VRIJDAG II FEBRUARI «927
hde medezeggenschap
\Qe Jaargang.
No. 5439
c £cidóelre (Bau/ftxnt
A0ONN£M£NTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
lalden 19 cent per week 12.50 per kwartaal
'ze Agenten 20 cent per week 12.60 per bwartaaL
„M t«' P°gl 2"95 P™ t""LrtjUlL
Ueflluatreerd ZondagBblad la voor de Abonné's ver-
tiaa, tegen betaling van 50 et per kwartaal, bq voor^
laliiig Atzonderlqke nummer» 5 ct. met Geïllustreerd
in,|agnhfftd 9 ct
Dit blad verschijnt eiken dap uitgezonderd Zon- en Feestdagen L
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 n POSTBUS No. II
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone ad.erfenlISn 30 cenl per regel
Vooi Ingezonden Mededeelingen wordl bet
z dubbele van het tarief berekend
Kleine adverteiltlën, ran ten boogate 30 woorden, .aarin
betrekkingen worden aangebodeD of gevraagd buur en rei-
bnur, koop en rerkoop I O.SO.
HINDER BESTAAT Uil DRIE BLADEN.
en zeer onwetenschappelijke bijeenkomst
in de Leidsche Universiteit.
toleden week Donderdag hebben, op
Doodiging van de Studenten Vereeniging
ir Sociale Lezigen. in het klein-audito
ni der Leidsche Universiteit, de heeren
mbuis en Maas een rede gehouden pro
contra Medezeggenschap in de Bedrijfs-
ding.
Wij hebben toen volstaan met de mede
ding der stellingen van beide heeren,
dal in de redevoeringen weinig of niets
Bi wat men al niet 'ns heeft gehoord
gelezen; omdat door beide sprekers de
:n dezer belangrijke kwestie wel werd
raakt, maar o. i. niet werd blootge-
gd en bezien van alle kanten, zooals men
in een voordracht, die wetenschap-
1 ij k wil heeten, met recht had mogen
wacblen.
Tevens hebben wij toen er op gewezen.
Studenten Vereeniging, welke deze
lordrachten heeft georganiseerd, zeer
'oldoende de kwestie van de medezeg-
ischap liet belichten, want tusschen
Maas, die de „medezeggenschap"
vijst, en den heer Stenhuis, die de „me-
jeggenschap" opeischt, staan degenen
de Christelijke, de Katholieke „demo
ten" die niet de „medezeggenschap"
it verwerpen, maar deze ook geenszins
waarden, z o o a 1 s ze wordt opgevat
pr den beer Slenbuis c.s.
listerenavond hebben de heeren Sten-
Maas naar aanleiding van hun
week gehouden redevoeringen
elkaar gedebatteerd, en toen heeft het
lis'van'n derde standpunt, dat o.a door
lolieken wordt ingenomen, nog duide-
er tot ons gesproken. Er was een ga-
g tusschen de stelsels der beide spre-
i; men kon als 't ware aanvoelen, dat
een andere opvatting móest zijn,
schen beide in. En jammer is 't zeker,
een wetenschappelijk oogpunt* bezien,
voor deze opvatting geen verdediger
uitgenoodigd geworden.
Maar er ontbrak meer aan deze bijeen-
nst, waardoor ^ij 'bezwaarlijk w.eten-
appelijk kon heetenl
Ij het binnentreden in het klein-audi-
um werden wij al gebracht in een mee-
-stemming, doordat wij op onze plaats
iggen een stembiljet ter propa-
ring van een socialistische volksverga-
iag voor ontwapening!
voorzitter van de vergadering
jht al verklaren, dat het debat, hetwelk
oerd zou worden, een wetenschappelij-
bedoeling had en niet het karakter,
eg van een bokspartij: wie zal 't win-
toen de heer Stenhuis al dadelijk
irop 't verleden week door z'n tegenstan
den heor Maas, geleverde betoog kwa-
eerde nis „veel soep, weinig halletjes
lan nog niet van de beste kwaliteit",
[81 hij later nog eens sprak van „het
letljo" van den heer Maas, toen wer-
we (och heusch niet in een academi-
sffeer verheven!
