ZATERDAG 10 APRIL 1926
17e Jaargang.
No. 5221
3)e EewhoKd 6ou/ta/nt
De ABONNEMENTSPRIJS bedraagtbij vooruitbetaling
Vooi Leiden 19 cent per week 12.50 per kwartaal.
Bij onze Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaaL
Franco per post I 2.95 per kwartaaL
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, by voor
uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct* met Geïllustreerd
Zondagsblad 9 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen II.
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone adverlentlën 30 oenl per regel
Voor logozonden Mededeolingen wordt het
z dubbele van het tarief berekend. z
Kleine advertentiën, van ton hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop 10.50.
Dit nummer beslaat uil vijf bladen, waaronder
bel Geïllustreerd Zondagsblad.
Wat geen socialisme is.
Wij hebben in een vórig artikel er op
gewezen, dat privaatbezit noodzakelijk is
voor de instandhouding en bloei der
maatschappij.
In het belang der maatschappij, in het
algemeen belang, moet voor de
enkelingen do mogelijkheid bestaan, om
goederen, ook productiemiddelen, in hun
persoonlijk bezit te verkrijgen en te be
houden.
Maar daaruit volgt geenszins:
Ten eerst e, dat alle goederen,
alle productiemiddelen, in handen van
particulieren moeten zijn.
Vervolgens, dat het bezit van par
ticulieren niet door wettelijk ingrijpen
-van de Overheid mag worden beperkt,
hetzij wat de hoeveelheid der in bezit
zijnde-goederen betreft, hetzij wat aangaat
de macht om deze naar eigen verkiezing
te gebruiken.
In beide gevallen moet echter de ge
meenschap de Overheid haar recht
óf om zelf eigendommèn te bezitten óf om
ia anderer eigendommen beperkend in te
grijpen öntleenen aan het algemeen
belang.
Waar het privaatbezit zijn rochts-
g r o'n d ontleent aan een noodzakelijk
heid, gegrond op de instandhouding en
bloei der maatschappij, daar spreekt het
vanzelf, dat, wanneer het belang dier
maatschappij, eischt óf dat in uitzonde
ringsgevallen bet bezit van een of ander
aan de gemeenschap komt óf dat tot op
zekere hoogte de particulieren en liet be
zit of beheer van hun bezittingen wor
den beperkt, dat dan bovenbedoelde
r e c h t s g r o n. d. geheel of gedeeltelijk
vervalt.
Maar, waar vóórop staat het reclit van
privaatbezit, daar moet het recht van de
Overheid om in te grijpen in de particulie
re bezittingen voor ieder bepaald geval
worden aangetoond.
Daar is dan vooreerst een recht
van de Overheid om, in uitzonderingsge
vallen, zelf goederen te bezitten, speciaal
productiemiddelen te hebben, bedrijven te
belieeren.
Het is geen socialisme, als- de steat
sommige bedrijven in exploitatie neemt in
die gevallen, waarin bet particulier ini
tiatief die bedrijven of in het geheel niet
of zeer moeilijk in harmonie met bet al
gemeen welzijn zou kunnen uitoefenen.
Het is geen socialisme, als de Over
heid binnen of in de nabijheid van haar
territorium grondeigendom bezit ter be
strijding van de zoogenaamde grondspe-
culatie (vgl. Aengenent's Leer der Socio
logie, vijfde uitgave, blz. 87). Prof. Aen-
genent spreekt hier niet over al dan niet
monopolistische bedrijven. Een mono
polistisch bedrijf is een bedrijf, dat op zijn
terrein geen concurrentie heeft van an
deren; dat alleen een bepaald artikel pro
duceert en waartoe alleen men zich kan
wonden, als men dat artikel begeert.
Daar zijn er, die kortweg deze stelling
poueeren: Monopolistische bedrijven
moet do Overheid exploileeren; andere
mag zij niet beheeren. Wij zijn het
daarmede niet eens. 't Is waar, dat over
bot algemeen monopolistische bo
dlijven aangewezen zijn op Staats-, .Pro
vinciale- of Gemeentelijke exploitatie,
maar dat is niet altijd en niet per se al
dus. Ook is 't waar, dat er over het
a 1 g e-m eon voor de Overheid geen re-
don zal zijn, om niet-monopolislische be
drijven te exploileeren, maar op dezen al-
gomeenen regel zijn toch wel uitzonderin
gen bestaanbaar.
