buitehlamd
16e Jaargang.
DINSDAG 29 SEPTEMBER 1925
No. 5060
De ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week 12.50 per kwartaal.
By onze Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaal.
Franco per post I 2.95 per kwartaaL
jjet Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor
uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
1 1 9 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen I.
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone adverfentlën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het
dubbele van bet tarief berekend.
Kleine advertentfën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
buur, koop en verkoop fO.SO.
git nummer bestaat uit tere*
bladen.
Volkenbond.
Besluiten van den Raad.
De enquête in Mosoe 1.
De Volkenbondsraad besloot gisteren den
Esllandschen generaal Laidoner als verte
genwoordiger naar het Mosoelgebied to zen
den, ten einde, een onderzoek in te stel
len naar de Brilsche en Turksche klachten
i zake grensgeschillen en andere inciden-
.311.
In de openbare zitting van den Volken
bondsraad kwam het gisteren tot heftige
incidenten. De vertegenwoordiger van Li-
lanen, Galvanauskas, protesteerde bij de
bespreking van de volgens de Conventie
van Memel dén Raad toekomende rechten
legen de beweringen van den rapporteur
Guani en van andere Raadsleden. Hij sloeg
niet de vuist op de tafel en verliet de zaal.
Artikel 17 van de Conventie van Memel
geeft ieder raadslid het recht den Raad
opmerkzaam (e maken op Schendingen van
liet verdrag. Galvanauskas nu loochende
het recht van den Secretaris-Generaal van
den Volkenhond omi bezwaren van de be
volking aan den Raad voor te leggen. Be
zwaren van de bevolking moeten langs di-
plomatieken weg aan de landen die de
conventie teekenden voorgelegd worden.
Deze mogendheden moeten zich dan tot de
regeering van Litauen w.enden en indien
geen overeenstemming bereikt kan worden
moet het geschil aan het Haagsche Hof
voorgelegd worden.
De Raad wees deze opvatting af en nam
een resolutie van Lord Cecil aan, waarin
de Secretaris-Generaal wordt gemachtigd
bezwaren over ernstige schendingen van
de conventie van Memel „a titre d'infor-
mation" zonder commentaar aan de leden
voor te leggen. Verdere stappen werden
- imsr uitgesteld.
m a« vuigeitae nijeenKomsr
Duitschland.
Het Westelijk garantiepact.
Een rede namens Stresemann.
Dc rijksminister van Buitenlandsche
Zaken, dr. Stresemann, had het voorne
men te kennen gegeven, onmiddellijk voor
bijeenkomst der internationale pacts
conferentie, op het congres der Duitsche
Volkspartij te Heidelberg, nog eens de
grondslagen der Duitsche buitenlandsche
politiek uiteen te zetten. Op het laatste
oogenblik is hij evenwel naar Berlijn te
ruggekeerd. In zijn plaats heeft thans dr.
Cnrtius als gevolmachtigde van den minis
ter op het congres het woord gevoerd.
Dr. Curtius ging daar van uit, dat 't bij
hel in het oog houden van alle vertrouwe
lijkheid der aanstaande onderhandelingen
noodzakelijk is, hierbij slechts tot de
uiterste grens te gaan en het Duitsche
volk voor te bereiden op datgene, waarop
wordt aangestuurd.
Als een der voornaamste gezichtspunten
van minister Stresemann noemde spreker,
dat het bij dit groote Duitsche vredesoffen
sief gaat om Duitschlands veiligheid en
om de noodzakelijkheid, de door Frank
rijk tot dusverre opgelegde sancties te be
teugelen. In dit verband deed Curtius
eenige mededeelingen, omtrent de resulta
ten der juris tenconferentie in Londen.
Volgens spreker is Duitschland er in
geslaagd een werkelijk Westelijk pact te
verkrijgen. De automatische garantie van
Engeland is na het resultaat van Londen
niet meer alleen ter beschikking van
Frankrijk, doch ook van Duitschland.
Voorts zal, volgens spreker, het resultaat
«er pactsovereenkomst zijn, dat alle con
flicten, voortvloeiende uit het Verdrag van
Versailles, in de toekomst aan arbitrage
zullen worden onderworpen, waardoor een
herhaling der politiek van Poincaré on
mogelijk z£\l zijn.