aar erger dan de vorm waartegen
naar ons gevoelen, de heer Maas nu
dan misdeed kwam de inhoud van
tt in strijd met wat men bij de
bescheiden verlangens van een we-
chappelijk debat mag eischen.
heer Maas vroeg aan den heer Sten
wat hij verstond onder „kapitalisme"
ader „medezeggenschap". Deze laatste
bij zijn repliek niet in op de vraag
aan definitie van „kapitalisme" en
e geen geven van „medezeggen-
omdathij dat al de vorige
had gedaan. Deze herhaling had
toch heusch nog wel bij de vele andere
lndj Intusschen hleeik, dat de heer
'huis „medezeggenschap" vercenzel-
1 „socialisatie", welk laatste
zooals men weet, ook al geen vast-
ahreven inhoud heeft.
F' heer Maas, die het „kapitalisme" ver-
!de en de „medezeggenschap" bestreed,
echter zelf ook geen definitie van
ondei die woorden precies begreep.
Men praatte langs elkaar en langs de
toehoorders heen!
De kern van wat gisterenavond in onge
veer twee uur is gezegd kunnen wij aldus
aanduiden:
Beide sprekers constateerden ook de heer
Maas erkende zulks volmondig dat
vooral na deD oorlog ons het oeconomisch
stelsel,'het productie- en distributie pro
ces reden geeft voor criliek; dat er verbete
ring moet komen; dat er daarom spanning
heerscht onder de arbeiders.
De heer Maas zeide, dat die verbetering
niet kan worden gebracht door het stelsel
van medezeggenschap, zooals de- heer
Stenhuis dit wenscht, omdat dan de
mensch zou missen de noodzakelijke prik
kel voor den arbeid, de drang naar eigen
baat, in stoffelijken, verstandelijken en ze
delijken zin. Maar de heer Maas bewees
deze stelling niet wat hij o. i. zoo ge
makkelijk had kunnen doen.
De heeT Stenhuis daarentegen beweerde,
dat die drang naar eigenbaat in zijn socia-
lisatie-svsteem óók voldoende tot zijn
recht zou komen, zij 't dan op een andere
wijze. Maar ook hij trachtte zijn stelling
niet te bewijzen wat hij o. i. ook
niet zoo gemakkelijk had kunnen doen.
Zoo was heel het debat een toewerpen
naar elkaar van beweringen, die langs de
hoofden heen vlogen
Wij willen gaarne erkennen, dat de heer
Maas aan den heer Ste'ihuis klaar voor
hield, waarom het ten slotte ging, zoo
zeide hij, dat de maatschappij van heden
radicaal verkeerd is, dan hebt gij nog te
bewijzen, dat het middel, dat gij ter
verbetering aanwijst, het goede is.... Dat
bewijs weTd niet geleverd.
Maar de heer Maas zelf!.... Hij gaf
wel niet toe, dat de huidige oeconomische
regeling radicaal verkeerd is, doch
erkende daarin, zooals hij zeide, wel vele
fouten, erkende zelfs een spanning onder
de arbeiders, welke een dreigende revolu
tie-gevaar schept
En gaf hij een middel aan ter ver
betering van die fouten te geraken, om
die spanning te ontspannen? Ja, noem
de, in tegenstelling, zoo zeide hij, met vele
andere fabrikanten, de arbeidersorganisa
ties gewenscht en noodzakelijk, opdat ar
beiders en werkgevers samen kunnen
overleggen en onderhandelen. Hij zag het
middel ter verbetering in gemeenschappe
lijk overleg. Maar hij beperkte zich tot de
zeer vage, en niets concreets zeggende aan
duiding" daarvan. En'ziehier de gaping, de
leemte, waarop wij hierboven doelden. En
deze gaping, zou door een bekwaam katho
liek spreker, theoreticus en practicus, over
dit onderwerp zijn aangevuld!
