18e Jaargang. ZATERDAG 8 JANUARI 1927 No. 5460 De ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling Vooi Leiden 19 cent per week S2.50 per kwartaal. Bij onze Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaal. Franco per 'post I 2.95 per kwartaal. Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver krijgbaar tegen betaling van 50 oL per kwartaal, bjj voor uitbetaling. Afsonderlyke nummers 5 ct_ met Geïllustreerd Zondagsblad 9 ot Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen IL Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE t5 GIRONUMMER 103003 s POSTBUS No. II DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT: Gewone adverlentlSn 30 oent per regel Voor ingezonden Mededeelingen wordt bet Z dubbele van het tarief berekend Kleine advertentiën, van ten hoogste 80 woorden, waarin betrekkingen worden aangeboden of gevraagd hunr od ver bum, koop en verkoop lO.SO. Dil nummer bestaat uit vijf bladen, waaronder het Geïllustreerd Zondagsblad. NIEUW FEUILLETON. Een van de meest populaire schrijvers in het tegenwoordige Frankrijk is Pierre l'Ermite (l'Abbé Loutil), die naast hon derden graag-gelezen schetsen vele daarvan zijn onzen lezers bekend ook romans geschreven heeft, die héél veel opgang maken. Een van die romans „La grande Aniie" (door ons vertaald als: „De groote Wel doenster") is door de Fransche Academie bekroond, en wij plaatsen deze nu als feuilleton. Deze roman is in hooge mate span nend van het begin tot het einde. Het gegeven is: het verweer van hen die het land liefhebben en bewerken tegen de brutale invasie van materialisten, die niet het welzijn van hun arbeiders, nog minder het algemeen welzijn beoogen, doch veeleer slechts, zoo noodig ten koste van de gemeenschapsbelangen, persoon lijke winst en rijkdom najagen. Scherp en pakkend, doch geenszins overdreven, zijn de schrijnende tegenstel lingen, door den schrijver getypeerd, tus- schen de ongekuns telde eenvoud van het platteland en de opgeschroefde overda digheid eener would-beschaving tusschen de sociale gezindheid van een edel mensch die offers weet te brengen voor de verwezen lijking van zijn ideaal en het huichelach tige egoisme van den bruut, die zich van de voorspiegeling van rijkdom en voor spoed aan den kleinen 'man slechts be dient om zijn eigen zelfzuchtige oogmer ken te verwezenlijken. Hier zijn grepen uit het volle leven, uit het leven van de zen tijd in het bijzonder. Wellicht, dat sommige onzer lezers de roman kennen, uit de oorspronkelijke taal of uit een reeds verschenen verta ling. Doeh wij meenden, voor onze lezers in 't algemeen goed te doen met een uitste kend-verzorgde vertaling te plaatsen van dit pracht-werk van den priester-schrij ver. Ook omdat deze roman in film verwerkt spoedig door de K. S. A. door het land zal worden vertoond. BUITENLAND Duitschland De rijksbegrooting. De m a r i n e-b egrooting. Uit Berlijn wordt aan de „Tel." gemeld: De lectuur van de ontwerp-rijksmarine- begrooting is niet minder interessant dan die van de rijksweerbegrooting. De totale gewone en buitengewone Uitgaven voor de rijksmarine bedragen 221.665.000 mark, d.i. meer dan het dubbele van hetgeen de rijksmarine in 1924 heeft gekost. In de daarlusschen liggende jaren 1925 en 1926 beliep de marinebegrooting respectievelijk 143.722000 mark en 201.740.000 mark. Ter vergelijking zij er aan herinnerd, dat de marinebegrooting in het tijdvak 19121915 was gestegen van 444.100.000 tot 475 800.000 mark. Evenals voor de ontwerp-rijksweerbe- grooting is voor de marinebegrooting ka rakteristiek, dat de voor verschillende doeleinden aangevraagde bedragen „over draagbaar" zijn. Zoo zijn