5)e £eictaoke Soii/^a/nt
gs jaargang.
WOENSDAG 16 FEBRUARI 192?
No. 5493
.bONNEMENTSPRUS bedraagtblj vooruitbetaling
|«ideD 19 cant per week t 2.50 per kwartaal
Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaal,
^erpost 12.95 pe, kwartaal
Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
baar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor-
ljng Alzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen I.
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentlSn 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het
x dubbele van het tarief berekend.
Kloine advorientlën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden ot gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop fü.50.
HOMMER BESTAAT UIT TWFF BLADER-
gen installatie-plechtigheid met
debat
jjden's nieuwe burgemeester mr. A. v.
Bakhuyzen is, zooals onzen le
nd is, gistermiddag geinstalleerd.
j8 wij ons niet vergissen, is deze instal-
•hied op een wijze, zooals tot nu
niet is voorgevallen.
I; burgemeester heeft het geestig uit-
ukt: Hij had, zoo zeide hij, al dade-
kennis gemaakt, naar hij meende,
den Raad, zooals deze is
fij (villen hier onmiddellijk aan toevoe-
dat wij, gelukkig, den burgemeester
in verklaren, dat er ook nog een ander
is in den Raad, dat niet zoodanige
utting heeft van zijn taak, als dat,
ffelk de burgemeester gisteren heeft
kennen. Een deel, dat niet alle ge
kheid, te pas en te onpas, wil aangrij-
in de Raadszaal propaganda
iaken voor eigen zaak door woorden,
kt de heer v. Eek een te onpas uitge-
oken propaganda-speech hield dat
wel niemand buiten zijn vrionaen
inspreken. Zeker, een korte verklaring
den leider der S. D. A. P. had niet
plaatst geacht behoeven te worden,
sr de speech, die de heer v. Eek hield,
bedoeld om propaganda te maken on-
de kiezersOch, mijnheer v. Eek,
kt U zich er 'ns in. dat alle partijen
voorbeeld gingen navolgen. In korten
zoo do Raad, ook onder u w partij-
odten, gedaald zijn en terecht in
hting, nog veel meer dan zulks mia
ou reeds het geval is.
Ie Leer v. Eek heeft trouwens zelf gis-
n al aan don lijve ondervonden, waar-
zijn optreden leidt. Toen hij ges pro-
had, kwam zijn bestrijder de commu-
Knuttel hem eventjes vertellen, dat
hij gezegd had héélemaal niet socia-
iach was; en dat hij zichzelf had te-
jwproken. Dat laatste heeft iedere on-
totoordeelde toehoorder kunnen con-
leeren! Eerst heette het, dat zijn partij
to burgemeester tegenover elkander
Jen vanwege den klassenstrijd en
vernamen wij weer, dat ze toch wel
bepaalde punten zouden kunnen so-
iwerken. Dat laatste begreep de heer
ittel o.i. zeer terecht als 'een gevolg
het azen op wethouderszetels. Inder-
d: waar eerst de S. D. A. P. hier ter
deafkeerig er van was, om aan het da-
ijksch bestuur deel te nemen, daar
ijnt zij nu als door een koortsachtig
misschien door enkele harer
ra daartoe geinspireerd daartoe te
aangegrepen I
ntusschen heeft dat politiek steekspel
ichen de heeren v. Eek en Knuttel,
deze eerste uitgelokt, een weinig ver-
iende indruk gegeven van de „poli-
Pi
)a heer Knuttel maakte er het oudste
idslid, dat namens den Raad den bur-
leester had verwelkomd, er een verwijt
dat deze aldus had gedaan, omdat
'geen opdracht voor had gekregen.
zeer zuivere democratie 1 Alsof er geen
'oonte-recht bestaat, en alsof er iets
leerd in ligt, als de oudste van den
hij officieele gelegenheden spreekt,
ito deze althans politiek-neutraal
[t. En dat is de heer v. Hamel bij der
ive gelegenheden altijd; ook gisteren,
ontsierde hij toen zijn speech door er,
"hij ook uitdrukkelijk verklaarde, een
ooonlijke meening in te bepleiten
over de demping van het Leven-
1 to gaan praten!
wiens rede getuigde
een frissche energie om te gaan wer-
tn het belang der gemeente, maakte
f deze rede een zeer sympathieke in-
Wat ook de heer v. Eek volmon-
erkende. En in de beantwoording
«prekers scheen hij onB toe een ge
en scherpzinnig leider te zijn. Wij mo-
dit gerust vaststellen, zonder dat men
zou kunnen beschuldigen van vleierij.
zijn het eens met den nieuwen bur-
leester van Leiden: Men moet zijn dtu-
i«iwachten om over hem te oordeelen.