Onze conclusie is: wij zijn niet zoo
vol schijn-eerbied voor onze Universiteit
dat wij alles daaruit zouden willen weren,
wat de een of andere groep belieft niet-
wetenschappelijk te noemen. Maar wij
hebben te veel waar respect voor onze
Hoogeschool, dan dat wij niet' zouden in
zien en gevoelen, dat dergelijke debat-avon
den allerminst thuis behooren in een
H oogeschool-auditorium
men met elkaar!
Auspiciën van de oudste Neder-
e diversiteit", aldus drukte de
zich uit.
BUaTE^LAgiO
Duitschland
De affaire-Keudel!.
De affaire-Von Keudell komt in de
Rijksdagzitting van heden opnieuw ter
sprake.
Naar in verband hiermede wordt ver
nomen, is overeengekomen, dat rijkskan
selier Marx alsdan niet slechts een ver
klaring zal afleggen over het resultaat
van het door hem ingestelde onderzoek
naar het politiek verleden van den nieu
wen minister van Binnenlandsche Zaken,
maar dat hij zich tevens bereid zal ver
klaren, de interpellatie te beantwoorden,
die door do communisten is ingediend met
betrekking tot de relaties van Von Keu
dell met de inmiddels ontbonden rechts-
radicale vereeniging „Olympia.''
Frankrijk.
Frankrijk en China.
Een belangrijke verklaring
van Briand in de Kamer.
In de Kamer interpelleerde Gachin
(comm.) over do gebeurtenissen in China
en de houdine der retreervne ten opzichte
Van do „emancipatiebeweging van een
volk."
Briand antwoordde, df.t het gebeurde
in China van buitengewoon ernstigên
aard is, maar dat het inopportuun zou
zijn thans in discussie te treden omtrent
de door Cichin gestelde vragen.
Indien China zich ontwikkelt in de
richting van een nieuwe opvatting betref
fende de concessies, zal Frankrijk zich
niet tegen China's rechtmatige aspiraties
verzetten en wanneer de Fransche staats
burgers worden beschermd, zal Frankrijk
niet aan een militaire operatie behoeven
te denken. Het best is, zich zoo weinig
mogelijk met de binnenland sche onlusten
in China te bemoeien.
Engeland
EEN ACCOORD MET CHINA.
Overeenstemming met Tsjen
inzake Hankau.
Een verklaring van
C h amberlair.
De Britscbe minister van Buitenlasd-
sche Zaken, sir. Austen Chamberlain,
heeft gisteren in het Lager hu.s een ver
klaring afgelegd met betrekking tot den
toestand in China. Na een uiteenzetting
te hebben gegeven van de reeds bekende
gebeurtenissen, verklaarde de minister,
dat de besprekingen, welke te Hankau
tusschen O'Malley en den Kantonneeschen
minister van Bu lenlandscho Zaken,
Tsjen, hervat zijn, thans in een zoodanig
stadium zijn gekomen, dat raet betrekking
tot de concessie overeenstemming is be
reikt.
De overeenkomst komt hier op neer, dat
de concessie moei worden teruggegeven
aan den Britschen gemeenteraad, welke
door de belastingbetalers zal worden ge
kozen. Alle fondsen, welke door den ge
meenteraad worden ontvangen, zullen in
de gemeente worden besteed; alle chèques
zullen gecontrasigneerd worden door een
van de Britsche consuls en do belasting
betalers zullen het recht krijgen, de be-
grootiag- vast te stellen.
Wij moeten ons bereid verklaren, ging
Chamberlain voort, Tsjen do verzekering
te geven, dat de betreffende Britsche
autoriteiten alles zullen doen, wat in hun
vermogen ligt om het mot succes ten uit
voer brengen dezer overeenkomst moge
lijk te maken en te verzekeren. Voor zoo
ver het de Britsche autoriteiten betreft,
dienen Chineesche burgers het genot te
hebben en aanspraak te kunnen maken
op dezelfde rechten als Britsche burgers
in dit gebied.
