Jaargang.
DINSDAG 17 MAART 1925
No. 4895
■ONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Veiden 19 cent per week 12.50 per kwartaal.
if,, Agenten 20 cent per week f2.60 per kwartaal.
J per post 2.95 per kwartaal.
Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
ier tegen betaMng van 50 ct. per kwartaal, bij voor
loog. Afzonderlijke nmnjners 5 ct., met Geïllustreerd
F 19 C-t.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen
i.
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT, ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gowone adverlentlon 3O cent per regelt
Voor Ir gezonden Mededeelingen wordt het
s dubbele van he^ tarief berekend. s
Kleine advertonilön, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop 10.50.
I nummer bestaat icit twee
M*
C Zij, die zich met I April a.s.
Pe Leidsche Courant" wenschen
abonneeren, ontvangen tot dien
de courant gratis,
lier het politiek advies.
Gelderlander" worden de moei
den besproken, waartoe de aanwij
zer candidaten in verband met de
van bet Adviserend College aanlei-
heeft gegeven en die vooral voort
ijen uit de bepaling van liet Kiesre-
pt, welke het onmogelijk maakt voor
porganiseerde kiesgerechtigden, die
Jpril a.s. over de definitieve candida-
jj zullen stemmen, om in de volgorde
jeadviseerde candidaten verandering
aigen (anders dan door tusschen-
ing van niet-geadviseerde),
schrijver van het hierbedocldo artikel
;l Nijmeegsche orgaan is waar'schijn-
belfde als een der leden van de
lissie, die het Kiesreglement heeft
jesteld. Deze ziet dus ook zelf in, dat
[paling in dat reglement, waardoor
rolgorde der geadviseerde candidaten
ferandering kan worden gebracht,
zeer gelukkige is al geven wij toe,
et iu den opzet van het geheele
ment moeielijk anders bepaald had
worden.
Gelderlander" wijst er dan op, dat
kiesvereenigingen vail den kieskring
rland, waaronder die der grootste
Arnhem en Nijmegen, de heer Van
rgen in 'het geheel niet is gesteld,
van de 60 andere kiesvereenigingen,
Van Wijnbergen wel hebben
rezen, verscheidene zijn, welke hem
hebben gegeven achter den heer
baik.
Gelderlander" acht het in deze om-
jbeden geen benijdenswaardige taak
zot Adviseerend College, om te ad-
na voor Gelderland, waar i# het ver-
do heer Van Wijnbergen nummer
de candidatenlijst heeft gestaan,
blad doet twee mogelijkheden aan
ad, waardoor hot Adviseerend Col-
_fiie moeilijkheid zou kunnen ontwij-
eerste mogelijkheid: „Men geeft
advies, -en dan laat men de beslis-
teel en al over aan de kiesvoreeni-
cmdat men. den heer v. W. niet meer als
Kamerlid wenschte, maar uit redenen van
ontevredenheid over den heer v. W. als
Bondsvoorzitter; de „Geld." be
weerde zelfs positief, dat men óók in Nij
megen den lieer v. W. als Kamerlid
wenschte te behouden! Nu rijst de vraag:
zouden misschien ook niet de andere 17
kiesv. in Gelderland op zulk een niet
beel erg logischen! grofid hebben beslo
ten, den heer v. W. maar niet te candi-
deeren! Zoo dit mag worden verondersteld,
is voor het Adviseerend College de moei
lijkheid, gelegen in het niet-candideeren
van den heer v. W. door 18 Kiesver. ge
heel en al van de baan. Dat spreekt van
zelf.
Dan blijven alleen nog over die Kiesver.,
welke den heer Van Wijnbergen wel heb
ben gesteld, maar achter den heer v. Schaik
Deze Kiesver. geven o.i. aan het Advisee
rend College zéker geen moeilijkheid. Zij
willen toch o.i. ongetwijfeld den lieer Van
Wijnbergen als Kamerlid behouden, want
dit moge o.i. wel als zeker worden aange
nomen, dat als de heer v. Schaik zou wor
den geadviseerd als no. 1, de heer v. W.
als no. 2, beiden voor de definitieve lijst als
1 en 2 en heiden ook voor de Kamer zouden
worden 'gekozen. En nu dienen we dezen
Kiesver. er van te doordringen en de
pers-heeft in deze ook haar taak! dat
liet Adviseerend Collego geen schoolmees
ter is, die den Kamerleden als schooljoiv-
gens om de vier of drie jaar opnieuw rang
nummers geeft naar gelang van betoonde
vlijt en goed gedrag.
