i/e Jaargang. WOENSDAG 10 MAART 1926 No. 5195 De ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling Voor Leiden 19 cent per week 12.50 per kwartaal Bij onze Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaaL Franco per post I 2.95 per kwartaaL Bet Geïllustreerd Zondagsblad ia voor de Abonné's ver» krijgbaar tegen betaling van 50 ct per kwartaal, bij voor uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct.. met Geïllustreerd Zondagsblad 9 ct. Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen I. Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15 GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT: Gewone advertenlISn 30 eenl per regel Voor Ingezonden Medcdcetingen wordt het s dubbele van bet tarief berekend. Kinine advertanliën, van ten hoogste 80 woorden, waarin betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur cn ver. huur, koop en verkoop 10.50. Dit nummer bestaat uit twee bladen. Onware beweringen. Ia een te Arnhem gehouden vergade ring van de afdeeling Arnhem van den Viijzinnig-Democratischen Bond hééft mr. Marchant, sprekende over de crisis, als zijn meening te kennen gegeven, dat het nieuwe ministerie een zwak ministerie is, omdat het in geen der beide Kamers een meerderheid heeft, en omdat het niet op vast beginsel steunt, maar dat het an derzijds een sterk kabinet is, omdat men alle getob opziet tegen de verantwoor delijkheid van het verwekken van een cnssi. crisis is, zoo vervolgde mr. Mar chant, niet volslagen nutteloos geweest; in eerste plaats is klaarheid gekomen in waarde van de verzekering der roomsch- katholieken inzake hun bereid zijn tot een andere meerderheidsformatie. Aan deze en dergelijke verklaringen van R.-K. zijde is i minste waarde te hechten. Verder gebleken, wat de waarde is van advie- die door de leiders der rechterzijde j Kroon worden gegeven omtrent ka binetsformatie. In de derde plaats weten nu, wat te denken van de onmisbaar- vau het gezantschap bij den Paus. En voorts is licht opgegaan,jover het gemak* aarbij men te rechterzijde afscheid neemt het parlementaire stelsel, politicus Marcharnt is niet in z'n schik over het verloop van de kabinets crisis wij begrijpen het. Maar daarom hij nog niet, wil hij als politicus een ook maar zwakke reputatie ophouden, allerlei rarigheden gaan vertellen! Wat hij Arnhem heeft gedaan, blijkens hoven- slaande korte samenvatting van z'n rede Wij zijn nu weer den tijd voorbij, dat de redevoering van een Kamerlid, hoe onbelangrijk deze ook was, in de pers poole verslagen circuleerden. Wij willen even de vier beweringen, in laatste alinea vervat, ontleenen en in oppervlakkigheid en onwaarheid te zetten. Eerstens: Er is klaarheid gekomen in de waarde van de verzekering der Roomsch- Katholieken inzake hun bereid-zijn tot een andero meerderheidsfodrmatie. Aan deze dergelijke verklaringen van R.-K. zijde niet de minste waarde te hechten al- mr. Marchant. Men slaat hier toch wel wat verbaasdI Hbeft de Roomsch-Katholieke Staatspartij ooit positief bereid verklaard tot andere meerderheidsformatie, in casu een moerderheidsformatie, waaraan de D.A.P. zou medewerken, of heeft zij slechts, bij monde van dr. Nolens, ver aard, daartegen niet in alle omstandig- len onoverkomelijke bezwaren te heb ben? Vervolgens de beschuldiging aan het 'dres dergenen, die H.M. de Koningin ad- viezen zouden hebben gegeven omtrent ka binetsformatie. Zeer onkiesch is het, deze bekende adviezen aan H. M. de Ko- n?in aan critiek te onderwerpen; ook fndat de becritiseerde adviseurs zich niet 'wiedigen kunnen. Maar, gesteld dat dr. Mens aan de Kroon heeft geadviseerd, mr. Marchant een kabinetsformatie to dragen, zou dit dan niet volkomen te JM'dedigen zijn geweest, ook al wist dr. No- '•ns. dat de heer Marchant de Katholie- eventueel niet bereid zou hebben ge- adon met de sociaal-democraten en vrij- fcBig-democraten oen regeering te vormen, "at zou de heer Marchant hebben gezegd, bij 'ns gepasseerd was geworden!.... ba bestond de mogelijkeid ook niet dat de Marchant samenwerking zou zoeken ■l'obon linkerzijde en Chr.