ZATERDAG 18 DECEMBER 1926
No. 5444
REGEERINGSCRISIS IN DUITSCHLAND
18e Jaargang.
0e ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Vooi Leiden S9 cent per week 12.50 per kwartaal
pij onze Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaaL
franco per post I 2.05 per kwartaaL
Geïllustreerd Zondagsblad Is voor de Abonné's ver*
jrijgbaar tegen betaling van 50 ct per kwartaal, bjj voor
uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct. met Geïllustreerd
Zondagsblad 9 ct
fl nummer bestaal uil vijf bladen, waaronder
li Geïllustreerd Zondagsblad.
Dit blad verschijnt elkon dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen II.
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertontlën 30 cent per regel
Voor Ingezonden* Mededeelingen wordt bet
s dubbele van het tarief berekend
Kloine advortentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
buur, koop en verkoop iU.SQ.
Anti-papistisch gedoe.
Wij hebben dezer dagen gewezen op het
itokende of laten we ons maar zach-
ler uitdrukken: domme gepraat over
Rome en het Nederlandsch-Belgisch Ver-
Irag.
Op een vergadering der Ghr. Hist. Unie
la Ocgstgeest heeft, weinig vroom, een ze-
iere heer Vroom, ook gewaarschuwd voor
bet Roomsch gevaar, dat achter het Ne-
der'andsch-Belgisch Verdrag schuilt..
Nu schrijft De Nederlander, het
Clir.-Hist, orgaan:
Alleen reeds het feit, dat de heeren
Van Wijnbergen en Van Vuuren,
twee trouwe vrome Roomsch-Katho-
lieken, hunne stem aan het tractaat
onthielden, moest voldoende zijn, om
deze legende terug te dringen; maar
voorts bestaat ook niet de minste aan
wijzing voor het onderstellen van
eenig Roomsch belang, dat tot aan
neming van het tractaat zou dringen.
De meeste inwoners van Noord-
Brabant en Limburg zijn Roomsch,
en juist deze twee provinciën ver
wachten wel eenig voordeel van den
aanleg der nieuwe kanalen eene
verwachting, die er toe kan bijdra
gen, dat zij, en hunne vrienden en
verwanten benoorden den Moerdijk,
de bezwaren tegen bet tractaat te
licht iuz'en. Dit alles is mogelijk en.
begrijpelijk. Maar dat bedoelen niet
degenen, die hier spreken van „een
Ropmsch gevaar". Zij doelen op iets
geheimzinnigs, dat niet uitgesproken
kan worden, dat niet klaar kan wor
den waargenomen een geheime
maej?t, die rondwaart en zich oplegt en
waaraan zelfs de volksvertegenwoor
digers zich niet zouden kunnen ont-
onttrekken.
Zulk een voorstelling is afkeurens
waardig. Zij doet kwaad. Niet alleen
ondermijnt zulk gepraat het vertrou
wen in Regeering en Volksvertegen
woordiging, die niet trouw en vrij zou
den beslissen, maar buigen zouden
.voor een ongrijpbare vreemde kracht
maar dit geheimzinnig gedoe ver
zwakt de waarde van den strijd te
gen het tractaat en bevordert gods
diensthaat en burgertwist.
Indien protestanten beweren, dat
bij het tractaat een Roomsch belang
betrokken is, dat de Roomschen doet
voorstemmen dan hebben ook de
Roomschen recht tot hunne' reeds uit
gesproken onderstelling dat anti
papisme de drijfveer zou zijn van
lien, die zich tegen het tractaat ver
klaren.
Beide booze gedachten onderstellen
een zóó groote diepte van Kerkliefde
en geloofshaat, dat zelfs een natio
naal belang, als de beslissing over dit
tractaat, beheerscht zou worden door
motieven, volkomen vreemd aan het
belang, dat om eene beslissing vraagt.
Wij kunnen niet genoeg waarschu
wen tegen het hechten van geloof
aan dergelijke inblazingen.
Aldus het orgaan der Chr.-Hist. partij,
Kier leden en hierop lette men ih dit
verband ook wel in de Tweede Kamer
dien tegen het Verdrag hebben gestemd.
