17© Jaargang.
ZATERDAG 24 OCTOBER 1925
No. 5081
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
e £cicbeJie 0oti/£a/nt
ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Leiden 19 cent per week 12.50 per kwartaal,
jnze Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaal,
nco per Post 2.95 per kwartaal.
Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
ghaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor-
etaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
dagblad 9 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen II.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertenllën 30 con: por regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt liet
dubbele van het tarief berekend. a
Kleine advertentlën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop IO.SO.
nummer bestaat uit wijf
■den, waaronder het Geïl»
itreerd Zondagbiad.
Hen eischt het van ons.
js oen tijd geweest, dat er Katholle-,
waren, die meenden, dat zij ini bet
obare leven maar moesten doen, alsof
niét Katholiek waren niet anti-Ka
llek. natuurlijk, maar aKatholiek,
zonder Godsdienst. Wij leven immers
een gemengde samenleving, onze maat-
appij is niet'Katholiek, niet Protes-
scii, niet Israëlitisch, dus moeien wij,
lliolieken, als wij naar buiten treden,
eren niet ergeren, en niet positief zijn,
l niéts, ni,el-Katholiek.
is een tijd geweest... Wij zouden
wenschen, dat die tijd inderdaad
en al geweest ware.
c zijn er zulke vreesachtige Ka'tho-
n, die het Katholiek-zijn, als zij in
"openbare leven kamen, bedekken of
jergen.
taitaii zijn echter u i t d o n t ij d.
i onze dagen wordt hun houding niet
gerespecteerd.
.j staan niiet meer in aanzien evenmin
de andersdenkenden als bij hun eigen
oor de ATgem. R. K. Propagand'aclub
imstercram lveeft prof. dr. Gerard Brom
insdagavond een voordracht gehouden
„Onze verhouding tot de andersden-
deiv'. En aan een verslag van deze
rdracht ontleenen we:
katholieken hebben den laats ten
j vooral belangstelling gewekt en men
èlt bij allerlei vraagstukken de vraag:
at zeggen de katholieken er van? Vaak
r'sfj men echter hij ons een po si
eve uiting van onze overtuiging en
en eischt van ons een gesta-
ige helij d e n i s.
lij hebben de laatste woerden gespa-
moest door de Katholieken allen
1 begrepen: Men duldt niet slechts
os een gestadige belijdenis, gelijk
iïeer, neen, men eischt zulks; althans
besten, de edel sten on der de niet-Ka-
l'eken e i s c h e n dat. van ons.
i wij moeten God danken voor dien
i!i.
Jod danken ener naar handelen,
len Katholiek da gblad mag er toch wel
herhaling aan herinneren, dat de Ka-
ieke beginselen, eerst beleefd daar,
i mensch het meest verlaten en dus
ïst zichzelf is, in het eigen, iinti-eme
snieren daarna moeten tot u'tdruk-
komen in ons maatschappelijk leven,
ons openhaar werken. Men eisch dat
ons. En dat is zoo'n volkomen re-
ike eisch
BITT^MLAKD
nuitschlacd.
HET VERDRAG VAN LOCARNO.
s Duitsch-nationalen verwerpen hel
verdrag.
Een crisis onvermijdelijk.
isteren hebben te Berlijn de voorzit-
van de Duitsch-nationale partij-af-
•ngeu te zamen met het bestuur van
partij vergaderd ten einde hun houding
mover het verdrag van Locarno te be-
esprekingen namen den geheelen
ip beslag. Met overweldigende meer
heid werd ten slotte een besluit geno-
waarin kort en bondig wordt ver-
H dat het verdrag van Locarno voor
luitsch-nationale partij onaannome-
,is.
zoo pertinente beslissing had nie-
jp,verwacht en liet besluit sloeg dan
gisteravond in parlementaire kringen
een in. Algemeen had men aan-
omen, dat de Duitsch-nationalen ook
caal wel weer met een diplomatiek ge
fleerde en voor verschillende uitleg-
Sf vatbare verklaring voor den 'dag
komen ten einde nog een achler-
P open 'e houden. Met haa öndub-
fjug besuil van gisteravond hebben
^tvrel alle bruggen achter zica afge-
isen.
