15e Jaargang.
MAANDAG 25 AUGUSTUS 1924
No. 4545
3)e Sou^cmt
ZJeABONNEMENTSPRUSbedraegt bl] vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week 12.50 per kwartaaL
Bij onze Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaal.
Franco per post I 2.Ö5 per kwartaal.
Het Geïllustreerd Zondagsblad la voor de Abonné'a ver
krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor-
oitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
Zondagsblad 9 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen 1.
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 s FOSTBUS No. II
Dit nummer bestaat uit tse*
bladen.
PATER J. VAN WELL S.J.
1899 26 Augustus 1924.
Het is bij de Jezuïeten geen gewoonte,
'dat priester-jubilea met glans en hi.ster
worden gevierd. Zelfs komt het veel voot,
dat de zonen van St. Ignatius met opzet
voor het groote publiek verborgen houden,
jaar ei^ datum, wanneer God hen kroont
met de zilveren kroon van het heilig
priesterschap.
Aan het onderzoek van de altijd actie
ve Mère Clara, het lioofd van het prach
tige pensionaat der Eerw. Zusters Ursuli-
nen te Venlo, schijnt het te danken te zijn,
dat de datum van Paler Van Well's zilve
ren feest bij zijn tallooze vrienden bekend
is geworden.
En nu mag pater Van Well zoo nederig
zijn als hij wil en hij mag zeggen: „Niet
'mij de eer maar dank aan God!" hij
komt er ®oo simpel niet af.
Gelukkig, dat wé nog een Roomsch©
pers hebben, die ad majorem Dei gloria-
am. do goede en edele menschenkinderen
Zijn dienaren weet te hukligen.
Zoo'n goede en edele is pater Van Well.
Wij behoeven niet te vragen, of men
hem te Leiden kont. Meermalen is hij hier
geweest, om voor „Geloof en Wetenschap"
op te treden en op de hem eigen poëti
sche en zielvolle wijze een voordracht te
houden, ernstig en diep, en-dan weer tin
telend van geest en humor -■want hij is
een leukerd! Zoo sprak hij hier o a. over
Chesterton en Shakespeare en verleden
jaar nog mochfen we hora voor de onder
wijzeressen en onderwiizers der Inspec
tie Leiden hooren over Kruislyriek. Pater
Van Well is een man van zeldzame bele
zenheid en kennis van Nederlandsche en
buitenlandsche litteraturen. Bij zijn litte
raire kruistochten door het land heeft hij
duizenden, wie zelf door allerlei omstan
digheden de schatkamers gesloten hieven,
de schoon he :rl en den rijkdom van eigen
en vreemde letteren leeven aanvoelen en
waardeereli.
Maar hoe veel dit alles moge beteekenen,
het is nog maar het geringste van zijn
werkzaamheid. Veel meer nog werd het
innige zielsconfact met dezen ede1 en gees
telijke verkregen in de retraite. Van zijn
25 priesterjaren was pater Van Well ge
durende zesten jaar werkzaam op Man-
resa. Gedurende dien tijd heeft hij daar
ruim 500 retraites gegeven.-Neemt men
aan. en dat ;s niet te veel, dat eTke retrai
te gemidde'd bezocht werd door 50 per
sonen, dan komen we tot het kapitale aan
tal van 25 000 menschen die zijn retraites
volgden. Daar zijn er bij d'o meermalen
kwamen. Goed! Maar bij al da retraites
door andere naters gedurende dien t'jd ge
geven, zijn duizenden menschen geweest,
die voor de nooden hunner ziel hun toe
vlucht namen tot de kamer en de biecht
stoel van pater Van Well, zoodat we ons
gefal van 25000 nog wel mot eenige dui
zenden kunnen U'tbreiden.
Zielzorger is pater Van Well in de eer
ste pTaafs;' zeldzaam kenner van de men-
schelijke natuur. Menschen uit alle stan
den en lagen Ier maalschappii hebben
hem hun nooden en bekommernissen toe
vertrouwd. Voor ieder in z:jn staat of
stand, voor ied^r met zijn bizondeve moei
lijkheden, had hij steeds het rechte woord
om ze den weg te wijzen in het moeil'jke
leven. I
Hoeveel wankel broeders zohden er niet
geweest zijn, wankel in den geloove, die
door hem weer stevig op hun heenen wer
den gezet en in hun godsd-'enst weer
s'cnn en troost en sterkte vonden.