Het blad dient hier zijn anti-papisti-
ichen vrienden, die hier nu toch waarlijk,
ook naar den smaak van de redactie, wat
ol te ver gaan, het wat al te bar maken,
ton gevoelig lesje toe. Als ze maar niet
•o hardhuidsch zijn!
Kerstmis-viering.
Verleden week wezen we er op, hoe de
Kerk in haar schoone liturgie voorbereidt
voor do viering van het Kerstfeest een
tast van kinderlijk-blijde dankbaarheid.
Zooals de Katholieken Kerstmis vieren,
deren het geen anderen zoo teer en in-
mooi.
Maar de Protestanten gaan heimwee
loeien voor de Katholieke viering.
In aansluiting bij het bericht omtrent
plannen tot viering van den Kerstnacht
Joor Protstanten van Rotterdam, meldt
oet „Dagbl. v. Rott.", dat ds. S. H. J.
James, predikant bij de Ned. Herv. Gem.
,e Delfshaven, een daartoe strekkend
foorstel bij zijn gemeente in rondvraag
heeft gebracht. Dit is het gevolg van
Èim aan ds. James daartoe gedaan veiv
van de jongemannenvereeniging
wheofilus". Het is, volgens genoemd
hhd, de bedoeling dezen kerkdienst te
houden in de Oude Kerk te Delfshaven
toet sobere, mystieke verlichting, liturgie
*o viool- of cello-muziek. Hoewel hij aan
neemt, dat het wel voor een groot deel
te& bijeenkomst voor jongeren zal wor-
en» wilde ds. James toch gaarne uit de
lemeente eenige adhaesie-betuigingen
wangen om een weinig zekerheid te
hitmen, Hat ook oudere gemeenteleden te-
®oyer deze Kcrstnachtwijding sympa-
'h'ek zouden staan.
Het moet zoo goed als zeker geacht
worden, dat de dienst doorgaat, hetgeen
dan de eerste maal zo uzijn, dat een der
gelijke Protstantscho Kerstnachtviering
plaats vindt.
Dit te lezen, doet in ieder geval sympa
thieker aan, dan kennis te nemen van
de verontwaardiging, die is gewekt in
kringen van „de uitgaande wereld" over
de aanneming van een motie in den
Haagschen Raad, waarbij 'de danspartijen
in den Kerstnacht in openbare gelegenhe
den (zooals in hotel Des Indes en andere
inrichtingen van den eersten rang) wer
den verboden! Intusschen is bekend
geworden, dat B. en'W. van 's-Gravenha-
ge deze motie niet zul'en uitvoeren.
„De Volkskrant" schrijft, naar aanlei
ding daarvan:
Welk een schandelijke tegenstel
ling: Christus de Heer van Hemel en
aarde, in een schamele stal geboren,
de hooge, uitheemsche en inheem-
sche, standen in Den Haag tot dartel
spel bijeen.
Dat een deel der pers die heiden-
sche vermaken goedpraat, is een veeg
teeken, ook al geschiedt het met een
beroep op de vrijheid, de gelegen
heidsverontschuldiging tevens voor
de sociaal-democraten, die in gees
telijke en zedelijke vraagstukken aan
de zijde den liberalen te vinden
zijn.
In de Kerstmis-viering loonen zich ook
velen„beschaafde" barbaren!
Nadat dit geschreven was, lazen wij in
„De Residentiebode", dat het blad nu pas
ontdekt had, dat de Haagsche uitgaande
wereld onder „Kerstnacht" verstaat den
nacht van 25 op 26 December. Dit maakt
bedoelde danspartijen niet zóó ergerlijk,
al blijven de bacchanaliën natuurlijk in
hooge mate afkeurenswaardig.
ByaTEftSLAfaP
Frankrijk.
Aan de Fransch-ltaliaansche grens.
De verontrustende belichten omitrent
troepenconcentraties aan de Franse h-
Italiaansche grens worden in een offi
cieus bericht uit Rome tegengesproken.
De taak der Itabaansche militie aan de
grens is zuiver van politioneelen aard.
De maatregelen zijn slechts tegen de mis
dadigers gericht.
Er bestaat geen aanleiding, dat de open
bare meening z/ich door alarmeerencle
geruchten laat verontrusten.