Wij, Katholieken, moeten allen slaan
op dit beginsel, dat de Overheid geen be
drijf in exploitatie mag nemen, wanneer
niet vaststaat, dat het welzijn der ge
meenschap, hoewel daarmede in het
algemeen de socialiseermg van bedrijven
in strijd is, in dit of dat bepaald geval om
b ij z o n d e r e redenen die inmenging
der Overheid vereiseht.
Nu kan er in dat opzicht veel verschil
van inzicht zijn bij do beantwoording van
de vraag, of die b ij zondero redo-
11 en er zijn, terwijl allen ten slotte het
zelfde beginsel aanhangen. Men denke
aan de kwestie over een gemeentelijk
Mkbedrijf te Amsterdam, waarbij dot
verschil van meening was onder de Ka-
"'"lieken, en.... waarbij ook, belaas,
Jll"nscken, die soms veel te gemakkelijk
jjvoote woorden vinden, geloofsgenooten,
me anders dan zij dachten, gingen ver-
Mieren.
'jp do tweede plaats heeft de
Overheid een recht, om indien en in
zoover het algemeen belang zulks eischt
- door wettelijk ingrijpen het bezit van
Particulieren te beperken.
Undaar het recht, om belastingen te
pfen, te onteigenen, de particuliere be
drijven onder sociale verplichtingen te
stellen, enz.
Maar men lette daarbij op de voorwaar
de, of liever: de rechtsgrond voor dat in
grijpen van de Overheid, n.l.: indien
en in zoover noodig.
Daarom mogen de belastingen alleen
worden geïnd voor zaken, die in het al
gemeen belang, in meerdere of mindere
mate, noodig zijn; daiïrom mag pok bij het
heffen van belastingen het beginsel van
draagkracht volstrekt niet uit het oog
worden verloren, omdat het algemeen be
lang van den een niet zooveel offers kan
verlangen als van den ander. Daarom
mag de Overheid niet onteigenen zonder
schadeloosstelling te geven, omdat het al
gemeen belang geen onteigening zonder
schadeloosstelling vereiseht. Daarom mo
gen de sociale verplichtingen, welke op
do particuliere bedrijven worden gelegd,
niet evenredig zwaar zijn in verhouding
tot de voordeelen voor de gemeenschap,
welke men gewenscht acht en er meclo
worden beoogd.
Wanneer er belastingen worden gehe
ven, of wanneer er wordt onteigend,
spreekt men nog niet zoo gauw van so
cialisme; eerder wanneer de Overheid uit
overwegingen van socialen aard een zeke
re beperking van het beschikkingsrecht
van den eigenaar voorschrijft. Ook dan
boude men echter in het oog, dat v o 1-
strekt niet iedere beperking van
liet eigendomsrecht in strijd is met de
Katholieke leer omtrent het privaatbezit,
omtrent het eigendomsrecht.
Met deze algemeone opmerking willen
wij met dit tweede artikel over het eigen
domsrecht besluiten: Men noeme toch
vooral niet socialisme wat geen socialisme
is. Daardoor toch kan men niets anders
dan een noodlottige verwarring van be
grippen veroorzaken.
gSJiTEKLAKD
Duitschland.
De communistische actie.
Een incident in den Landdag
van A n h a 11.
In den Landdag van Anhalt is het gis
teren tot een geldig tumult gekomen bij
de stemming over een reclitsche motie van
wantrouwen tegen drie ministers. Veertien
afgevaardigden van rechts, de völkische
vertegenwoordiger en de beide communis
ten stemden voor de motie, welke werd
verworpen. Ka de stemming nam een com
munistische afgevaardigde heb woord om
een verklaring af te leggen waarbij hij
herhaaldelijk door den voorzitter tot de
orde werd geroepen, die hem ten slotte
liet woord ontnam. Daarop beklom de an
dere communistische afgevaardigde het
spreekgestoelte en zette de voorlezing van
de verklaring voort. Niettegenstaande het
herhaaldelijk protest van dc voorzitter las
hij rustig verder. Deze vertelaarde toen de
zitting voor gesloten, waarop de afgevaar
digden de zaal verlieten. De communist
word van de tribune luide toegejuicht; hij
bracht een hoch! op het proletariaat uit,
hetgeen weer luide bravo's van de tribune
uitlokte. De communistische afgevaardig
den zetten de Internationale in, welke da
delijk door de tribunebezoekers werd over
genomen.