Epu li'zon der zwak heeft Pater Van
Well, zelf dichter en kunstenaar, steeds
gehad venr 3rm; en bercoidc art-'sten, die
dre:gden in den kamp met de nuchtere be
rekening van. de wereld, maatschappelijk
en geesfel'jk te gronde te gaan, en door
hem werden gesteund met woord en met
daad. 1
Hoevele dwalenden vertrouwden in den
loop der jaren hem luin~levensb:echt toe
en werden door hem geleid onder de veili
ge sclmtse der H. Kerk.
En ten slotte, hoe is hij de vriendelijke
kindervriend. Hoe aandoenlijk teer weet
hij met de kiemen om to gaan en lieve ge-
voe^ns te wekken in hun hartjes.
Van alle hiergenoemde categorieën en
van zoovele anderen gaat morgen een
bede op, dat de goede père nog vele, vele
jaren zijn heiligen priesterlijken arbeid
moge verrichten en dat God hem rijk
mngo zegenen.
En niet het minst wensohen dat wij zelf,
<lie het onschatbaar voorrecht hebben, pa
ter Van Well als onzen geestelijken vader
ite beschouwen, die on3 uitleidde uit de
"woestijn in het H. Land van Gods KeTk.
Nog vele, ve1© jaren ze gene God dit in
uubbolen zin verzilverde priesterhoofd.
N. J. H. S.
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentlën 30 cent per vcgtl
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt hot
k dubbele van het tarief berekend. 8
Kleine advertentlën, van ten hoogste 80 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ves^
huur,-koop en verkoop fOB5Q. 1
eySTElLfêllS
-X-
Het Londensche accoord.
AANVAARDING DOOR FRANKRIJK.
Een malie van vertrouwen.
336 tegen 204 stemmen.
Bij de voortzetting der besprekingen in
de Fransche Kamer over de Londensche
overeenkomst, verklaarde Loucheur, dat
zijn groep, do gansche radicale, voor de
motie van vertrouwen in de regeering zou
stemmen, daar volgens har de besluiten
der Londensche conferentie den weg be
reiden voor een bevredigende regeling van
het herstel-vraagstuk.
Paul Boncour verklaarde, dat de socia
listen eveneens voor de motie van vertrou
wen zouden stemmen, daar de regeering
een geestesgesteldheid heeft geschapen,
die het mogelijk maakt een beroep op
Europa te doen voor de organisatie van
de controle over de bewapening door den
Volkenbond.
Do besprekingen over de interpellaties
in zake de Londensche overeenkomsten
waren daarmede beëindigd, waarna de
motie van vertrouwen in stemming werd
gebracht.
Het vertrouwensvotum werd met 336
tegen 204 stemmen aangenomen.
Dat komt overeen met de stemverhou
ding, welke wij 1.1. Vrijdag meldden, toon
gestemd werd over de vraag of de resul
taten der Londensche conferentie nu of
later zouden worden besproken. De stem
ming was toen feitelijk reeds een princi-
pieele uitspraak.
AFTREDEN DER REGEERING
GEëlSCHT.
De houding der D u i f 5 c h - n at ie n a len.
Verdeeldheid in de gelederen.
Do Duitseh-nationale partij tracht een
nieuw element te brengen, in het conflict
over do Dawes-wetten.
Het officieuso orgaan van do partij
brengt onder het opschrift: Weg met de
regeering, een artikel, waarin gezegd
wordt, dat het beter zou zijn een nieuwe
regeering te vormen, dan om Rijksdag te
ontbinden. Wij vragen aldus het arti
kel een regeeringswijziging om met
nieuwe mannen werkelijk succes te beha
len. Valt de regeering, dan vervalt ook
het werk wat te Londen is gedaan en dan
komt do weg vrij'voor nieuwe mannen en
nieuwe onderhandelingen. Deze eisch stel
len wij op dit uiterst gewichtig oogenblik.