alleen van de permanente uitgaven op de gewone be- gTooting 53 millioen mark overdraagbaar. Een bijzonder sterke stijging onderging het bedrag voor instandhouding van de vloot. In 1924 bedroeg dit 12.800.000 mark, in 1925 reeds 16.000.000, in 1926 20.000.000 mark, terwijl voor 1927 meer dan 24.000.000 mark gevraagd wordt voor het in stand houden van de vloot. In de laatste vooroorlogsche begrooting 19141915 bedroegen de overeenkom stige kosten niet meer dan 68.000.000 mark. Terwijl men evenwel toen 22 linie schepen, 7 pantserkruisers, anderhalf do zijn kruisers, dozijnen torpedo- en onder zeebooten en talrijke speciale en hulp- schepen in dienst had, heeft men thaus nog geen tien linieschepen en kruisers en tien a twintig torpedobooten en hulp schepen. Alle duikbooten en onderzeeboo ten van de vooroorlogsche vloot kostten aan onderhoud minder, dan in 1927 de enkele torpedobooten van de rijksmarine moeten kosten. Litauen. Een Duitsche predikant in Litauen gearresteerd. De predikant van de Duitsche Evange- lisch-Luthersche gemoente te Krottingen (Litauen), Woihrauch genaamd, die in begin December naar deze gemeente Werd beroepen, doch die bij de uitoefe ning van zijn ambt zeer werd gehinderd, is vandaag in de nabijheid van Polangen, tijdens hal bijwonen van een begrafenis, door de politie gearresteerd en per auto China. DE TOESTAND TE HANKAU. Ontruiming door do buitenland^, s. Twijfel aan de houdbaarheid van alle concessies. Uit Hankau wordt gemeld: De patiën ten van de R. K. buitenalndsche zieken huizen zijn met cenige verpleegsters aan boord van een der oorlogsschepen ge bracht. De Fransche consul-generaal heeft van de Chineesche regeering de verzekering gekregen, dat de Fransche concessio niet bezet zal" worden dan na voorafgaande wettelijke onder handel.ngen. De Chinee sche regeering acht echter de overgave van de Fransche en Japartsche concessies op den duur onvermijdelijk. De Engelschen hebben zich in opdracht der Britsche autoriteiten Donderdag vroeg verzameld in het gebouw van de Asiatic Petroleum Comp. en de Hongkong and Shanghai-bank, dat aan den rivierover ligt en welks ingangen den geheelen dag bewaakt werden door Chineesche mili tairen. In alle openbare gebouwen zijn Chi neesche militairen ingekwartierd, terwijl dezen ook bij de ingaugen van de voor naamste banken gestationneerd zijn. De bijeenkomst, die in den avond van 6 Januari is gehouden tusschen den Gan- tonneeschen minister van Buitenland- sclie Zaken, Tsjen, en de Britsche auto- riteien, om den toestand te bespreken, heeft tot niets geleid, daar de voornaam ste Britsche kooplieden weigerden te ko men. Slechts de consul en een directeur van de Honkong and Shanghai-bank wa ren aanwezig. De Chineesche regeering schijnt zelf weinig ingenomen met de huidige situatie en zij stelt het thans voor, alsof het bin nendringen van het Chineesche gepeupel in de Engelsche concessie het gevolg is geweest van een vergissing. Donderdag morgen heeft de nationalistische regee ring een proclamatie uitgevaardigd, waar in aanvallen op Engelschen en andere buitenlanders ten strengste worden .ver boden. Minister Tsjen heeft voorts ge tracht de Amerikanen over te halen hun concessie niet te ontruimen. Een compromis? De Qhineesche soldaten trekken terug. Ingevolge een overeenkomst met de mi litaire Kanton-autoriteiten zouden de En gelschen het bestuur over de concessie her nomen hebben. De Chineesche soldaten zijn teruggetrokken, doch de militaire po litie nog niet. Tegenspraak Hoe verward de toestand in China is, blijkt uit de elkander tegensprekende tele grammen. Hoewel door tweo telegraaf agentschap pen gisteren uit