O KERSTNACHT-SPEL VAN VONDEL.
h op A
i van v
Loopen we geen gevaar, wij Kali,olie-
da! 0"a(' Kcrslmisviorinc :il If veel
mal zijn ,.on l.ordonkdnc rn
Ti erkclijlio vlc.rillK van {]en kon|s( van
s11sals mensch op aarde?
.oopen wo zelfs goon gevaar ons de
Koislnusv,cm-,ng Ie voel voor le slellen als
#r r> ,1on Kerstboom, bij welken
de Kerstman komt. om, Ie midden van
gelio inzinnig liehl, ons uil te deelen van
,0.s?.'a^.'. Saven, welke ons s'rclils een
oRenli ikkehjk genoegen schenken? Deze
tedaclite dreigt te gaan overlicersclion.
sft'elje^oT'' °"l,0r
We moeten cellier liij de viering van t.et
Ki.-tfeest met op den achtergrcnd laten
ren'Toi ll" ^-'anlüko reden
■in liet Ii |j,j iiitnoraendiieid, is. n 1
de iiniaraehtige geboorte van liet Godd -
1 Jij Knul. de herleving van de Clirislen-
lnwMt ''°i <la' Tan ^kstorischen
kant bezien, de Zoon Cods, zooveel jaar
gelei.en, gekomen is op de wereld als kind
geboren den stal van Bethlehem bc-
deTerl 'l0 F"s?en- 1>r aanbe ten door
ue borders on de wijzen.
Hisforisoli beschouwd is dit shvhts óéns
gebeurd.
Is hel niet Luikers' tont geweest, zicli
te beperken tot dit enkel h'storiseli «el, u-
deê' I'0" m ('P" "l'liervlakkig geloofsleven
den dieperen zin, don mystieken zi„ van
not erlo.ssingswei'k te-vergeten?
Christus immers heeft als lionsch
aarde rondgewandeld in het lx-gin
onze jaarfeljine: geboren, geleefd en «e
werkt in het Heilig» Land. waar IPj ook
den dood vond. Maar na zijn dood is
Chriahis verrezen, e„ feoff Hi j mvslie-
goiieimzinnigo w'jze verder voort in
zijne kerk, en leveu wij. Christenen van
z'jn leven.
Müt dal gelooven alleen aan het ge
schiedkundig feit doen wij dus aan
Christus to korl-on dan wordt alles slechts
een hord en kon van wat geschied is.
lei wijl het in werkelijkheid nog onder ons
geschicdk op mysliekc wijze
Zoo zog! AU 11defuns Herwegen: Daar- A
om moei wederom de nadruk gelegd wor- I
den op de idee van hel Mysterie, heiwolk 7
op s' Hoeren foeslen de werkelijke/I
hernieuwing van hot geheim der Verlos- 7
sing in den tegenwoordigen tijd doet uil- 4
komen, Christus' Verlossingswerk worill [1
n li m iedere generalie. in ieder jaar, en in
ieder lol van zijn Mysliek Liehnam ver-A
wc/.cnlijkl II
Zoo moeien we dus op liet Kerslfees' 7
niet alleen vieren do herdenking van fl
de gehoorle van Ohrislus, muur moer nog 7
moeien we vieren hel opnieuw Retoren i
worden van don mystieken Clintons. I
A'zoo meeleven met de geschiede- 7
ms en herleven in hol Mvstiek I
Lichaam al wat Christus ons voordeed en lï
op onuitsprekelijke wijze, als hoofd der i
ledematen, IVh'jft voordoen. 1
Omdat we wi'ion mreieven. gaan we met
onze gedachten terne naar liet te jaar on- A
zor tijdrekening. Zoo levendig mogelijk f
stellen we ons voor liet wonderlijk gelion-
ren in een Kerstnacht. We plaatsen in I
kerken en Iiuizen een zoo mooi moge'ijkc 7
voorstelling van den slat met zij,, aller- i
kostelijkste bewoners; wo komen door bee"- I
den onze verbeelding Ie hulp en knielen 7
dan zoo graag naast sleenen of houten A
herders en wijzen - die Ieren j„ „„K
Terheelding neer, om ook met tien liet
Kind to aanbidden en hulde le brengen. H
Lil als we do Engolen met gemaakte vleti-
gels zien zweven hoven de 'kribbe, Cn als A
wc Maria en Josef zien bidden op hun f
knioen, en als wo de ster zien stilsfaan a
boven don stal, on schitteren dn liet