Verder verklaarde Curtius, dat hij alle
«finleiding heeft, om te gelooven, dat wel-
uva een bepaalde datum voor de onlrui-
m'ng der Keulsche zone zal worden vast
gesteld, terwijl tevens een belangrijke wij
ziging in het bezeltingssysteem voorwaarde
zal zijn voor het afsluiten van het pact. De
Duitsche regeering zal eveneens de alge-
heele •plieffing dor bezettingsrechtspraak
verlangen. Het spreekt natuurlijk vanzelf,
dat er met alle kracht naar zal worden
gestreefd, zoo mogelijk een algcheele op
heffing der bezetting te verkrijgen.
J Ten aanzien van de Fransche wenschen
m zake de Duitsch-Poolsche en Duitsch-
Tsjechische grenzen verklaarde Curtius.
dat bnitschland op dit punt geen compro-
j mis kan aanvaarden.
Wat betreft de eventueele toetreding van
huitscMand tot den Volkenbond zeide
«preker, dat Duitschland geen algolieele
Wjziging van artikel 16 van het Volken-
$°mfestatuut zal eischen, doch wél zal ver
ongen, dat rekening wordt gehouden met
"e bijzondere positie van Duitschland. zoo
lang de algeheele ontwapening geen feit
is. Duitschlands toetreding tot den Vol
kenhond is in dit geval niet aan bedenking
onderhevig. Duitschlands verhouding tot
Rusland zal daaronder niet lijden, daar
Duitschland in den Volkenbond Rüsland
beter kan helpen dan daarbuiten. Overi
gens streeft de Russische regeering er niet
naar, de verhouding van Rusland tot
Duitschland in geval van toetreding te her
zien.
De ontruiming van Keulen.
Stappen der Duitsche
ambassadeurs.
De „Petit Parisien" meldt:
Evenals de Duitsche ambassadeurs in de
andere geallieerde hoofdsteden deden, heeft
on Hoesch Briand mededeeling gedaan
an zekere desiderata van het Duitsche
rijk betreffende de ontruiming van Keulen
en de militaire controle. Na afloop van
zijn conferentie met Briand heeft von
Hoesch een lang telegram gezonden naar
de Wilhehnstrasse. Toen aldaar het tele
gram ontvangen werd, is de Duitsche mi
nisterraad bijeengeroepen.
Polen.
Tjitsjerin te Warschau.
Een nieuwe politiek a. s.?
Uit Moskou wordt naar Londen ge
seind, dat Tsjitsjerin Woensdag en Don
derdag besprekingen zal voeren te Berlijn
met de Sovjetambassadeurs. Rakowskv, de
Sovjetgezant te Londen, is op weg naar
Berlijn, terwijl Krassin, de Sovjetgezant
teTarijs, morgen naar Berlijn zal vliegen
Naar verluidt zal in deze conferentie een
nieuwe buitenlandsche politiek der Sovjets
aan de orde komen.
De „Times" meldt evenwel uit War
schau:
Tsjitsjerin heeft aan de buitenlaudsche
correspondenten dér bladen verklaard, dat
zijn bezoek niet het begin beteekent van
een nieuw politiek stadium, doch alleen
betrekking heeft op de bevordering van
sclien Polen en Rusland. Zijn besprekin
gen betreffen in de eerste plaats de kwes
tie der tenuitvoerlegging van het vredes
verdrag van Riga en de bevordering der
economische betrekkingen, die ten doel heb
ben het afsluiten van een handelsverdrag.
Omtrent het Westersc-h garantiepact
zeide Tsjitsjerin, dat indien Duitschland
zonder restricties toe zou treden tot den
Volkenbond en het pact met inbegrip van
art. 16 zou aanvaarden, dit tevens zou be-
teokenen, dat Duitschland toetreedt tot de
anti-Sovjetcoalitie.
Marokko.
De strijd met de Mooren.
De verdediging van Adjir.