Tsjen zijnerzijdfi is bereid, hetzij aan
de Britsche regeering of aan O'Malley den
waarborg te geven, welke vervat is in
het op 22 Januari j.L gepubliceerde mani
fest. De nationalistische regeering ver
klaarde zich bereid, alle kwesties welke
thans beslaan tusschen het nationalisti
sche China en de builenlandsche mogend
heden, te doen oplossen door onderhan
delingen en overeenkomsten. In haar ma
nifest werd gezegd, „dat de nationalisti
sche "regeering geen geweld zal gebruiken
of het gebruiken van geweld zal dulden,
ten einde wijzigingen tot sterd to bren
gen in den status der concessies en inter
nationale nederzettingen/'
Geon overeenkomst inzake de
Britsche troepen.
Men heeft voorts nog de kwestie der
troepen, die thans op weg zijn naar
Sjanghai, en dienaangaande, aldus Cham
berlain, is in geen enkel opzicht overeen-
storaming bereikt. De Britsche regeering
verklaart, dat zij zich het recht moet
voorbehouden, die maatregelen te nemen,
welke noodzakelijk zijn voor liet «bescher
men van het leven en de belangen der
Britsche onderdanen tegen ongediscipli
neerde troepen of tegen eiken vorm van
geweld. Zij heeft er evenwel nooit aan
gedacht, haar troepen voor eenig ander
doel dan die bescherming te gebruiken
en zal slechts die troepen 'zenden, welke
voor dat doel noodig zijn.
Met heirekking tot de kwestie of do
troepen naar Sjanghai dan wel paar
Hongkong zullen worden gelirlgeerd,
zeide Chajnberlaiu, dat de Bri'.sch-lndi-
sche troepen te Sjanghai aan land zallen
worden gebracht, daar de plaatselijke
autoriteiten deze dringend noodig hebben.
Do troepen, komend uit do Middelland-
sche Zee en uit Engeland zullen evenwel
te Hongkong worden geconcentreerd.
Een vorst, die zijn tijd verstaat.
Koning Christ'.aan van Denemarken
heeft de regeering verzocht, liet bedrag
van zijn civiele lijst te verlagen.
Portugal
OE REVOLUTIE BEDWONGEN.
De opstandelingen te Lissaboon hebben zich
overgegeven.
Tal van dooden en gewonden.
Aan de Portugeesche legatie te Parijs
werd gisteren een telegram ontvangen, dat
gisternacht om een uur uit Lissabon was
verzonden en dat ondprteekend was door
den minister van Builenlandsche Zaken.
Volgens dit telegram is de regeering do
revolutie meester; de opstandelingen, die
op verschillende punten der hoofdstad
verslagen zijn, hebben zich overgegeven. Zij
die zich in het arsenaal hadden ver
schanst, zijn langs de Taag ontvlucht. De
kruiser „Carvalho Aujo" heeft zich over-
Uit eerder verzonden telegrammen blijkt,
dat er te Lissabon tal van dooden en ge
wonden zouden zijn en dat er aanzienlijke
schade is aangericht.
In Oporto is het rustig.
De Britsche torpedobootjager „Wind
sor" heeft gisteren uit Oporto gemeld, dat
sedert den ochtend van Dinsdag aldaar
alles rustig is. 3ritsche schepen hebben
geen schade geleden en de reeds geladen
schepen verlaten Oporto ten spoedigste.
Drie angstige dagen te Lissabon.
Lissabon heeft drie angstige dagen
doorgemaakt. Maandagmorgen om circa
halfelf marcheerden ongeveer 100 solda
ten van de repub'ikeinsche garde en 500
zeeliedëh in volle wapenrusting, vergezeld
van eenig gepeupel, door de straten, die
van Alcantare langs het parlement naar de
Plaza do Brezil leidden. Dit wels klaar
blijkelijk het concentratiepunt voor de troe
pen.
Er was dus een revolutie uitgebroken,
geleid door teleurgestelde politici met be
hulp van cenige extremistische elementen.