Te oordeelen naar deze uitlating in dit
blad, is het zeer onwaarschijnlijk, dat de
-Duitsch-nationalen tot een vergelijk met
het tegenwoordige kabinet zullen komen.
Anderzijds blijkt 'het, dat bij de Duitsch-
nationalen geen volkomen eendracht
heerschf.
Het besluit om de Dawes-wetten te ver
werpen, is wel is waar met algemeene
stemmen genomen, maar eerst nadat de
oppositie de vergadering had verlaten.
Merkwaardig is, dat zeer invloedrijke le
den van de partij tot deze oppositie be
hoorden. Men noemt in do eerste plaats
den minister-president van Wurtemberg,
Brazilië, verder admiraal Von Tirpitz en
den Rijksdagvqorzitler, Wallraf. Bazille
had in den rijksraad reeds voor aanne
ming gestemd. Wallraf sprak voorname
lijk namgis het Rijnland. Ook Maretzki,
die uit de Duitsche Volkspartij naar de
Duitsch-nationalen is overgeloopen, ver
klaarde zich een aanneming van de Lon
densche overeenkomst.
Een waarschuwing van dr.- Schacht.
Nog meer credietbeperkin$
In do Bijksdagcommissio voor Buitea-
landsche Zaken heeft do Rijksdagbank-
president dr. Schacht zijn meening uiceen
gezet, met betrekking tot het geval, dat
de Dawes-wetten in den Rijksdag niet
zouden worden aangenomen. Teneinde
den geldstandaard tegen inflatie te be
schermen, zouden in de eerste plaats de
credict-bepekingen nog scherper dienen to
worden doorgeveerd. „Dit is", zeide
Schacht, „geen bedreiging, maar uitslui
tend de beantwoording van een vraag,
Het is mijn plicht, voörr de stabiliteit van
den Duitschen geldstandaard te waken".
De ontruiming van Dortmund.
De Belgen vertrekken
heg in September.
Dit Brussel wordt geseind: Begin Sep
tember zullen Dortmund en de douane
post Lippe-Wesel door de Belgische troe-
pen worden ontruimd.
VQLKEN30ND.
Een rapport over giftgassen.
De mogelijk heden van een
nieuwen oorlog.
In een rapport Yan de Volkenbondscom
missie, benoemd om een onderzoek te
doen naar de waarschijnlijko gevolgen
van chemische ontdekkingen in toekomsti
ge oorlogen, worden do mogelijkheden van
het gebruik van giftig gas en bacteriën
als wapens geschetst. Het doel ervan is,
de verschrikkelijke mogelijkheden van een
toekomstigen oorlog in ruimen kring be
kend te maken. Het rapport stelt vast,
dat, terwijl er bij het begin van den
jongsten oorlog ongeveer dertig stikgassen
bekend waren, heden ten dage meer dan
duizend zijn en zegt dat het chemische
wapen, zooals het gedurende den jongsten
oorlog 'met toenemende intensiteit en' on
miskenbare doeltreffendheid aangewend,
de meest verscheiden psychologische ge
volgen te voorschijn roept. Er zijn even
min grenzen te stellen aan zijn macht,
zijn doeltreffendheid en zijn veelsoortig
heid als aan de pharmacologic, of eenige
anderen tak van de chemie. Ofschoon
door doeltreffende beschermingsmaatrege
len zijn uitwerking op afzonderlijke* indi
viduen zal kunnen worden verzacht, blijft
het vraagstuk van do bescherming der
burgerlijke bevolking óm ^en oplossing
vragen. Daar de onheil brengende gassen
geregeld in vredestijd, worden gebruikt,
staat het scheikundig wapen ter beschik
king van ieder groote industrieele mo
gendheid, dio chemische fabrieken bezit.
Professor Mayer van het „Collego de
France", verklaart in zijn deskundig rap
port aan de commissie:
De schadelijke stof, in het geheim be
studeerd, kan in groote hoeveelheden in
iedere chemische fabriek gemaakt worden
en zou op een bepaald oogenblik onver
wacht kunnen worden gebruikt tegen een
onvoorbereide bevolking en zou elke scha
duw van weerstand breken.
