreven had
den.
Men besloot daarom zelf die zondaars
te straffen, om door het offeren dezer
menschenlevens den toorn des ïïcanels af
te wenden-
In een bijeenkomst ten huize van een
van do vooraanstaande boeren van het
dorp werd de lijst der schuldigen opge
maakt. Dezen, er waren er vier, werden
door do vergadering ter dood veroordeeld
en mannen werden aangewezen, om het
vonnis te voltrekken.
Do autoriteiten ontdekten echter tijdig
het lugubere plan en zetten de geheele
commissie en de door haar aangewezen
uitvoerders van het doodvonnis achter slot
en grendel.
Moord.
Te Notre Dame de Bondeville heeft een
16-jarige metaalbewerker bij een woorden
wisseling zijn vader, door wien hij zich
bedreigd achtte, met 22 messteken gedood.
De dader is gearresteerd.
Grafschenners.
In de jaren '23 en '24 heeft een bende
van zes man van zich doen spreken door
herhaalde grafschennis. Met geweld wer
den in verschillende steden graven
kerkhoven opengebroken en werden lijken
van kostbaarheden beroofd. Zoo viel bijv.
de trouwring van den veldmaarschalk
Moltke, die begraven ligt te Kreison (Si-
lezië), den misdadigers met nog enkele ju-
weelen in handen.
In den loop van het jaar '24 werd de
bende to Stuttgart onschadelijk gemaakt.
De aanleiding tot de arrestatie was toeval
lig De leden der bende werden n.l. aange
houden bij een dronkemansrelletje. In het
bezit van een hunner, Hecker, werd een
Baedeker gevonden; daarin stonden de
stoden, waar reeds grafschennis was ge
pleegd, aangeteekend, terwijl ook de plaat
sen, waaraan nog een bezoek moest worden
gebracht, een merkteeken hadden gekre
gen-
Hecker gelukte het uit te breken en naar
Nederland te ontkomen waar hij zijn in
brekersleven voortzette, gearresteerd
gestraft werd, echter weer uitbrak,
naar Berlijn terug te keeren, waar hij
thans, blijkens een mededeeling van
politie in de bladen, wordt gezocht. Ver
moed wordt, dat Hecker niet vreemd is
aan de groote inbraken, die de laatste we
ken in Berlijn zijn gepleegd.
Goudvondst in Hongarije.
Volgens een bericht uit Szegedin moet
er in het zand van de rivier Maros goud
zijn gevonden. De ontdekking geschiedde
door twee bewoners van de streek, die
vroeger in Amerika als goudwasschers
werkzaam waren geweest. Zij hebben een
aanvraag voor een concessie ingediend.
tJederfandsch Post-Indie
Het leger in Ned.-lndië.
Een waarschuwing tegen het
aangaan van een
v e r b i n te n i s.
Volgens „De Volkskrant" publiceert het
bestuur van het R.-K. Werkliedenverbond
de volgende waarschuwing:
„In den laatsten tijd wordt meer dan
gewone propaganda gemaakt voor het
werven van jongemannen ten bate van 't
leger^ in Ned. Oost-Indië. Zoo'ang even
wel in Indië in de kazernes toestanden
bestaan, welke voor de jongens een zeer
ernstig beletsel zijn om te blijven leven,
zooals dat, naar onze beginselen, behoort,
waarschuwen wij dringend de ouders en
hunne jongens tegen het aangaan eener
verbintenis.
„De toestanden zijn er zoo, dat de jon
gens, menschelijkerwijze gesproken, zede
lijk haast zeker ten ondergaan."
Waarom de gratie werd geweigerd.
Schuldbewijzen.
SPORT
VOETBAL.
DIOC. HAARL. BOND.
Nederlaagwedstrijden Teijlingen.
A.s. Zondag zullen de laatste nederlaag-
ewdstrijden op Sporthof gespeeld worden.
Om 1 uur Teijlingen II—S.N.A. I, om 2.30
uur Teijlingen IConcordia I. Bij dezen
wedstrijd zal het zeker niet aan belang
stelling ontbreken, daar het wel de moeite
waard zal zijn, te meer daar het 2 jaar is
geleden, dat deze vereenigingen elkander
ontmoetten, waarbij Concordia met 10
uit den strijd kwam.