Abd-el-Krim beseft blijkbaar het gevaar
dat zijn hoofdkwartier te Ajdir van Spaan
schen kant bedreigt, aldus wordt uit Tan-
ger geseind. Naar gemeld wordt, heeft hij
talrijke Djebala-troepen, die nabij Kar-
ricli in bet Tetoean-district waren verza
meld, teruggetrokken, en zond bij ben naar
bet Rifgebied, ten einde dat tegen den
Spaanscken opmarscb te helpen verdedi
gen. Krim blijkt thans al zijn aandacht te
wijden aan de verdediging van zijn voor
malige hoofdkwartier.
Gemeld wordt, dat een Amerikaansch
journalist in liet Rifkamp te Tagsoel nabij
Sjesjoean vertoeft. Hij verliet Tanger eeni-
gon tijd geleden om naar Ajdir te gaan,
maar kon door de gevechten het hoofd
kwartier niet bereiken en werd te Tagsoel
opgehouden. Het is hem blijkbaar ook niet
toegestaan naar Tanger terug te keeren
omdat de Riffs hem als 'n spion beschou
wen. Hij heeft voor hij zijn avontuurlijken
tocht aanving nagelaten zich van de noo-
dige aanbevelingen en waarborgen te voor
zien, maar zijn leven blijkt niet in gevaar
te zijn.
Vijf Europeanen, wier nationaliteit
bedoelingen onbekend zijn, begaven zich
onlangs naar het Rif en passeerden dea
nachts de gevechtslinies aan het Djeballa-
front.
Volgens een draadloos bericht uit Berlijn
is Adjir thans binnen hot bereik van de
Spaansche veld-artillcrie.
De regenperiode begonnen.
Volgens te Parijs ontvangen berichten
is in Marokko de regenperiode begonnen
met buitengewoon zware regens, waardoor
reeds tal van rivieren buiten haar oevers
zijn getreden.
Maarschalk Lyautey.
Hot was reeds eenigen tijd duidelijk, dat
maarschalk Lyautey als resident-generaal
van Marokko moest aftreden. Ondanks al
lerlei draaierijen en ontkenningen bleef
daaraan nauwelijks twijfel over. Thans
meldt Havas, dat Lyautey zijn ontslag
heeft gevraagd.
Lyautey heeft tegenover de directeuren
en c-liofs van dienst de reden uiteengezet,
1 waaroui hij zijn vervanging in Marokko
heeft aangevraagd. Hij ia van oordeel, al
dus Havas, dat de normale toestand in
het protectoraat hersteld is door de jong
ste militaire operaties, waardoor de Fran
sche troepen weder de frontlijnen bezet
en op sommige belangrijke punten zelfs
overschreden hebben, welke zij hadden
oordat de Riffs tot den aanval overgingen
Aangezien hierdoor alle gevaar geweken
is, meent Lyautey in volle gerustheid do
noodige rust te kunnen gaan nemen.
Perzië.
De hongerrellctjes.
Do „Times" meldt uit Teheran d.d. 28
Sept.: De broodoproerön zijn hier heden
onderdrukt, door do ruime levering van
brood, hoewel de prijs er van nog hoog is.
De winkels zijn heropend. De meeste betoo-
gers, die in de Sovjetlegatie waren ge
vlucht, zijn daaruit met geweld gedreven.
De toegangen tot het legatiegebouw wor
den door politie en militairen bewaakt.
Vele agialoren zijn gearresteerd.
Geen honger, doch andere
motieven.
Reuter meldt uit Teheran: In de Perzi
sche Nationale Vergadering (Mojlis) heeft
de minister van Openbare Werken ver
klaard, dat de jongste relletjes, ofschoon
zoogenaamd een gevolg van voedselgebrek,
in werkelijkheid een andere oorzaak heb
ben. De regeering heeft besloten een on
derzoek in te stellen naar de motieven en
de raddraaiers te straffen, ten einde ver
dere rolletjes te voorkomen.
Amerika.
De Fransche schuldenkwestie.
Caillaux blijft optimistisch.