Ten slotte maakte de politie een einde
aan heb tooneel.
Frankriik.
Het ontslag van Malvy.
Het aftreden van den minister van Bin-
nenlandsclie Zaken, Malvy, zal 'n nieuwe
oriënteering voor liet kabinet-Briand be-
teekenen. Malvy dreigde bij een eventueel
conflict tusschen het kabinet en den lin
kervleugel van liet Cartel in een valsche
positie te komen, zoodat hij zeker na over
leg met Herrïot verkoos af te treden.
In zijn ontslagbrief motiveert hij zijn
besluit, door liet verlangen, zich in allo
vrijheid tegen de tegen hem gerichte aan
vallen te kunnen verdedigen.
Met Durand aan Binnenlandscliezaken
zal liet- kabinet Brïand voortaan slechts
kunnen bestaan met den steun van een be
langrijk deel der gematigde groepen. De
positie van het kabinet bij den verwach
ten aanval van den linkervleugel van liet
Cartel is daardoor zuiverder en waar
schijnlijk tevens sterker geworden.
Italië,
De aanslag op Mussolini.
Zal Miss Gibson niet terecht
staan?
Do „Times" correspondent -te Bome ver
neemt uit betrouwbare bron, dat het zeer
onwaarschijnlijk is, dat Miss Gibson, te
recht zal staan, daar men aanneemt, dat
zij niet toerekeningsvatbaar zal worden
geacht. Zoowel de dokter die haar heeft
behandeld als de verpleegster,, verklaren,
dat Miss Gibson niet verantwoordelijk kan
worden gesteld voor haar daden en dat
zij nooit alleen had mogen blijven.
Amendola overleden.
Dezer dagen is te Cannes overleden de
leider van de Italiaansche oppositie Gio
vanni Amendola, volgens zijn doktoren ten
gevolge van de mishandeling, hem eenigen
tijd geleden door de fascisten aangedaan.
In den zomer van verleden jaar ging hij
met zomerva cautie naar Mautecatini, waar
de plaatselijke fascisten een aanval op zijn
hotel deden. Hij verliet het hotel 's avonds
in zijn auto, geëscorteerd door een vracht
auto met carabinieri. Dit escorte schijnt
achter geraakt'te zijn en kon in elk geval
geen hulp verleenen toen dit noodig was.
Amendola's auto werd plotseling tot staan
gebracht door een hindernis op den weg
en vijftien personen sprongen te voorschijn
en mishandelden hem zoo ernstig, dat drie
zijner ribben moesten worden weggeno
men, daar een er van een longbloeding
had veroorzaakt.
De on-fascistische philosophcn.
Dezer dagen heeft te Bome 'n pbiloso-
plien congres plaats gehad, waar de wijs-
gecren honderd uit praatten over vrijheid
van onderzoek. Daar het fascisme geen
vrijheid kent, zelfs niet voor philosophen,
werden zij er op attent gemaakt, dat zij
heel on-fascistisch handelden. Thans wordt
gemeld, dat do Italiaa'ische minister van
Onderwijs stappen zal doen tot ontzetting
dier professoren uit hun ambt, wier hou
ding op het philosofen-congrca Ie Milaan
in strijd was met de politieke lijn der re
geering.
Roemenië.
Een complot tegen den koning?
De eerste navolger van
Mussolini?
Terstond na de poging om Mussolini
van liet leven te berooven, komt de mede-
deeling uit Boekarest, dat de politie een
complot heeft ontdekt, om do Roemeen-
sche koninklijke familie te vermoorden. De
Roemeensche geheime politie heeft, vol
gens een telegram aan de ,,Star", officieel
medegedeeld, dat zij zoekt Tiaar een Duit-
scher, genaamd Schroeder, die zich met
dit lugubere doel in Roemenië ophoudt.