Sjanghai werd bevestigd, dat de Britsche concessie te Hankau door de Chineesche benden ontruimd was en dat ook de Chineesche militairen waren teruggetrokken, zoodat de concessie nu weder onder controle van de Chineesche politie en de Engelsche mariniers staat, worden deze telegrammen door latere be richten tegengesproken. Wel blijkt volgens een telegram van den „Times"-correspondent, gistermorgen om 1 uur uit Hankau verzonden, dat het daar rustig was en dat in de verlaten straten Chineesche militaire patrouilleerden. De vooruitzichten op een herstel van de orde worden in dat telegram gunstig genoemd; enkele vreemdelingen zouden in den avond van 6 Januari ongehinderd door de stra ten van Hankau hebben geloopen. De „Times"-correspondent te Sjanghai seint verder gisterenavond om 10 uur, dat volgens door de banken van Sjanghai ont vangen berichten gisteren te Hankau de rust is teruggekeerd en dat de buitenland- sche banken, behalve de Engelsche, open zijn geweest. Volgens dezen correspondent verwacht men, dat heden, 8 Januari, ook de Engelsche banken weder zullen openen, Een op 6 Januari des avonds aan de ..Times" verzonden telegram meldde, dat alle banken en huizen gesloten waren en door Chineezen gepost werden, zoodat de buitenlanders geen geld konden wisselen, terwijl buitenlandsch geld niet werd aan genomen, Vrees voor het Britsche prestige in Indië. Terwijl do leden der verschillende lega ties het gebruikelijke stilzwijgen bewaren, geven de niet-officieele Britsche inwoners te Peking uiting aan hun verbazing over de klaarblijkelijke kalmte, waarmede do autoriteiten en het publiek in Groot-Brit- tannië den toestand to Hankau opvatten. Het feit, dat honderden Britsche onderda nen, die op 'vreedzame wijze in het land verblijf houden en er wettig handel drij ven, worden blootgesteld aan beleedigin- gen en vernederingen cn uit hun huizen worden verjaagd, waarbij zij zoo goed als alles in den steek laten tegenover de woes te menigte, wordt als oen zeer ernstige slag voor het Britsche prestige in heel Azie beschouwd. Vroegere bewoners van Indië in het bijzonder wijzen op de ernsti ge gevolgen, die deze zwakheid tegenover geweld waarschijnlijk in Indië zal hebben. In sommige kringen geeft men ook uiting aan zijn ontstemming over de officieele verzekeringen, dat de Britsche strijdkrach ten in China voldoende zijn om leven en eigendom te beveiligen, terwijl, toen het critieke moment te Hankau daar was, de. strijdkrachten volkomen onvoldoende en ondoeltreffend waren om de agressieve houding der Chineezen te weerstaan, waar door vele levens ernstig op liet spel werden gezet. Amerika Een nieuwe Shenandoah. De kosten geraamd op 4 V* mill, dollar. Het Amerikaansche Huis van Afge vaardigden heeft een amendement op de marine-begrooting aangenomen. Krach tens dit amendement zal in plaats van de verongelukte „Shenandoah" een nieuw luchtschip worden gebouwd. De kosten worden geschat op 4.500.000 doll. Het aannemen van dit amendement werd vooral toegejuicht door de voorstan ders van oen groote vloot, daar het betref fende bedrag de raming overschrijdt, wel ke president Coolidge als limiet voor de bewapening ter zee wilde stellen. Het Huis verwierp echter andere amendementen tot versterking van de luchtstrijdkrachten. Mexico. DE KERKVERVOLGING. Nieuw document van mgr. Kelly. Wat Mexico aan het Katholi cisme te danken heeft. Men schrijft uit Rome aan de „Msbd.": De bisschop van Oklahama, mgr. Fr. Kelly, de verdienstelijke oprichter van het genootschap tot uitbreiding van de Ka tholieke Kerk in de Ver. Staten, heeft een nieuw document gepubliceerd, waarin bij op waardige doch zeer krachtige wijze