fhiister Schiele, die eigenlijk de eenige
l', verlegenwoordiger van de partij
rijkskabinet is von Schliebcn en
"is zijn weliswaar Duitsch-nationa-
och gelden niet als partij- doch als
ïsters heeft aan politieke vrien-
j verklaard, dat hij niet zal aar
ken 8 consecluen^es dit besluit te
rwviC^e^Gn heeft eenige dagen gele-
ilo u medegedeeld, dat hij er niet
miim i van het kabinet te blij-
i aken> als de partij zich tegen het
I «Spreekt.
j(au? heeft zich dienaangaande nog
ïiner? maar iu Duitsch-nationa-
opl ?eemt men aan- dat hij als liet
Wkm >Gnit eveneens zijn portefeuille
^hikking zal stellen.
De minister van landbouw graaf Ka-
nitz, die eveneens als vakminister deel
van het kabinet uitmaakt, staat in politiek
opzicht wel dicht bij de Duitsch-nationa
len, maar is indertijd uit de fractie getre
den. Het is dus niet aan te nemen, dat
hij zich solidair zal verklaren met zijn
drie Duitsch-nationale collega's.
Graaf Westarp heeft de rijksdagfractie
op Zondag a.s. bijeengeroepen ten einde
te beraadslagen over hetgeen nu verder
zal geschieden. Het lijkt niet erg waar
schijnlijk, dat men er in zal slagen nog
een uitweg te vinden dm de dreigende
crisis te vermijden. In parlementaire krin
gen gelooft men nauwelijks, dat er na het
onvoorwaardelijke „neen" van het partij
bestuur en van de voorzitters der afdee-
lingen nog een zwenking van de Duitsch-
nationalen te verwachten is.
Intusschen, het is reeds zoo vaak ge
bleken, dat in de politiek niets onmoge
lijk is, dat men ook ditmaal nog niet alle
hoop behoeft op te geven al valt het niet
to ontkennen, dat do toestand zich op het
oogenblik uiterst kritiek laat aanzien. Ge
lukt het Zondag de fractie niet er nog
een mouw aan te passen, dan zullen de
Duitsch-nationale ministers waarschijnlijk
nog in den loop van den dag hun porte
feuille ter beschikking stellen. Natuurlijk
zou een kabinetscrisis het in Locarno zoo
moeizaam tot stand gebrachte vredeswerk
weer in duigen doen vallen, met alle ge
volgen van dien: geen Veiligheidspact,
geen toetreding tot den Volkenbond, geen
verlichting van het bezettingsregiem in
het Rijnland, misschien zelfs geen ontrui
ming vah de Keulsche zone.
Zullen de Duitsch-nationalen de ver
antwoording voor dit alles op zich durven
nemen?
Sfresemann verdedigt zijn politiek.
In een vergadering der Duitsche Volks
partij te Karlsruhe heeft minister Strese
mann een uitvoerige rede gehouden over
het resultaat der onderhandelingen te Lo
carno. Hetgeen te Locarno is tot stand
gebracht, kan, naar zijn meening, de in
stemming van eiken Duitscher vinden,
die zich er van bewust is, dat alleen op
de basis van vreedzame ontwikkeling in
Europa, een herstel van Duitschland mo
gelijk is.
Do Duitsche gedelegeerden te Locarno
hebben uit volle overtuiging dit stand
punt beleden: Duitschland, als middel
punt van een vreedzaam Europa. En spr.
gelooft, dat zij daarmee in overeenstem
ming handelden met de overweldigende
meerderheid van het Duitsche volk.
Gezien het bewijs, dat Duitschland door
het Verdrag van Locarno heeft gegeven
van zijn goeden wil, moeten evenwel ook
door de tegenpartij van Duitschland tQ
Locarno dienovereenkomstige conclusies
worden getrokken. De Noordelijke Rijn-
iandzone is in strijd met de bepalingen
van het Verdrag #van Versailles op 10 Ja
nuari jl. niet ontruimd. Een op vertrou
wen opgebouwde politiek der toekomst
moet daarom in de eerste plaats de kwes
tie van de bezetting van Keulen in het
reine brengen. Stresemann wees er op,
dat hij reden had te gelooven, dat dit zal
geschieden.
