16e Jaargang
DOHOEBOAG 13 NOVEMBER 1924
No. 4792
e ficicbohe Sou/fcomt
DeABONNEMENTSPRUSbedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week 12.50 per kwartaal
Pij onze Agentes 20 cent per week 8 2.60 per kwartaal.
Franco per post I 2.95 per kwartaal
get Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver.
fcrijgbaar tegen betaling van 50 ck per kwartaal, bij voor
uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
Zondagsblad 9 ct
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon* en Feestdagen L
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TIL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 u POSTÖtJS No. II
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT
Gewond advertentlön SO oent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt hs$
a dubbele van het tarief berekend. 3
Kleine adverSentien, van ten hoogste 80 woorden, weesip
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, hoor en
huur, koop en verkoop 10.50»
jt nurimei» bestaat uit twea
BUITENLAND
Art, I23.
fjj bedoelen art. 123 van het Indisch
geeringsreglement.
Dal is al zoo vaak in en buiten de Ka-
er besproken; we zouden het wel mogen
lilelen als een berucht artikel.
Volgens dat artikel heeft de een of an-
1 ambtenar in onze Indische Gewesten
recht, de mi&sieprediking in een ibe-
ialde streek te verbieden,
Onze regeering heeft nu art. 123 niet
»elrokken, maar een gewijzigden vorm
fan voorgesteld
Van de gelegenheid, dat do Hoogeerw.
iter Provinciaal van de Congregatie der
issionarissen van het H. Hart welke
ingregatie, zooals men weet, zich een
oot deel van den Oostelijken Archipel
s missiegebied zag toegewezen te 's-Gra-
nhage vertoefde, heeft „De Residentio-
do" gebruik gemaakt om de meening
n Zijn Hoogeerw. te vragen over het
euw voorgestelde art. 123 van het Re-
eringsreglement voor Ned.-Indië.
Wij vonden, dat onderhoud belangrijk
noeg om het hier onder de aandacht on-
r lezers te brengen.
■Het beginsel van het nieuwe artikel,
dus de Provinciaal, is voor ons Katho-
Bkeii evenmin te aanvaarden als het
ide, want de vrij bed van het Evangelie
Igaan verkondigen, blijft afhankelijk van
1 willekeurige beslissing van de over-_
lid, die, zooals herhaaldelijk gebleken is,"
er den plicht der Katholieke missiona-
isen een eigenaardig begrip heeft.
Inderdaad is er in theorie iets veran-
!rd. Ik kan do verandering niet beter
ralificeeren dan als volgt, 000 merkte
iter Baptist op.
Vroeger was de toestemming uitzonde-
ng op den regel, in het nieuwe regle-
lent wordt het verbod, uitzondering. Maar
practijk zal vrijwel hetzelfde blijven»
f, dat in een bepaald gebied de missie-
'ediking kan worden verboden, evenals
oeger. Waarom anders het geheel e arti-
niet geschrapt, zooals door ons Katba
lken jarenlang met grooten aandrang is
maagd?
Vroeger hadden we ook overal toegang
ip enkele uitzonderingen na, en dit blijft
ook.
Wij blijven afhankelijk van de wille
em1 der hooge ambtenaren, en de ervar
ingen daarmede zij nu juist niet gerusb-
tellend.
Er zijn toch reeds enkele zendelingen-
[enootschappen, vooral protestantsche, zoo
nerbten we weer op, die hebben ver
jaard met het nieuwe artikel zich te kun-
len vereenigingen? zoo vroeg de red.
fan de „Res.".
Dit is volkomen begrijpelijk, aldus pa-
er Baptist, want het artikel heeft prac-
isch alleen voor ons katholieke missionar
issen, en vooral die van de buitehbezittin-
;en, eenige heteekenis. Zoo zullen de
jezuïeten op Java er geen hinder van heh-
ïben, want op Java is practisch' overal de
issie toegelaten.
Het artikel heeft alleen heteekenis voor
le buitenbezittingen, en nu is het een feit,
it de protestantsche zending bij gebrek
111 menschen niet kan uitzien naar nieu-
rco missiegebieden. Maar voor de katholie-
ie missies, die gelukkig nit het moeder-
meer en meer krachten krijgen, is dit
ra en wij zien voortdurend uit naar
nieuwe missiegebieden.