nachtduister, dan welt ons a's vanzelf
naar do keel liet heerlijke Engelenlied, en
wc weerhouden ons niet. maar i. der op
kijne wijze, stemt aan hot „Gloria in ezcel-
sis Deo, liet Glorie zij aan God in den
moge, en vrede op aarde aan de „lensohm,
va" k'oeden wille zijn," En wc leggen
m al KriU,°' :iU
maat de V jzen deden: den geöeds-wierook
™fdt.:r'"vinesjn,vrr"°,n ,oorai m
widen k-'d' oM langen tijd en
«Uien wel blijven ludden en zingen aks
de herders lot j„ hel Nieuwe Jaar
Kor 1™i raast m p®Ie von met het
Koelie,,,,. mc«" dat mysterie ook in ons
Immers elke Christen is een deel van
woef volgenl'i"1 1,clla<ua; Ghrislen
olg<ni> zijn naam, een aller Chris-
ll». oen andere Christus, wezen
moet° herhoreu""w'""i' T" "na
'"""«'li. weke da «eeste' jke
k» gestorven was. door de
Daar zoooven is hel gebeurdhel Woord
i.s vleescb geworden. Do Engel van bol
Evangelie komt hol ons zeggen. Zie groo-
tc vreugde boodschap ik u, vreugde voor
geheel het volk, want beden is u geboren
de Zaligmaker, Christus de lieer.
En wij ademloos, blijven we omhoog
kijken naar den Engel: wij probeeren te
begrijpen: liet Woord is vleescb geworden
Cod van God, nu vleescb van ons
vleescb Licht van Liehl. in de donkerte
van dezen nacht in 'n donker lichaam op
aarde gekomen.
En wij moeten van den Engel Hem gaan
verwelkomen. Hem gaan aanbidden. Hoe
zouden we Hem vinden, dien menschgc-
worden God? Maar neen, we behoeven
niet bang te zijn, zegt de Engel, we zullen
Hem viiub-n als een kindje, een kindje in
doeken gewikkeld en liggend in een kribbe
En dan zijn we weer lieelcm.t tl op on
gemak, hoelouuial gerustgesteld. We hoe
ven dus niet naar een grooten koning op "n
hoogen troon in oen gouden zaal, we hoe
ven niet angstig te zijn voor de almachtige
grootheid van dien God. Het is maar een
kindje, een arm kindje. Nu durven we
ineens allemaal naar Heiu toe, we kunnen
niet langer meer wachten:
Komt laat ons opgaan naar Bethlehem
en kijken, wat daar gebeurd is, zooals de
Heer ons heeft geopenbaard. Eu wij schui
felen voort door bet geheimzinnig donker
van den Kerstnacht, cn telkens kijken wi
op zij in de berggrotten en spelonken, of
we nog niets zien. En eindelijk ja, daar
bemerken we dóór een spleet een schijnsel
van licht, en daar hij dat licht bewegen
zich menschcn: ja, daar moed hel zijn.
Zachtjes, fluislcrslil komen wc dicht ei-,
hij, we hooren alleen onzen hijgenden
adem. Even kijken door do rotsspleet: o
God, zoo iels hadden we niet kunnen den
ken, 'n gebeurtenis zoo groot iu een ar
moede zoo pijnlijk! Maria, Moeder, wat
moet dat bard zijn geweest voor Uw aller
eerste moederliefde, Uw Kind en Uw God
zulk een opwachting te maken, zulk een
ontvangst te bereiden. Andore moeders
hier hebben alles keurig gereed staan, op
dat bun kleine, bun eerste kleine, hun ko
ninkje bet tocli maar goed zal hebben. En
gij. Maria, moet uw eigen kleed in lappen
scheuren om Uw eerstgeborene, Uw Ko
ninkje, Uw God, te kunnen dekken. En dan
die stal bier zoo open, zoo koud, en die
ruwe kribbe. En toch als alle andere moe
ders, moer dan andere moeders heb' ge ge
hunkerd naar dit oogonblik, om het kind
van uw schoot* Jezus, de gezegende vrucht
van Uw lichaam, ie. uw armen, aan Uw
hart te drukken.
Terwijl wij bij de .stalopening staan en
het zoo verdrietig vinden voor die arme
moeder, schijnt Maria zelf al die pijn al
vergeten in haar machtig moeder genot.