De Grande Chartreuse.
Naar de „Liberté" meluV, wordien or
op het oogenblik onderhandel ngen ge
voerd over den terugkeer van de karthui-
zers naar de Grande Chartreuse, welke
negen -eeuwen lang het hoofdklooster van
de orde dezer monniken is geweest.
In 1901 werden de karthuizers uil
Frankrijk verjaagd. Sindsdien is het
klooster geweldig in verval gekomen, en
sinds eenigen tijd werd algemeen toege
geven dat alleen eon terugkeer der kloos
terlingen de historische gebouwen voor
den ondergang kon behoeden.
Portugal
De toestand van onrust.
Energieke maatregelen.
Een officieel communiqué uit Lissabon
meldt, dat de regoering veilighe'dsniaat-
regelen getroffen heeft om elke mogelijke
poging tot verstoring der openbare orde
als gevolg van de spoorwegstaking in het
Zuiden te voorkomen. Zij heeft do nood
zakelijke militaire schikkingen genomen,
vastbesloten om elke wanordJijkho.d
met de grootste energie te bestrijden.
Litauen.
OMWENTELING IN LITAUEN.
De regeering gevangen genomen.
Het bewind in handen dei-
fascisten.
Zooals gisteren reeds in een gedeelte
van onzen oplang gemeld, is de Lilau-
sche regeering gevangen genomen on af
gezet. De geheele macht is overgegaan in
handen van nieuw-gevormde militaire
regeering.
De afgezette staatspresident Grinius is
in het kasteel geïnterneerd, terwijl Sme-
lona tot president is uitgeroepen.
Tot commandant van de stad Kowno
is benoemd overste Grigaliunas Gloyac-
kis, leider der Lilausche fascisten. De
omwenteling heeft zonder bloedvergieten
plaats gehad en de toestand is rustig.
Volgens een bericht aan bet „Berliner
Tageblatt" uit Koningsbergen, wordt in
oen proclamatie der nieuwe regeering
gezegd, dat het leger gedwongen is ge
weest het bewind aan zich te trekken,
omdat de vorige regeering en de Litau-
sche Landdag Litauen aan Rusland wil
den verraden.
HET KABINET-MARX AFGETREDEN.
De socialistische motie van wantrouwen aangenomen.
De houding der Democraten.
Gistermiddag 12 uur beeft president
Loebe de Rijksdagziüing .gopend. Nadat
eenige wetsontwerpen zonder debat en
zonder stemming waren aangenomen,
werd voortgegaan roet de behandeling in
derde lezing der suppletoir;; begroot ing.
waarbij ook de moties van wantrouwen
der socialisten .en communisten aan de
orde waren.
Dr. Haas (dem.) betreurt de houding
der sociaal-democraten. Zij doet hem
denken aan een Oostenrijksche anecdote.
In een dorp vierde een gemeenteraadslid
zijn 70sten verjaardag. Daar hij een poli
tiek zeer omstreden persoon'ijle beid was,
kon men het in den gemeenteraad niet
eens worden over de felicitatie. Ten slotte
kwam men tot een compromis en men
zond den volgenden brief:
„Op uw feest zijn we in gedachten bij
den dapperen patriot en wenschen hem
nog vele gelukkige jaren. Tevens spreken
wij de stc-llige verwachting uit, dat gij
eindelijk zult ophouden met uw landsver-
raderlijke actie" (groctc vroo'ijkheid).
De houding dor sociaal-democratische
fractie is een politieke onmogelijkheid.
Men mag een regeering eerst dan'ten val
brengen, wanneer men tot volledige
klaarheid gekomen is omtrent de samen
stelling der volgende.
Wat de rijksweer betreft, a'dus Haas,
moet men niet in het verleden snuffelen,
doch voor de toekomst zorgen. De rijk. -
weer moet alle betrekkingen met de poli
tieke bonden verbreken.
Haas kwam tot de conclusie, dat de
rijksweer moet worden- opgevoed, opdat zij
achting zal krijgen voor den staat.
De socialisten verdedigen zich.