Het Adviseerend College kan een zit
tend Kamerlid niet weer opnieuw candi-
deeren.
Het Adviseerend College kan vóór een
zittend Kamerlid een anderen nieuwen
candidaat plaatsen.
Maar het Adviseerend College kan, naar
ons inzicht, niet twee zittende leden
weer opnieuw voor een zekere plaats
op de lijst als candidaat adviseeren, doch
verandering brengen in hun volgorde,
louter en alleen als bewijs van laten
we zeggen: een gradueel verschil, dat er
gekomen is in de waardeering hetzij bij
het Adviseerend Goll. zelf hetzij in de volks
gunst, waarmee het Adviseerend College
rekening wil houden. Dat is o.i. beneden
de waardigheid zoowel van alviseur als van
geadviseerden.
Wij zijn nog al uitvoerig ingegaan op
deze kwestie voor hen, die belangstellen in
de taak, die het Adviseerend College a.s.
Vrijdag en Zaterdag zal hebben uit te voe
ren, en belangstellen in de eerste proeve
met het nieuwe kiesreglement.
BUITEKLftKO
Duitschland.
Het antwoord van den Volkenbcndsraad.
Gunsti ge indruk te Berlijn.
Het antwoord van den Volkenbondsraad
op de Duitsche nota heeft in regecrings-
kringen te Berlijn over het algemeen een
gunstigen indruk gemaakt.
- Ook in de kringen, welke zich tot dus
ver gereserveerd hebben gehouden, kan
men niet ontkennen, dat uit het memo
randum van den raad de oprechte wensch
spreekt, Duitschland op faire voorwaarden
tot den Volkenbond te doen toetreden. Do
slotzin waarin do wensch wordt uitge
sproken, dat Duitschland aan den arbeid
van den Volkenbond moge deelnemen, en
op deze wijze voor do organisatie van den
vrede do rol moge vervullen, die in over
eenstemming ia met zijn positie in de we
reld, bevat een zoo ondubbelzinnige en te
vens zoo dringende uitnoodiging dat er
geen twijfel kan bestaan over dc bereid
willigheid in toonaangevende Volken-
bondskringen, om met Duitschland tot
overeenstemming lo geraken over de nog
niet geheel opgehelderde detailkwesties.
Frankrijk.
De conferentie te Parijs.
Voortzetting langs
diplomatieken weg.
Chamberlain, die gistermorgen uit Ge-
nève te Parijs aankwam, begaf zich legen
3 uur des namiddags naar den Quai d'Or-
say en had aldaar een lsngdiirig onder
houd met Herriot.
Volgens het officieele communiqué wis
selden de beide ministers van gedachten
over de problemen der builenlandsche
politiek, inzonderheid ovor het vraagstuk
der veiligheid, met het vaste voornomen
om in vollo harmonie oplossingen to zoe
ken, die voor hun beider landen aanne
melijk zullen zijn.
De gcdachlcnwisscling leidcjp tot een de
finitie van de essentieele punten. De on
derhandelingen zullen langs diplomatic-
ken weg in denzelfden vriendschappelij-
ken geest worden voortgezet in vereeni-
ging met de andere geallieerden.^
Na het vertrek van den Britschen mi
nister werd Benesj door Herriot ontvan
gen.
Verklaringen van Chamberlain
Chamberlain had in den tijd een ge
meenschappelijk onderhoud met vertegen
woordigers der Amerikaansche, Britsche
en Fransche pers en beantwoordde al hun
vragen in het Fransch.
Hij zeide, met Herriot wel over de
Duitsche voorstellen, maar niet over het
Protocol te hebben gesproken. Aan beide
zijden zullen de mogelijke voordeelen van
liet denkbeeld der Duitsche rogeering wor
den onderzocht, maar details waren dien
aangaande nog niet uitgewerkt.
Hij vond het echter onmogelijk iets te
doen voor en aleer Duitschland zich tot
aansluiting bij den Volkenhond bereid
verklaart op gelijken voet met de andere
staten-leden.
Gevraagd naar zijn meening omtrent een
Pact van zeven mogendheden met Polen
en Tsjechoslowakije daarbij inbegrepen,
zeide Chamberlain alleen: „Wij houden
het oog op allo grenzen gevestigd, maar
een dergelijk Pact dient nader te worden
ondorzocht."
