WOENSDAG 15 APRIL 1923 16e Jaargang. No. 4919 9e- Scidóclve Sou/temt Do ABONNEMENTSPRIJS bodraagtbijvooruitbetaling iVoor Leiden 19 cent per week 12.50 per kwartaal.- flBij onze Agenten 20 cent per week 8 2.60 per kwartaal. Franco per post I 2.95 per kwartaal. Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ofc., met Geïllustreerd J^ocdagablad 9 st. Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen 1 Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN TEL. INT, ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15 GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT: Gewone advortentlën 30 cent per regel, Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het s dubbele van het tarief berekend. a Kleine advortentlën, van ten hoogste 80 woorden, waarin betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver.' huur, koop en verkoop 10,50. Dit nummer bestaat uit Me bladen. BUITENLAND België. De kabinetscrisis. De opdracht aan Vandervelde j door het partijbestuur 1 fr' goedgekeurd. Het hoofdbestuur van de socialistische partij heeft gisteren vergaderd onder voor zitterschap van Louis de Brouckère ten einde de politieke situatie te bespreken. Het bestuur heeft verklaard, dat de socia listische partij de verantwoordelijkheid voor de kabinetsformatie moest aanvaar den en besloot Vandervelde te verzoeken stappen te doen voor de vorming van een democratische regeering, op de basis van het verkiezingsprogram van de socialisti sche partij. Het bestuur is van oordeel dat een beroep moet worden gedaan op den steun der mannen en groepen van demo tra tische gezindheid van rechts en links ten einde een nauwkeurig programma van 'direeten practischen arbeid op te stellen, na Üe juiste financieele situatie van het land jte hebben vastgesteld. De houding van de Katholieke groep. G e e n s p 1 i t s i n g. Het Bureel van de Katholieke Rechter zijde van Kamer en Senaat heeft Zater dagmorgen vergaderd, ten einde den poli ticken toestand te hespreken. Blijkens het officieele communiqué hoeft het bureel zich niet uitgesproken, over de deelneming der katholieke groep aan de nieuwe regeering, althans op dit oogenblik niet, maar heeft het de nieuwe eendracht van de katholieken bevestigd en besloten een bloc te vormen ten opzichte van alle resoluties, welke in bepaalde om- standigheden /uilen getroffen worden. Dit is alleszins een antwoord op de po gingen van liberalen en socialisten om de katholieke partij te splitsen, aldus teekent »,De Standaard" hierbij aan. Duitschlanti. Rede van Marx. De linksché candidaat voor liet Rijks presidentschap dr. Marx, heeft gisteren te Königsbergen zijn verkiezingscampagne in fle tweede ronde geopend met een rede, welke hij aapvirig met een lofspraak op de veldheersdaden van zijn concurrent Hin denburg. Marx zeide, er van overtuigd te zijn, dat al zijn aanhangers en vrienden in den strijd, waartoe zij gedwongen zijn om hunne politieke overtuiging en voor de toekomst van het vaderland, nimmer zul>- ,2en vergeten, dat wij tot ons diepste leed wezen tegenover veldmaarschalk Hinden burg genoodzaakt zijn tot een strijd, dien wij met al ons verstand, maar .met wee moed in 't harte moeien voeren. Tn het verdere verloop van zijn rede ver klaarde Marx uit volle overtuiging er steeds den nadruk" op te hebben gelegd, 'dat bij Duitschlands ongunstige geografi sche ligging en in het bijzonder na het ,Verliezén van den oorlog tegenover een wereld van vijanden, de buitenlandsche politiek bij onze politieke overwegingen en hesluiten den voorrang moet hebben, kaar dezen voorrang der buitenlandsche politiek streven bij ons zeer velen en toch handelen velen alsof wij ons om het bui tenland niet behoefden