MAANDAG 26 MEI 1924
No. 4469
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
15e Jaargang.
9e £eicbelve Soti/to/nt
DeABONNEMENTSPRIJSbedraagt bï] vooruitbetaling
tfoor Leiden 39 cent per week 12.50 per kwartaal,
]Bij onze Agenten 20 cent per week 3 2.60 per kwartaal.
Franco per post 12.95 per kwartaal.
(Het Geïllustreerd Zondagsblad ia voor de Abonn^s ver
krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor
uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
Zondagsblad 9 ct.
nummaa* bestaat uit twee
bladen.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen 1.
TlgL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 u POSTBUS No. II
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone a d verten tlën 30 oen! pe? regelt
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het
dubbele van het tarief berekend. n
Kleine adverSentsën9 van ten hoogste 80 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop i0.59a
Bedrijfsorganisatie en mede
zeggenschap.
Tn d© algemeene vergadering van deö
Nöd. R. K. Metaalbawerkersbond, welke
Zaterdag en gisteren te Utrecht is gehou
den, heeft de.hoogeerw. heer J. D. J. Aen-
genent, professor aan het Groot-Seminarie
t© Warmond, een rede gehouden over ..me
dezeggenschap en bedrijfsorganisatie"
Welk actueel en belangrijk onderwerp de
hoogleeraar reeds meermalen met klaarheid
heeft belicht, zoo, dat alle- bestaande onwe
tendheid en misvatting daardoor kan wor
den opgehelderd en weggevaagd.
De spreker zeide zijn taak te aanvaarden
met optimisme, omdat hij er diep van over--
tuigd is, dat het ideaal verwerkelijkt zal
worden met enthousiasme tevens, cmdat
het hem een vreugde was, nogmaals open
lijk te doen blijken van zijn sympathie voor
dat ideaal.
Zijn optimisme grondde de hoogleeraar
op twee redene.nf
Vooreerst, uw© beweging is niet een
kunstmatige, maar een natuurlijke èn
kern-gezonde; welnu, wat natuurlijk is,
wint het op den duur me.t zekerheid.
En ten tweede, onze christelijke pa
troons zijn voldoende bezield met chris
telijke gevoelens, om aan niet-onredelij-
ke strevingen der arbeiders tegemoet
te komen, zoodat het niet kan uitblij
ven, dat zij feitelijk de eersten zullen
zijn, om aan de. zijde der arbeiders
propaganda te maken voor dat ideaal.
Om drie redenen noemde prof. Aengenent
het streven naar bedrijfsorganisatie en me-
dezeggenschap een natuurlijke en kern-ge-
fconde beweging.
'Allereerst, omdat bedrijfsorganisatie
bedoelt: de twee bij het productiepro
ces betrokken partijen in een één
heid samen te vatten, waaruit beide
partijen wederzijds bezield zijn met
het verlangen om elkanders belangen
-tc1. -1. l^o- J
Vervolgens, omdat het systeem der
bedrijfsorganisatie het ingrijpen van
den staat op het terrein van het eco
nomisch leven overbodig wil maken.
En ten slotte, omdat bedrijfsorgani
satie ook wil, dat de arbeiders bij het
tot stand komen en bij de uitvoering
van die regelingen en bij de bcdrijfs-
reebtspraak medespreken.
r Na deze uiteenzetting, welke wij hier in
énkele groote trekken Tesumeeren. stelde
'de hoogleeraar de vraag, waarom het be-
drijfsradenstelsel nog niet de sympathie
heeft verworven, die verwacht werd..
Eu dan wees hij allereerst op de ont
zaglijke economische malaise, waaronder
de patroons gebukt zijn gegaan, en de zwa
re financieele zorgen, die zeer velen van
hen hebben gedrukt. En vervolgens op den
.,'oerg van misverstanden" omtrent bet stel
sel.
Enkele van die misverstanden, welke
spreker in zijn rede noemde de
onze meening meest-verspreide willen
wii hier naar voren treden.