Een gedeelte der republikeinsche garde,
een aantal zeelieden en eenige politie
agenten had men voor het revolutionnaire
doel gewonnen. De regeeringstroepen wa
ren spoedig ter plaatse en om halféén
nam het gevecht in de straten een aan
vang.
De rebellen richtten barricades op,
waarachter zij wanhopig vochten, bijge
staan door eenige burgers, die zich in het
arsenaal gewapend hadtien. Sommigen
hunner vuurden van de daken, er op 'de
hoeken der stralen, zoodat het voor de
inwoners der stad op vele punten levens
gevaarlijk was zich op straat to begeven.
Later werd het zelfs volkomen onmogelijk
dit te doen.
Reeds spoedig hadden de opstandelin
gen het arsenaal en het telegraafkantoor
bezet. De minister van Oorlog arriveerde
Dinsdagavond, nadat de rebellen to Oporto
zich hadden overgegeven. De spoorwegmen-
schen, gingen in staking a's sympathiebe-
tuigf.ng met de rebellen. Intusschen be
gonnen langzamerhand de regeeringstroe
pen uit het Noorden en Zuiden aan te ko
men, zoodat gistermiddag 'n aanvang werd
gemaakt met het terugdrijven en omsinge
len der opstandelingen.
De revolutionnairen hadden hun hoofd
kwartier opgeslagen in het hotel Bristol
en in den omtrek daarvan was het een
ware hel. Ten s'otte gelukte het, hen met
geweervuur uit het hotel te verdrijven.
Toen trokken zij naar het arsenaal, doch
ook dit werd van alle kanten aangevallen,
zelfs uit de lucht. Eerst vanmorgen om
twee uur gaven de rebel'cn zich over.
Daarna bleven groepen militiaren door de
straten patrouilleéren. Vele huizen wer
den doorzocht en verschedène personen ge
arresteerd.
Het oorlogsschip „Calvalho Aranso"
vuurde lierhaalde malen op de regeerings
troepen. doch daar het schip geen stoom
had, en dus gemakkelijk door de regee-
ringshalterijen aan den wal onder vuur
kon worden genomen, werd het spoedig
tot zwijgen gebracht.
De regeering is absoluut meester van
den toestand. Tijdens de gevechten zag
men, dat vrouwen do geweren der burgers
schoonmaakten, terwijl kinderen met doo-
zen munitie liepen.
Er loopen veel geruchten over zelf
moorden der rebel'enleiders te Oporto en
over het aantal arrestaties en gedoodén,
maar al die geruchten zijn niet bevestigd.
Het aantal dooden en gewonden is onge
twijfeld groot, doch het wordt jn vele be
richten stellig overdreven. In sommige
deelen der stad is door het vuur van ka
nonnen en machinegeweren veel schade
aangericht aan particuliere huizen. De
straten zijn nu overdag vol menschen, die
alles eens van nabij willen bekijken. Win
kels en restaurants zijn gesloten. Ieder moet
om G uur n.m. in huis zijn. De berichten
uit het binnenland geven reden tot voldoe
ning.
Amerika
Een revolutionnaire beweging in Chili?
Hot kabinet afgetreden.
Uit Santiago de Chili wordt gemeld,
dat aldaar een door de democratische par
tij gesteunde revolutionnaire beweging te
gen de regeering is uitgebroken."
De beweging is te wijten aan do alge-
meene ontevredenheid en verontwaardiging
over de vermeende onregelmatigheden bij de
naverkiezingen voor den Senaat van Zon
dag jongstleden. De democratische partij,
welke tot dusver de regeering steunde,
heeft haar at pun opgezegd.
De minister van oorlog, generaal Iba-
riez, heeft aan de bladen verklaard, dat
Chili tengevolge van de communistische
woelingen in ernstig gevaar verkeerde, en
dat een wijziging in de regeering noodza
kelijk was om ineenstorting te voorkomen.
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
De Britsche minister van Buitenland-
sche Zaken Chamberlain heeft verklaard,
dat er overeenstemming is bereidt met
Kanton wat betreft de concessie van Han
kau.
De revolutie in Portugal onderdrukt
Ontevredenheid in Chili.