-Histori- Kaon?. Op do derde plaats weten we nu, wat •Hken van de onmisbaarheid van het jj^nlschap bij den Paus", aldus de heer "chant, Hier schijnt te worden gedoeld do bereidwilligheid van de Katholieken, de gezantschappen Bern en Rome te ^nbineeren. En de heer Marchant schijnt wruit te willen concludeeren, dat de Ka- ïilt n gezantschap toch niet van 11 belang achten.. Daarbij dan ver- ijgend, dat de Katholieken (en Anti-Re» '"'onairen) tot deze concessie zijn over man, omdat zij een regeering, een par- e n t a i r kabinet, wenschten in ands belang! L-n daarom juist is de vierde opmer- van mr. Marchant ook zoo erg op- Makkig; „Voorts is licht opgegaan over waarbü men ter rechterzijde Ki" li neemt van het parlementaire stel- .mGn hiermede bedoelt de gebeele orztide dan is de opmerking ten b-lri! °P de Chr.-Historischen. -Tér! z wij ge nu vooreerst ma BUITEKLAND Volkenbond. DE BUITENGEWONE BIJEENKOMST. De kwestie der raadsuiibreiding. E,e n gedeprimeerde stemming. Uit de berichten uit Genève spreekt een zee? gedeprimeerde stemming. Een corres pondent geeft een typische schildering van de slemminglooze, verstrooide vergadering, waarin niemand luistert naar do nauwo- lijks-hoorbare stemmen der sprekers; men zet de onderlinge gesprekken voort, terwijl de belichting van film-operateurs de scène beheerscht. Algemeen wordt erkend, dat Chamber lain^ vóór ziju vertrek naar Geneve onge- grond-optimistische verwachtingen heeft gekoesterd. De „Manchester Guardian'' zegt dat Be Zweden hun veto on verbiddel- lijk zullen handhaven, zelfs indien Duitsch- land toegeeflijker zou zijn, daar zij een be ginsel verdedigen. Aan den Spaansch-Poolschen kant is de lucht zeer dreigend, Quinones de Léon heeft verklaard, dat de Spaansche delegatie uit Genève zal vertrekken, indien haar eisehen niet worden ingewilligd, en men zegt dat Primo de Rivera er over denkt, Saanje uit den Volkenbond te laten treden. Het kalmst nemen de Franschen de za ken op. Zij erkennen dat het niet te ver mijden valt, dat Donderdag alleen Duvtsch- "ïand zal worden gekozen, maar zij meenen van hun kant al het mogelijke te hebben gedaan om de andere candidaturen te steunen. Uit de menigte geruchten, die de ronde doen, moge -het nogal hardnekkig volge houden gerucht vermeld worden, volgens hetwelk de Raad dezen keer alleen met Duitschland zou worden uitgebreid, terwijl Spanje en Polen min of meer definitieve beloften zouden ontvangen voor September. Deze procedure zou in staat stellen, de pu blieke meenir.g in de verhitte nationale krincr«n tevreden te stellen en eveneens,- satisfactie te geven ann de door Zweden hardnekkig gehandhaafde beginselen. China trekt z'n verzoek ln. China heeft het verzoek inzake een per manenten raadszetel ingetrokken, op voor waarde echter dat alleen Duitschland tot den Volkenhond wordt toegelaten. Dr politieke commissie. Jhr. Loudon, vice-president. De politieke commissie van de Assemblee, die formeel rapport moet uitbrengen over Duitschland's kwalificaties voor het lid maatschap van don Volkenbond, heeft onzen landgenoot jhr. Loudon tot vice-president gekozen, die als zoodanig ook vice-presi dent is van de sub-commissie, die het ont- werp-rapport moet opstellen. Deze com missies hebben evenwel met de