stelling neemt tot de zoogenaamde „recht vaardige" vervolging der Katholieken in Mexico, waarvan de geestelijkheid en het Katholieke volk de slachtoffers zijn. Als verdediger der Mexicaansche Katholie ken is mgr. Kelly geen onbekende. Hij heeft reeds het bekende „The book of red and yellow" uitgegeven, hetwelk er zeer toe heeft bijgedragen, den toestand der Katholieken in Mexico voor de heele we reld openbaar te maken. Het nieuwe document is rijk aan feiten en statistische gegevens en verdient al- gemeene bekendheid. Mgr. Kelly zegt, dat men in Amerika zeer geneigd is, alle schuld aan den ern- stigen toestand in Mexico op de Span jaarden te schuiven. Vooral het Spanje ten tijde van Gortez moet alle schuld aan Mexico's droevige moreele en sociale toe-, standen dragen. Zelfs is beweerd, dat Mexico vóór de verovering door Spanje een land van de grootste beschaving is ge weest! Het staat echter vast, dat de be schaving in Mexico ten tijde van Gortez slechs in de fantasie bestond. De inlan ders, de Azteken, waren barbaren, die het kannibalisme a's godsdienst huldig den en ook menschenoffers kenden. Zij zaaiden slechts dood en verderf op hun wegen, toen de Spanjaarden hun het Christendom brachten, beteekendo dit een cultuurwerk van den eersten rang. Men maakt in Amerika gaarne verge lijkingen tusschen de verschillende kolo nisatie-stelsels van de Spanjaarden en de Engelschen. Terwijl de Spanjaarden zich beijverden, de in'anders' moreel op te heffen en langzaam te beschaven, stelden de Engel schen zich er mee tevreden, in Amerika een reeds beschaafde bevolking te laten immigreeren, dio dan de inlanders be- heerschte. Over de eigenlijke inlanders van Ame rika, de Indianen sprekend, merkt Mgr. Kelly op: „De nakomelingen der geïmmi greerde Enge'schen begonnen te laat met hun werk, terwijl Spanje het er tamelijk goed afbracht. In Amerika kan men nau welijks meer een volbloed Indiaan vinden, die zich op een of andere wijze bijzonder onderscheiden heeft, ofschoon men veel deed om het lot der inboorlingen te verbe teren. Daarentegen heeft Mexico een aantal mannen van beteekenis gehad, die uit de inboorlingen voortkwamen. En tot deze hooge cultuur droeg op de eerste plaats de Katholieke opvoeding door de Span jaarden bij, een opvoeding, dio de goeste-- lijkheid in de religicuse orden der Katho lieke kerk aan de inwoners gaven. Hoe was het reeds in 1570 met Mexico gesteld? Er waren toen reeds 59 missies der Franciscanen, elk met een eigen school. Reeds in de Spaansche wet van Sahagoen was bepaald, dat overal, waar het mogelijk was, scho'en opgericht moes ten worden. Het eerste college werd in Santa Cruz opgericht en wel mot het doel, inlandsche professoren op te leiden, waar aan later, toen hun getal groot genoeg was, de leiding der inrichting word toe vertrouwd. Do universiteit in de hoofdstad werd, en 1553 geopend en spoedig werd zij wegens haar geneeskundige faculteit beroemd, dus goed 200 jaar eerder dan een universiteit in Harward werd opge richt! Driehonderd jaren geleden werden er reeds scholen en ziekenhuizen opgericht, waarvan de stichters de bisschoppen wa ren en toen de bekende Duitsche geleerde A. von Humboldt in 1803 Mexico bezocht, moest hij verklaren, dat geen andero stad van het nieuwe continent zich op zooveel voortreffelijke wetenschappelijke instellingen kon beroemen als de hoofd stad van Mexico. Ook mag nog vermeld worden, dat de eerste boekdrukkerij in Amerika in 1544 door den aartsbisschop van Mexico, in samenwerking met Vicere Mendoza, werd opgercht en wol wederom in het bijzonder tot het welzijn der inlan ders. Toen kwam de revolutie en met haar de chaosI