te bekommeren. ilVij zijn op zeer belangrijke punten van 'fle houding van het buitenland afhanke lijk. Dat wij evenwel bij dit alles onze na tionale eer en waardigheid bewaren, dat zijn wij aan het Duitsche volk, zijn groot Verleden en zijn wereldbeteekenis ver schuldigd. Onze eer verlangt evenwel niet, 'flat wij kletteren met wapens, die wij niet bezitten, en daarom is het ook verkeerd, inet groote woorden, waarachter geen hiacbt en kracht staat, in het argwanende buitenland steeds weer wantrouwen in het 3,even te roepen. Onze vaderlandsliefde ïnoet met wijsheid gepaard gaan en daar om moet onze buitenlandsche politiek Steeds gericht zijn op toenadering tot onze Voormalige tegenstanders. Daarop was de politiek mijner voorgangers in het kanse liersambt gericht, en ik heb deze politiek in 1924 vastgehouden en voortgezet, zoo ging Marx voort. De zekerste garantie voor een gezonde feil regelmatige ontwikkeling in het bin nenland is een gewaarborgde grondwet fels grondslag van de staatsorde. Aan de 'grondwet van Weimar moet iedere D uit schei», die vaderlandsliefde heeft, vasthou den. Marx erkende, dat de grondwet van iWeimar niet volmaakt is en op sommige "Punten verbeteringen wenscheb'jk kunnen ifciju, maar hiertoe kan pas worden over gegaan, wanneer wij ons buis beveiligd |ebhon en de verhoudingen meer beves tigd zijn. Maar zoover zijn wij nog niet, in daaawü moet. ieder# nationaal-denkende zich stellen op den bodem van de grond wet, en bereid zijn tot verdediging der re publiek. De candidatuut'-Hindeuburtf. Hoe zal Beieren stemmen? Ondanks alle berichten die het tegendeel melden, verwachten de ropublikeinsehe partijen dat de overwegend katholieke be volking van Beieren veel meer stemmen op Marx dan op Hindenburg 'zal uitbrengen. Hel orgaan van de Beiersche katholieke arbeidersbontien schrijft reeds in dien zin Frankrijk. BRIAND BEDANKT De socialisten weigeren deelneming Nieuw verzoek aan Painlevé Gistermiddag had het buitengewoon na tionaal congres der socialisten onder lei ding van Compère Morel plaats Bijna alle federaties waren vertegenwoordigd. Morel stelde de afgevaardigden van het aanbod van Briand officieel in kennis en voegde er bij. dat. de beslissing drong daar Briand, alvorens zijn stappen te doen, bet ant woord van het congres verwachtte. Daarna sprak Léon Blum, die een kort exposé van den toestanr gaf en verklaar de, dat als het er toch om ging, Briand te antwoorden, de parlementaire groep wel onmiddellijk neen had kunnen zeggen. Maar het congres, vervolgde hij, heeft de geheéle situatie te bestudeeren. die de mi nistercrisis heeft geschapen. Vervolgens werd zonder verdere dis cussie gestemd. Het congres besloot met algemeen e stemmen aan Briand neen te antwoorden. Daarna begon het congres de besprekin gen over den algemoenen politieleen toe stand. Achtereenvolgens spraken Léon Blum en Auriol, welke laatste een lang exposé van den financieelen toestand gaf. De discussies namen het karakter aan van wijclloopige beschouwingen en zijn op het oogenblik nog niet geëindigd. Het oengrea-znl ook de Uw Mek vaststel len, die de partij volgen zal bij de aan staande gemeenteraadsverkiezingen. De socialisten van het Seine-departe- ment spraken zich in een voor-congres reeds gistermorgen met algemeene stem men uit tegen deelneming aan een kabinet- Briand. Wat de steunpolitiek aangaat, verklaarde dit congres dat slechts socialis tische steun zou kunnen worden verleend aan een kabinet dat voorstander is van een heffing op het kapitaal en bereid om den strijd tegen den Senaat aan te gaan. Na het bekend worden van de weigering der socialisten, begaf Briand zich naar Doumergue en deelde dezen mede, dat hij in verhand met