*P tie daden willen wij wachten, om
on® °ordeel uit te spreken. Naar wij
n hopen en verwachten: een oordeel,
zol zijn als geweest i~ ons oordeel over
BU ST E §i L A BS D
'e Ontwapeningskwestie.
Coolidge over zijn voorstel.
11oge 1 ijk te Genve overeen-
e 111 m i n g te bereike n".
Pr60 ^en »>officieelen zegs-
"e.f Witte Huis te Washington
i j g Bericht, wat de eventueele plan-
]en «Wring zijn in geval de voor
voor !i k houden van een conferen
ce bewapening ter zee door de
vijf voornaamste maritieme mogendheden
geen succes zouden hebben. Het antwoord
luidde, dat het niet behoorlijk zou zijn,
deze kwestie thans te bespreken, terwijl
nog de mogelijkheid bestond van succes in
de een of andere richting.
Wat den urbeid betreft, door de voor
bereidende commissie te Genève verricht,
was de zegsman van meening, dat het
„volkomen vanzelf spreekt" (hij ge'ooft
niet dat deze uitdrukking te sterk is) dat
het onmogelijk is overeenstemming te be
reiken onder een groep van kleine mo
gendheden waarvan sommige slechts
een kleine maritieme weermacht bezitten
en andere in het geheel geen nopens za
ken, waarbij de vijf mogendheden, die de
overeenkomst \vn Washington geteekend
hebben, zijn betrokken.
Dit is dan ook de reden, waarom de pre
sident heeft voorgesteld de vlootkwestio
van deze besprekingen los te maken, om
dat hij gelooft dat dit de eenige pracli-
sche methode is voor de behande'ing van
deze aangelegenheid.
Coolidge kan „geen enkelen weg zien
om eenig resultaat te bereiken" ten aan
zien der Canadeesche un Australische
vloten Hij zeide aan te nemen, dat sche
pen varende onder Britscbe vlag Britsche
schepen zijn.
Hij wees er verder op, dat indien do
definitieve vaststelling van de in het ver
drag vast te stellen verhoud:ngcn door
deze kwestie zou worden beinv'oed, het
aan de maritieme deskundigen moest wor
den overgelaten, dit nader (e overwegen.
Volkenbond
De volkenbond en China.
V a oa nt-verklaring van Chin a's
Raadszetel.
Naar te Londen verluidt, wordt onder
de mogendheden van gedachten gewisseld
over de vraag, welke houding men bij de
eerstvolgende vergadering van dm raad
van den Volkenbond tegenover China zal
aannemen, daar de regeering te Peking
nog steeds lid van den Vo'kpnbond is en
een zetel in den raad heeft Men acht bet
niet onmogelijk, dat de Chineesche gedele
geerde onder de tegenwoordige omstan
digheden tot obstructie zal overgaan
Daarom zou men het het beste achten,
als de zetel van China voorloopig vacant
werd verklaard op grond, dat de Ch:nee-
sehe gedelegeerde geen mandaat bezit,
waarop hij vo'gens een besluit van zijn
regeering recht heeft en dat hierdoor een
toestand gfeschapen is, waarin door het
covenant van den Volkenbond niet is voor
zien.
Duitschland
De Dawes-annuitciten.
Kan Duitschland blijven
betalen.