Wo kunnen ze zoo goed bezien nu. hoe ze
zich buigt over baar kleine, boe ze Hom
beschut tegen het koude tochten van den
winternacht, hoe ze Zijn gezichtje en Zijr:
kleumende handjes warm ademt.
Nu eens bidt zij, dan weer lacht zij
door de tranen heen: liet is voor baar een
hemel vol genot, als Mopder zoo alleen mot
het Kind samen te ziin. zoo ongestoord ge
nieten dal grootc moedargenot.
En als wij dal toere tooneellje zoo vóór
ons zien. dan durven wo niet meer naar
binnen: de Engel heeft het wel gezegd,
dat wij niet bang hoefden te zijn, maar dat
moedergeluk mogen we toch niet storen.
Wo staan besluiteloos, kijken elkaar
aan, doch Maria beeft ons gehoord, want
ze keert zich plotseling naar ons toe, cn
lachend wenkt ze ons om zachtjes naderbij
to komen in den stal. En nu kunnen we
geen weerstand moer bieden aan ons ver
langen, nu moeien we naar Hem toe.
En nu zijn wo vlak bij Hem, vlak bij
zonde. Zooveel weer heeft ons geestelijk
leven geleden in den strijd des levens, zoo
veel nadeel ondergaan, zooveel schade
ondervonden; weer moet worden afgelegd
die oude incnsch met zijn daden van
vleesch, en afkeer van (le werken des gces-
tes.
Dus moeten wo op het Kerstfeest her
denken, dat we, als Christenen, niet meer
zijn van deze wereld, maar van een hoo-
gere orde, van Christus' mystiek lichaam
de ledematen, gedenkend, dal Christus ons
als heeft vergoddelijkt, door ons deel te
geven aan Zijn natuur door middel \an
de door Hem zelf verdiende heiligmatcn-
de genade. Ons losrukkend van het
vleescb worden we opnieuw geboren naar
den geest.
Ziet, dat is het Kerstfeest van deft
Christen.
Dan kunnen we slechts terecht bid I n
met de Kerk: ..ut natus hodie Salvator
mundi, sicut divinao nobis generation"»
SI
ons gaande is, maar ineens liggen wij op t
de knieën voor bet Kindje: Heer ontferm I)
u onzer, Christus ontferm u onzer.
Grootc Jezus, nu voelen we pas, Iroe
klein cn arm wij zijn. Groot hebben wij
willen schijnen, net als die eerste incnsch
als een God zijn. Eu nu we al zoo veel ja
ren onze mislukking gevoeld hébben, nu
komt Gij. waarnehtig God, God van
eeuwigheid, hier vink bij ons mensch wor
den, klein worden, 'n nietig, arm, hulpe
loos kind. Wij dachten maar, dat we ons
zelf wel konden redden, dat we ons leven
zelf wel konden scheppen zonder u, en nu
komt Gij. almachtige Schepper zelf een
hulpbehoevend kindje worden. In alles
aangewezi u op de hulp van Uw moeder:
Ge kunt U niet bewegen: Uw Moeder moet
U opnemen, dragen en weer neerleggen: Ge
kunt geen voedsel nemen, Uw Moeder
moet 't U geven. Zuo afhankelijk is een
God geworden van raen.schen, omdat wij
zoo onafhankelijk van God willen zijn.
V/at 'n tegenstelling: dal tinne kindje en
wij daar voor Ileui op onze knieën.
Och wat doen wij zondaars toch eigen
lijk in die hemcl-tal. Jezus was hier met
twee zuivere zhlen: Maria de Maagd-
Moeder zonder niet en vol genade. Zij 111,
zich buigen over baar Kind en Scheppe
En ook die edele man, van den achter
grond, St.-Jozef, de rechtvaardige, de
groote vergeter van zich zelf, zie eens hoe
hij in dl- slalhoeken de laatste halmpjes
slroo bijeenzoekt voor de kribbe: zie eens,
boe bij telkens die pijn verbijt, die pijn
van de mu'-htoloozc liefde voor vrouw en
Kind. Iloe wagen wij ons in dit heilig ge
zelschap. Hoer ontferm u onzer, Christus
ontferm U onzer.