Hij zeide verder, dat voor het oogenbllk
geen verdere conferenties zullen plaats
bobben.
Hij is echter optimistisch gestpmd om
trent de kwestie der veiligheid en heeft
van Herriot afscheid genomen in de hoop
dat er tenslotte goed werk voor beide lan
den en voor de wereld zal worden ver
richt.
Verklaringen* van Herriot.
Herriot ontving des avonds dezelfde
persvertegenwoordigers. Hij legde den na
druk op zijn Wensch om bij de bespreking
van do veiligheidskwestie do vorming van
grooto afzonderlijke politieke groepen te
vermijden, omdat anders licht - botsingen
zouden kunnen ontstaan tusschen de groe
pen, welke verschillende plannen voor
staan.
Herriot achtto een pact van vijf of zeven
mogendheden zeer wel mogelijk zonder
aanvaarding van hot protocol.
Dit laatste zou evenwel kunnen dienen
als leiddraad voor een nieuw te ontwer
pen pact.
Hij achtte do opwinding, ontstaan over
de grenzen van Polen ongegrond en ver
klaarde, dat Frankrijk niet ten koste van
Polen do Avaarborging van zijn eigen gren
zen zal aanvaarden.
Ook Aveigerde hij Duitschlands ontwa
pening te beschouwen in verband met
eenig pact en vond hij dat die kwestie door
het vredesverdag geregeld is.
De Godsdienstvervolging.
Uitstel van het debat in
de Kamer.
Gisteravond heette het, dat alle groepen
van de Kamer nog niet gereed waren ge
komen voor het groote debat van Dinsdag
over de A'crklaring A'an het episcopaat en
dat het mogelijk is, dat het debat tot Don
derdag wordt uitgesteld.
De vrijzinnigen uit de oppostie, de z.g.
groep-Leygues, waren zeer verdeeld over
.do motie, die zij zouden voorstellen, waar
in over het manifest niet gesproken wordt,
doch alleen geheel)theid wordt uitgespro
ken aan do neutraliteit a'an de overheid,
ovenzeer als aan den godsdienstvrede.
In politieke kringen was het grootste
feit van den dag het postscriptum van kar
clinaai Dubois, in tegenwoordigheid van
den nuntius uitgesproken.
In de wandelgangen van de kamer ver
zekerde men, dat do Vaticaansche diplo
matie niet vreemd zou zijn aan do ver
zachting, aan het manifest gegeven, een
opvatting, die nadere bevestiging behoeft.
Groote meetings.
Do Zondag in Frankrijk gehouden Ka
tholieken-meetings zijn overal Aveer schit
terend geslaagd.
To St. Lo in Normandie juichten 10.000
Normandiers de Elzas-Lotliaringscho
sprekers toe.
Ds schoolstrijd in den Elzas.
D e s t a- k i n g. r
In een onder leiding van mgr. Ruch
te Colmar gehouden vergadering, Avaar-
aan 5000 Katholieken deelnamen, is be
sloten een plebisciet te vragon over de
schoolkwestie in Elzas-Lotharingen.
De berichten omtrent do schoolstaking
in Elzas-Lotharingcn zijn to Parijs uiterst
schaarsch .Het is hoogst moeilijk juiste
gegevens to krijgen .temeer Avaar wat ge
publiceerd Avordt, nogal tendentieus wordt
a'oorgesteld, schrijft de Parijscho redacteur
van de „Msbd." In elk geval blijkt wel, dat
do Katholieke ouders unaniem hun kin
deren van do school hebben gehouden.
Do „Temps"-corrcspondent, dio 't doet
voorkomen, alsof do staking mislukt is,
moet toch cijfers geven, waaruit men een
geheel tegengestelden indruk krijgt. In
den Boven-Rijn schijnt hot, dat de helft
van do kinderen is thuis gebleven. Te
Mülhauscn is 't aantal ontbrekenden zeer
groot en dat juist in een stad, waar feite
lijk do inter-confessioneele school reeds
van 1830 af beslaan had. Te Moesch is
geen enkel kind naar school gegaan. Te
Giiebwioller ontbrak 50 Op de platte
landsgemeenten bedroeg het ontbrekende
OA-er do ochtendklas tusschen de 65 en 90
procent.
In enkele groote steden bleef het per
centage beneden do helft, zoo b.v. te
Straatsburg, waar het aantal niet-Katho-
lieken en socialisten zeer groot is. Volgens
latere gegevens beloopt het percentage in
Mülliausen en omgeving, van 50 tot 80
proceht.