De sociaal-democratische afgevaardigde
Müller-Pranken. wees er op, dat de rede
vaii Scheidemann wel scherpe critiek
heeft uitgelokt, doch dat de inhoud dier
rede daardoor niet is weerlegd, vooral
niet door 't geroep van „landverraad" der
rechterzijde. Wij zijn bereid, aldus Müller
Franken, tot een uiteenzetting met do
Duitsch-nationalen over het ernstige ver
wijt inzake landverraad. Wirth heeft er
op gewezen, dat het lot van Duitschland
in 1922 rn 1923 aan een zijden draad
hing. Wanneer onze vrienden in die ja
ren niet trouw aan het rijk waren geb'e-
ven, zou het thans, niet meer bestaan. (Ap
plaus der sociaal-democraten).
Hoe de omwenteling plaats
vond.
Omtrent de gebeurtenissen van gister
nacht wordt nog gemeld: Om drie uur 's
nachts verscheen een officier met eenige
manschappen in het Litausche parle
mentsgebouw, waar juist een nachtelijke
zitting plaats had. Hij liet do uitgangen
bezetten en verklaarde, dat het leger do
macht in handen had genomen; dat de
Landdag ontbonden was en dat de presi
dent was gearresteerd. Inmiddels was het
geheele gebouw door militairen bezet. In
de stad maakten de troepen z ch meester
van het postkantoor, het station en de
regeert ngs gebouwen.
Bii den staatspresident Grinius, wiens
zostigde verjaardag juist plechtig gevierd
had moeten worden, drongen de troepen
het slaapvertrek binnen. Hij wordt in
zijn paleis gevangen gehouden. De mi
nister-president Slezevicius en do overi
ge ministers zijn naar de gevangenis
overgebracht.
De militaire commandant van Kowno,
overste Glovockis, werd urt do gevangenis
bevrijd, waarin hij eenige dagen geleden
was geworpen wegens verzet legen de Li
tausche regeering. Vele officieren, die
de nieuwe dictatuur niet erkennen, zijn
gearresteerd. In de straten van Kowno
wordt de orde gehandhaafd door sterke
cavaleriepalrouilles. Volgens de laatste
berichten weigeren de bezettingstroepen
van enkele forten der vesting Kowno en
van de Schaulen.-vesting, de dictatuur
te erkennen, zoodal er gevreesd wordt
voor een burgeroorlog.
De berichten omtren tde revolutionaire
boweging in Litauen komen zelfs voor
degenen, die den toestand daar goed ken
nen, geheel onverwacht. Hoewel de poli
tiek der vorige regeering scherp becri-
tiseerd werd en ook haar economische
maatregelen niet gelukkig zijn geweest,
veronderstelde men toch, dat een. regee-
ringswisseling op parlementaire wijze
zou plaats hebben.
S m e t o n a.
Welke richting Smetona, die de poli
tieke leiding der beweging in handen
heeft, zal inslaan, is nog niet te zeggen.
Op 4 April 1919 werd hij tot staatspre
sident gekozen door de Wetgevende Ver
gadering, welke functie hij vrij kort daar
op heeft neergelegd. Anderhalf jaar la
ter werd hij benoemd tot speciaal regee-
Scheidcmann heeft, vervolgde Miiller-
Franken, nog slechts het kleinste deel
van hel den rijkskanselier overhandigde
materiaal ter sprake gebracht.
Wat de buitcnlandscho politiek bclrcft,
kan do rode van Sc-heidemann slechts nul-'
tig zijn, want de lijd i^ aangebroken, dat
wij aan deze ondraaglijke toestanden ra
dicaal een einde moeten maken. Dit is
zeer zeker ook de bedoeling van do poli
tiek van Stresemann.
Müller-Frankeh verklaarde, in dit op
zicht geen vertrouwen meer to stellen in
minister Gess'er.
De communist Radel verklaard, dat elk
bewijs voor de beweringen dor sociaal-de
mocraten met betrekking tot Rusland ach
terwege is gebleven. Deze- spreker ver
langde ten slotte de directe ontbinding
van den Rijksdag.
De stemming.
Nadat verscheidene sprekers het woord
hadden gevoerd, verklaarde ten slotte
graaf Westarp, de leider der Duitsch-Na-
tiona'cn, dat zijn fractie de situatie wilde
ophelderen en dus vóór de motie van wan
trouwen zou stemmen. Toen was de strijd
beslist.