Teijlingen III vertrekt per auto naar
Stompwijk om 1.45 uur, zoodat zij daar om
3 uur tegen S.N.A. II uit zal komen in
do verliezersronde voor de seriewedstrij
den.
WIELRENNEN.
Leidschc Ren- en Toeristvereen. „Swift".
Morgen zullen er wedstrijden gereden
worden door do A-klassers en Juniores
over dezelfde afstanden. De wedstrijden
zljn_ 300 M. in series, achtervolginswed-
etrijd over 5 K.M. voor tweo ploegen, de
ploeg die het eersto de eindstreep bereikt
piet do 3e of 4e renner wordt als no. 1 ge
plaatst, do andere groep als no. 2. Hierna
.wordt een klassement-wedstrijd gereden
over 10 K.M-, bij elko 2.6 K.M. een klasse
ment. Do renner die in deze drie weds tri j-
öen het minst aantal punten behaald,
Wordt winnara; voor elke groep zijn er
twee prijzen beschikbaar.
Over het Sacco- en Vanzetti proces tref
fen we in het „Hbl." een zeer uitvoerige
correspondentie aan van den New-York-
schen correspondent van dit blad, welke
correspondentie een zeer helder licht
werpt op de schuldkwestie der terechtge
steld en en op de motieven waarom gratie
werd geweigerd.
Wij ontleenen aan deze corresponden
tie, gedateerd New York 11 Aug., o.a. het
volgende
De ontkenning van den wensch om eenig
geweld te willen gebruiken of ooit gebruikt
te hebben van anarchistischen kant vestigt
de aandacht op de zoo juist gepubliceer
de rapporten van gouverneur Fuller en
diens adviseerend driemanschap, waarom
de gratieverlecning geweigerd werd. De
tekst daarvan beslaat eenige bladzijden
do „Times" en al moge het onderzoek,
dat een maand duurde, niet openbaar zijn
geweest, het resultaat daarvan is ontstel
lend geweest voor hen, die meenden dat
er geen spoor van schuldaan wij zing was
en een bevooroordeelde procesvoering de
eenige aanleiding was tot de doodstraf.
Het is overigens niet te verwonderen, dat
do menschheid in het algemeen de fijne
puntjes van het verhoor zes jaar geleden
totaal vergeten was en slechts de groote
trekken onthield, n.l. dat twee anarchis
tische Italianen in het ultra-conservatieve
Now England veroordeeld waren onder den
invloed van de na-oorlogsche stemmingen.
Deze verschillende punten zijn er in die
zes jaar zoo bij do buitenstaanders inge-
hamerd, dat talloozen zich daar alleen
blind op staren als zou Judge Thayer een
moderne Juan de Vargas geweest zijn.
De gouverneur en zijn drie adviseurs la
ten zich in positief bevestigenden zin uit
over de vraag of het proces eerlijk en on
partijdig gevoerd is. Zij verklaren met na
druk, dat jury, rechter en officier van ju
stitie niet door antipathie beïnvloed wa
ren, dat de getuigen a décharge het met-
zijn. Een derde vreemdeling Clestino Ma-
deiros, die voor een door hem bedreven
moord geëxecuteerd moest worden, heeft
destijds verklaard ook de moorden bedre
ven te hebben, waarvoor Sacco en Van
zetti veroordeeld zijn. Daar zijn eigen
schuld onherroepelijk vaststond en hij zijn
leven verspeeld had, heeft Madeiroa ge
tracht zijn lotgenooten te redden door
hun vermeende schuld op zich te nemen
met een „bekentenis". Aan die bekentenis
is ook veel waarde gehecht door het pu
bliek. Do rapporten wijzen nu uit, dat Ma
deiroa niet het minste afweet van den
moordroof te South Braintree en onder
meer als excuus voor zijn vergeetachtig
heid opgeeft, dat hij toen. bij liet eersto
schot zijn bezinning verloor van den
schrik
Nu mag men met evenveel recht de al of
niet getoonde partijdigheid van jury, rech
ter en openbaar ministerie in twijfel trek
ken, om de eenvoudige reden, dat niet al
les uit de stukken van zes jaar geleden kan
blijken. De juryleden, van wie slechts de
president niet meer in leven* is, zouden zich
mettertijd wel ingebeeld hebben dat zij
toenmaals volmaakt hun plicht hebben ge
daan. En wat betreft de betrouwbaarheid
van getuigenissen, ervaring en moderne
wetenschap hebben genoeg bewezen hoe te
goeder trouw de fataalste vergissingen be
gaan worden. Er is in dit geval een jong
meisje, dat beweert Sacco te hebben her
kend in een auto, die van de noodlottige
plek wegstoof. Hoogstens een paar se
conden heeft zij tijd daartoe gehad en het
is niet te verwonderen, dat zij zes jaar
met het portret van Saccó voor oogen de
zer dagen positief zeker is van die paar
seconden. Waarom zou dan niet een ander
geloofd worden, die beweert op den dag
van den moord Sacco in het Italiaansche
consulaat te Boston, 'n treinreis van South
Braintree, te hebben gesproken?