De president der First National Bank
te Los Angelos, Henry Robinson, een dor
medewerkers uan 't Dawesplan, heeft,
naar uit New-York wordt gemeld, aan
den nationalen raad voor buitenlandschen
handel, een -uitvoerig rapport voorgelegd
over de vraag, of Duitschland de bedra
gen voor de betaling der schadevergoeding
kan blijven opbrengen
Hij verdedigt in dit rapport de stelling,
dat Duitschland het volle bedrag der scha
devergoeding kan opbrengen en daarbij in
economisch opzicht toch kan gedijen.
Hij wijst er op, dat Duitschland in 1914
voor het handhaven van zijn m'litaire
macht aanmerkelijk grootere lasten had te
dragen dan thans voor de schadevergoe
ding het geval is.
Het jaarlijksche inkomen van Duitsch
land raamt- Robinson op 14 milliard op
ruim het 20-voudige van hetgeen het voor
de schadevergoeding moet opbrengen
Do betalingen voor de schadevergoe
ding komen hierop neer, dat iedere Duit-
sche arbeider per week twee uur extra
werk moet verrichten Het is mogelijk, al
dus Robinson, dat men in sommige fi-
nancieele kringen van Europa, waar de
wensch de vader van de gedachte is, van
de onzekerheid van den economischen toe
stand in Duitschland spreekt, doch het
moet verwondering wekken, als bankiers
en economische leringen in de Ver. Staten
de opvatting verkondigen, dat een herzie
ning van het Dawes-plan noodzakeijk is.
Portugal
De mislukte revolutie.
Een misrekening der
vrijmetselarij.
In een beschouwing van gezaghebbende
zijde over de mislukte revolutio in Por
tugal wordt er aan herinnerd, dat .sinds
de omwenteling welke 16 jaar geleden de
monarchie ten val bracht, Portugal niet
minder dan veertig regeeringen en 400
ministers verbruikte, een record, dat wel
moeilijk te overtreffen zal zijn. De perio
den van rust waren eigenlijk niet veel
meer dan een pauze tusschen (wee om
wentelingen; later heerschte er aldoor re
volutie. De chroniek der laatste zestien
jaren vermeldt evenzoovele 'opstanden,
gemiddeld dus een per jaar. Bij deze ge
wapende twisten van de elkaar bevech
tende politieke en militaire partijen kwa
men dan nog de lange serie van politieke
stakingen zonder tal, Cinancieele schan
dalen of andere verschijnselen van cor
ruptie.
Dat was de bodem waaruit de militaire
dictatuur van generaal Carmona ont
sproot, ten slotte noodzakelijkerwijze ont
spruiten moest.
Het nieuwe regiem is nog te jong om
over zijn werkzaamheid iets definitiefs te
kunnen zeggen Evenwel heeft generaal
Carmona, die minister-president en pre
sident van de republiek tegelijk is, in do
acht maanden van zijn bestuur al betceke-
nende pogingen aangewend, om het zuive-
rings en bevred gingsproces, dat hij heeft
ingeleid, door te voeren Zoo werd den
officieren van leger en vloot kortweg elke
politieke werkzaamheid verboden, waar
mee de dictator een der gevaarlijkste bron
nen van de gewelddadige opstandpn wilde
dichtstoppen. Voorts wijdde hij zich met
ijver aan de saneering der financiën. Om
de credietwaardigheid des 'anrla te ver-
hoogen, sloot hij met Engeland een over
eenkomst af tot fundeering der oorlogs
schulden, Vooral dit werd hem door de
revolutionnairen bijzonder kwalijk geno
men Ook ten aanzien van het binnen-
landsch bestuur nam Carmona maatre
gelen, d-e den wrevel van de plukkers
aan de staatsruif in het oude regiem moes
ten opwekken.
De eerste groote krachtproef heeft de
Portugeesche mi'itaire dictatuur glansrijk
doorstaan. Dit succes moet niet laag wor
den aangeslagen, als men in aanmerking
neemt, dat de opstand niet geïmproviseerd
was, doch een grondige voorbereiding had
gevonden.