De motie van wantrouwen werd met 249
stommen tegen 171 aangenomen. Voor
stemden de sociaal-democraten, Duitsch-
Nationaleu, communisten en Völkischen.
De ministers verlieten direct de zaal.
Nadat nog een aantal kleinere ontwer
pen afgehandeld was, worden de zittin
gen tot 19 Januari a.s. verdaagd
De rijkspresident nam kennis van de
verklaring, dat hot kabinet zal aftreden
en droeg den rijkskanselier alsmede den
anderen leden der rijksregecring op, de
loopendo aange'egcnhcde voorloopig af
tc wikkelen. Uit naam van liet kabinet ver
klaarde de rijkskanselier zich hiertoe be
reid.
Nieuwe besprekingen.
Naar do „Lokalanzcigor" verneemt, is
de Rijkspresident voornemens reeds Za
terdag frifornmtorische besprekingen in
zake de formeering eener nieuwe regoe
ring te openen. In den loop van Zaterdag
zou de leider van de Duilsche Volkspartij-
fractie Scholz door hem ontvangen wor
den. Verwacht wordt, dat bovendien ook
de afgevaardigden Graaf Westarp en Miil-
ler, benevens nog enkele andere paFe-
mentsleden besprekingen met von Hinden
burg zullen hebben.
ringscommissaris voor do kwestie inzake
het Mcmel-gcbied. Uit deze functie (rad
hij evenwel ook spoedig.
Volgens ©en bericht uil Riga heeft de
voorloop'ge regcering den oud-president
Smetona dictatoriale macht verleend.
To Riga worden de berichten omtrent
den toestand in Litauon ernstig geacht.
De actie der militairen was in de eerste
plaats gericht tegen het verdrag mot
Rusland en de communistische agilalie.
Zij heeft evenwel ook een ernstige wijzi*
ging in do betrekkingen met Polen tot
gevolg. Hot heet, dat beido landen sterke
troepenafdeelingen naar do grens hebben
gezonden. De regoering-Pilsoodski heeft
de Poolsche grenstroepen door verschei-
deno regimenten doen versterken. Men
neemt aan, dat do nieuwo regeéring een
regeling van de Wilnakweslie als eerste
punt op haar buitenlandsch politiek pro
gram zal plaatsen.
Japan.
De keizer overleden.
Een officieel telegram uil Tokio meldt,
dat de keizer van Japan is gestorven.
Keizer Yoshihito werd op 31 Augustus
1849 te Tokio als zoon van keizer Mutso-
hilo en diens gemalin Hnruko uit het
huis der vorsten Ischiis geboren.
In November 1889 werd hij tol kroon-
pr'nis benoemd en volgde zijn vader, ua
diens overlijden op 30 Juli 1912, op Oen
troon op.
Don lOden Mei 1900 trad hij in het hu
welijk met Sakado, een dochter van
vorst Michitaka. Op 29 April 1901 werd
hun eer zoon geboren, die don naam IIi-
rohito ontving. Hot is de tegenwoordige
troonopvolger.
Een erjtstige zielsziekte maakte in No
vember 1:121 de benoeming van den le
gen woordi gen kroonprins tot regent nood
zakelijk.
Amerika
De Kerkvervolging in Mcxica.
De bisschoppen on de
boycot.
Men schrijft uit Rome aan de „Msb.":
In bet antwoord dat de Mexicaansche
bisschoppen aan generaal Obregon deden
toekomen op diens algemeene beschuldi
gingen aan het adres der Mexicaansche
geestelijkheid en Katholieken, stond in de
HET VOORNAAMSTE HCEUWS
BUITENLAND.
De Duilsche regeering afgetreden. De
socialistische motie van wantrouwen aan
genomen met 249—171 stemmen.
Omwenteling in Litauen. De fascisten
nemen de macht in handen.
De keizer van Japan overleden.
BINNENLAND.
Twee wetsvoorstellen van Minister Was
zink verworpen. ("Verslag, 1ste blad).
Op den onbewaakte» overweg bij Mij
drecht is een man doodgereden. (Ge
mengde Berichten, 2do blad).