Hetgeen hekend staat als het bacteriolo
gische wapen, wordt door de geleerden,
dio hierover geraadpleegd zijn, voor het
oogenblik niet beschouwd als van groote
uitwerking. Zij geven als hun meening te
kennen, dat zulk een manier van oorlog
voeren weinig invloed ion uitoefenen op
dén uitslag van den s*v:jd in verband met
de berschorraende stelsels,* dio beschikbaar
zijn om zijn uitwerking te beperken. De
eenige manier die een zeker gevaar ople
vert zon izijn. wanneer men uit vliegtuigen
glazen bollen, gevuld met ziektekiemen,
liet vallen. De meerderheid van de deskun
digen is van meening dat de bacteriologie
voor het oogenblik geen infoctiestoffen
kan voortbrengen, die in staat zouden zijn
de levende have van een land te vernieti
gen.
Oostenrijk.
Aanvallen op mr. Zimmerman
Het conflict versch.erpt
Aan het „Berliner Tageblatt" wordt uit
Weenen gemeld:
Het conflict tusscken den commissaris
generaal van den Volkenbond in Oosten
rijk, mr. Zimmerman en de Oostenrijk-
scke regeering, heeft zich verscherpt. De
president van de Oostenrijksche nationale
bank, dr. Reisch, publiceert een artikel
dat tegen Zimmerman is gericht en hem
aanvalt op grond van zijn laatste bericht
aan den Volkenbond. Reisch antwoordt
op de critiek die door Zimmerman op de
leiding van de nationale bank is uitge
oefend op de volgende wijze. Hij verde
digt de leiding van de nationale bank, die
volgens hem verhinderd heeift dat de
jongste crisis in Oostenrijk zulk een om
vang heeft genomen dat het geheelo sa-
neeringswerk to gronde had kunnen gaan.
Hij verwijt den commissaris-generaal dat
hij de baisse-speculanten tegen de Oosten-
dijksche kroon aanmoedigt.
Tenslotte polemiseert hij tegen de uit
lating van Zimmerman als, zou de dek
king van de Oostenrijksche kroon zijn
verhinderd. Volgens liet program van Ge
neve behoeft het Oostenrijksche geld
slecht tot 20 pet. gedekt te zijn. In wer
kelijkheid bedraagt de dekking nog steeds
5- pet. Ten slotte verklaart de president
van de nationale bank, dat hij bereid is
eventueel zijn ambt. neer te leggen. Te
"Weenen neemt men aan dat Reisch han
delt in overleg met het Oostenrijksch mi
nisterie van Financiën.
Denemarken.
De ontwapenings-plannen
Het ontwerp door het
kabinet goedgekeurd
„Berlingske Tidende" verneemt, dat iu
een Vrijdag gehouden bijeenkomst van
hot Deensche kabinet de formeele goed
keuring is gehecht aan do ontwapenings
voorstellen, welke de minister van Defen
sie, Rasmussen, in de eerstvolgende zit
tingsperiode aan den Rijksdag zal voor
leggen. De hoofdlijnen hiervan zijn de
vervanging van het bestaande leger door
een speciale grenspolitie en van de be
slaande vloot door een kleine vloot van
schepen der vissclierij-iuspectie en kust-
wachl schepen. Er zal een kleine lucht
vloot gehandhaafd, worden en het geheel
zal re-ssortceren onder het ministerie van
Buitenlandscke Zaken, terwijl het minis
terie van Defensie zal worden opgeheven.
De jaarlijksche kosten worden op 11
millioen kronen geschat, 'plus het wacht
geld voor de ontslagen manschappen, van
leger en vloot.
Spanje.
De strijd in Marokko
Weer een Spaansche
nederlaag
Volgens een bericht uit Spanje is de
algemeene aanval der Spanjaarden in
Marokko op zoo heftig verzet gestuit, dat
een reeds veroverde stelling weer ont
ruimd moest worden.
Griekenland.