Duitsche positie in den Raad niet te maken. De controle over Oostenrijk. Uit Genève wordt aan het „Berl. Tage- blatt" gemeld: De financieele commissie van den Volkenbond heeft zich ln de laat ste dagen weder met de (Jostenrijksche financieele kwestie bezig gehouden. Door den secretaris-generaal voor -Oostenrijk werd rapport uitgebracht. Naar bekend, is de controle op de begroe ting van Oostenrijk op grond der desbetref fende Raadsbesluiten op 31 December jl. geëindigd. De overige functies van den commissaris-generaal blijven evenwel ge handhaafd, totdat de rekeningen zijn afge sloten. Daar dit tot dusverre nog niet is geschied, kan het definitieve besluit be treffende het ophouden der functies van den commissaris-generaal eerst in Juni worden genomen. Naar liet B. T. A. nog meldt, was ook de Hongaarsche premier, Bethlen, hij deze besprekingen tegenwoordig. De ontvangst welke men hem bereidde, was buitengewoon gereserveerd. Toen Bethlen binnentrad, werd hij door niemand begroet. Men vroeg Bethlen of hij iets aan hef financieel rapport had toe te voegen. Bethlen was echter zoo opgewon den,,dat hij de vraag eerst niet verstond. Daarna antwoordde hij ontkennend. Frankrijk. DE CRISIS OPGELOST. Briand vormt een nieuw kabinet. Weer naar Genève. Tegen de verwachting in heeft president Doumergue het eerst aan Herriot aange boden een kabinet samen te stellen. Deze meende het aanbod voor het oogenblik niet te kunnen aanvaarden, daar -volgens hem met het oog op de discussies in Genève, Briand daarvoor meer aangewezen was dan hij. Onmiddellijk daarop werd Briand naar het Elysée ontboden. Briand's besprekingen met den president duurden slechts een half uur. Om half vijf gisteren het Elysée verlatend, verklaarde hij 't aanbod tot het vormen van een ka binet in priucipo te hebben aangenomen. Hedenmorgen werd uit Parijs geseind: Briaud is geslaagd in de kabinetsforma tie. De officieelo samenstelling van het ka binet is als volgt: Briand minister-president en bui- lenl. zaken, P r e t financiën, M a 1 v y binnenlandsche zaken, Laval justitie, Lamoureux onderwijs. De andere pos ten worden bezet door dezelfde ministers als in het eerste kabinet-Briaud. Briand heeft hedenmorgen zijn nieuwe medewerkers voorgesteld aan president Doumergue. Heden zal het officieel decreet gepubliceerd worden, waarhij het nieuwe kabinet officieel aanvaard woTdt. Briand zal hedenavond of morgenochtend naar Ge nève vertrekken. De nieuwe regeering zal zich waarschijnlijk 14 Maart aan de Ka mer voorstellen. Ierland. De Republikeinsche Conventie. De V a 1 er a's nieuwe politiek. Gisteren is te Dublin de republikeiusche conventie hijeen gekomen, waarop De Va lera goedkeuring zou vragen voor zijn nieuwe politiek. Deze politiek bestaat volgons do „Manch. Guard" in het streven naar een afschaffing van den eed voor den Dail, ten einde in het Iersche parlement zitting te kunnen nemen en aldaar de republikein sche belangen te kunnen behartigen. Naar genoemd blad verder mededeelt, is Groot-Brittannië bereid om den republikein sclien wensch in te willigen, do regeering van den vrijstaat staat echter huiverig te genover een afschaffing van den eed wijl zij vreest, dat een zitting nemen door do republikeinen in den Dail haar invloed zal verminderen. De republikeinsche afge vaardigden maken ongeveor een derdedeel van het aantal volksvertegenwoord!' m-s in het Iersche parlement uit. Tsjecho-Slowakije Botsing tusschen politie en communisten. De politie to Praag hau de' op Maaudag avond bijeengeroepen communistische ver gadering verboden, die gehouden zou wor den naar aanleiding van de catastrofe, door de ontploffing veroorzaakt. De be doeling