de houding der socialisten er van afzag- een kabinet te formeeren. De voorwaarden, die de socialisten voor even- tueelen steun stelden achtte hij onvereenig baar met zijn opvatting van de rol van minister-president. Nu Briand weigert, acht men het waar schijnlijk, dat Doumergue zich met groo- ten aandrang tot Painlevé zal wenden, ter wijl ook do namen worden genoemd van De Monzie, Reuoult en Van Steeg, den gouverneur-generaal van Algiers. De directe vrienden van Herri©t zouden graag zien, dat deze deel zou uitmaken van het toekomstige ministerie en wel als mi nister van Buitenlandsche Zaken. Op deze wijze zou hij bevrijd zijn van den last van het. minister-presidentschap. Een nader bericht meldt, dat Doumer gue Paiulevé heeft verzocht een .ministe rie samen te stellen. Painlevé zal zijn vrienden raadplegen en heden zijn beslis* siDg aan Doumerguo mededeelen. De militaire controle. Poch heeft zijn conclusies ingediend. De „Daily Telegraph" verneemt, dat de volledige conclusiën van maarschalk Foch en de militaire commissie te Versailles aangaande het rapport der militaire con trole-commissie in Duitschland Zondag aan het secretariaat van den Raad van gezanten zijn overhandigd. Er wordt bij gevoegd, dat, alvorens de Fransche en Belgische leden van den Raad instruction hebben ontvangen van himne nieuwe re geeringen, geeno verdere behandeling kan worden verwacht van de zaken, die in het rapport te berde zijn gebracht. Engeland. Het congres der Labour-Party. Heftig'debat over socialisatie on nationalisatie. In de slotzitting van het congres -der Independent Labouf Party, welke gisteren te Gloucester werd gehouden en waarin Mac Donald niet meer aanwezig was, werd zeer heftig gedebatteerd over de kwestie der socialisatie en nationalisatie. Er ston den hier twee meningen tegenover elkaar. De gematigde meerderheid wil voor de onteigening schadeloosstelling geven, zij 't ook in obligaties of in jaarlijksche be talingen, terwijl do radicale minderheid onteigening verlangt zonder schadeloos stolling. De congres-organen hadden in den geest der gematigde richting een plan uitge werkt, waarin de hoop werd uitgedrukt, dat men in 4 jaar zoover is, dat over een meerderheid iu het parlement wordt be schikt. Dan kan men met de nationalisatie- van het privaat-bezit beginnen. De midde len voor de schadeloosstelling zouden uit een belasting op den vermogensaanwas gevonden moeten worden, zoodat de kapi talisten elkaar betalen. De oppositie legde er den nadruk op, dat het van oudsher een socialistisch be ginsel is geweest. „Eigendom is diefstal", en dat daarom een schadeloosstelling voor onteigening onlogisch zou zijn. Maxton, de woorvoerder der oppositie, zeide: „Ik mag met mijn beginsel ongelijk hebben, ik geloof er aan". Vervolgens werd het verslag van Wil liam Graham, voormalig financieel secre taris van het ministerie van Financiën, besproken, dat zich bezig hield met de nationaliseering van de Bank van Enge land. De Bank van Engeland zou een pu bliek wettig instituut moeten worden on der publieke controle, terwijl de tegen woordige aandeelhouders schadeloos ge steld zouden moeten worden. De Balkan. De Kleine Entente en Duitschland. De O o s t enr dj ks c he kwestie. De „Berliner Börsenzertung" verneemt uit goed ingelichte bron, dat de Kleine Entente onder leiding van dr. Be nes j beslo ten heeft er te Parijs op aan te dringen, dat Duitschland, wanneer het garantie- pact tot stand komt, zich verplicht voor goed af te zien van een vereeniging met Oostenrijk. De Kleine Entente is vast In sloten van dezen eisch geen afstand te deen. Er hebben onderhandelingen plaats om de ■onafhankelijkheid van Oostenrijk door international© verdra®011ie „waarborgen. Men denkt er sam Oostenrijk een. volken rechtelijk gewaarborgde positie in het Europeesche staatsleven, te geven, zooals bijvoorbeeld met Zwitserland het geval is. Ook het plan van een economische Do- nau-federatie is weer actueel geworden. Het Oostenrijksche economische leven moet worden beïnvloed in een zin, die tegenge steld is aan de Duitsche economische be langen. Men hoopt de moeilijkheden, die van de zijde van Hongarije zouden kunnen komen, door zekere concessies uit den weg te rui men. Do slaton der Kleine Entente zullen elk offer brengen om een aaneensluiting van Oostenrijk en Duitschland voor goed tegen te gaan. Turkije. De opstand in Koerdistan. De guerilla in de bergen. Naar uit Constantinopel gemeld wordt, hebben de Turksche troepen den laats ten tegenstand der Koerden gebroken en alle sedert het begin van den opstand door de Koerden gemaakte gevangenen, bevrijd. Sjeik Said de aanvoerder der opstandelin gen, is met een klein gevolg de bergen in- geylucht; hij wordt achtervolgd. Volgens een telegram uit Londen zou de Turksche manoeuvre tot omsingeling der Koerden mislukt zijn. Zij z'jn naar Porzië ontkomen, waar z;j krachtige hulp kunnen verwachten. De regeering van Angora heeft 1000 gou den popden. uitgeloofd voor het levend ge vangen nemen van Sjeik Said en 700 pond voor zijn lijk. Alleen Mohamniedaansche telefonisten. Te Constaaitinopel, waar reeds vroegere alle christelijke telefon sten ontslagen wa ren, is thans hetzelfde geschied met de Joodsche telefonisten, daar men alleen Mohammedaansche vertrouwt. De Amsterdamsche wethouderscrisis. De gemeenteraad van Amsterdam heeft (zooals wij gisteren in een deel onzer oplar- ge nog hebben kunnen vermelden) als wet houders gekozen de hoeren J. ter Haar (Ghr. Hist.); Dr. I. H. J. Vos (V. B.); J. H. A. L. van Freitag Drabbe (R. K.); Th. M. Ketelaar (V. D.); W. Wibaut (S. D.); E. Polak (S. D.). Do eerste drie hebben hun benoeming aanvaard, de andere drie hebben hun be noeming in beraad gehouden. Do heeren F. J. A. M. Wierdels (R. K.); S. de Miranda (S. D.), zijn dus niet hor- kozen. De heer Wibaut is met algemeene stem men herkozen: de heeren Ter Haar, v, Frei- tag Drabbe en dr. Vos verkregen de stem men van alle partijen, met uitzondering van de S. D. A. P. en V. D. Ook de heer Ketelaar kreeg de stemmen der burgerlijke en won het daardoor van zijn partij genoot dr. Abrahams op wien de S. D. A. P. en V. D. gestemd hebben. Aan de Raadsfractie der S. D. A. P. ia door den heer KI. de Vries, namens de Vrijz.-Dem. Raadsleden, een schrijven ver zonden, waarin zij eerstgenoemde fractio haar vrijheid weer geeft in zake de over eenkomst van 2 April j.L, waarbij beide fracties zich verbonden hun stemmen uit te brengen op de drie aftredende sociaal-de mocratische wethouders en op één door do vrijzinnig-democratische fractie aan te wijzen candidaat en zich bereid verklaren alsnog op de drie aftredende sociaal democratische wethouders te stemmen. Hierop is namens de S. D. A. P. door den he or G. Woudenberg geantwoord', waarin wordt bevestigd dat het voor de fractie der S. D. A. P. slechts mogelijk zal zijn mede te werken aan de vorming van een college van B. en W„ indien daarin de drie af tredende eoc.-dem. wethouders zullen kun nen zitting nemen en verzekerd dat het V. D.-schrijven, dat bedoelt dit mogelijk te maken, op hoogen prijs wordt gesteld. De heer J. H. A. L. von Frijtag Drabbe, de nieuwe Katholieke wethouder, gisteren door den gemeenteraad gekozen in de va cature, ontstaan door het aftreden van wethouder ter Haar, (die intusschen reeds gekozen was in de vacature-Wierdels), is 52 jaar oud. Zijn opleiding ontving hij aan de B. B. S. te Leeuwarden. Aanvankelijk bestemd voor een militaire loopbaan, koos hij later een ambtelijke; sinds 1895 was hij ambtenaar, eerst aan liet ministerie van waterstaat, daarna aan het ministerie van binnenlandsche zaken, en sinds 1903 bij de Rijksverzekeringsbank, waaraan hij sinds 6 jaar referendaris is. Lid van den raad van Amsterdam werd de heer Drabbe in 1919; als voorzitter van de R.