Maar het rapport bevatte eenige nuch
ter klinkende feiten, die onweerlegbaar
zijn; althans noch van den kant der ver
oordeelden of hun verdedigers noch door
hun aanhangers in het publiek is daar een
ontkonning op gevolgd. Ik geef die punten,
zooals ik ze aantref. Evenals de bomaan
slagen door de radicalen ontkend worden
als zijnde niet in overeenstemming met
hun politieke beginselen, zoo heeft Sacco
na do uitspraak van het vonnis jJ. Juni
verklaard, dat hij en Vanzetti vijanden
waren van ieder geweld, tegen bloedver
gieten waren en ook nooit bloed vergoten
hadden en daarom oorlog aan den oorlog
predikten. „Ten slotte", zegt het rapport,
„is er het punt dat beiden gewapend wa
ren op het oogenblik van hun arrestatie.
Sacco had een geheel geladen automati
sche revolver onder zijn broekriem en 22
scherpe patronen in zijn zak. Vanzetti
droeg een geladen 38 caliber revolver. De
laatste verklaarde zijn bewapening, om
dat er zoovele misdaden in de buurt plaats
vonden. Saeco had het wapen bij zich om
do patronen in een bosch weg te schieten,
maar had het vergeten door dc ontmoeting
met een vriend en was verbaasd bij zijn
arrestatie dat de revolver op hem gevon
den werd, hij had niet gedacht die bij
zich te hebben."
Berardelli was een der neergeschoten be
wakers van den betaalmeester en niet al
leen was zijn revolver verdwenen maar zij
werd op Vanzetti teruggevonden. „Berar
delli moest altijd een wapen dragen en er
is geen reden op te geven, waarom hij het
juist dien dag bij de uitoefening van zijn
plicht niet gedragen zou hebben. Het werd
echter rrêt op zijn lijk aangetroffen maar
een er op gelijkend wapen werd op Van
zetti gevonden, waarover hij nooit vol
doende inlichting heeft kunnen geven hoe
hij er aan kwam."
„Na Sacco's arrestatie bleek dat hij in
het bezit was van een revolver, die de
moordende kogels afschoot, althans af
schieten kan. Tegenover het meeningsver-
sckil der deskundigen, waarvan sommigen
beweren, dat die revolver wel gebruikt is
en anderen verklaren van niet, zijn wij na
nauwkeurig onderzoek van photo's langs
microscopisclien weg tot do overtuiging ge
komen, dat de eersten gelijk hebben.
Maar zelfs wanneer het niet dit speciale
wapen betreft, dan nog was in elk geval
hetzelfde soort wapen gebruikt."
Veel is er geschreven en gesproken over
deze kogel-kwestie en voor eenige weken
heeft maj. Goddard aangeboden een proef
van identificatie der kogels te doen te
midden van officieele vertegenwoordigers
der beide paitijen. Ook hij kwam tot de
zelfde resultaten en herkende pertinent
den kogel als uit Sacco's revolver afgescho
ten. Door de jaren heen heeft zich een ko-
•onderzoek gevormd, dat in nauwkeu
righeid niet afwijkt van het Bertillon-
systeem van vingerafdrukken. Deskundi
gen verklaren, dat geen enkele vxrurwa-
penloop op een andere lijkt; de groeven
en inkervingen, op de huls gemaakt, be-
hooren bij één enkelen loop en de pkoto-
grafische lens voor de microscoop liegt
niet, zegt de wetenschap. „De kogel, ge
vonden in Berardelli's lijk, was van een
ouderwetsch soort, dat niet meer gefabri
ceerd wordt en de rijksdeskundige met
twee assistenten trachtten vergeefs hen
elders aan te schaffen om te experimentee
ren. Maar hetzelfde soort patronen werd
ten getale van twee en twintig stuks in
Sacco's zak aangetroffen."