Heel merkwaardig is, dat het juist op
de volksscholen en in de werkliedenkwar
tieren is, waar het aantal thuisblijvende
kinderen het grootst is.
Engeland.
Mac Dor.ald over het protocol van Gcnève.
In oen toespraak te Fulham heeft Mac
Donald verklaard dat hij het niet met elk
woord van het Geneefscho protocol eens
was, A'oor hij Genèvo verliet. Maar hij
legde er nadruk op dat de tegenwoordige
regeering het protocol eenvoudig ver-
rierp, omdat de abeiderspartij het aan-
A-aarddo. Chamberlain's rede was die van
een handig advocaat. Chamberlain had
geen oogenblik begrepen welk een groo
te kwestie het dokument behandelde. Het
bevat niets wat Chamberlain's commen
taar rechtvaardigde dat ten slotte toch het
geweld zou beslissen. Hot stuk gaat uit
van de onderstelling dat de staten behoor
lijk en rechtvaardig zijn en arbitrago zul
len aauA^aarden. Wanneer de departemen
ten van builenlandsche zaken van Euro
pa met de methoden van het protocol ver
trouwd zouden geAvorden 'zijn, zouden ge
welddaden overbodig worden. Do domi
nions hadden te Genève het protocol niet
verworpen. Hij wist niet wat er sedert
dien gebeurd was, maar de arbeiderspartij
zou er voor zorgen, dat men het zou ver
nemen.
Litauen.
Litauen en het Vaticaan.
Dc betrekkingen verbroken.
Naar uit Kowno Avordt gemeld, heeft de
Litausche regeering de betrekkingen met
het Vaticaan verbroken.
Het conflict is een gevolg van het tus
schen Polen en het Vat'caan gesloten con
cordaat, Avaardoor het kerkelijko district
Wilna onder de jurisdictie aran het Pool-
sclie ep:seopaat gesteld is.
De Litausche regeer ng heeft een pro
testnota aan het Vaticaan gezonden en te
gelijkertijd haar zaakgelastigde bij den H.
Stoel teruggeroepen.
Polen.
De onschendbaarheid der grens.
Een betooging te Warschau.
Te Warschau is Zondag een groote be
tooging voor de onschendbaarheid van
den Poolschen staat gehouden. De beloo
ging vond op het plein A-oor den scIiouay-
burg plaats en werd door duizenden bij-
geAvoond.
De ifurgemeester hield een rede, waarin
hij verklaarde, dat Polen geen voet gronds
zal afstaan.
Een poging, om voor het Engelscho ge
zantschap to demonstreeren, Averd door de
politie verhinderd. Voor liet Duitsche ge
zantschap vonden geen betoogingen p'.aats.
Ook te Kattowil'z en elders zijn betoo
gingen tegen Duitschland gehouden, voor
dat doel liet de regeering extra treinen loo-
pen. To Kattowitz hielden verschillende
sprekers ophitsende redeA-oeringen, waar
in zij o.a. zeiden, dat zoo noodig alle Duit-
schers met geweld uit Polen verwijderd
moeten worden.
In een optocht bevond zich o.a. een wa
gen, waarin een pop, een Duitscher in uni
form voorstellende, aan eon galg hing.
Rusland.
Dc lamci.stelling van hot Svjet-legcr.
Het leger in Rusland beslaat, het was
wellicht niet bekend, voor slechts 8 pet. uit
bolsjcwiki. De leider der politieke afdeo-
ling van het sovjet-leger, Boebnof, heeft
nog meer interessante mededeelingen ge
daan over de samenstelling ervan.
Men vindt er 82 pet. boeren, 11 pet. ar
beiders en 7 pet. andere elementen. Het
aantal communisten bedraagt slechts
45.000 en hiervan its drib vierde gedeelte
officier.
Boebnof verklaart verder, dat in ver
band met het overhcerschend boerenele-
ment, hot leger een gevoelig instrument is,
dat de meening in de dorpen Aveergeeft.
Daarom ia het van het hoogste belang de
discipline te handhaven. En dit is do laak
van de communist sche partij.
Blijkbaar zijn de organisatie der com
munistische „cel'en" en de bezetting der
hoogcre rangen door bolsjewiki ingegeven
door dc vrees, dat do toenemende ontevre
denheid in de dorpen op het leger zal
overslaan.