Voorts bestaat er geen logische reden
om- den vrede, buiten het Verdrag van
Locarno om, nog dooT een jarenlange mi
litaire bezetting van het Rijnland te ver
zekeren. Deze uitwerking van het veilig
heidspact op het lot van het Rijnland is
van beslissende beteekenis.
De Rijksregeering zal eerst dan defini
tief haar houding bepalen ten opzichte
van het resultaat van Locarno, als te zien
is, welke resultaten rle onderhandelingen
voor het Rijnland hebben.
De Duitsche gedelegeerden hebben de
verantwoordelijkheid voor de parafeering
van de Verdragen van Locarno evenwel
daarom op zich genomen, aangezien zij
or van overtuigd zijn, dat Briand, Cham-
bcfrlain en Vandervelde de verzoening
met Duitschland uit hun innigste overtui
ging willen en met allo kracht er naar
streven, dat in plaats van een tegen
Duitschland gericht blok der overwin-
naars-staten, een samenwerking der
Europeesche mogendheden tot stand
komt.
Duitschlands ontwapening.
De Duitsche ambassadeur te Parijs
heeft gisteren aan den Raad van Ambas
sadeurs een nota inzake de ontwapening
overhandigd. De Raad van Ambassadeurs
zal de volgende week ter bespreking dezer
nota bijeenkomen.
Frankrijk.
De positie van Caillaux.
Men gelooft, dat hij zal
aftreden.
Het eventueel aftreden van. Caillaux
wordt te Parijs druk besproken. Caillaux
beeft laten verklaren, zulks in antwoord
op geruchten van zijn aftreden, dat hij
alleen zal aftreden nadat de Kamer zich
zal hebben uitgesproken, hetzij, doordien
hij in de minderheid zou worden gesteld,
hetzij dat de meerderheid liem onvoldoen
de toeschijnt.
Maar er blijft nog een hypothese over,
namelijk dat Caillaux ih den boezem van
het ministerie een zoödanigen tegenstand
zal ondervinden, dat de ministerraad wei
gert zich met zijn ontwerpen solid oir te
verklaren. Wel wordt van officieuse zijde
verklaard, dat er gisteren op dit punt
eenstemmigheid bestond, doch volgens
sommige bladen schijnt een aantal minis
ters niet ongenegen te zijn, Caillaux op
te offeren en Donderdag met een anderen
minister van Financiën voor het Parle
ment to verschijnen.
Vp.i deze zijde wórdt aan Caillaux ver
weten, dat hij in do vier maanden, die
verloopen zijn na de aanneming van do
verhooging van de bankbiljetten-circulatie
met zes milliard, nog steeds niet tot klaar
heid is gekomen over den te volgen weg,
welko tot do financieele saneering moet
leiden.
Men verwijt hem een onnoodige reis
naar Washington te hebben gemaakt. Men
verwijt hem het mislukken van de goud-
leening. In het kort, men zou een zonde
bok zoeken en óf het geheele ministerie
zou met Caillaux vallen, waarschijnlijk in
de eerste dagen na de opening van het
parlement, óf het zou Caillaux reeds voor
dien loslaten, om zichzelf het leven te Ted-
den
Bulgarije.
HET GRIEKSCH-BULGAARSCHE
CONFLICT.
Het oorlogsgevaar geweken.
De opmarsch wordt niet
voortgezet.
Volgens do laatste berichten schijnt het
oorlogsgevaar in verband met het Grieksch
Bulgaarsche geschil geweken te te zijn.
De Grieken hebben hun opmarsch, die
zich uitstrekte over een front van 32 K.M
breedte en 10 K.M. diepte op Bulgaarsch
gebied, thans gestaakt, nadat zij het stadje
Petritzi hadden bezet.