Maria ziet -terstond, wat ons scheelt, en
V wij berouw bobben. Ze -,wet, dat ze het
goddelijk Kind niet' voor zich alleen ge
baard liecfl, en daarom neemt ze haar
Jezus uit de kribbe 0111 Hem aan ons te
laten zien, en om Hem aan ons óver le rei
ken, dat wij' Hem ook eens aan ons hart
kunnen loggen. En do gezegende onder de
vrouwen toont ons Jezus, do gezegende
vrucht van haar lichaam. En nu hot Kind
je door haar handen lot ons komt, nu krij
gen we weer vertrouwen, nu geen verwijt
meer in de ziel, nu durven we weer opkij
ken. God, wat 'n liefde voor ons: die band
jes, die eens de hemel maakten en de aar
de, die schoppende handjes mi zoo on
machtig van kleinheid, zoo stijf van ver
kleumende kou; die oogen, waarin de Al
wetendheid moet schitteren, nu zoo be-
sclireid van kinderverdriet.
Maria lacht maar om ons te bemoedi
gen, ze ziet wol dat wc hel goed moonon,
en haar moederhanden loggen liet Godde
lijk Kind aan ons hart. Hij is nu Emma-
nuel, de God-met-ons, en wij menschj.v.
van goeden wil, wij scheuren ons kleed
van eigenliefde aan stukken, om Jezus l
dekken, te schuiten.
Hij heeft het zoo koud in de wereld, en
wij mensehen van goeden wil, wij komen
in dezen gezegende» Kerstnacht Hem
warm koesteren met de windselen van on/.
liefde. Dorb Jezus aan ons hart vra.-.ul ook
om in ons hart te mogen komen. O; t ienw
geboren wil Hij worden in on-, en 'l i geen
troon, dien Hij zoekt in qnz.e ziel. .11 u
maar een kribje, een arm 1. ibje. Dat. J •-
zus, kunin-n rn widen we u rtUeni t -I ge
ven, en wij zullen u niet k<»ud laten, ijverig
willen wo slroo gaan rapen, warm slroo,
opdat Gij daarop kunt liggen. En, als Gij
eenmaal in ons stalletje heb! gewoond, dan
zal het nooit meer geb nikt worden al-
beesl'-nstal, maar ij nuti.en van onze
ziel een nmoi kapelletje, waar Gij blijft
wonen, altijd.
C J. ÏTKWHXG, l'i
est auctor: ita e! imm vlalitaiis sil jp.se
l&x£itor; opdat de vitfftli ig' ebo en Za
ligmaker der wereld, e nals 11ii de oor
sprong is onzer goddelijke geboorte, al
dus ook de gever zij van het onslonV ijko
leven
Dat is alzoo liturgisch leven op liet
Kerstfeest Wat een verschil mei een
feestje van kleurtjes cn lichtjes en kerst
mannetjes en geschenkjes; dit is de we
reld. dio in het oppervlakkige rond
zwemt, en wier feest geen zie!"-voldoe
ning schenkt, maar slechts zinnelijk ge
voelige vreugde.
Ons Boom.schc Kerstfeest, litui. - h l»e-
leefd, is het ware, echte, diepgaande
grootscho feest, het as"etische feest der
zie en. voor wie Christus op dc wcr-M
kom', elk jaar opnieuw tot aller vrcu-de
en algeheele voldoening. Het feest van de
wedergeboren Ghristuszioh n
J. G. C. GROOT.
Kapelaan.
Gelijk (le ontwikkeling der muziek in
West-Europa berust op den basis en de
evolutie der kerkmuziek, zoo vindt ook liet
tooneel zijn eerste grondslag iu hel drama
tisch karakter van don Katholieken gods
dienst. Do Middel ae iwcn met haar groote
behoefte aan plastiek vonden het wen-
sehelijk tot leering en tot voorlichting der
gcloovigeit verschillende gebeurtenissen
uit het leven van Christus, vooral Diens
geboorte voor te stellen bij of na do ker
kelijke diensten. De liturgi -ebo beurtzang
gaf ér alle aanleiding toe uitgebreid to
worden door handelingen en plastische
voorstellingen. In het begin der 15de eeuw
bad men bijna overal ..gliesellen van der
kereke", bestaande uit geestelijken, koor
zangers en koorknapen, die ter gelegen
heid der hoogfeesten in de kerk m\ t- rie-
spelen ten beste gaven. Natuurlijk kwa
men deze mysteriespelen maar niet zoo
in eens kant en klaar te voorschijn, maar
zijn zij liet produet van een lango ont-
wikkeling.
Het bekende kerststalletje is nog ecu
herinnering aan dien langvervlogen tijd.