En nu is onze vrees, dat vooral deze
'oorsprong der katholieke missie een aan
leiding zal zijn wellicht dikwijls onop
zettelijk om art. 123 te blijven gebrui
ken als een rem voor do ontplooiing van
le katholieke missie.
Alleen volledige afschaffing van art
123 zou de katholieke missie in Indië kun
nen bevredigen, en ik zie nog steeds niet
in> waarom dit onmogelijk is. Art. 123 is
Jen vrijheidsbelcmmering voor den gods
dienst, die ontoelaatbaar en ook onnoodig
is. De practijk, door ons ih Indië opge
daan, heeft ons zoowel van het eerste als
laatste overtuigd.
Ik ihoop dan ook, zoo eindigde de Hoog-
;arw. pater Provinciaal, dat de rechtsche
Pegeering en althans onze kath. Kamer-
fractie alsnog alles zal doen om dit arti
kel nu voorgoed af te schaffen, want mi.
13 er geen formule te vinden d'ie een vol
tige bevrediging geeft. I
Aldus genoemde Pater Provinciaal.
Zijn meeninig is, natuurlijk, niet per se
p1. a. priori te beschouwen als de eehig-
lmsfe; maar er schijnt toch alles voor te
?eggen.
En de aandachtige overweging is ze
le^ör geval ten vole waard.
Dreigende staking in de metaal-industrie.
Gedelegeerden van het personeel der
metaalf abri eken en constructie werkplaat
sen te Charleroi, hebben den toestand on
derzocht, welke geschapen is door de wei
gering der werkgevers de loonen te vex-
hoogen wegens de gestegen kosten van het
levensonderhoud. Zij namen een motie
aan, waarin aan het bureau opgedragen
wordt een staking te organiseeren in fa
brieken, welke door een speciale commis
sie na het hij de statuten voorgeschreven
referendum zullen worden aangegeven.
Duitschland.
Duitschland en de Volkenbond.
1 De zetelkwestie reeda
opgelost?
De „Bohemia'- verneemt, dat de Duit-
sche vraag omtrent de toewijzing van een
permanenten zetel in den Volkenhonds-
raad reeds bevestigend beantwoord is door
'Engeland, Frankrijk, Italië, België en Uru
guay. Tsjeckoslawakije' sluit zich daarbij
nog deze week aan.
Men gelooft, dat Duitschland zijn for
meel toelatingsverzoek zal indienen op de
vergadering, die de Bond in December to
Romq 'zal houden.
De militaire controle.
Geruchten over wapen
vondsten.
Fransche bladen maken herhaaldelijk
gewag van groote wapen vondst en door de
militaire Entente-commissie, die thans in
Duitschland een laatste inspectie over den
stand der ontwapening houdt. Zoo gaf de
zer dagen de Berlijnsc-he correspondent
van de Echo de Paris weer een lijstje van
ongerechtigheden ten beste. Telkenmale
heeft "Wolff die berichten op grond van in
lichtingen „te bevoegder plaatse" tegen
gesproken, doch de Frankf. Ztg. vindt
dat niet voldoende en waarschuwt tegen
de atmosfeer van wantrouwen, 'die derge
lijke verzonnen of overdreven voorstel
lingen in Frankrijk kunnen wekken.
Het blad betreurt dat de Ententecom-
inissie niet op gezette tijden een officieel
communiqué over har bevindingen geeft
en drukt de Duitsche regeering op het
hart, daarop aan te dringen. De Frankf.
Ztg.is overtuigd dat de rijksregeering zich
op het stuk der ontwapening niets te ver
wijten heeft en daarom is het van te
meer belang dat ook het Fransche volk
dft te welen komt.
De Duitsche luchtvaart.