Men meent, dat hij aanvankelijk het plan
had, zijn voornemen op tweeden Paasch-
dag ten uitvoer te brengen, gedurende de
godsdienstoefening. De koninklijke familie
vertrok evenwel onverwachts naar buiten.
De lijfwacht van den koning is versterkt.
Prins Carol op weg naar Roemenië?
Via Weenen en Boedapest
Naar de bladen melden, is ex-kroon
prins Carol van Roemenië gisteren incog
nito te Boedapest gearriveerd en in het
Palace Hotel afgestapt. Hij kwam in ge
zelschap van zijn secretaris en diens
vrouw per auto via Weenen naar de
Iïongaarsche hoofdstad en liet zich in het
hotelregister als Belinal Radu. zonder
beroep, inschrijven. Van de grensplaats
Strass-Semerein reed een douane-beambte
mede, die moest loezien, dat de auto via
een ander grensstation Hongarije weder
zou verlaten. Vanmorgen is prins Carol
weder uit Boedapest vertrokken. Hij
heeft zijn reis in de richting van het
grensstation Loekesheza voortgezet.
Griekenland.
Opstand te Saloniki.
De gevechten gisteren
begonnen.
Uit Athene wordt gemeld, dat gister
nacht om half twee door twee kanon
schoten aan het garnizoen van Saloniki
het. t(eeken voor een opstand is gegeven.
Vijfduizend man verlieten in volledige
oorlogsuilrusting en voorzien van acht
veldkanonnen in twee colonnes de kazer
nes en trokken naar de streek van Villa
Alalini, waar, zooals bekend, de vroegere
Turksche sultan Abdoel Hamid werd ge
ïnterneerd. Hier sloegen zij hun kamp op.
De opstandelingen worden aangevoerd
door kolonel Bacardzis en majoor Kara-
kufas, die tot dusverre als de intiemste
vrienden van den Griekschen dictator,
Pangalos, werden beschouwd.
De opstandelingen hebben aan den com
mandant van het derdo legercorps te Sa
loniki een memorandum doen toekomen.
Hierin eischen zij, dat Pangalos zal aftre
den, dat een neutrale regeering zal wor
den ingesteld en dat nieuwe verkiezingen
zullen worden uilgeschreven. Tot na het
houden dezer verkiezingen moet president
Kondoeriotis in functie blijven. Voorts
moet aan alle politieke tegenstanders van
Pangalos toestemming worden gegeven
naar Griekenland terug te keeren, terwijl
alle politieke govangenen in vrijheid moe
ten worden gesteld. Ten slotte moet de
pers weder volkomen Vrijheid verkrijgen.
Ingeval deze eischen van de hand
mochten worden gewezen, dreigen de op
standelingen Saloniki te zullen bombar
deeren.
De aan Pangalos trouw gebleven troe
pen zijn tegen de opstandelingen opge
rukt. De commandant van Saloniki heeft
van de muiters verlangd, dat zij zich on
voorwaardelijk zullen overgeven. Daar
deze weigerden hieraan te voldoen, wer
den zij cloor de regeeringstroepen omsin
geld.
Gisteren is het vuurgevecht tusschen
beide partijen begonnen.
Uit Monastir wordt voorts gemeld, dat
gisteren vandaar twee treinen met troepen
in de richting van Saloniki zijn vertrok
ken. Aan de grens hij Fiorina werden zij
evenwel opgehouden.
In Monastir kon men gedurende den
geheelen namiddag lievig kanongebulder
uit de richting Saloniki hooren.
Men neemt aan, dat de Griokscho vloot,
die uit den Piraeus naar Saloniki is ver
trokken aan do actie der re geer in es troe
pen deelneemt.
Rusland.
Moordaanslag op een Volkscommissaris.