Na hun arrestatie hebben beiden zich
verstrikt in een warnet van leugens, die
zij later herroepen hebben. Terwijl Sacco
eerst verklaarde den 15en van die maand
den heelen dag op de fabriek gewerkt te
hebben, deelde hij later mede naar Boston
te zijn gegaan om een paspoortvisum. En
daar zou hij den landgenoot gesproken
hebben, die later de sterkste getuige dé
charge voor hem werd. Zelfs het vinden
een pet op de moordplek, die wat
kleur en maat betreft geheel met die van
Sacco overeen kwam en die hij om onna
speurlijke redenen kwijt was, kan op de
groote lijst „toevallige omstandigheden"
geplaatst worden. Maar één ding vraagt
elk nuchter redeneerend mensch zich toch
met verbazing af: waarom hadden deze
twee vredelievende philosofen, die oorlog
verfoeiden, een geladen moordtuig op zak?
Alweer zonder in rekening te brengen, dat
detectieve Connolly bij de arrestatie
Sacco moest roepen: Hands up! toen deze
een handbeweging maakte naaT zijn jas
zak.
Het is volstrekt niet uitgesloten, dat
destijds het proces onbewust met vijandig
vooroordeel gevoerd is, zooals in het zui
den een neger eenvoudig aan een boom
geknoopt wordt door de menigte. Maar
zelfs dan heeft dit niet de doodstraf be
werkstelligd, zooals de wereld meent. In
het buitenland - ijn de punten van aan
klacht echter geheel of grootendeels on
bekend en vormt men zich verkeerde opi
nies.
Het Sacco-Vanzetti-geval is een der
vele langdurige processen van het genre
Hall-Mills; wanneer dit voorbij is, wacht
ons het Snyde-r-Gray-proces, en wie weet
hoe lang dat duren zal. De groote fout ligt
in het te traag draaien van het rad der
Amerikaansche justitie; er gaan maanden
over heen eer een nieuw beroep voorkomt
en een handig jurist als bijv. Sacco's ad
vocaat kan een onuitputtelijken voorraad
bezwaren en appèls in den weg leggen,
vele stemmen zijn al opgegaan voor gra
tie, alleen reeds omdat beide mannen zes
jaar den dood voor oogen hadden, op zich
zelf al straf genoeg! Henry Ford liet zich
juist gisteren uit en ik geloof, dat hij vrij
wel de publieke opinie weergeeft: geen
executie maar levenslang, want ze zijn
schuldig.
DE ELECTRISCHE STOEL.
Nu Sacco en Vanzetti door den electri-
schen dood zijn terechtgesteld, nemen wij
hier eenige deelen over van een beschrij
ving van den electrischen stoel.
De beschrijving is van John W. Grey en
is uit „The New York Evening Graphic"
van Januari 1925 genomen.
's Avonds den Ssten Januari werden
de 19-jarige John Rys en de 22-jarige
John Emiletta in den electrischen stoel ge-
executeerd. Zij hadden een Chineeschen
wasscher Lee Jong uit Port Jefferson ge
dood.
Toen de schemering viel, spreidde een
over geheel Sing-Sing de stilte des doods.
Om elf uur zeide de directeur met zachte
stem: „Ik noodig u hierbij uit, als gerech
telijke getuigen de executie van John Rvs
en John Emiletta bij te wonen. De bewaar
ders zullen u naar het doodenhuis gelei
den". En ongeveer 25 getuigen verlieten
het bureau en gingen naar een groote zwar
te poort, die tot het doodenhuis toegang
gaf.
In 't midden van do ruimte stond een
stoel met draden, die van den grond door
een kleed gingen en met veel, veel riemen
Dat was de electrische stoel.
Ik hoorde de deur achter mij dichtslaan
en plotseling kwam de wensch in mij op te
ontvluchten, maar toen ik me omdraaide,
wist ik, dat het te laat was om de kamer
der verschrikking te verlaten ik kreeg
een onpasselijk gevoel.