Oud er handelingen te Parijs
Er worden op het oogenhlik te Parijs
onderhandelingen gevoerd over een her
ziening van de bepalingen van het ver
drag van Versailles in zake de Duitsche
luchtvaart. De Duitsche regeering ver
langt-, dat de bestaande beperkingen om
trent de capaciteit van Duitsche vliegtui
gen wordt opgeheven. Volhardt Frankrijk
aldus de „Zeit", het orgaan van Stre-
semann in zijn tegenstand tegen de
opheffing van deze bepalingen,- dan zal
aan alle buitenlandsc.be vliegtuigen die
groot-er en sterker zijn dan die welke
Duitschland mag houwen, het overvliegen
van Duitsch gebied worden verboden. En
geland zoo gaat het blad voort zal
niet toestemmen in deze beperking van
zijn luchtvaart en daarom zullen Enge
land en Duitschland zeker tot overeen
stemming raken. Er zal zich in dit opzicht
©en Duilsch-Engelsc'h front vormen waar
tegen Frankrijk zich op den duur niet zal
kunnen verzetten. De strijd zoo besluit
het blad om het Duitsche luchtverkeer
is niet alleen ©en Duitsch, maar ook een
Europeesch belang.
Frankrijk.
Frankrijk en hei Vaticaan.
Een mededoeling van
H e r r i o t.
Hcrriot heeft volgens een mededoeling
van den heer Gheron aan den senaat be
loofd, geen verandering te brengen in de
vertegenwoordiging ten Vaticane, voordat
de senaat zich over deze kwestie zal heb
ben uitgesproken. Als de kamer tot ophef
fing -der ambassade besloten heeft, zal
Herriot den senaat in de gelegenheid stel
len zich uit te spreken.
De interpeUatie-Jorinart is daarom in
getrokken en het debat -zal plaats hebben
bij de behandeling van de begrooting van
bnitenlandsche zaken.
Engeland.
Hei le^che grensgeschil.
Op het doode punt.
1 Volgens niet officieel bevestigde bericht
ten uit Dublin zijn de besprekingen van
de Iersclie- gr ens com mis si© op oen dood
punt gekomen. De „Dublin Evening Tele
graph'' meldt, dat na twee voorloopige be
sprekingen de zittingen werden verdaagd,
totdat nadere inlichtingen van de regeo-
ringen te Dublin en te Belfast zullen zijn
ontvangen. Uit deze verdaging voor opbe-
paalden tijd leidt men af, dat er verschil
van meening is ontstaan over de bevoegd
heden der commissie. Verder wordt er op
gewezen, dat de regeering van Ulster wei
gert de commissie te erkennen.
Naar verluidt, houdt men het voor mo
gelijk, dat nieuwe wetgevende maatrege
len noocLig zullen blijken om aan cle moei
lijkheden eon einde te maken.
Italië
Het parlement geopend.
Een ernstig incident.
Gisteren, den eersten .zittingsdag van
bet Italiaanscke parlement is reeds aan
stonds de huitenlandsche politiek ter spra
ke gekomen. Sommige afgevaardigden op
perden ü.1. ernstige bodenkingen over de
behandeling van Italianen in Tunis.
Mussolini antwoordde dat het. hier ïta-
liaansche arbeiders betrof, die in de ont
wikkeling van de Fransche kolonie een
groot aandeel hebben gehad. Spreker hoop
te, dat men in Frankrijk zal inzien, dat
Tunis niet een twistappel doch veeleer een
trait-d'union is tusschen de twee bevrien
de volken.
Voorts heeft gisteren een incident plaats
gehad dat in verband met de heerschende
spanning niet zonder heteekenis is. Gister
middag had een rouwpleclitigheid plaats
voor den vermoorden afgevaardigde Mait-
teotti. Daarop begaven zich de leden van
de socialistische fractie in zes auto's naar
de plek aan de Tiber, waar indertijd Ma-
teotfci door zijn moordenaars in den auto
werd gesleept. Daar legdeh zij een krans
van chrysanten en anjers neer. Aan den
•krans was een lint bevestigd waarop stond
12 November 1924, ter bo-'>doening. De
afgevaardigden begaven zich vervolgens
naar de woning van de weduwe van Ma-
teotti waar zij de weduwe bet lint ter hand
stelden. Nauwelijks echter haddon de af
gevaardigden de plek waar de krans lag,
verlaten, toen ©en aantal carabinieri ver
scheen, die de krans wilden verwijderen.