Kalinin over GeorgiS.
Op het sovjelcongrca heeft Kalinin over
i den opstand in Georgië gesproken cn o.a.
HET VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
Het antwoord van den Volkenbondsraad
heeft te Berlijn een gunstigen indruk ge
maakt.
De besprekingen te Parijs. Men Is ft-»
vreden.
De staking op de scholen In den Elzas.
Coolidge tegen den SenaaL Een conflict
over de benoeming van een minister.
BINNENLAND.
De derde Nederlandsche Katholiekendag
(2de blad).
Het ligt in de bedoeling der Rcgecring
den datum der Tweede Kamerverkiezin
gen te bepalen op Woensdag 1 Juli a.s.
Geldelijke tegemoetkoming van het Rijk
voor Zuid-Limburg (Uit de Pers).
Wij geven een beschrijving van dc Vol-
legronds-tentoonstelling op de Internatio
nale Voorjaars-bloemcntentoonsteling te
Heemstede. (2de blad).
Een vergadering van den R.-K. Bona
van Melkveehouders (Stadsnieuws).
Onze Geïllustreerde Pagina
Dc photo-pagina van heden be\'at o.ra.:
Mooie photo's van do bloemcn-tenloon-
stclling te Heemstede Do voetbalwed
strijd Holland-België te Antwerpen.
gezegd: Een van de oorzaken van den op-»
stand in Georg ligt in do verkeerde tuk-
tiek \an onze kameraden aldaar. Deze wil
len in een te haastig tempo een religieuzen
bqcr in een communist of ten minste in 'n
halven communist veranderen. Dit be
schouw ik als een vergissing. In die stre-t
ken is do godsdienst nog te sterk in go won
teld, dan dat dit mogelijk is.
Griekenland.
De positie van den Patriarch.
Aftreding afban kei ij k van liet
Volkenbondsbesluit.
De verbannen Grieksche patriarch heeft
aan het Phanar, Avaar hot partriarchaat
te Constantinopel zijn zetel heeft, een Iele-»
gram gericht, in krachtige beAvoordingcn
gesteld, waarin de patriarch er den ach
tergebleven leden van do ho'lige Synodo
opmerkzaam op maakt, dat zij slechts een
klein deel der Synodo vormen en niet ge
machtigd zijn tot onderhandelingen met
den Turkschen gouverneur der stad over
de verkiez'ng van een nieuAven patriarch.
Men vermoedt dat do verbannen pa
triarch het besluit van den Volkenbond zal
afwachten en daarna zal bekend maken of
hij zijn functie al of niet neerlegt.
Turki.e.
De opstand der Koerden.
Naar draadloos wordt gemeld bobben do
opstandige Koerden de omgeving van Diar-
bekir-ontruimd. Een zoon van den le der
der insurgenien, den sjeik Saïd, moet zijn
gesneuveld.
Amerika.
Coolidge tegen den Senaat.
Beiden onverzettelijk.
Eenigcn tijd geleden benoemde pres:-»
dent Coolidge als attorney-general (mi
nister van justitie) Warren, wiens benoe
ming evenwel door den Senaat niet Averd
geaccepteerd, zulks op grond van hot feit,
dat hij vroeger als rechtgeleerde betrok
ken is geweest bij de oprichting van een
groote trust, terwijl hij thans als hoofd
van het departement van Justitie uilvoo-t
ring zou moeten geven aan de anti-trust-»
wet.
De republikeinsche senatoren zochten
den president te bewegen, iemand andera
te benoemen, maar Coolidge liet weten, dat
hij het gevestigde gebruik, dat de presi-»
dent zijn eigen kabinet kiest, niet kan op-«
geven. Dat versterkte de oppositie in den
Senaat in haar weerspannigheid en de de
mocraten lieten verklaren, dat het Wille
Huis moet worden geloord, de constitution
noele rechten van het Congres te eerbiedi-»
gen. President Coolidge liet weten, dat als
het Congres voor de tweede maal krachtig
mocht weigeren de benoeming te aanvaar-*
den, hij aan Warren een tijdelijke bonoe-»
ming zal geven totdal hot nieuwe Congres
is bijeen gekomen.
Gisteren nu heeft de Senaat opnieuw,
ditmaal met 46 tegen 89 stemmen, do b<H
kracht'ging gowoigerd van de benoeming
van Warren tot minister Aran Justitie