Wat zijn dieperen ondergrond betreft,
dient Ie worden opgemerkt, dat daarbij
volgens dp Katholieke Spaansche pprs, de
Portugeesche vrijmetselarij, gesteund door
de Snaansclie, de hand in het sppl hoeft
gehad, Als men verder in aanmerking
neemt, dat volgens informaties, uit andore,
ernstige bron komend, ook Moskou zich
niet onbetuigd heeft gelaten, dan zal men
begrijpen, dat het Wdende katholieke
Sna::nsehe blad ..El Debate" op een ooeen-
bl'k dat de strijd nog niet beslist was,
schreef: „De overwinning der revolution
nairen zal de overwinning zijn der vrij
metselarij, van de carbonario's en van da
communisten Opnieuw zou de anarchie
in Portugal den scepter voeren".
Roemenië.
Een nieuwe hoofdstad?
Kroonslfldt geschikter dan
Boekarest.
Koningin Maria van Roemenië heeft
aan den hoofdredacteur van de „Univer
sal" een onderhoud toegestaan, waarin
zij oa. de overtuiging uitsprak, dat de
Amerikanen hot plan der oprichting van
een nieuwe Roemoonsche hoofdstar, die
meer centraal ge'egen zou zijn dan Boe
karest. beslist zouden bevorderen
Volgens do meening der kon:ngin zou
zich voor nieuwe hoofdstad het beste
Kroonstadt leenen, dat oen heerlijke om
geving bezit en zoo gunstig gelegen is, dat
men het a's het middelpunt des lands kan
beschouwen
Het plan, Kroonstadt tot hoofdstad van
groot-Roomenië te maken, werd een'ge
jaren ernstig door politieke persoon'ijlc-
heden overwogen, die er op wezen, dat de
verlegging der Roempensche hoofdstad
naar Zevenburgen de geestelijke eenma
king der aangesloten gebieden met het
oude rijk slechts gunstig zou kunnen be
ïnvloeden
Voor de verwezanlijking van dit plan is
echter op de al'ereersfp plaats vee' geld
nóodig en juist dit artikel is in Roemenië
op het oogenblik uiterst schaarsch.
China.
DE CHINEESCHE WAR3JEL.
He: bewind der generaals.
Nationalisme en bolsjewisme.
Voor de Haagsche afdeeling der verceni-
gin? voor Volkenbond en Vrede, heeft iu
de van Dijkzaal de heer J. L. Duyveudak,
lector aan de Leidscbe Universiteit, een
voordracht geliouden over do huidige moei
lijkheden in China. We ontleenen er het
volgende aan:
Politieke partijen, aldus spr., waren in
1 et oude China onbekend. Eerst in den
loop van de tegenwoordige eeuw zijn de
toestanden ingrijpend veranderd. Men is
er de moderne literatuur gaan bestudeeren
c-n men heeft veel van de Weslersche be
schaving willen gaan overnemen.
De contracten zijn hierdoor zeer scherp
geworden. Het oude begrip van trouw aan
den chef is zeer verzwakt en iedere gene
raal poogt heerscher te worden, niet om
de oor of de macht, maar uit winstbejag.
Het centrale gezag is in financieele
moeilijkheden geraakt, omdat plaatselijke
machthebbers de belastingen niet meer
afdragen. Alleen de douane-inkomsten zijn
voor het centrale gezag nog eenigermate
„safe" gebleven.
Een nieuw sentiment is intusschen ont
waakt en dat is het nationalisme. Dit zal
moeten doen wat vroeger het keizerlijk be
heer deed: boven provinciale verdeeldheid
een centraal gezag handhaven
In den Japanschen oorlog hebben de
Chineezen geleerd, dat de Westersche mo
gendheden volstrekt niet onoverwinnelijk
waren en dat heeft hun nationaal zelfbe
wustzijn aangewakkerd.
Leider van deze nieuwe beweging was
Soen Yat Sen. Men verweet het buitenland,
dat het den toestand in China achterlijk
trachtte te houden, terwijl hevige critiek
werd geleverd op de voorrechten der bui
tenlanders in China.
Psychologisch is het verklaarbaar, dat
die voorrechten door de Joug-Chincezen
werden overschat. Men wenschte tarieven-
aulonomi? en afschaffing der ex-territo-
rialiteit. Tarief-autonomie achten de Jong-
Chincezen noodzakelijk om tot versterking
der middelen te komen en de ex-territoria-
üteit kan door ben n'ft langer worden ge
duld, omdat de buitcnlandsche nederzettin-
cen in China een te giooten invloed heb
ben gekregen, zij hot ook, dat destijds die
plaatsen voor het verblijf der buitenlan
ders waren aangewezen.