Voorbijgaande arbeiders riepen de socialis
tische afgevaardigden terug, die wisten Je
bewerken, dat de krans weer op zijn
plaats werd gelegd. Velen begaven zich
naar de plek waar de krans lag en defi
leerden daarlangs.
Gisteravond omstreeks zes uur ver
scheen op deze plek volgens de „Mondo"
een auto, waaruit een aantal fascisten
stapten, die met de wapenen in de hand
de aanwezigen onder wie ook de cara
binieri toeriepen zich niet te bewogen. Zij
namen den krans weg en verwijderden
zich daarmede. Schippers deelden mede
gezien te hebben dat cle krans in de Tiber
werd gegooid.
Spanje.
De strijd in Marokko.
Verklaringen van
Primo de Rivera.
Victor Auhertin heeft een onderhoud
met markies de Rivera gehad en seint
daar o.a. het volgende over aan het „Berl.
Tagebl.'': Het inrichten van de nieuwe
frontlijn in Spaansch Marokko kan hoog
stens tot het einde van het jaar duren.
Daarmee zal dan do Marokkaansche veld
tocht geëindigd zijn, alhoewel het te ver
wachten is, dat op de nieuwe grenslijn
nog voortdurend aanvallen izullen plaats
hebben, maar de postenketen zal dan zoo
hecht zijn, dat deze aanvallen geen gevaar
meer opleveren.
De Fransche pers meent, dat het aldus
vrijgegeven land zich tot een onafhanke-
lijlcen staat zal proclameeren. De Rivera
twijfelt echter, of zulk een staat door de
mogendheden erkend zal worden, omdat
Spanje zijn rechten op den bodem niet
prijsgeeft.-. Bovendien zijn de Kahylen het
oncler elkander niet eens.
Auhertin "vroeg, of met -het einde van
den veldtocht dadelijk de normale verhou
dingen in Spanje zelf hersteld zullen wor
den. De Rivera vreest, dat zulks niet zoo
snel izal gaan. Hij rekent erop in Maart Je
Madrid terug te koeren en dat het dan tijd
zal zijn voor ©en nieuwe regeering en een
nieuw cortez. Tegen dien tijd zal ook de
pers de noodige vrijheid hekomen 0111 de
verkiezingscampagne te leiden.
Yougo-Slavië.
Mönienegrijnen contra Albaniërs
Een f ormeelo s it r ij d gaande
Naar do Yougo-Slavische bladen melden,
zijn ernstige onlusten uitgebroken tusschen
Montenegrijnen en Albaniërs. De oorzaak
hiervan zou de vermoording van een Mon-
tonegrijnsch districtshoofd zijn. Albanee-
sc.be henden en eenige duizenden Moetene-
1 grijuen zouden tegen elkaar oprukken. De
•bindingen met Sandsjak zijn verbroken.
Aan heide zijden zijn reeds talrijke doo-
den en gewonden. Joego-Slavische troepen
zijn naar het terrein van den strijd gedi
rigeerd om de rust te herstellen.
Roemenië.
De actie van Sovjet-Rusland in Roemenië.
Een schandaal in de Kamer
Uit Boekarest wordt aan de „Berliner
Boersen Courier" geseind, dat het in de
Roemeensche Kamer tot groot schandaal-
scènes is gekomen, daar het hekend werd
dat een der leiders der oppositie, dr. Lupa,
van de Sovjet te Moskou een telegram ont
vangen had, waarin van de Roemeensche
oppositie wordt geëischt de beweging der
bol.sjewiki ite Bessarahië te ondersteunen.
Toen minister Bratianu dr. Lupa vroeg,
wat dit voor een telegram was, stormde
deze naar de ministershank en riep den
minister toe: „Bandiet!" Hierop ontstond
een algemeen tumult, dat uitliep op een
gevecht tusschen de oppositie en leden van
de regeeringspartij. De zitting werd daarop
geschorst. Na de heropening deelde Lupa
mede, dat hij inderdaad het telegram had
ontvangen, doch hij merkt op, dat niemand
hem voor het ontvangen van een telegram
verantwoordelijk kon stellen.
Australië.
De Lahour-regeering in Victoria verslagen.