„Alles klaar, brengt hem hier", hoorde
ik oen beambte zeggen, en een krachtig
gebouwde bewaarder ging op do teenen
naar de deur. die de executiekamer scheidt
van de cellen der veroordeelden, en ver
dween. Ik wist, dat hij een der jonge man
nen zou halen en een ontzettende angst
overviel me-
Mijn oogen waren op do deur gericht,
waardoor nu een der jongemannen moest
binnenkomen. En toen verscheen in de
deur Joh Emiletta, een lange, magere,
zwakzinnig uitziende man van in de twin
tig jaar.
Hij aarzelde gedurende een deel van een
seconde, toen rukte een bewaarder hem aan
den rechterarm naar den stoel toe. Zijn
lichaam beefde, toen hij langzaam ging
zitten.
De bewaarders begonnen hem toen op
de vlammenstoel vast te binden. Daar zag
ik in zijn gelaat. O God! nooit zal ik dien
aanblik vergeten, al zou ik millioenen ja
ren leven. Ik zat juist voor hem, niet meer
dan vier meter van hem af, zoodat ik elke
beweging in zijn gelaatstrekken kon waar
nemen. 't Was het gelaat van een
menschelijk wezen, dat stom van ontzet
ting werd, verlamd door de gedachte aan
het gruwelijk spook van den dood.
De electroden werden tegen zijn bleeke
huid bevestigd; op den grond naast den
stoel lag een electrische kabel; deze werd
met het schakelbord links van den stoel
verbonden. De bewaarder greep naar het
andere eind en stak het in den kap, die
over het hoofd van het offer getrokken
werd. Toen zette men hem een zwart mas
ker op, zoodat de lippen nog juist te zien
waren, lippen, die achter het zwarte mas
ker spookachtig grijnsden.
Emiletta's ledematen beefden. Zijn han
den, die zonder weerstand over de arm
leuningen hingen, vlogen op en neer als
de handen van iemand, die uitzinnig ge
worden is, of door vergift beneveld.
De dokter in den hoek zat met zijn vin
gers aan een stopwatch, dat tikte als met
hamerslagen- Tik, tik, tik, en het spook
achtige grijnzen achter 't doodenmasker.
Direct nadat Emiletta geheel vastgebonden
was, gaf de andere dokter, die voor den
stoel stond, den man aan het schakelbord
een teeken.
Op hetzelfde oogenblik sloegen de slap
pe vingers krampachtig tegen elkaar. De
aderen begonnen langzaam op te zwellen,
totdat ze geweldig opgezet waren, zoodat
ik dacht, dat ze zouden barsten. Het
grijnzen hield op, het lichaam strekte zich
in den stoel omhoog, het zweet stroomde
uit de poriën van de huid. De stroom deed
het inwendige van dezen ongelukkigen
mensch koken en het gcruisch van den
stroom herinnerde mij aan het braden in
een heeten oven.
Gedurende twintig seconden ongeveer
ging de stroom door het lichaam, en toen
hij afgeschakeld werd, slaakte ik een zucht
van verlichting.
Twee bewaarders gingen naar den stoel
toe, maakten de riemen los. Een van hen
nam een handdoek en wischte de zweet-
stroomen van zijn borst en het speeksel,
dat uit zijn mond vloeide. De dokter be
voelde zijn keel en zette toen de stethos-
koop op zijn borst en luisterde. Het hart
sloeg nog steeds, dat moest ik er tenminste
uit afleiden, want ze gespten hem opnieuw
vast, traden terug en gaven het teeken den
stroom weer in te schakelen.
Weer schakelde men den stroom in en
op hetzelfde oogenblik sprong Emiletta's
lichaam op, alsof het met hovenmensche-
lijke kracht wilde probeeren uit den stoel
te komen- Sterker dan den eersten keer
werd zijn lichaam geschud. Toen de twee
de inschakeling krakend door zijn lichaam
ging, was hij den dood zoozeer nabij, dat
hij geen weerstand meer kon bieden; en
zoo werd het halfdoode lichaam bijna uit
den stoel geworpe... toen ze hem voor
tweede maal „het sap ingoten". De gordels
steunden en krijschten, de stoel kraakte
onder het worstelend lichaam.
Nog eens huilde en zoemde de stroom
20 seconden of langer, tol de dokter
teeken voor de uitschakeling gaf. Weer
werden de riemen losgemaakt, weer hoor
de de dokter aan zijn stethoscoop.