Een officieuze nota uit Athene zegt: dal
na den Griekschen opmarech tot Petritzi
de militaire operaties der Grieken als ge
ëindigd moeten worden beschouwd, aange
zien het gestelde doel bereikt is. Het inci
dent tusschen Griekenland en Bulgarijo
bevindt zich thans in een zuiver- diplo
matieke phase in den loop waarvan Grie
kenland zal moeten aandringen op ver
vulling zijner eischen.
Volgens de Maden zouden- de verliezen
der Grieken tot heden vier dooden en
acht gewonden bedragen.
De Bulgaarsche verliezen bedragen tot
nog toe: 3 soldaten gedood, 6 soldaten en
een officier gewond, 7 soldaten verdwe
nen. Zeven personen zijn gewond in ver
band met een bombardement aan Petritzi
Waarom do Grieken „moeste 11"
oprukken.
Dg commandant der Grieksche troepen
in Macedonië seint, dat de Bulgaren voort
gaan met de bezetting van Grieksch grond
gebied in de streek van Demir Hissar. Hij
werd daardoor gedwongen met zijn troe
pen tot Petritzi ten Noorden van Koela op
te marcheeren, teneinde de Bulgaren tot
den terugtocht te dwingen.
Deze bewering wordt door het Bulgaar
sche gezantschap te Weenen ten stellig
ste tegengesproken.
De Volkenbondsraad.
Zooals wij gisteren in een groot deel van
onze oplaag konden melden, heeft de Bul
gaarsche regeering de tusschenkomst van
den Raad van den Volkenhond verzocht.
Deze zal Maandag a.s. te Parijs samen
komen. Intusschen heeft Briand, de voor
zitter van den Volkenbondsraad, aan de
strijdende partijen geadviseerd den strijd
te staken. Griekenland heeft thans aan
dezen raad gehoor gegeven. Of zou de
oorzaak van dezen goeden wil van Grie
kenland gevonden moeten worden in dit
korte berichtje, dal Wij hedenmorgen uit
Constantinopel ontvingen:
„Twintig Britsche oorlogsschepen zijn
nabij de Grieksche wateren geconcen
treerd".
Syrië.
De toestand in Syrië.
Ongunstige berichten.
Do jongste gebeurtenissen in Damascus,
waar geschut en tanks er aan te pas
moesten komen om binnengedrongen op
standelingen te bedwingen, doen do oppo
sitie tegen den hoogen commissaris Sar-
rail toenemen. Zoo klaagt het „Journal
des Dóbals" er over, dat de Franschen
voor het nieuws uit Syrië aangewezen zijn
op de Engelsche bladen en beweert het
blad, dat de jongste gebeurtenissen in de
hoofdstad eerst, en dan nog zcijr beknopt,
werden gepubliceerd, toen de „Times"
daaromtrentverontrustende mededeelin
gen deed.
Sarrail was niet in Damascus tijdens het
gebeurde, doch op den terugweg van een
inspectietocht naar Deraa.
Volgens nadero berichten uit Engelsche
bron is (zoo wordt uit Londen gemeld) do
toestand in Damascus verbeterd. Bij de
jongste voorvallen bedroeg het aantal
dooden en gewonden duizend on werd
groote materieele schade aangericht.
Een telegram van *de „Times" uit Hai
fa meldt, dat te Deraa 400 man Fransche
en Algerijnsche troepen zouden zijn ge
vangen genomen. De spoorwegverbinding
tusschen Deraa en Damascus is verbroken
De onmiddellijke oorzaak van den op
stand in Damascus was dat de Franschen
daar de lijken van 24 roovers, die door de
Franschen bij de zuiveringsactie in de om
geving van Damascus waren gedood, op
het marktplein hadden ten toon gesteld,
hetgeen do bevolking in opwinding bracht
De schatting van 1000 dooden en ge
wonden heet te klein te zijn.
To Meidan moet een groot aantal Arme
niërs zijn vermoord.
De Fransche voorwaarden, welke aan
Damascus zijn opgelegd, zijn een boete
van 40.000 Turkscho ponden, 50.000 ge
weren en 15 jaar staat van beleg.
Marokko.
De Wergha overgetrokken.
Een nieuwe Fransche
opmarsch.