Een Russisoli student de dader
Te Moskou heeft een aanslag plaats ge
had op den Volkscommissaris voor Bin-
nenlaiulsche Zaken, Beloborodof, die me
deplichtig is geweest, aan de vermoording
van do tsaren-familie. De dader, een stu
dent en zoon van een gevezen huisknecht,
is gearresteerd. Beloborodof ia aan do
schouders gewond.
Een massa-doodvonnis.
Nar uit Minsk wordt gemeld, zijn door
de districtsrechtbanlc te Mobile! (Rusland)
46 leden van een Ockronischo contra-revo-
lutionnaire groep ter dood veroordeeld.
Do leden van deze groep voerden sinds
1921 een verbitterden Rtrijd tegen de Sov
jet-autoriteiten in de Oekraïne, en hebben
in totaal veertig Sovjet-commissarissen
vermoord.
Marokko.
Svlaar vrede In Marokko.
Der, n.d erliandolaais reeds
benoemd.
Gisteren lieoft te Parijs een minister
raad plaats gehad, waarin do toestand in
Marokko besproken is. Na afloop zeido de
minister van oorlog Painlovó, dat de toe
stand in Marokko opgeklaard is en dat
men hopen mag, dat. de vrede spoedig zal
worden verwezenlijkt. De onderhandelin
gen, die in overeenstemming met Spanje
met do afgevaardigd on van Abd-el-Krim
begonnen zullen worden, hebben een se
rieus karakter. Tusschen Frankrijk en
Spanje is voorts volkomen ovcreenstem-
m'ng bereikt.
Frankrijk heeft zijn vertegenwoordigers
reeds benoemd.
Zoodra Spanje zijn vertegenwoordigers
zal hebben benoemd, zullen deze zich naar
Parijs begeven, en met do Fransche onder
handelaars een vonrloopige bespreking
bobben, alvorens zij zich samiyi naar
Oedjda aan do Marokkaanseh-Algiersche
grens begeven, waar do vredesonderhan
delingen zullen plaate hebben.
Ook de Riffi liebbon reeds hun afge-
vani'digden aangewezen, die uit drie op
den voorgrond tredende personen zullen
beslaan. Het eerste onderhour. zal in den
loop der volgende week plants hebben.
China.
Ernstige toestand te Peking.
Gebrek aan levensmiddelen.
Do militaire toestand te Peking heeft,
zich niet zoo snel ontwikkeld als men wel
vorwacht had. De oorzaken daarvan zijn
tamelijk duister. Op dc stad wordt niet
meer zoo sterke druk uitgeoefend. Als ro
den daarvoor geeft men op, dat do aan
vallende troepen misschien nog niet ge
heel gereed ;ijn, dan wel, dat men wacht
op een vrijwillig terugtrekken van de ver
dedigers. Deze laat sten worden voor do
keuzo gesteld o f zich te verdedigen o f te
rug te trekken in een streek, die waar
schijnlijk niet in staat zal zijn een zoo
groot aantal troepen te verorgen.
Naar gemeld wordt, zouden dan ook
velo .soldaten geneigd zijn naar Wne-Pei-
foe over te loepen. Tnlussehen blijft do
toestand in de stad, waar geen trein in of
uit gaat, ernstig. Er is een groot tekort
aan kolen en alle levensmiddelen. De aan
vallen uit de lucht zijn vier dagen lang on
derbroken, doch het artillerievuur op een
afstand van 12 mijlen van de stad wijst op
de mogelijkheid van hernieuwde vijande
lijkheden.
Amerika.
Verontreiniging van vaarwater door olie.
Amerika roept hierover een
conferentie b ij oen.
Do regeering der Vcreenigde fit alen
heeft tegen 8 Juni een conferentie van ma
ritieme mogendheden bijeengeroepen, ten
doel hebbende de kwesties te behandelen,
die verband houden mc'. de verontreiniging
van het vaarwater door olie. Tot de nit-
genoodigdo landen belmoren n.m. flvoot-
Brittannië, Duitschland, Frankriik en NT e-
d e v 1 n d
X
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
De daderes van den aanslag op Musso
lini zal waarschijnlijk nief vervolgd wor
den.
Te Saloniki Is een opstand uitgebroken
tegen het bewind van Pangalos.
Een moordaanslag op een Russischen
volkscommissaris.