Alles, wat de Kerk aan gebouwen voor scholen, colleges en ziekenhuizen had opgericht viel in handen van eenige politici, die al'es in beslag namen te eigen nutte, terwijl de inboorlingen, die niet meer door de bisschoppen geleid werden aan zichzelf en de explotatie door groot- grondbezitten werden overgelaten, in het barbarisme terugvielen. Sinds Juarez tot Galles be'eeft het on gelukkige Mexico de eene revolutie na de andere, om het verkrijgen van een zooge naamde onafhankelijkheid. A'le hoofden werden het eens over een zelfde doel: namelijk de Kerk en het epis copaat te berooven, daar deze, naar het heette, „allle rijkdommen van het land be zaten I" B03SI6EBLIMM.D GODSDIENSTTWISTEN IN INDIE. (Ingezonden). De Nederlandsch Indische Rogec.ring heeft, of neemt de macht om de prediking door Katholieke priesters in bepaalde ge deelten van Nieuw Guinea te verbieden, ter wille van zeer wazige (onmogelijkhe den. Voorloopig Schwamm erüber. Ik waag thans Uwe aandacht voor wer- kelijko godsdiensttwisten in Indië, met name in Zuid-Oost-Borneo, en wij citecrcn even de Nw. Sb.crt.: „De te Banjermasin gevestigde Arab i- s c h e firma's (dus vreemde oosterlin gen v. D.) en inlandsche handelaren aar zelen niet' hun afnemers verder crediet te weigeren, indien deze het aanvankelijke geloof belijden (liet premitieve Mohamc- daanache geloof, v. D.). Zoo zijn dus twee categorieën van Mohamedanon ontstaan, de „Kaoem Moeda en de Kaoem Tooa", welke secten elkaar op allerlei wijzen trachten te boycotten en te benadeelen." Tot zoover dat blad. Klapzakcn en vuistgevechten zijn aan do orde van den dag. Hier is nu werkelijk sprake van godsdiensttwisten, of maakt het een verschil dat hot geen Hollandsche R. K. priesters doch Arabische drijvers zijn? Tot dusver heeft de Regeering zich mot deze godsdienstexcessen niet ingelaten, doch nu zijn de ordeverstoringen van dien aard geworden, dat van Bcstuurswego in grijpen wordt noodig geacht. Hier is dus niet gewacht tot ordeverstoringen plaats grijpen? (Wie lacht daar?) De regeering zegt wel, er mag niet gewacht worden tot ordeverstoringen plaats grijpen maar te voren moeten maatregelen genomen wor den dat de rust niet verbroken kèn wor den; doch krijgt men niet den indruk dat dit alleen geldt voor do Katholieke missie- prediking en Moscou en Mekka alles mo gen doen? Hier geldt het nog iets ernstigers dan dubbele zending. Het is hier een import van Arabischo tweedracht, die niet op bouwend werken k&n niet alleen, maar nog staatsgevaarlijker kan worden dan heb on- ruststoken rechtstreeks tegen het Noder- landsche Gezag vooral ook omdat deze tweespalt inwerkt, in het inwendigo psy chologische gevoel der bevolking. De oude Mohamedaanscho Godsdienst vormt in Indië do hoofdschotel. Dat de Protestantscho zending en de Katholieke Missie niet zou kunnen samengaan is een opvatting welke wij in dit artikel niet nog een keer, voor do zooveelste maal, zullen weerleggen. Doch een jong Mohamedaan scho beweging in Indië achten wij zeer ge vaarlijk, omdat deze een intense wijziging (geen verbetering) tengevolge kan hebben van do oeropvattingen der bevolking. Mocht Zending of Missie op zich onrust te weeg kunnen brengen, hebben wij die omstandigheid ter wille van het Christen dom, van het Godsrijk op aarde, mede to aanvaarden. Dit is inmiddels volstrekt niet het geval met een „heidensche zen ding". En daarom willen wij bijzonder nadruk leggen op deze feiten, juist in deze tijden waarin artikel 123 (177) van allo kanten wordt belicht, besproken als absoluut noodzakelijk, terwijl elders in Indië dc zoo gevreesde godsdiensttwisten reeds lang onder de oogen van het Bestuur zijn ontstaan. v. D. HET VOORNAAMSTE NIEUWS BUITENLAND. De toestand te Hankau blijft gevaarlijk. Een document van Mgr. Kelly over het geen Mexico aan het katholicisme heeft te danken. De kusten van Kasjatka door een orkaan geteisterd. Vele schepen vermist. (Buiten- landsche Berichten. 