De Fransche troepen welke Djebel Mes-
saoed hebben bezet, hebben hun opmarsch
voortgezet. Zij zijn ongeveer 15 K.M. op
gerukt en zijn de Wergha overgetrokken.
Na een hevig gevecht hebben zij zich mees
ter gemaakt van Mrala en alle bergkam
men, vanwaar Web el Mizab wordt be
streken.
Krim's Minister van Buitenlandsche
Zaken leeft nog.
Uit Tanger wordt gemeld: Mohamed
Azerkan, Abd-ol-Krim's minister van Bui-
tenlandscho Zaken, is nog in leven. Zooals
men weet zijn onlangs berichten gepubli
ceerd, volgens welke hij wegens verraad
door den Rifleider ter dood zou zijn ver
oordeeld. Dit vonnis zou uitgevoerd zijn,
doordien men Mohammed Azórkan voor
den mond van een kanon had gebonden
on dit vervolgens had afgevuurd.
Mohamed Azerkan zeido dezer dagen,
zeer verbaasd te zijn over deze berichten.
Hij had van do „executie" niets gevoeld.
China.
De burgeroorlog.
Wo c p e i f o o opperbevelhebber.
Uit I-Iankow wordt gemeld: Do militaire
autoriteiten hebben Woo pei foe tot Opper
bevelhebber der „Chineesche geallieerdo
strijdkrachten" gekozen.
£Hrcf£EMLAilD
Uit de Metaalindustrie.
Het W i 1 s o n-c o n f 1 i c t.
In een onderhoud, dat de „Tel." gister
morgen heeft gehad met de directie van
Wilton's Machinefabriek en Scheepswerf,
werd meegedeeld, dat de volgende cijfers
zijn opgemaakt: De sterkte, alleen de ar
beiders, dus niet de bazen en onderbazen
en voorlieden, bedraagt voor Schiedam en
Rotterdam 3110; daarvan zijn 383 man in
den nachtploeg.
Gisteren waren in de fabriek aan den
arbeid 913 man.
Komende lot het conflict zelf, wees de
directie op do eischen van den Modernen
Bond tot verhooging van do loonen en in
krimping van het aantal werkuren. Men
heeft ons den raad gegeven, indien de re
sultaten dat niet toelaten, dan inaar de
prijzen te verhoogen. Als dat kon, aldus
do heer Wilton, zou ik het heusch wel
doen. Maar wij moeten rekening houden
met de concurrentie. Indien de loonen te
hoog worden, zouden wij weer terug moe
ten gaan tot den toestand van 1923, toen
wij werkten met 600, 700 a 800 man. Wij
achten dit niet in het belang van de fa
briek, maar evenmin in het belang van
de arbeiders. Onze belangen gaan in dezen
parallel. Als het mij goed gaat, kunnen de
loonen ook hoog zijn. Dit jaar is echter
veel slechter dan het vorige jaar. Wij
waren een vorig jaar genoodzaakt de loo
nen te verlagen, docli wij zijn daartoe niet
overgegaan, wijl de lieer Zaalberg ons
vergunning gaf om over te werken. Wij
konden dus do menschen met hetzelfde
geld naar huis sturen. Thans krijgen wij
vergunning om 53 uur te laten werken. De
Moderne bond eischt echter, dat wij
slechts 51 uur laten werken. Doch wij
kunnen toch niet vrijwillig onzen werktijd
gaan verminderen, nadat wij bij den lieer
Zaalberg op een overwerk vergunning
hebben aangedrongen. In de onderhande
lingen heeft de Moderne Bond gezegd, dat
er alleen wat bereikt kan worden, indien
de werktijd werd verlaagd. Daarom heb
ben wij op de conferentie "in Den Haag
over de loonen niet verder gesproken.
Wij zijn thans echter bereid, om die 2i
uur toeslag te betalen.
Thans, nu de Melaalbond in ons con-
HET VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
De Duitsch-nationalen hebben zich in
groote meerderheid tegen het verdrag van
Locarno verklaard. Een crisis schijnt on
vermijdelijk.
Caillaux' positie is hachelijk. Men houdt
rekening met zijn aftreden.