Gistermorgen heeft Caillaux in de ver
gadering der voltallige commissie te Wash
ington het nieuwe Fransche aanbod ter re
geling van de Fransche schulden inge
diend. Omtrent den inhoud is niets be
kend, doch men gelooft, dy het een voor
bod ifet'cft, spèCiaai'waï uo'eersie oi
gen betreft. Caillaux zou evenwel de reser-
es handhaven, welke met de Duitsche stor
tingen volgens het Dawes-plan verhand
houden.
De „Information Financière" deelt mede
dat bevestigd wordt, dat C.aillaux in zijn
nieuw memorandum zijn vroegere, aanbie
dingen handhaaft en geen nieuwe cijfers
naar voren brengt. Senator Borah schijnt
een nieuw element in de onderhandelingen
te willen brengen, n.l. dat van de handels
schulden van Frankrijk. Als de meening
van Senator Borah aanvaard wordt, zal
Frankrijk binnen tien jaar, behalve een an
nuïteit van 90 millioen dollar voor zijn po
litieke schulden, nog 110 millioen dollar
\oor de commercieele schulden te betalen
krijgen, hel geen Frankrijk in groote moei
lijkheden zou kunnen brengen.
Caillaux heeft verklaard, dat hij zeker
Vrijdag a.s. uit Amerika zal vertrekken en
geeft blijken van optimisme.
Te veel candidaten in Chili.
Bloedige hotsingen bij de
presidentsverkiezing e n
verwacht.
De aanslaande verkiezingen voor den
president der republiek brengen in Chili
groote beroering teweeg. De tegenwoordige
president Alessandri, die verleden jaar na
een omwenteling nqar Europa uitweek en
ceuigen tijd geleden na een contra-revolu
tie werd teruggeroepen, moet in December
aftreden.
De verschillende partijen wenschen alle
een candidaat te stellen, zoodat de moge
lijkheid bestaat, dat geen van die candida-
len een volstrekte meerderheid krijgt. Men
vreest, dat hierdoor bloedige botsingen zul
len ontstaan. Daarom wil de regeering po
gingen doen om een overeenkomst tus-
sclien de partijen tot stand te brengen
voor het stellen van één populairen can
didaat.
De radicalen, die een sterke partij vor
men, verzetten zich legen een dergelijk
aanbod van do regeering en handhaven
als hun candidaat Acliaran, den tegenwoor
digen Chileenschen gezant te Parijs. Deze
verklaarde de Candida (uur te willen aan
vaarden, op voorwaarde, dat door een com
binatie van partijen zijn vreedzame
kiezing wordt mogelijk gemaakt.
CONGRES R.-K. WERGEVERS-
VEREENIGING.
(Vervolg).
Dr. Fonk hield vervolgens een toespraak
waarin spr. de Duitsche werkgeversorga
nisatie uiteenzette, welke zwaar gedruk
wordt door den benarden toestand der in
dustrie, door het kapitaalgebrek, dc
rust enz. Spr. noodigt Ion slotte het be
stuur uit in Berlijn, op het congres dor
Duitsche organisatie.
De heer Platteau sprak waardeerende
woorden namens den Belgischen houd tot
de Nederlandsche zusterorganisatie. Spr.
herinnert aan den moeilijken strijd der
Belgische organisatie, daar de Belgische
werkgevers nog meest in het oude liberale
vaarwater roeien. Spr. brengt oen groet uit
zijn land aan de prachtige Nederl. orga
nisatie.
Hiermede werd over het prae-advies
van mr. Van Spaendonck van gedachten
gewisseld.
In de middagvergadering werd de dis
cussie voortgezet.
De middagvergadering werd namens de
regeering bijgewoond door minister Koo
ien, die door den vooïzitter verwelkomd
werd. Spr. begroette eveneens den heer
Heringa, chef van de afdeeling Handel
van het Departement van Arbeid. Bij de
besprekingen over het prae-advies van mr
an Spaendonck bleek vrijwel algemeene
instemming met de conclusies daarvan.
Een zestal sprekers voerden het woord.
Mgr. Nolens wees er op, dat zeker
het standpunt het gemakkelijkst is, dat
alleen rekening houdt met de belangen van
een bepaalden tak van nijverheid of land
en tuinbouw. Moeilijker is het standpunt
van dc regeering, welke rekening moet
houden met het algemeen belang, en dus
de verschillende en speciale belangen moet
toetsen aan dat algemeen belang, en dit
dient na te streven als resultante van die
speciale belangen. Nog moeilijker wordt
het, -wanneer men zich begeeft op interna
tionaal terrein.