was te protesleeren tegen het mu nitie-transport door de straten en tegen de militaire autoriteiten in het algemeen. Toen do communisten de vergadering toch wilde doorzetten, is het tot een ingmet de politie gekomen. Honparije. Weer valsche Francsbiljetien gevonden. In een station te Boedapecst. Bij een justitieel onderzoek, dat werd gelast naar aanleiding van een anoniemen brief, werden in een kof'er, die in de gar derobe van het station-West werd bewaard 0674 valsche 1000-francs biljetten gevon den. In tegenwoordigheid van Fransche ambtenaren is proces-verbaal opgemaakt. De biljetten zijn in beslag genomen. Een verklaring van hooggeplaatste personen. Het aantal hooggeplaatste personen o.a. Kardinaal Gsernoch, de heer Berzeviczy, de voorzitter van de Hongaarsche acade mie Raffay, de bisschop van de Luthersche kerk en de oud-ministers Gratz, Had ik, Sztcrnvi, Telenzki, Hegedues en Scitovszyk verschillende voorzitters van kamers van koophandel enz. hebben een verklaring gepubliceerd, waarin zij de vrees uitspre ken, dat het schandaal der valsche mun ters zal uitloopcn op een omverwerping van het staatkundige leven. Zij wijzen er op, dat dit schandaal groot nadeel aan de politieke en economische be trekkingen van Hongarije heeft berok kend, en eisehen daarom, dat de zaak met de grootste gestrengheid tot opheldering zal worden gebracht. De schuldigen moeten hun straf ten volle toegemeten krijgen, waarbij de z.g. vaderlandschlieven 'e be weegredenen niet als verzachtende om standigheden in aanmerking mogen komen Zij dringen er op aan, dat het proces ten spoedigste zal worden gevoerd en dat do regeering tot het einde toe haar plicht zal doen. Syrië. Een beslissende actie. Deelneming van 25.000 man Franscho troepen, Uit Caïro wordt gemld, dat daar berich ten zijn binnengekomen, volgens welke de Franschen een geconcentreerde finale ac tie tegen de rebellen voorbereiden. Aan deze actie zullen 25.000 man deelnemen. China. Feng legt mijnen voor Tientsin. Peking en Tientsin geïsoleerd De Christen-generaal Feng-Yu-sjiang heeft aan den ingang der rivier Pei mij nen gelegd en alle lichten gedoofd. Dien tengevolge is Tientsin volkomen van de zee afgesloten. Peking en Tientsin zijn thans geheel van de zee en van spoorwegverbindingen in alle richtingen geïsoleerd. BlüBHEIiLflMP POLITIEKE REDE VAN MR. AALBERSE. Mr. P. J. M. Aalberse, oud-minister van Arbeid, heeft voor de R. K. Kiosvoreeni- ging „Teders Recht" te Groningen een rede gehouden over den politieken toestand. Nadat do voorzitter hem verwelkomd en ingeleid had, verklaarde mr. Aalberse dat het hem, na negen jaren betrekkelijk zwij gen, een vreugde was weer het woord te mogen voeren. Men verzocht mij te spreken over den politieken toestand. Het onderworp is uiteraard belangrijk voor ons allen, doch nier. zonder „voetangels en klemmen". Spr. herinnert dan aan de laatste groo- te politieke rede van Dr. Schaepman, in September 1902, voor den Frieschen land dag. Deze rede was het politieke testa ment van den doctor'. Hij ving haar als volgt aan: „De huidige politieke toestand in Nederland laat zich liet best samenvatten in deze paar woor den: „We hebben 'n Christelijke regeering en 'n Christelijke meerderheid". Thans, na 24 jaar, kan spr. zeggen: „We hebben een Christofiiko meerderheid, doch niet meer een Christelijke ■regeering." Wo hebben gekregen een extra-parlementair kabinet. In politieken zin kan het 't best een neu traal kabinet worden genoemd. Do oude Spinoza zeide, dat men om tie dingen niet schreien en niet lachen moot, doch dat men moet trachten ze te begrijpen. Spr. zal trachten de vergadering 't gebeurde to doen begrijpen. Hij wil