2de Blad). BINNENLAND. Het Beursgebouw voor Bloembollencul tuur. Waar zal het komen? (L. en T., 2de blad). Huldiging van den humorist Buziau. (L. en K., lsto blad). LEIDEN. Een onderhoud met den nieuwen burge meester mr. A. v. d. Sande Bakhuyzcn. Wanneer de burgemeester in Leiden komt. Hij is bij geen enkele politieke partij aangesloten. Autobussen. Het overleg tusschen G e d. Staten van N.-H o 1 1 a n d van Z u i d-H olland en van Utrecht. Onlangs is meegedeeld, dat in verband met de vele concessie-aanvragen, die bij Ged. Staten zijn ingekomen voor het ex- ploiteeren van autobuslijnen, overleg zou plaats hebben tusschen de colleges van Ged. Staten van Noord-Holland, Zuid- Holland en Utrecht. Nader vernemen wij, dat deze conferentie op 17 Januari te Amsterdam zal worden gehouden. De bedoeling is, een a'gemeene lijn vast te stellen voor de beslissing inzake de auto bus-concessies, omdat verschillende auto- buslijnen (HaarlemLeiden, de lijnen in het Gooi) zich over meer dan één provin cie uitstrekken. Bovendien zal overleg gepleegd worden over een algemeenen maatregeld van bestuur inzake de auto bussen, den leeftijd van de chauffeurs, ar beidsvoorwaarden en keuringseischen. Prov. Statenverkiezing. D« R.-K. Volkspartij hoeft in Noord- Holland voor do Prov. Statenverkiezing do volgende candidalen gesteld: J. J. Bui ling te Haarlem; J. J. Gemmel te Am sterdam; H Hom te Hilversum; H. G. Peer te Hilversum; S van de Wakker te Alkmaar en J. Zuurbier te Velzen. De lijst van den Vrijheidsbond voor den Slatenkieskring Gouda is als -volgt samengesteld: 1, Dr. T. Beekenkamp, Gouderak (atfr.); 2. J. Beijen, Bodegra ven; 3. A. J. IJsselsteijn Azn., Gouda; 4. J. H. van Straaten van Nes, Boskoop; 5. mevr. RieszNoothoven van Goor, Gou- da; 6. G. Broere, Jzn., Lckkerkerk; 7 J. Smid, Voorburg; 8. K. Buurman, Berg- schenhoek; 9. J de Groot, Berkenwoude; 10. T. A. Minkema, Woerden. ST&DSS3BEUWS EEN ONDERHOUD MET DEN NIEUWEN BURGEMEESTER. Wij hadden don nieuwen Burgemees ter een onderhoud aangevraagd, om onzen lozers een en ander meer te kunnen medc- deelen omtrent den nieuwen ambtsdra ger, in wien de burgerij zoo voel belan'g stelt. Dit onderhoud werd ons toegestaan gis termiddag om 4 uur ten huize van de dames y d. Sande Bakhuijzen, Pieters kerkhof 34. Welwillend ontving ons de nieuwe burgemeester, die bij de eerste ontmoe ting al dadelijk een anderen indruk maakt, dan men misschien uit zijn door de pers verspreide photo zou kunnen krijgen: Wel is hij wat kort-af en strak in zijn uitingen, maar hij heeft toch ook iels gemoedelijks en hij is heel eenvoudig en ongedwongen, zoodat men zich onmid dellijk bij hem thuis gevoelt. Het ge sprek liep dan ook heel vlot. Burgemeester, wanneer denkt u uw ambt te aanvaarden. Dat woei ik nog niet precies, over 3 4 weken. Ik moet nog veel in Boeda pest regelen, zoowel wat mijn ambt be treft als wat aangaat mijin particuliere zaken: de verkoop van mijn huis, enz. De benoeming is ook zoo gauw, zoo onvoor bereid gekomen. „Onvoorbereid" zegt u. U is zeker door de regeering aangezocht? Nu, daarover laat ik me liever niet uit. Maar wel kan ik zeggen, dat allee heel gauw is gegaan. Op 31 Dec. kreeg ik een telegram van de regeering, diat ik 1 Jan. te Leiden als burgemeester in functie kon treden. Ik had, zelfs al zou

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1927 | | pagina 1