Daar is vooreerst de mecning, dat de me
dezeggenschap, waarvan on3 bedriifsra-
denstelsel spreekt, bedoelt te zijïi: mede
zeggenschap in de individueels onderne
mingen, zoodat de arbeiders zullen krijgen't--
rcclit, om ieder oogenblik de boeken van
hun patroon in te zien, en dat deze geen
enkele beslissing meer zal kunnen nemen,
zonder dat de- arbeiders van de onderne
ming meespreken,
1 Deze meening is in breede kringen ver
spreid. Zoo stelde nog pas enkele weken
geleden eert sociaal-demoeraat in den Leid-
schen gemeenteraad het voor, alsof dit dé
opvatting der Katholieken wa3 betref-
fendo de medezeggenschap op welké
misvatting toen ook daar van Katholieke
zijde is gewezen. Prof. Aengenent zegt er
van:
Ku zij nogmaals uitdrukkelijk ge
constateerd, en het is trouwens reeds
honderdmaal herhaald, dat ons be
drijf sradenstelsel met geen syllabe rept
van medezeggenschap irt individueels
ondernemingen, het streeft alleen naar
medezeggenschap in een nationaal
complex van bedrijven. Niet de arbei
ders der individueels ondernemingen
spreken dus mede, maar de nationale
arbeidersleiders. Voor geen enkelen
maatregel of beslissing in een indivi
dueels onderneming is derhalve een
vergadering der arbeiders noodig. Difc
zou inderdaad onmogelijk zijn, om de
twee genoemde redenen. Niet wij, maar
de socialisten streven naar een mede
zeggenschap in de individueele onder
neming. Doch ik ben het volkomen eens
met Prof. Bonger (zooals men weet:
een sociaal-democraat), die zegt, dat
zulks onmogelijk is, omdat men bij de
arbeiders geen voldoende kennis van
bedrijfspolitiek kan verwachten even
min als men bij den gewonen man kan
veronderstellen, dat hij doorkneed is in
de oplossing van wiskundige proble
men.
Een ander misverstand is, hetwelk prof.
Aengenent noemt „van groote beteekenis".
Velen meenen namelijk, dat, wanneer het
bedrijfsradenstelsel werkelijkheid wordt,
da Staat onmiddellijk zal komen en bij
de wet organen in het leven zal roepen, die
het geheele bedrijfsleven autoritief zullen
regelen, d.w.z. dat er-onmiddellijk zal ko
men publiekrechtelijke hedrifjsorganisatie.
Naar aanleiding van dit misverstand
zegt do spreker:
Mijns inziens is wettelijke regeling
van bedrijfsorganisatie en medezeggen
schap op dit oogenblik een volstrekte
onmogelijkheid. En wel om twee re
denen.
Vooreerst, er lieerscht nog geen
klaarheid en eenstemmigheid over de
begrippen.
En ten tweede, bij vel© patroons en
nok bij vele arbeiders moet de menta
liteit nog heel wat veranderen, alvo
rens het instituut in voldoende mate
uit het particulier initiatief is opgeko
men.
Een algeheele regeling van boven af
door de wet is dus voorlopig een hersen
schim. aldus prof. Aengenent.
Toch blijkt onze Regeering reeds nu tc
willen doen, waartoe zij in staat is, wat
spreker door het volgende illustreerde,:
Vooreerst toch is de Regeering be
reid, om weldra te komen me,t een
wettelijke regeling omtrent bindend-
verklaring van collectieve arbeidscon
tracten. Dat is een stuk publiekrech
telijke regeling; want aan de collectie
ve contracten der vakvereenigingen
„wordt daardoor kracht van wet gege
ven.
Ten tweede wil d9 minister van Ar
beid ds uitvoering der sociale verzeke
ringswetten leggen in de banden van
bedrijfsvereenigingen, samengesteld
uit patroons en arbeiders. Dat is even
eens een stuk publiekrechtelijke rege-
ling.
1 Ten derde in het ontwerp der Land-
boiiB-arbeiderswet.jdALj-K.Wi^t^m-^-
tijd, die door patroons en arbeiders in'
het landbouwbedrijf zal worden tot
stand gebracht, verplichtend zal zijn.