Wat den invloed van hot bolsjewisme of
communisme in China aangaat. deze
beeft wel groote nationalistische beteeke-
nis. Overtuigde communisten lelt China
weinig. Doch lie. vroegero militaire be
stuur heeft een afkeer tegen de toenmalige
t-eerschers doen ontstaan en do geesten
zi.in ontvankelijk geworden voor allerlei
„anti-invloeden", zooals er in het bolsje
wisme zoovele zi.in te vinden.
Er is ccn Kantonpartij gekomen, die de
bolsjewistische acitatie-middelen voor een
deel tot de bare beeft gemaakt. Stakingen
wordrn geproclameerd om den Engelsclicn
invloed te breken De Russische actie is
daaraan niet vreemd.
Grtiwe'en tijdens den upstand in Joenan.
Fr zijn thans hü'onderbeden bekend ge
worden omtrent den opstand, die cenigon
tijd geleden in de Chineesche. provincie
Joenan, bij Tndi-China gelegen, heeft
plaats gehad. In het begin van Januari
vluchtte generaal Lioe, de vroegere gou
verneur, naar Burma. Ziin vrouw werd
tijdens de vlucht gedood D» vertegenwoor
diger van den gouverneur van Joenan gaf
aan generaal Jang, die ook over de grens
was gevlucht, de belofte bcschermelin",
doch de regeering wilde deze belofte niet
erkennen.
De regeering gaf opdrach' om generaal
Jang en zijn volgelingen te executeoren
Generaal Jang werd dientengevolge dood
geschoten en toonde geenerlei vrees. Na
zijn terechtstelling sneden de soldaten hem
ziin ton? en zijn hart uit het lichaam
Meer dan honderd volgelingen werden ifi
den letterlijken zin van het woord een
kopje kleiner gemaakt, doordat men bun
et hoofd afzaagde.
&IN&ENL ftSSES.
TWEEDE KAMER.
OVERZICHT
Groot Haarlem. Installatie nieuw lid.
In deze zitting "was aan de orde de
grenswijziging van Haarlem, niermede is
bedoeld de annexatie door Haarlem van
Scholen en Spaarndam, mitsgaders ge
deelten van eenige andere gemeenten.
Vandaag bepalen wij ons echter tot de
debatten over de annexatie van Schoten
en Spaarndam mitsgaders van eenige an
dere gemeenten door Haarlem.
Tot deze laatst# gemeenten behooren
Bloemendaal en Heemstede, twee plaat
sen met tal van rijke ingezetenen. De om-
stand gheid, dal Haarlom niet blind is
voor de voordeden, gelegen in de aan
winst van ettelijke gefortuneerde burgers,
(Heemst; de zal volgens de memorie vau
antwoord door de inkrimping van haar
territoir hei belastbaar inkomen tot de
helft zien teruggaan), heeft reeds tegen
standers als mr. Beumer en mej. Katz
doen klagen over „annexatie van belas-
li ngbclalers'', over totaal misplaatste heb
zucht. Daartegenover hebben echter ande
ren (o.a de heeren Ketelaar, Gerhard,
Vliegen, Bomans en Van Gijn) betoogd,
dat het n et aanging, Haarlem wel toe te
voegen met ettelijke duizenden schier
armlastige bewoners van Schoten on
Haarlemmerlicdo maar aan dezelfde ge
meente het profijt te misgunnen, dat, on
danks de in het vooruitzicht gestelde ver
goeding, voor haar zou kunnen voort
vloeien uit de verkleining van Heemstede.
Do heer Boissevain behoorde tot die leden
dio aan de vorming van belangengemeen
schappen, aan de samenwerking van ge
meenten boven radicale annexaties de
voorkeur geven.