Italiaansche vertaling van de „Osserva-
tore Romano" te dezen, dat het eenige
aandeel, door de bisschoppen aan den
boycot genomen is, dai zij dezen als on
wettig hadden verklaard".
De „Osserv. Rom." merkt thans op, dat
hier een vergissing in het spel is. De bis
schoppen hebben juist het tegendeel ge
schreven en de zinsnede over den boycot
moet als volgt luiden: „Het eenige aan
deel dat de bisschoppen aan den boycot
hebben genomen is, dat zij verklaard heb
ben, dat de doorvoering daarvan niet on
wettig is; op welk standpunt zij thans nog
staan".
Een bondgenootschap met Panama.
Beroering in Panama.
Volgens bericht uit New-York aan de
„Times" is in Panama groote beroering
gewekt door de publicatie in Havanee-
sclio bladen van den vol'edigen tekst vnn
een onlangs tussclien Panama en de Ver
een igdo Staten gesloten, doch geheim ge
houden verdrag. De vooraamste bepaling
van dit verdrag is vervat in clausule II,
waarbij Panama zich verbindt aan een
oorlog deel te nemen, waarin Amerika
wordt gewikkeld, en aan do Amerikanen
het recht geeft de Panamaansohe verbin
dingen, noodig voor de bescherming va
het Amerikaanscho doorvoprverkeer in
oorlogstijd, onder hun hoede te nemen.
BINNENBAND
Het heengaan van den burgemeester
van Gouda.
Naar „De Goudsche Grt." meldt heeft
de burgemeester van Goiida, de heer U. J.
Mijs, die zooals wij meldden, ontslag zal
vragen uit die functie, medegedeeld dat
hij zijn ambt zal neerleggen, omdat hij
zich niet langer kan vereenigen mot do
wijze, waarop het gemeentebestuur wordt
gedreven in een richting, welke z.i. strij
dig is met het belang der gemeente en
dat hij daarom niet langer de verant
woordelijkheid wenscht te dragen voor
den gang van zaken.
Naar het blad nader verneemt is hot
ontslag door den burgemeester vnn Gou
da, don heer P. J Mijs, aangevraagd te
gen een nader to bepalen datum.
Intusschen is door den Commissaris
der Koningin aan den burgemeester ver
lof verleend voor den lijd van een maand,
ingaande 20 December a.s. Tengevolgo
van een en ander zal de burgemeester
reeds a.s. Dinsdag de Raadsvergadering,
waarin het Waterleidingrapport aan do
orde zou komen, niet presideoren, even
min als de in Januari te houden zitting
ter behandeling van de gomoenlebogroo-
ting. Als loco-burgemeester zal optreden
do heer P. D. Muijlwijk, wethouder.
„Het Limburnsch Danb'ad".
Naar „De Morgen" met zekerheid ver
neemt, is het te Heerlen verschijnend
„Limburgsch Dagblad" dat tot nu toe in
bezit was van de firma Ten'in gs te 's-TIer-
togenbosch overgenomen door een Zuid-
Limburgsche combinatie, welke ook do
gebouwen in de Saroleastraat heeft aan
gekocht. Het gehee'e personeel is in dienst
gebleven en de exploitatie schiint voorlno-
nig op denzelfden voet te zullen worden
voortgezet. Er is althans omtrent nieuwe
plannen niets naders bekend.
Hoeveel dienstboden telt Amsterdam?
Op verzoek van de Commissie voor het
dienslbodenvraagstuk werd aan de in Oc
tober 1925 door den Gemeentelijken Wo-
ningdionst gehouden woning- en gezins
telling ook een telling van het dienstper
soneel verbonden.
Het resultaat van deze te'ling wordt
thans door het Gemeentelijk Bureau van
Statistiek in een bijlage bij het maandbe
richt van genoemd bureau gemeld. Hier
uit blijkt, dat in 169,621 woningen, waar
van 16035 met winkel, inwonend waren
11190 dienstboden, dit is in totaal 6.6 per
honderd.
Daarvan waren voor dag en nacht in
betrekking 65.2 en alleen voor den dag
34.8 pet» Van het totaal inwonend,
dienstpersoneel waren 15 pet. van Duit-
sche nationaliteit.