Na een minuut draaide hij zich om en
met het gezicht tot de getuigen gewend,
zeide hij nuchter: „Ik verklaar dezen
mensch voor dood".
De helpers maakten daarop ook de ove-
rige riemen los en de electroden. Toen werd
de helm van het gezicht getrokken.mijn
God, wel een gelaat!
Ook al zou ik een meester in de taal zijn,
met woorden zou ik het beeld niet weer
kunnen gaven, een beeld, dat iemand in
staat stelt zich het vreeselijke voor testel
len. Slechts iets er van kan ik noemen, het
overige moet ik aan de fantasie van den
lezer overlatn.
Bovenal vielen mij de sporen van den
doodstrijd in het oog: de uitdrukking was
de meest gemartelde, die ik ooit op het ge
laat van een menschelijk wezen gezien heb.
De halsaderen waren dubbeldik en in knoo-
pen samengedraaid, de spieren en peezen
oveneens. De nek was kolossaal gezwol
len en beide zijden van den hals vertoon
den brandwonden.
Het hoofd viel slap neer op de rechter
schouder, de tong hing uit een mondhoek
en een blocdstroompje vloeide erlangs,
Waarschijnlijk had hij ze stuk gebeten,
toen de stroom door zijn lichaam ging. De
temperatuur van zijn lichaam bedroeg 137
graden Fahrenheit (58.3 graden Celsius)
Na hen kwam John Rys aan de beurt,
een jongen van 19 jaar- Voorop ging de
priester. De jongen volgde hem, hij keek
de getuigen met vasten blik -aan, in de
hand hield hij een houten crucifix, dat een
andere gevangene haastig voor hem ge
maakt had.
De bewaarders voerden hem naar den
stoel en hij zette zich ook gewillig neer.
Toen overviel hem echter de angst., lan;
zaam vulden zijn oogen zich met tranen,
die langs den kap over zijn gezicht liepen
Zijn lippen heefden, waarschijnlijk sprak
hij zijn laatste gebed. Het horloge van den
dokter tikto met hamerslagen. Hij gaf het
teeken en weer vloeide de stroom met ge
sis in een menschelijk lichaam. Hetlicha-am
rekte zich, en op eens hoorde men de stem
van den priester boven het huilen van de:
stroom uit: „Moeder Gods, bid voor hem
Moeder Gods, bid voor h<
Twintig seconden lang kroop een wolkje
rook uit de helm, het „sap" verteerde het
hoofd van het slachtoffer. Het rook in de
kamer naar verbrand vleesch, ik werd mis
selijk, ik sloot de oogen
„Ik verklaar dezen man voor dood"; de
koude stem van den dokter verbrak mijn
verdooving.
Maar waarom nog verder vertellen...?,
Een koude grauwe morgen kwam over
-j duistere gevangenismuren gekropen,
waarin twee zwarte lijken lagen.
We merken op, dat wetenschappelijke
mannen wel eenigszins tegen deze gevoels-
beschrijving ingaan. Zij beweren, dat, de
electrocutie de snelste, minst pijnlijke
dood is-
WETENSCHAPPELIJKE BERICHTEN
DE AFMETINGEN VAN HET HEELAL.
Huble's nieuwe onderzoekingen.
140 millioen lichtjaren.
J. S. schrijft in de „Msb.":
Het is nu juist 25 jaar geleden, dat de
groote Amerikaansche Sterrekundige
Newcomb in zijn werk „The 'Stars"
sohreef:
„De grens van one heelal is waarschijn
lijk eenigszins onbepaald en onregelma
tig. De parallax© is aan die grens vermoe
delijk nergens groot-er dan één duizendste
seconde, en denkelijk is zij veel kleiner.
De tijd, dien het licht noodig heeft om zich
over dit afstand voort te planten, be
draagt meer dan drie duizend jaren."
Drie duizend jarenen dat men een snel
heid van 300.000 K.M. in de seconde! Wat
stonden we toen ter tijd al verbaasd over
zulk een onmetelijkheid
En nu, 25 jaar later, zijD de afstanden,
ons melkwegstelsel vertienvoudigd,
1.000 lichtjaren en wij nemen dat aan
als de gewoonste zaak ter wereld.