De muiterij op de vlooi
Weer b ij gelegd
De muiterij op de Grieksche vloot
dreigde volgens berichten uit Athene, een
ernstig karakter aan te nemen. Men sprak
ervan, dat de kapitein van het pantser
schip „Averof" de tegenwoordige regee
ring niet wilde erkennen. Een regeer ings-
order, die de vloot naar de haven terug
riep, werd niet gehoorzaamd. Er werd
reeds gezinspeeld op een aftreden van de
regeering en de instelling van een mili
taire dictatuur. Maar dank zij de bemid
deling van den vroegeren Minister van
Marine, is de zaak in der minne geschikt.
Na lang aandringen zijn de schepen toch
teruggekomen om nader orders af te
wachten.
Transjordanië.
De Wahabi's verjaagd
Uit Jerusalem wordt gemeld:
Volgens officieel© berichten zijn de
Wahabi's definitief uit Transjordanië ver
jaagd. Do regeeriugstroepen, die door Be-
douïnen geholpen worden, hebben 200 ge
vangenen gemaakt. Het aantal dooden en
gewonden bedraagt meer dan duizend.
Afghanistan.
Ds cpsiand
B o 1 s j e w i s t i s ch e propaganda
De berichten omtrent den opstand in
Ahghanistan blijven nog verward. Sommi
ge spreken van een uitbreiding, weer an
dere van een onderdrukking van de op
standige beweging. Het schijnt dat bols
jewistische propaganda aan den opstand
niet vreemd is. Vanaf het oogenblik, dat
de bolsjewïki in Rusland aan bet bewind
zijn gekomen, hebben zij Afghanistan
steeds beschouwd als een bijzonder
vruchtbaar gebied voor hun revolutionaire
propaganda. De nabijheid van Engelsch-
Indiö gaf hier bovendien een mooie go-
legenheid om het Engelsche gezag te on
dermijnen.
De leider der tegenwoordige opstandige
beweging, die in de eerste plaats is ge
richt tegen den Emir, is Abdoel Karim
Khan. Hij is de onwettige zoon van Ja-
koeb Khan, een vroegeren Emir. Zijn
moeder was van zeer eenvoudige afkomst.
Eenige jaren geleden werd hij door ?ijn
vader onterfd, daar deze het optreden en
het geheele gedrag van zijn zoon ten
scherptste meende te moeten veroordeelen
BlüaiEtëLAÜD
De film „Adoro Te".
Voor het Aartsbisdom is de exploitatie
van de film Adoro Te" door Z. D. H. Mgr.
van de Wetering opgedragen aan de .N.V.
Drukkerij - en Dagblad ..Het Centrum".
Waarschijnlijk zullen in- het laatst der
volgende week de vertooningen te Utrecht
aanvangen.
Hoog bezoek.
Van Wroensdag tot- Vrijdag hebben de
gewezen khedive van Egypte en zijn ge
malin, prins en prinses Wemal-el-Dine-Hus
sein uit Leeuwarden, waar zij logeerden,
bezoeken gebracht aan verschillende wa
terwerken in Friesland, o.a. den dam te
Holwerd, de dijken bij Stavoren en het
stoomgemaal bij Tacozijl.
Vrijdagmiddag vertrokken de bezoekers
over Dokkumer-Nieuwezijlen, om daar de
sluiswerken te bezichtigen, naar Gronin
gen.
De prins en de prinses wonen thans te
Parijs.
De vlag weer uitI
De Minister van Binnenlandsche. Zaken
heeft, naar de Tel. verneemt, aan den bur
gemeester van Zaandijk medegedeeld, dat
bij geen termen aanwezig acht om het be
sluit van B. en W. aldaar, strekkende om
cp den verjaardag van do Koningin op
het raadhuis weer te vlaggen, te vernieti
gen.
Do Duitsche vliegproeven in Limburg.
De proefnemingen welke door een drie
tal Duitsche ingenieurs op een terrein in
de gemeente Heerlen genomen werden met
een nieuw model vliegtuig van bijzonder
l'chte constructie, zijn afgebroken. Het
HET VOORNAAMSTE NIEUWS^
BUITENLAND
De Fransche Kamer heeft hei accoord
van Londen aanvaard, door het aannemen!
van een motie van vertrouwen in Herriot.
Een officieus orgaan der Duitsch-natio-*
Jen eischt het afrreden der Duitsche regeer
ring.
Een rapport van den Volkenbond over
de eventueele aanwending van giftgasseir
In een toekomstigen oorlog.