Het grootste gevaar inzake het Grieksch
Bulgaarsche conflict is voorbij.
Ongunstige berichten uit Syrië.
BINNENLAND.
Ministerieele circulaire over gemeente
lijken steun bij woningbouw (4de blad).
OMGEVING.
Botsing tusschen een electrische tram
uit Noordwijk en een uit Leiden. Enkela
passagiers werden gewond (4do blad).
Een nieuwe geïllustreerde rubriek in het
derde (Zaterdagsehe) blad.
flict betrokken is, kan dit wellicht maan
den duren en is het niet buitengesloten, dat
dit zal leiden tot eon uitsluiting over het
geheele land.
Met deze mogelijkheid moeten wij reke
ning houden. Wij zijn thans bereid, om to
betalen een toeslag van 2$ uur en die per
week uit te betalen. Wij willen daarmee
ook voortgaan na 1 Januari, ook na 1
April van het volgend jaar, indien wij eon
gunstige periode doormaken, maar blijft
het malaise, dan kunnen wij dat niet doeri,
want dan zou zich dat later wreken.
Wij zijn niet bereid, om het aanbod,
dat wij thans aan onze arbeiders bekend
hebben gemaakt, officieel aan den Moder
nen Bond te doen. Wij welen wel, dat het
hun daarom eigenlijk to doen is, n.l. ora
lot de arbeiders to gaan en dan to zeggen.
„Dat hebben wij voor jullie vorovord. Wo
zion in dit conflict dus niet zoo zoor een
loonconfliot dan wel een strijd om do
macht, een strijd voornamelijk van den
Modernen Bond legen do Katholieke,
Christelijke en Neutraio Metaalbewerkers-
bonden.
Tol zoover het onderhoud met do directie
van Wilton.
Hedenmiddag zou wederom een verga-»
dering met de stakers plaats vinden,
waar oen definitieve bes'iissing zal worden
genomen of mot do toezegging van de f:r-
ma Wilton genoegen zal wórden genomen,
of dat men den strijd zal doorzetten totdat
ook do 51-urige workweek wordt inge
voerd.
Hot conflict bij P. Smit.
Do staking bij do firma Piel Smit Jr,
duurt ongewijzigd voort. Ruim 1/3 van do
arbeiders werkt. Ook luier zal waarscb' ui-
lijk heden opnieuw met do b'j het conflict
betrokken arbeiders worden vergaderd tot
dat een beslissing zal kunnen worden go-»
nonnen.
Zooals de zaak cr thans voorstaat,
schijnt het, dat zoowel bij do firma Wil
ton als bij de firma Smit do conflicten hun.
einde naderen.
Nederlandsch Oost-lndië.
Overval door een Chinees.
Een do ode, twee zwaar
gówonden.
Reu tor seint ui t Bat avi a:
De kapiteins der infanterie J. F. van der
Sluys Voer en L. van Rek urn en de ser
geant Marx werden te Sigli aangevallen,
door een Chinees, gewapend mei een sa
bel. Kapitein van don Sluys Veer werd
godood, de twee anderen bekwamen ern
stige verwondingen. Do aanvaller werd
neergeschoten. De drijfveer tot dezen aan
val is onbekend.
*?IT DIE GMDEVIMG_
AALSMEER.
Een motorboot gezonken.
Een der opvarenden
omgekomen.
Gistermiddag, omslrcoks vier uur, ia op
de Wesleraderplassen, op den z.g. Groeten
Poel, onder deze gemeente, een d:cp met
suikerbieten geladen motorboot door hot
stormachtige weer gezonken.
Toen do beide opvarenden, do gebroe
ders Groen, uit Uithoorn, bemerkten,
dat hun schip begon te zinken, trachten
zij zich in een roeibootjo te redden. Dit
zou waarsohiijnlijk wol gelukt zijn, indien
niet een hunner weer op hot zinkende
vaartuig ging, ten einde het nog aanwe
zige geld van boord te halen.
Door den krachtigen wind. gelukte het
zijn broer niet meer, om die roeiboot dicht
langs do motorboot te brengen, waardoor
J. Groen, die mot het geld uit de kuju.it