Spr. sprak eens een Amerikaan, die hier
aan een der instellingen van internatio
naal recht een lezing zou houden over den
internationalen geest, doch spr. voegde
hem foe: „We zitten hier tot over onze
ooren in den internationalen geest; ik ge
loof dat daaraan in de Vereenigde Staten
meerdere behoefte is". (Gelach).
De hoer Nolens voortgaande, meende,
dat de prae-advlseur zijn conclusie eenigs
zins tot het algemeen heeft beperkt. Een
meer concrete conclusie ware wellicht te
erkiezen, te meer omdat spr. tijdens de
discussies heeft meouen te kunnen opmer-
zeide spreker, in de eerste pfaaEs'üe^flSS-
gelijkheid beteekenen, om bij het sluiten
an handelscontracten door een dubbel ta
rief voordeel te bedingen, terwijl men in
de tweede plaats onder retorsie kan ver
staan, het nemen van bepaalde maatrege
len, omdat een ander land eveneens be
paalde maatregelen neemt.
Hoe de verschillende ministers onder
ling de kwesties, die zich hierbij voordoen,
zullen regelen, gaat ons, aldus spr., niet
Dat moeten ze zelf weten. Ons gaat
het slechts aan, dat zij dezé zaken voor ons
goed regelen (gelach), in overeenstemming
met het algemeen belang.
Wenschelijk zou dus wellicht wel zijn,
zeide spreker om een bepaald lid van het
kabinet aansprakelijk te stellen voor de al
gemeene welvaartspolitiek. Dit zou zijn in
het belang van den werkgever, en nog
meer in het belang van den arbeider, in
'erband met de mogelijkheid van werk
verruiming (applaus).
Na repliek van den heer Van Spaen
donck werd het praeadvies van dr. Kor-
tenhorst besproken. Enkele sprekers voer
den hierover het woord, die in het alge
meen met instemming de conclusies be
spraken.
Nadat dr. Kortenhorst de sprekers had
beantwoord, werd het congres met de ge
bruikelijke plichtplegingen gesloten.
Tijdens den middag waren telegrammen
van dank ingekomen, van H. M. de Ko
ningin on van het Episcopaat.
De Voorzitter van de Nederlandsche
werkgeversvereniging, de heer C. F.
Stork, had een telegram gezonden, waar
in hij de beste wenschen voor de jubilee-
rende vereeniging uitsprak. Hij sprak
echter de hoop uit, dat onze Nederlandsche
nijverheid zich ook zonder bescherming
staande zal houden, niet alleen, maar zich
onder leiding van de leden der A.R.K.W.V
door eigen kracht ondanks do moeilijke
omstandigheden verder zal ontwikkelen,
ter bevordering van de welvaart van ons
land.
Na het congres recipieerde1 het bestuur
der A.R.K.W.V. in het eigen gebouw aan
de Lange Voorhout, temidden van de tal
rijke bloemstukken, van welke gelegenheid
door zeer vele leden en autoriteiten ge
bruik werd gemaakt om hun gelukwcn-
schen aan te bieden.
Om 7 uur had in hotel „De Witte Brug'»
de feestmaaltijd plaats.
De voorzitter opende den feestmaaltijd
met een woord van welkom tot alle disch-
genooten, in het bijzonder tot Mgr. Nolens
en de buitenlandsche gasten. Spr. stelde
vervolgens een dronk in op H. M. de Ko^
ningin, Z. H. den Paus en het Doorluchtig
Episcopaat, waarna alleen staande het
„Wilhelmus" zongen.
In een tweede tafelrede huldigde de
voorzitter in hot bijzonder Z.Exc. Mgr.
Nolens, aan wien wij de eenheid danken
van het Katholieke volk. Spr. bracht hul-
HET VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
De reis van Tsjitsjerin naar Warschau
en Berlijn en de beteekenis daarvan.