Een cycloon heeft de havenstad Cairns
in Queensland (Australië) geteisterd.
Groote schade. (Telegrammen).
BINNENLAND.
Twee wethouders te Utrecht over de go-
/olgen van de opheffing van de Huur
commissie (3de blad).
Ged. Staten van Zuid-Holland hebben
aan verschillende exploitanten vergunning
verleend tot het in werking houden van
autobusdiensten (1ste blad).
De Utrechtsche Raad nam een motie van
afkeuring aan over hei feit, dat een Raads
lid uit een geheime vergadering heeft ge
klapt; de S.D.A.P. onthield zich daarbij van
stemmen (1ste blad).
ARTIKELEN EN BESCHOUWINGEN:
Een critische beschouwing over het door
de heeren Stenhuis en Maas in de Leidscha
Universiteit gehouden debat over medezeg
genschap der arbeiders in de bedrijfslei
ding (1ste blad).
Een artikel over t.
ontstaan en den huidigen toestand van het
H. Geesthofje of Hof van Cornells Sprangh
van Hcogmade (2de blad).
Een vervolg-artikel v St. Franciscus
(3de blad).
Een artikel over den grootcn uitvinder
Edison, naar aanleiding van diens 80sten
verjaardag (2de
Een uiteenzetting over doel en working
van het R.-K. Gesticht „De Heibloem" (2.1o
blad).
Onze Geïlli street e Pa ina
De photo-pagina geeft o.m. photo's van:
de huldiging van dr. Th. de Visser; liet
nieuwe raadhuis te Hazerswoude. de ter
reinen van Figee te Haarlem, aangekocht
loor „Bloembollencultuur",
Het was thans de tijd, meende hij. om dpn
band, dien Chili met het roode Moskou
verbindt, voorgoed door te snijden. De mi
nister voegde er aan toe, dat in de naaste
toekomst politieke gebeurtenissen van liet
hoogste gewicht, konden worden ver
wacht.
Een nader telegram uit Santiago me'dt,
dat het kabinet is afgetreden en aan gene
raal Ibanez opdracht is verstrekt oen
nieuw kabinet te vormen.
BINPFH^AMD
DE UITVOER VAN ONZE LANDBOUW
PRODUCTEN.
Conferentie van Minister Kan met de
landbouworganisaties.
Op -de gisteren onder leiding van Minis
ter Kan aan het Departement van Bin
nenlandsche Zaken en Landbouw met do
Centrale Landbouworganisaties gehouden
vergadering is algemeen de meening uit
gesproken, dat in Nederland redelijker
wijs alle mogelijke maatregelen worden
getroffen om het gevaar van overbrenging
van smetstof door middel van landbouw-
producten uit Nederland te voorkomen,
zoodat er voor het nemen van invoei be
perkende maatregelen door andere regee
ringen geen gegronde motieven geacht
worden aanwezig te zijn. Trouwens, bij de
groote verbetering die in den laatslen tijd
in den gezondheidstoestand van den vee
stapel, wat het mond- en klauwzeer be
treft, is ingetreden, is dit gevaar reeds
sterk verminderd. Intusschen was de ver
gadering overtuigd dat om den gunstigen
toestand te bestendigen, het noodzakelijk
is ook in den vervolge bij voortduring
waakzaam te zijn.
AUTOBUSDIENSTEN IN Z.-HOLLAND.
Verleende vergunningen.
Ged. Staten van Zuid-Holland hebben
besloten vergunning te verleenen tot het
in werking houden van autobusdiensten
door:
de N.V. Expeditiebedrijf J. P. do Cock
te Rotterdam van Rotterdam langs Ovei-
schio naar Delft; O. F. Middelkoop to
Hazerswoude van Boskoop (Zijde-
weg) naar Leiden (station H. S. M.) langs
Hazerswoude en Zoeterwoudo; Joh. Hand
ijzer to Boskoop van Boskoop (Zijde-
weg) naar Leiden (station H. S. M.) langs
Hazerswoude en Zoetcrwoude; J. Kok te