Een nieuw kabinet van boeren
en nationalisten
De Lahour-regeering van Victoria is,
zooals verwacht werd, in het parlement
verslagen. De motie van wantrouwen, door
den leider der' boerenpartij voorgesteld,
werd, met steun der nationalisten, met 34
tegen 28 stemmen aangenomen.
De Labour-premier verzocht daarop
den gouverneur het parlement te ontbin
den. Men verwacht echter niet dat het ver
zoek zal worden ingewilligd, omdat de
agrariërs en nationalisten samen een nieu
we regeering zullen kunnen vormen met
Allan, den leder van de eersten, als pre
mier.
BINNENLAND
De nadering van St. Nicolaas en Kerstmis.
In de bakker ij en.
In de „St.-Orfc." vinden wij een tweetal
beschikkingen in verband met de Arbeids
wet. Aan hoofden of bestuurders van
brood'bakkerijen, waarin tevens koek- ban
ket-, chocolade- en suikerwerken worden
vervaardigd, wordt in alle gemeenten des
Bijks vergund, dat, in liet tijdvak van 17
November tot eU met 5 Dec. op werkdagen,
en bovendien op 22, 23, 24. 29 30 en 31 Dec.
1924 door do in hunne onderneming werk
zame jongens van 16 en 17 jaren gedurende
ten hoogste 10 uren per dag arbeid wordt
verricht, onder voorwaarde, dat:
de betrokken arbeiders niet langer dan
55 uren per week arbeid verrichten en de
arbeidstijd in zijn geheel gelegen is tus
schen 7 uur des voorm. en 7 uur des nam.
Hoofden of bestuurders worden er aan
herinnerd, dat:'
zoolang van de vergunning gebruik wordt
■gemaakt, uit een naast de arbeidslijst opge
hangen geschrift op duidelijke wijze moet
blijken, hoe de werkuren over de verschil
lende dagen der week worden verdeeld.
Indien jongens, werkzaam in broodba-k-
krijen, op Zaterdag tusscheÏL 1 en 6^uur
des nam.-aifoeid verrichten, mogen zij in
dezelfde week. hetzij op ten minste één
anderen werkdag na 1 uur des namiddags
hetzij op Maandag voor 12.30 uur des na
middags-, geen arbeid verrichten.
Aan hoofden of bestuurders van brood
bakkerijen, waarin tevens koek, enz. wordt
vervaardigd wordt vergund dat op de bo
vengenoemde dagen de werktijd van de in
hunne onderneming werkzame bakkersge
zellen per dag met ten hoogste 12 uren
wordt verlengd. Ook hier geldt dat naa-st de
Arbeidslijst een kennisgeving wordt opge
hangen over de wijze van verdeeling &£t
werkuren.
De palrocnsvrijheid in het bakkersbedrijf.
Een' referendum.
'Binnen enkele dagen zal onder de leden
van den Nederl. Bakkerslbond een schrifte
lijke stemming worden gehouden over het
vraagstuk, of men voor of tegen patroons
vrijheid in de bakkerij is, met andere woor
den, of men de bepaling, waarbij het. ook
den patroon (werkgever) verboden is des
nachts in zijn bakkerij te werken, zou wen-
schen gehandhaafd te zien, of uit de wet
weggenomen.
Het ligt waarschijnlijk in de bedoeling
van den minister om ten aanzien van de
Arbeidswet 1919 een zoodanige wijziging
voor te stellen, waardoor aan de patroon
vrijheid gelaten wordt om in eigen! huis
het bakkersbedrijf uit te oefenen, zooals
hij dit zelf wenscht.
Krachtens art. 3S van de Arbeidswet was
do vrijheid, om tusschen 8 uur nam. en 6 of
5 uur voor 'de plattelands-gemeenten arbeid
te verrichten, alleen toegestaan a'an de al-
HET VOORNAAMSTE NIEUWS*
BUITENLAND
Onderhandelingen fe Parijs over wijzi
ging der bepalingen aangaande de Duiische
luchtvaart.
Bloedige botsingen tusschen Montene
grijnen en Albaniërs.
Builenpestepidemie in Britsch-IndiiS
(Buitenl. Berichten).