De aanvallen op mr. Zimmerman.
De muiterij op do Grieksche vloot weer,
bijgelegd.
BINNENLAND.
Do Aigemeene Nederlandsche Mijnwer-:
kersbond tegen de nieuwe loon- en ar
beidsregeling.
De Centrale van hei Rijkspersoneel zegt
hel lidmaatschap van het A. N. V. op.
LEIDEN
De R.-K. Kamer-Centrale „Leiden" ver-<
dert op Woensdag 24 September a.s.
terrein werd ongeschikt verklaard. Do
proefnemingen zullen tkan3 te Munster ia'
het onbezette ge.b'ed worden voortgezet.
Afluisteren van Telefoongesprekken.
Er worden sinds eenigen tijd, naar de
„Grondwet" meldt, tusschen Roosendaal
en Bergen op Zoom proeven genomen met
een uitvinding van den Ir. der telegrafie,
den heer A. H. do Voogd, uit Den Haag.
Deze uitvinding bestaat hierin, dat
door een hijzonder kruisingsysteem der
draden, welke zich in de telefoonkabel be
vinden, het afluisteren van telefoonge
sprekken het «verspreken van de eeno
ader op de andere, zooals de vakterm
luidt zooveel mogelijk voorkomen wordt
"Wanneer dit systeem goede resultaten
heeft zal niet enkel het telefoongeheim
beter gewaarborgd zijn, doch zal het
doordat het plaatsen van condensatoren
vermeden kan worden een aanmerke
lijke bezuiniging beteekenen.
R.-K. Vacantieleergar.g in Beroepskeuze
voorlichting.
Do R.-K. Vacantie-leergang ia Beroeps
keuze-Voorlichting, welk© a.s. Woensdag
en Donderdag te Utrecht gehouden wordt,
blijkt goed te zullen slagen.
Geregeld komen nog aanmeldingen in.
Op veelvuldig verzoek heeft het secreta
riaat besloten ook dagkaarten beschikbaar
te stellen.
De prijs dezer dagkaarten bedraagt f 3.
Ze zijn vanaf Woensdagmorgen 10 uur
aan de zaal van het Gebouw voor Kun
sten en Wetenschappen verkrijgbaar.
VOETBAL
DIOC. HAARL. BOND.
Om den „Leidsche-Courant"-beker.
Leiden I—E.M.S. I 3—1.
Gisteren zijn de wedstrijden om dert
„Leidsche-CourantJ'-beker weer begonnen.
Liet het weer zich aanvankelijk niet al ie
best aanzien, later klaarde het gelukkig
op en ondanks de hevige stortregens v. 'tie
laatste weken en nog gedurende den vori-
gen nacht was het Leiden-te-rrein in goede
"conditie. Weliswaar werd het allengs weer
slechter, vooral toen er weer een fiksch.
regenbuitje viel, maar de wedstrijd werd
toch tot het einde uitgespeeld.
Er was slechts matige belangstelling
voor de ontmoeting tusschen „Leiden",
houdster van den beker, tegen E.MS.. I jiit
Noord wijkerhout.
Scheidsrechter de Bueger liet op zich
wachten, weshalve de lieer D. Haverkorn
zijn taak overnam.
Te ongeveer drie uur steilen beide elf
tallen zich als volgt op:
Leiden.
H. Goddijn
A. Meershoek J. v. UuJcn.
F. Kersten J. Gijbeis C. do Haas
F. Ramp, J. Bekkering, B. Bekkering
J. de Keuning P. Zandvliet.
O
Jac. Capers R. Lampe Th. Warmenhovcn
j. v. d. Berg H. Oostdam
L. Lans W. Jansen T. v. d. Klauw
D. de Boer A. de Groot
v. d. Ploeg.
E. M. S.
De gasten winnen den toss en Leiden
trapt tegen wind af. De bal wordt opge
voerd en. Ramp geeft dadelijk een fraaicn
voorzet, die echter geen resultaat ople
vert, daar alle voorhoede-spelers missen.
Dan komt E. M. S. aan do beurt cn tot
driemaal toe moet de Leidsch© keeper
reddend optreden. De laatste maal redt