Meer nog. Voor Newcomb was ons melk
wegstelsel het heelal, en hij besluit zijn
werk met te zeggen: „buiten het melkweg-
gebied vertoonen de sterren over het al
gemeen geen neiging om zich tot stelsels
of groepen te vereenigen, maar zijn zij
voor het meerendeel vrij gelijkmatig in de
ruimte verspreid." Sterrenhoopen en spi
raalnevels het waren betrekeklijk kleine
objecten, die alle nog binnen de grenzen
van dat gebied lagen.
En thans zegt men, dat ons melkweg
stelsel slechts een deel is van een ander,
het stelsel van een honderdtal bolvormige
sterrenhoopen, die gelijkmatig verdeeld
liggen aan beide zijden van den melkweg,
maar waarvan het midden omtrent 100.000
lichtjaren van ons verwijderd is, zoodat
wij ons ongeveer aan den rand van dat
stelsel bevinden. De afstand van den verst-
verwijderden sterrenhoop wordt door
Shapley geschat op 220.000 lichtjaren.
Blijven nog over de eA iraalnevels, waar
van de nevel in de Jachthonden en de An-
dromedanevel de meest bekende zijn. Lang
is er heen- en weergestreden over de vraag
of deze objecten betrekkelijk klein en
dichtbij waren, dan wel „island-universes",!
die in grootte eenigszins op één lijn konden
gesteld worden met ons melkwegstelsel.
Tegen dit laatste pleitten de metingen
m onzen landgenoot van Maanen op
Mount-Wilson; maar deze geeft nu zelf
toe, dat die metingen geen voldoenden
waarborg bieden voor een juiste schatting
der afstanden. Uit een onderzoek der
nieuwe en veranderlijke sterren, die ont
dekt zijn in den Andromeda-nevcl, heeft
men met vrij groote waarschijnlijkheid af
geleid, dat deze 6piraal omtrent één mil
lioen lichtjaren van ons verwijderd moet
zijn. Tevens is het Hubble gelakt, met den
Mount-Wilson spiegelteleskoop van 250
cM. opening de buitenste lagen van dien
rel op te lossen in myriaden van ster
ren. Het schijnt dus werkelijk een „island-
universe" te zijn. Nog voor een paar an
dere spiralen vond men afstanden van der
gelijke grootte.
Het aantal der hemellichamen woi
schat op honderdduizenden. Er zijn er van
alle schijnbare grootten: van den voor 'I
bloote oog zichtbaren Andromeda-nevel
tot de allerkleinste stipjes, die alleen met
reuzenkijkers van gewone sten-en te on
derscheiden zijn. Zouden dat allemaal af
zonderlijke sterrestelsels zijn?
Hubble meent die vraag te kunnen be
vestigen. Hij heeft de schijnbare licht-
kracht en afmeting van een 400-ta-l spiralen
statistisch onderzocht en hij komt tot hel
besluit, dat alle spiraalnevels waarschijn
lijk gelijk opgebouwde stelsels van dezelf
de intrinsieke lichtkracht zijn. Die licht-
kracht van elk wordt geschat als gelijl
aan die van honderd millioen zonnen, hun
gemiddelde afmeting als van tienduizend
lichtjaren.
Het aantal spiralen, die naar schattin
met den 60 duims-teleskoop van Mount
Wilson over den geheelen hemel te foto
grafeeren zijn (bij één uur expositie op
zeer gevoelige platen), wordt gesteld op
300.000, verspreid tot op 72 millioen licht
jaren afstand. De 100 duims-teleskoop zoj
er volgens Hubble zoowat twee millioen
op de plaat brengen, tot op afstanden van
140 millioen lichtjaren! En dit zou d<
grens van het heelal zijn; voor zoover he
valt onder het bereik der hedendaagscb
waarneming.
Een dertigtal jaren geleden werd clooi
Easton op goede gronden de hypotheS
verdedigd, dat ons melkwegstelsel zelf eel
groote spiraalnevel zou zijn. Die hypoth#
se vindt steun in de jongste onderzoek»»
gen omtrent den aard der spiraalnev<'
Zoo zou dus nu, na de Aarde en de Zoï
ook weet een melkwegstelsel zijn dontt
neerende, centrale beteekenis voor
heelal hebben verloren.
Het spreekt wel vanzelf, dat deze resul
taten nog lang niet onbetwistbaar vad
staan, en dus voorloopig met zeker voof
behoud zijn te aanvaarden.