-K. Ambtenaarsvereeniging en van de R.-K. Centrale van Burgerlijk Over heidspersoneel was hij reeds voor dien tijd een figuur van invloed in het Roonrsch- Kathoüek organisatie- en politieke loven. Als raadslid wist bi» zich zeer srmodiir een plaats van oeteekenis in net bestuur der gemeente te verwerven. Hij werd lid o.m. van de Commissie van bijstand voor de gemeentefinanclën, en geldt voor een van de „financieele specialiteiten" in den raad; hij was hot ook steeds, die bij de be grooting in korte, zakelijke, maar ook heldere en goedgebouwde redevoeringen de paragraaf der financiën behandelde. Ook aan ambtenaren- werkliedenzaken wijdde de heer Drabbe als raadslid zijn volle aan dacht. In het algemeen kan men van hem zeggen, dat hij in den raad een gezagheb bende figuur is. Hij spreekt niet bepaald dikwijls, en nooit lang, maar de raad luis tert blijkbaar gaarne naar hem, omdat hij de onderwerpen welke hij op de hem eigen bezadigde wijze behandelt, steeds goed be- heerscht, daarover dikwijls gezichtspun ten opent die van een scherp en helder in zicht getuigen, en hij, wat hij te zeggen heeft, steeds in een aangenamen vorm kleedt. Vooral den laatslen tijd heeft de heer Drabbe zich ook als handig politicus doen kennen. Zooals men weet is de wetboudorscrisis te Amsterdam ontslaan door het aanne men van een motie-von Frijtag Drabbe, waarin afkeuring word uitgesproken over het feit, dat B. en W. de uitvoering van een voorstel-von Frijtag Drabbe inzake regeling van de particuliere melkvoorzie- ning te Amsterdam hadden in handen ge legd van wethouder De Miranda, den scherpsten tegenstander van dit voorstel en den man voor een gemeentelijke melk- voorziening. Wijziging van art. 3 der L.-O.-Wei 1920. Een wetsvoorstel. Mej. Westerman heeft een voorstel van wet ingediend lot wijziging van art. 3 der Lager-Onderwijswet 1920. Dit voorstel vindt aldus de Memorie van Toelichting zijn verklaring in hot ■onbevredigende antwoord, dat door den m nisier van Onderwijs, Kunsten en We tenschappen op 9 April j.l. is verstrekt op de vragen, door mej. Westerman 16 Maart j.l. gedaan, een antwoord, waaruit blijkt, dat van den minister vooralsnog geen wij ziging van de L.-O.wet 1920 Is to wachten, welke het mogelijk zou maken in het vijf de en zesde leerjaar der lagere school on derwijs te doen geven in oen der moderne talen. De voonstelster acht zich gerechtigd in deze zaak een beslissing van de volks vertegenwoordiging uit te lokken, te meer waar nog steeds tal van ouders op ondub belzinnig© wijze blijk geven voor hun kin deren onderwijs in een der moderne talen vóór het zevende leerjaar te verlangen, ge tuige het niet onbedenkelijke instituut dor Fransche cursussen, in verschillende plaatsen van ons land, waaraan duizenden kinderen deelnemen. Waar bovendien in het schooljaar 19251926 de daturn valt van de overgangsbepaling, vervat in ar 193. der L.O.wet 1920, zoodat reeds bij den aanvang van het schooljaar het onderwijs in Fran sell, Duitsch of Eugelsch uit het leerplan der zes laagste klassen van vele HET VOORNAAMSTE NIEUWS# BUITENLAND. Oe Belgische socialisten hebben de op* dracht tot kabinetsformatie aan hun ieidefc Vandervelde goedgekeurd. De Fransche socialisten willen mei Briand niet samenwerken. Briand heeft voor de opdracht bedankt. De Kleine Entente tegen de aansluiting