Verschillende spoorwegongelukken, o.a.
ontsporing van een expres-trein in de
V. S. (Buitenl. Berichten en Telegram
men.)
BINNENLAND.
Debat over de Regccringsverklaring van
Minister De Geer in de Eerste Kamer (Sta
ten-Generaal, 4do blad).
Vergadering van de Prov. Staten van
Zuid-Holland (2de blad).
Agenda van de R.-K. Kamercentrale
Leiden (lste blad).
BIMMEMLAfóP
Koninklijke Besluiten.
Do gouverneur van Surinamo.
Bij Kon. besluit is aan den gouvernour
van Surinamo, mr. A. J A. A, baron vun
Heemstra, met ingang van lf> Mei, voor
den duur van 3 maanden, verlof naar Ne
derland verleend.
Burgemeester.
Bij Kon. besluit van 8 April Is aan mr.
M. A. M. Waszink, op zijn verzoek, eervol
ontslag verleend als burgemeester der ge
meente Heerlen, welk ontslag geacht
wordt te zijn ingegaan 8 Maart.
Zomerdienst Spoorwegen.
De zomerdienst van do Spoorwegen
gaat in 15 Mei a.s.
Vragen van Kamerleden.
V r o u w e 1 ij k e artsen van do
1 ij s t geschrapt.
Mejuffrouw Groeneweg heeft aan den
minister van Financiën de volgende vra
gen gesteld:
1. Kan de minister mededeclon, of bet
waar is, dat, zonder conigo motivouring,
alle vrouwelijke artsen geschrapt zijn ven
do dokterslijst, die voor de keuring van
ambtenaren door den Pensioenraad op
gemaakt wordt?
2. Indien werkelijk deze schrapping ia
geschied, is Zijn Excellentie dan bereid,
aan te geven, welke dienstbelangen hier
door zijn behartigd?
3. Indien het dienstbelang dc schrap
ping niet noodzakelijk maakt, is de minis
ter dan bereid, maatregelen te treffen, ten
einde de vrouwelijke artsen weer op do
lijst terug te brengen?
„Werkspoor".
600 kolenwagens voor do
Nod. Spporwogon.
Naar do „Tel." verneemt hebben du Ng-
derlandsche Spoorwegen 600 nieuwe ko
lenwagens besteld. De levering van 400
daarvan is opgedragen aan Werkspoor en
die van 200 aan do firma v. d. Zijpen en
Charlier te Keulen.
R. K. Kamer-Ccntralo, Leiden.
De algemeene vergadering, levens jaar
vergadering, zul worden gehouden op
Woensdag 19 Mei, des morgens t«' 10 30
uur, in het Êondagebouw, Steen ehuiii\ te
Leiden.
Do Agenda vermeldt:
1. Opening.
2. Notulen en Mededeolingen.
3. Jaarverslag Secretaris.
4. Jaarverslag Penningmees lor.
5. Motie Katwijk aan den Rijn.
„Do leden dor R. IC. Kiesverconiging
Plicht en Eensgezindheid" te Katwijk aan
den Rijn, in vergadering bijeen op 24 Fe
bruari 1926 wenschen hunne instemming
te betuigen met de houding, sinds 11 Nov.
1925 aangenomen door do R. K. Ministers
od de R. K. Kamerfractie en deze molio
icr kennis te brengen van de Kringverga
dering.
Prae-advies: Het Kringbestuur kan zich
met aanneming der motie verenigen.
6. Rondvraag (alleen voor aangelegen
heden die liet aftredend bestuur betreffen).
7. Sluiting.
1. Heropening door- het in jaren oudste
bestuurslid (art. O, lid
2. Bestuursverkiezing,
Art. 6, lid 1. Het Bestuur der „Cen
trale" beslaat uit 13 personen, welke door
dc afgevaardigden op een vergadering dor
Gentraio", uil een, uit opgaven der plaat
selijke kiesvereenigingen samengestelde
camlidatenlijst (inmiddels toegezonden),
worden gekozen, mot dien verstande, dat
uit iedere aangesloten kie.svereeniging niet
meer dan twee por cnon in hot bestuur zit
ting kunnen nemen.