dan Iwec grondvragen doen gel den. Ie. Hoe zijn we in dezen trcurigen politieken toestand gekomen; 2e. Hoe moet de houding van den Katholiek zijn in de nieuwe situatie. De uitslag van de jongste verkiezingen wees zonder twijfel aan, dat tic meerder heid door een christelijke regeering wilde geregeerd worden. Het practischo resul taat was het kabinet-Colijn, met negen krachtige, hoogst bekwame mannen, waar- ondci vier Katholieke ministers, waarvoor wij allen het hoogste respect konden heb ben. Op dit kabinet, en Ügcnlijk nog meer „vooraf", was groote critiek. Sommigen b.v. schenen te verwachten, dat een Ka tholiek formateur en dito minister-presi dent moesten optreden. Spr. ontkent dit, als niet juist on ook niet verstandig. Wo hebben niet op do eerste plaats ons af te vragen, „welke par tij is het grootst", maar wel „in welke par tij is de geschiktste man." Geen man was in de politiek der laat ste jaren zoo Bterk naar voren gekomen als Colijn. Het was niet verkeerd, dat na zeven jaren van een katholiek premier een niet-katholieko optrad. De oppositie tegen den heer Colijn, die ook uiting vond in een zekere antipathie tegen den per soon van Coliin, aeht spreker ten on rechte. Van nabij heeft, bij met Colijn sa mengewerkt. Zelden heeft hij voor een man zoo groot,e hoogachting opgevut. vooral voor zijn karakter, bekwaamheid en ge loofsovertuiging. Snreker brengt nog eens naar voren in welke moeilijke omstandig heden de heer Celjjn ontrad. TTij wist, dat. hij do kans beliep groote kringen tegen hem en zijn partij in 't harnas to jagen. Welnu, ik heb respect, aldus Mr. Aalberse, voor den man, die nochtans don moed had, die bereid werd gevonden, omdat liet. be lang van 't. vaderland dit. cischto. Wc kun nen dankbaar zijn, dat hij krachtig in greep. met als gevolg een sluitende be grooting. Ziet naar de andere landen, waar men den moed niet heeft, gehad en waar de bevolking het slachtoffer werd, ook do ambtenaren. De critiek op Colijn was misschien be grijpelijk, maar niet juist. ITot is jammer dat Coliin niet in den breedo heeft kun nen uitwerken, datgene wat de troonrede in 't kort, bevatte, dan zou geen mensch hebben kunnen staande houden, dat bot program van het. kabinct-Colijn een reac- tionnair en conservatief program was. Het tegendeel zou zijn gebleken. Spr. ging vervolgens bet optreden na van het genoemde kabinet en memoreerde het gebeurde met don geznnlscliapsijost. De houding der Christ, historisch on is in geen enkel opzicht goed te praten. Zij zei den principieel tegen het Gezantschap te zijn. Waarom waren ze dat dan niet tegen het tijdelijk Gozantschan? Dr. de Visser heeft, vervolgens, ze ven jaar lang in het Kabinet-Ruys de Beerenbrouck gezeten. Nooit maakte hij aanmerking als, telken jaro, de post aan de orde kwam. Ook toen liet Gezanlschap van tijdelijk, blijvend werd, maakte dr. do Visser geen enkel bezwaar, zooals hij wel deed bij andere kwesties. Spr. wijst er terloops nog op, boe in an dere landen de protestanten bun stern aan het Gezantschap gaven. Wc. mogen het HET VOORNAAMSTE NIEUWS BUITENLAND. Een gedeprimeerde stemming te Genèvt China trekt zijn aanvrage om een Raads zetel in. Briand is geslaagd In de vorming vap een nieuw Fransch kabinet. Peking en Tientsin volkomen geïsoleerd Hevige stormen over geheel Europa (Builenl. Berichten en Tolegr.) BINNENLAND ^Een politieke rede van mr. Aalberse. Diens oordeel over den Heer Colijn. (1ste blad). De voorwaarden voor bewijzen van Ne derlanderschap (2de bind). Een ernstig ongeluk op de Maas te Rot terdam. Vier personen verdronken. (Gemengde berichten, 2de blad). niet verbloemen, aldus spr., dat de onder grond van de geschiedenis was: vrees voor het nnti-papisme van sommige domino's èn zucht om tegen do Anti-revolutionairen te concurreeren. Al het andere wa9, om do treurige hou ding goed te praten. Spr. wijst er nog op, hoe do Kariiolir' "ii zich steeds neerlegden bij bels» o kwesties en groole offers brachten, ten ge rieve van do Chr.