Een dozijn sprekers zal de minister lo
beantwoorden hebben. Daartoe behooren,
behalve de reeds genoemden, de commu
nist L. de Visser, (een annexionist zon
der weerga), de christelijk-historische af
gevaardigde Snoeck Henkemans (die on
danks enkele twijfelvragen gaarne den
minister als „leidsman'' neemt), de katho
liek Kortenhorst (een verwoed tegenstan
der) en diens geestvarwant Van Voorst
tot Voorst (die clementie pleitte voor dë
Bloemendaalsche bollenlanden).
Behalve het trekken van do afdcelinsen
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Coolidge over zijn ontwapeningsvoorstel.
Een beschouwing van de mislukte re
volutie in Portugal.
Nadere bijzonderheden over de aard"
beving in Jcego-Slavië. (Buitenl. Berich
ten 2de blad).
BINNENLAND
Bij een brand te Vaassen is een vrouw
in de vlammen omgekomen. (Laatste Be
richten).
LEIDEN.
Overleden is de heer A. I. Witmans, lid
van den gemeenteraad. (1ste blad).
moest ook de heer Bicrcma (V. B.) als
opvolger van Mr. Dresselhuys, worden go-
installeerd, uadat hij de vcroischte belof
ten had afgelegd. „Dc Maasbode" teekent
hierbij aan, en wij zijn het met het blad
heelemaal eens: De voorzitter bad voor
deze plechtigheid de witte das aangedaan.
In vroeger tijden verscheen ook het nieu
we Kamerlid voor deze plechtigheid in
rok, gelijk dat in de Eerste Kamer nog
geschiedt, maar dat is hier allang geen
gewoonte meer.
Toch betreuren we d.t, want het afleg
gen .van den zuiveriugseed on den eed op
de grondwot is toch oen plechtig «ogen
blik, waarbij alle leden zich van hun zo-
tcLs verheffen en daar wJ do vorm ook
wat en kan de betrokkene er door het
uiterlijk, dat is door zijn kleeding, ook
cachot aan geven.
Waar de voorzitter zich voor deze plech
tigheid kleedt, daar zou men verwacht
hebben dat hel ni' uwe lid toch minstens
in jacquet-costume zijn intrede had ge
daan. Do heer Biurcina verscheen echter
in een kleur.g colberljo. Men kan dat de
mocratisch noemen, maar van een lid vaa
den Vrijheidsbond, ook al ia hij landbouw-
spccialiteit, had don wc dat niet vcrwachL
Bovendien, in landen waar de democratie
deelneemt aan de regeering on waar we
sciaal-dcmocral sclie ministers hebben, ge
echiedt het niet en worden de vormen wel
zeer streng in acht genomen. Men kan
ons inzicht overdreven noemen, maar
toch geloovcn we, dat wij niet de eenige
zijn geweest, die ons daar heden aan ge-
stoolen hebben.
Al had de voorzitter bij do regeling
van werkzaamheden ook een agenda voor
eenige weken voorgesteld, de heer De Vis
ser vond dat niet genoeg en wenschte nog
meer werk, daarom vroeg hij maar twee
interpellaties tegelijk aan. Een over de
communistische vervolging, veroordeeliug
en internoering in Ifldië, en een over het
gaan van Hr. Ms. kruiser Sumatra naar
Shanghai. Met deze laatste is hij wel wat
laat, want als de interpell&tio morgea
wordt toegestaan, is de kru ser er al, cn
als ze aan de orde komt, hopen we, dat
hij reeds goed en wel in Indië is Eoa
schriftelijke vraag zou even goed zija
geweest, nu is het mosterd na den maal
tijd.
R. K. WERKLIEDENVERBOND.
Bestuursvergadering.
Op Maandag j.l. vergaderde het Be
stuur van het R. K. Werkliedenverbond.
Medegedeeld werd:
a. dat het Verbond direct na Paschen
weer zal beschikken over een uilzend-
avond van den K.R.O., bij welke gelegen
heid de heer Testers zal spreken over de
Arbeiderspers;
b. dat het Verbond heeft verzocht,
iemand te mogen voordragen voor de Eco
nomische Wereldconferentie te Genève;
c. dat Z.Exc. de Minister van Arbeid
heeft verzocht, om ccn voordracht van
een technisch adviseur van do 10e Ar-