BINNENLAND.
Vergunningen inzake Arbeidswet voor
de bakkerijen.
Aardbeving in Ned.-Indië. Verschei
dene dooden. - Vele huizen verwoest.
(Laatste Berichten).
De HollandJndië-vliegers te Allahabad
aangekomen. (Liichtvaart).
LEIDEN
Hei bestuur der Leidsche IJsclub over-'
weegt plannen, om het I Jsclubterrein
dienstbaar te maken aan de sport.
Er zijn plannen om het ziekenhuis aan
den Witte Singel, het Diaconessenhuis, uit
te breiden.
OMGEVING.
De gemeenteraad van Noordwijkerhout
heeft een aantal perceelen grond aange
kocht voor woningbouw.
De annexatie-kwestie in den gemeente
raad van Veur (2de blad).
leen-werkend©'" .patroons, indien zij da-arloe
vergunning hadden.
Wordt het eventueele voorstel van den
minister aangenomen, dan zou die vrijheid
dus gelden voor alle patroons, met inacht
neming van het verkoopverbod.
In de vergaderingen, die in alle provin
cies van ons land zijn gehouden en waar
in omtrent een 4-tal punten overeenstem?
ming werd verkregen, werd op verzoek van
den Zeeuwschen Bond ook een 5e punt
besproken, namelijk patroon-Svrij'heid in
eigen huis.
De stemming over dit punt geeft even
wel geen zuivere afspiegeling van de mee
ning van de bondsleden over deze belang
rijke aangelegenheid, daar vooTaf niet be
kend was dat over dit punt een stemming
zou worden gehouden.
Het ie daarom, dat het centraal bestuu?
langs den weg van een referendum de mee
ning van de 'bondsleden wenscht te weten.
Uit de bouwvakken.
Het begin der contracts-
onderhandeling e n.
'Naar wij vernemen, zijn gister te_ Amsten
dam in Parkzicht, in een vergadering, web
ke van 10.30 tot 5 uur duurde, de onderhan»
delingen in zake de nieuwe collectieve ar
beidsovereenkomst tusschen de bij heti
bouwbedrijf in den lande betrokken par
tijen begonnen.
De conferentie wordt over veertien dagcrii
voortgezet.
Póstchèque- en Girodienst.
De' heropening.
De directeur van den póstchèque- etf
girodienst brengt onder de aandacht:
a dat postwissels, postbewijzen, chèques,
enz!, welke fiaen op de postrekeningen;
wenscht te doen bijschrijven, niet aan heti
centraal girokantoor moeten worden opgei-
zonden, doch dat inzending of inlevering
daarvan rechtstreeks aan de betrokken
postkantoren behoort plaats te vinden,
(Zie art. 14 van den Gids voor rekening*"
houders);'
b dat alle correspondentie, de uitvoe
ring van den póstchèque- en girodienst be
treffende, portvrij is (zie art. 27 van dett
Gids voor rekeninghouders). Dagelijks wor
den een aantal poststukken ontvangen»
welke van frankeerzegels zijn voorzien.
De Tweede Kamer-verkiezingen.
Voor de candidaituu r-B a 1 v e r
Naar wij vernemen, heeft de heer J. G*
Stadhouder te Zoeterwoude. mede namens
vele R K. Kiezen, een schrijven verzon
den aan elk der leden van het Adviseereni
College, waarin hij op verschillende gron
den de medewerking vraagt van de bjeï*
van Kanooma Collogo. teneinde
dat de lieer Balvers op het Pol. atlv.eï
als no. 2 word,t geplaatst
Ook heeft de heeT Stadhouder aan het
Adviseereni College verzocht, persoonlijt
te worden gehoord.
De Regeering en de woninbouw.
Minister Aalberse heeft, dezer dagen aalüi
het bestuur van den Bond van Arbeiders-;
Woningibouwvereenigingen en den """o-i
nalen Woningraad geschreven, dat door het,
verstrekken van hypotheek op reeds in ex
ploitafcie zijnde woningen geld. aan ue
markt wordt onttrokken en dat het d»
wensch is van de Begeering, dat dit geld
beschikbaar blijft ten behoeve van dent
particulieren woningbouw.