Maarschalk Lyautey heeft zijn ontslag
aangevraagd.
Te veel candidaten voor het president
schap in Chili.
BINNENLAND.
Vervolg van het Lustrum-congres Alg.
R.-K. Werkgeversvereniging.
Een overzicht van de Vergadering van
de Alg. Ver. van Bloembollencultuur. (L.
en T., 1ste blad).
Naar bericht wordt is aan mr. Zimmer
man het ambt van Gouverneur-Generaal
van Ned. Oost-lndië aangeboden. (Laat
ste Berichten).
Onze Geïllustreerde Panina
Dc photo-pagina geeft te zien: Ministe
rieel bezoek aan den kruiser „Java"
Kegelfestijn te Amsterdam. De af
schuwelijke mode.
Innezonden Mededeelinn.
Keerensingel 34/35 - Telefoon 1523
PRIMA KWALITEIT - VERZEGELDE ZAKKEN
de aan Z. Exc. als politiek leider en groot
waardigheidsbekleder en stelde hierna een
heildronk op hem in.
Mgr. Nolens dankte voor de hulde hem
gebracht. Toen mij, aldus Mgr., dozen mor
gen de buitengewoon vleiende woorden
itfëiTIWèmbèe «zai Jk mot rlon rue
die allen voorzitters eigen is, heeft de lieer
Asselbergs mij de verpersoonlijking ge
noemd onzer eenheid. Als dit voor 50 pet.
waar is, zou het al erg genoeg zijn. Spr.
wil liever den lof overbrengen op den Ka
tholieken kiezer. Indien hij slechts als de
„manus ministra" de zaken mag uitvoe
ren, is hij reeds meer dan tevreden.
Spr. wijlt hierna enkele woorden van
hulde aan de werknemers, die steeds zoo
getrouw de leiding volgen. Terwijl nu ook
in do Kamerclub een vertegenwoordiger der
werkgevers zijn intrede heeft gedaan, zal
ook met deze groep een nauwer contact
worden verkregen. Spr. is er van over
tuigd, dat, wanneer de vertegenwoordiger
dezer groep van denzelfden geest bezield
is als die van de werknemers, dat dan de
eenheid bewaard zal worden, zooals die
tot op het oogenblik heeft bestaan.
Spr. hoopt dit van harte en brengt hier-
i na een heildronk uit op de goede verstand
houding tusschen werkgevers cn werkne
mers.
Uit het boekdrukkersherlr'jf.
De actie voor afschaffing van
de bindende bepalingen inzake
de p r ij s tarieven.
Het comité tot afschaffing van de lrn-
dende bepalingen voor de prijstnrievon in
het boekdrukker.9l>edirijf heeft een tu-
laire verspreid, waarin wordt meegedeeld,
dal reeds 160 leden van de federatie van
boekdrukkerijen hun ins tem m ng met zijn
actie hébben betuigd en waarin opgewekt
wordt, in de dvsirietsvorgaderingcn voor
bedoelde afschaffing te ijveren, opdat af
gevaardigden gekozen warden, die op de
algemeene vergadering hun slem daarvoor
zullen u'tbrengen.
Uit de Bouwvakken.
Het collectief contract.
Naar „Het Volk" mededeelt, heeft de
gisteren gehouden bondsvergadering v. d.
Alg. Ned. Bouwvakarbeidersbond besloten
't voorstel dor pntronsorganisatie, om het
contract te doen voortduren tot 1 Maart
1 1927, te aanvaarden.
De Zomert"d.
Do Gemeenteraad van St. Pancras heeft
besloten, adhaesi'e te betuigen aan het
adres der gemeente Zoterwoude aan de
Tweede Kamer lot afschaffing van den zo
mertijd.
Ook de gemeenteraad van Zevenbergen
heeft adhaesie betuigd aan hel adres.
Eveneens de gemeenteraad van St.
Maarten en de gemeenteraden van Loens,
Ulrum en Usquert.
De heer I. J. Havelaar, oudste fir
mant van de firma J. Havelaar cn Zoon
te Rotterdam, is overleden.
De heer A. A. Kolff, directeur van
de N V. Rotterdamsche Zoutziederij, voor-