Eindelijk bereikten de mysteriespelen
zulk een stadium, dat ze niet meer uit
sluitend binnen de muren der kerk konden
worden gehouden cn machtig bijdroegen
tot de ontwikkeling van bet tooneel in dc
wereld.
Na de Hervorming is liet met de myste
riespelen in de kerk bier in 't Noorden
voorgoed gedaan en ook buiten de kerk
werden zo nauwelijks meer geduld, al leef
den ze in anderen vorm voort iu verschil
lende tooneelstukken, waarvan do inhoud
getrokken was uit het Oude Testament. In
Zuid-Nederland luidden de mysteriespelen
een langer leven.
De mau die welbeschouwd hier in 'l
Noorden nog liet Mysteriespel in zijn
schoonste» vorm heeft gegeven is Joost
van den Vondel. OvereenkouMig dc nieu
we zede gaf ook hij veelal onderwerpen uit
hot Oude Verbond, te li;».innen niet Ifot
Pascha, dat de geschiedenis van Israëks
uittocht uit Egypte ten onderwerp heelt on
in liet Paasehlam vooruitwijst naar hot
Lam Cods, dat zichzelf offerde voor do
zonder der menschcn
Een groot aantal BijboK<ho treurspelen
schrijft Vondel, maar een der schoonste
van alle is, zij hel dan in eenig-zins ver
momden vorm toch weer een echt mysterie
spel: do Gijsbrecht van Amstel.
Vondel schreef dit drama ter inwijding
van den nieuwen schouwburg, waarvan de
datum bepaald was op 20 Dec. '037.
Vondel behandelde in zijn drama do
inneming van Amsterdam in 1301. ge
bruikte als bronnen een paar oude kro
nieken. maar bad overigens, wat zijn recht
was, de waarheid inct verdiehlim: anin-
geweven. Met het oog op den datum der
opToering had Vondel dé handeling laten
spelen in den Kerstnacht. Hij lies' hroof
de Nieuwe Kerk in al den luister, welke
zij bood bij een kerkelijk hoogfee t; hij
plaatste Bi->cliop Gozi wijn in vol ornaat,
gemijterd en met krom-taf op zijn troou;
bij li. een rei van Klaii,/-.en aanheffen en
'ii-gde nog een rei in, welke naar toon en
klank de Katholieke mentaliteit ademde:
dei11i t de tivea iiooi. li- oor
beelden ain Kei tpóëzi' welke on/. litte
ratuur ooit heeft opgeleverd. In ;t kort: hij
gaf een tcmodciniéeerd tn I. rii J p -I
Tn kwani Da. Kii t< n - pafdon, ik
bedoel Ds. I.nurenliu met den kerk' raad.
Zij klaagden over „de supci iifiöu van de
pa per ge als misse endo andere ceremo
niën" en de regeeriiig vond liet beter, de
opening der schouwburg niet op 20 De- I
cemlier te doen plaats hebben;
Toen de predikanten er op na ndrongen,
dat bel tuk onge.-peold zou blijven, kon
de regeering hom „Mylio hope" ge-
ven, aangezien zij niet de minste behoefte
gevoelde, don dominee; hun roeiden in
handen te geven. En liet stuk v, rd ge
speelde den 3dcn Januari tfi88 cn
wordt lot den huidige» (lag l -lken jare ge
speeld.
Als hef drama begint vinden we Gij -
brechl met zijn krijgslieden buiten de
Haarlemmerpoort, om zich te tgewissen,
dat de vijanden inderdaad zijn afgetrok
ken. De medidecling wordt beie.-ligd door
Vosmeer de Spie een der t ijaudeii die zich
op listige wijze gevangen heeft laten ne
men "ii inderdaad een nieuwe overval
voorbereidt.
Dé vijanden hébben een schip vol rijs
hout, v.a irondcr heimelijk soldaten ver
borgen liggen achtergelaten. Ho argelooze
Amsterdammers lialen zelf dit .«-chip bin
nen dc wallen. Dan koint een rei van Am
sterdam be maagden, jubclnd omdat
Amsterdam's bevrijding nu met dubbelen
bister kon worden gevierd, omdol het
sant-molt met „God.- geboorlefre.-l".
Wij laten rusten, wW xich in liet tweede
bedrijf, voor liet K.n ;,n!/."ikl.n n-r bui
len dc .stad af.-peelt, v> >ir do vijand hei
melijk zijn introk neem re.h'
dc feestvilieer- ;it. Aan het ciu