van Oostenrijk bij Duitschland. Een aanslag op den Bulgaarschen koning (Telegrammen). BINNENLAND. Het verslag van dn commissie van voor bereiding uit de Tweede Kamer over het wetsontwerp tot wijziging en aanvulling van de bepalingen in het Wetboek van Koophandel omtrent de naamlcoze ven nootschap en van daarmee samenhangen de artikelen in dat wetboek en in het Wet boek van Strafrecht. Een initiatiefvoorstel van het Tweede Kamerlid, mej. Westerman, om mogelijk te maken, dat in de hoogste klassen van de lagere school enderwijs gegeven wordt ii? een moderne taal. De Amsterdamsche wethouderscrisis. Bij een vliegongeluk op Soesierüerg zijr twee vliegers om het leven gekomen (Luchtvaart). In de R.-K. kerk te Westervoort oeeft een heiligschennende kerkdiefstal plaat* gehad (Gemengde Berichten). Oe burgemeester van 's-Gravenhage, J. A. N. Patfjn, is het slachtoffer yewor den van een treindief (Gemengde Berich ten}. LEIDEN. Aan de Universiteit zal tot builcnyi woon hoogleeraar worden benoemd In ite vvijMieyeerie van noi ncom ur. ruiaK, privaat-docent aan de Universiteit te Am sterdam. Onze Geïllustreerde Pagina De photo-pagina bevat o.m.: Do bloem- bolleuveldon Eon .scheepsramp bij do Wielingen De Holland—rlndië-vliegov^ Voetbalwedstrijd H.B.S.—Frisla. scholen zal moeien worden geschrapt, meent de voorstelster een poging tot behoud van dat onderwijs niet langer te mogen uitstellen, en heeft zij, met het oog op deu korten tijd, dien do Tweede Kamer nog ia deze- zitting zal bijeen zijn, met de indie ning van het voorstelden meest mogelijke», spoed betracht. Volgens haar maening moeion gemeente en schoolbesturen de vrijheid verkrijgen om daar, waar hot hun gowenscht voor* •komt, in tiet leerplan der zesklassigie lagere school hel onderwijs in Franscli, Duitsch of Engelsch op te nemen. Het voorstel beoogt dit mogelijk to ma* ken door een -eenvoudige wijziging aan te brengen in art. 3 der L O wet 1920. Do nadeden, d e mogelijk vroeger aan het on* del'wijs in een vreemde laai op do lager# school verhonden waren, zullen worden op geheven door vast to leggen, dat niet vóór het vijfde leerjaar uren aan dit onderwijs mogën worden besteed. Geschiedt dit, dan zal dat onderwijs niet leiden tot bcnadeo* ling van het onderwijs in de overige vak* ken, doch er too bijdragen, dat do leerlin* gen beter voorbereid zulen zijn voor het voortgezet onderwijs. Toelagen aan hoofden van scheien enz. Een wetsontwerp. Ingediend is een ontwerp van wet op het verleenen van toelagen aan hoofden, onderwijzers en onderwijzeressen, die in het tijdvak van 1 Jan. 1920 tot en met 31 Dec. 1924 werkzaam zijn geweest aan een openbare of bijzondere leerschool, die als eenige leerschool was verbonden aan een gemeentelijke of bijzondere kweekschool voor onderwijze ré (of onderwijzeressen), en toekenning van bevoegdheid aan ge meenteraden en besturen van bijzonder# leerscholen, tot 'liet verleenen .van zoodani ge toelage. Blijkens de memorie van toelichting ia» nu met ingang van 1 Jon. 1925* do gelijk* beid tot stand is gebracht tusschen de he* zoldiging van liet personeel der Rijksteer* scholen en dat dor eenige leerschool, ver* bonden aan een gemeentelijke of bijzon* doro kweekschool, liet oogenblik aangebro ken om die gelijkheid ook to scheppen voor het tijdvak, waarvoor ze ontbrak, n.l. van 1 Jan. 1920 tot en met 31 Dec. 1924. Dit zal, waar do eters tö dienstjaren van dit tijdvak inmiddels afgesloten zijn, slechts kunnen geschieden door het verleenen van toelagen, gelijk aan do ealarisverhoogingen, die de collega's hebben, gehad. Het kwam de re* ge er mg nlM -gewenscM vaar- de crez'«mec*

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1925 | | pagina 1