-hist., omdat het bel -ml der Christelijke regeering en van de coa litie offers waard was. In dit. vrrirmd noemt spr. o,a. het processieverbod, nvt. 183 etc. Het Gezantschap ochtcr was er. Do Katli. partij kon zich niet. bij den h der Christ.-Hist. hebben neergolcg Wat zou het Katholieke volle daarvan heil» n gezegd. Spr, is vast overtuigd, dat bet. Ka tholieke Kiezersvolk zno'n begrepon zou hebben. (Appluusl Men heeft gezegd, dat de 1' i. een fout hebben gemankt, dat Mgr. Xiv lens n.b. de stemming zou hebben nif •- lokt. Do verklaring van FT"-. Nolens n s editor geen uitlokking, doch een waar schuwing. Dat. do Katholieken do in' -•Ir king van het. Gezantschap zeer zwaar zou den opvatten, was volkomen te bogriipen. Die intrekking was een beleediging. 'c vooral voor den Paus. Op welke grcvVn, zoo vraagt spr. zou de Koningin ze eigi n- lijk hebben moeten motiveoren? Er was geen enlcol conflict geweest. TT. M. 1 a toch oolc niet, zeggen, dat de domino, vni lorseke het niet wildo! (Groole vvonb'k- heid). Spr. noomt de houding van rl e S. D. A. P. flauw. Dan is do houding van een Marchant-, hoe oir-vmpathiok ook, toch royaler, omdat, hij eerlijk zeide, dat de re- don van tegenstemmen van zijn partij was, om do rechterzijde uiteen te rukken. Aan wié, zoo vraagt spr. f nu de schuld? Wie onbevooroordeeld do f i'- u I -ziet moet concludeeren, dat do schuil van bet conflict schuilt bij de Chris t.-TÏ i s t o- rischon. Onwaar noemt spreker de voorstelling van liet gewetensbezwaar. Zij hebben echter verandering willen brengen in do status-quo. Zo waren tiidig gewaar schuwd, zo wisten wat do govnlgen zouden zijn. Zij aanvaardden den steun der so ciaal- rn vrijzinnig-democraten, om hot kabinet in den rug aan lo vallen. Op 11 Nov. van hot. vorige jaar is dan do coalitie verbroken, het werk van Schaepman, Kuy- per cn Lobman moedwillig kapot gem ekt door de politici Snoeck Henkemnnv cn Krijger. De heer Aalberse memoreerde vervol gens het féit, dat op II November 1925 do crisis uitbrak en do vier Katholieke mi nisters hun portefeuille Ier beschikking van de Koningin stelden. De groote vraag was: „Hoe moet dezo crisis worden opge lost?" Volgens Parlementaire regels zou da. Kersten de aangewezen man zijn, om een nieuw kabinet te formoeren, daar bij hot kabinet tot aftreden heeft gedwongen. Dab is echter niet geschied. Het. lug voor .1» Tui nil, dat Mr. Marchant, de man, die fei telijk do politieke leiding lol, hel e Nt geroepen was, een nieuw regeerin uro gram samen te stellen. Hoe logisch de sa menwerking tusschen links en de f'L - hl.. Tfist. ook zou zijn, hij dacht cr niet a: a in die richting te zoeken, maar zocht aan sluiting bij de katholieken en dc H. D. A. P. Onderhandelingen werden daaromtrent gevoerd met Albarda en Dr. Nolens. Toen bleek, dat zelfs de R. D. A. P. niet volkomen met. bet concept-ontwerp ac- coord ging, en moest. Mr. Marchant aan fl. M. medcdeelen, dal hij er niet in geslaagd was, een nieuw Kabinet samen te stellen. In fïTT verband wc ca spr. op do minder faire houding van ..Hel Handelsblad", dat do houding van Dr. Nolons in dezen af keurde en in b(rijd achtte mei hél politiek fatsoen. "Dr. Nolens zou aan H. M. voorge steld hebben, dat. het corst aan Mr. Mar chant dc opdracht, om een Kabinet sa-

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1926 | | pagina 1