Dat beteekent alweer publiekrechtelij
ke regeling.
En ten vierde, ook bij de wijziging
ïn de Arbeidswet voor fabrieken en
werkplaatsen is een gelijksoortigo be
paling ingelascht. Uit al deze feiten
blijkt de geneigdheid der Regeering
om geleidelijkerwijze publiekrechte
lijke regeling in te voeren.
Wij mogen dus op haar vertrouwen
voor de toekomst, al is dan ook van
haar niet te wachten een plotselinge
wettelijke regeling van het geheele be
drijfsleven.
Mcge mijn beschouwingen, zoo besloot
de spr., er iets tce bijdragen om de be
staande misverstanden uit den weg te ne
men en aldus aan. een spoedige verwezen
lijking van uw ideaal ten goede komen.
Wij zijn er van overtuigd, dat die be
schouwingen dit resultaat, kunnen hebben
en hebben daarom gemeend goed te doen
met er op deze plaats de aandaqjit onzer
lezers voor te vragen.
Duifschland.
De parüjbespreking fa Berlijn
Heden beslissen do
Duits ch-N ationalen
De besprekingen, welke ten doel hebben
tot een oplossing van de Duitsche kabinets
crisis te geraken, hebben Zaterdag den
geheelen dag. geduurd.
De middenpartijen zijn. het, na veel
moeite, eens geworden over een formule i
in zako de buitenlandsche politiek en ver
langden van de Duitsck-Nationale afge
vaardigden, dat zij zich met deze formule
accoord zouden verklaren.
De Duitsch-nationalen waren echter van
mcening, dat zij, alvorens hiertoe te kun
nen overgaan, het oordeel moesten inwin
nen van de geheele fractie
Te dien einde zou de Duitsch-nationale
Rijksdagfractie heden bijeenkomen en na
gehouden besprekingen een beslissing ne
men. Vanavond zullen dan de onderhanden
lingen worden voortgezet.
Het is thans zoo goed als zeker, dat het
kabinet-Marx in zijn tegenwoordige sa
menstelling op 27 Mei a.s. voor den Rijks
dag zal verschijnen. De leiders der mid
denpartijen spraken eenparig als hunne
meening uit, dat het huidige ministerie
voorloopig nog aan moest blijven.
Alles wijst er op, dat men op een lang
durige crisis moet rekenen.
Het regimsn'sfeest
De ex-kroonprins niet
aanwezig
Zaterdag beeft te Potsdam de aangekon
digde onthulling plaats gehad van het
denk teek en voor het cavalerie-regimcnt der
„Garde du Corps".
Vele leden der vtoegere keizerlijke fa
milie waren daarbij tegenwoordig, onder
v/ie de prinsen Eitól Friedrich, August
Wilhelm en Oscar.
Generaal Von Richthofen bracht het
regiment de gelukwxnschen over van don
ex-kroonprins, die liet mededeelen, dat hij
zeer zeker aanwezig zou zijn geweest, in
dien do regeering hem dit niet onmogelijk
had gemaakt.
In den vorigen nacht werden in Pots
dam acht communisten gearresteerd, die iu
het bezit werden ge'.enden van revolvers,
handgranaten en hommen, waarmede zij
het gedenkteeken hadden willen vernielen.
Hef Rosreonflicf.
Nieuwe arbitrale uitspraak.
De Roerkamp gaat rustig verder. De be
zettende machten hebbeft verzekerd niet in
te zullen grijpen, zoUang de voorziening
van gas, water en el etriciteit niet in ge
vaar komt. De rijksa^beidminister, die nu
zijn handen vrij heef:, heeft besloten nog
maals oen scheidsrechterlijke beslissing uit
to lokken en dr. Syrup als arbiter benoemd
Belegering van een mijn
Een menig to van vijfhonderd mijnwer
kers heeft Vrijdagavond de mijn Konstan-
tin bij Bochum belegerd. Aanrukkende
polilio werd met steenworpen ontvangen.
Daarop werd een salvo afgegeven, waarna
de menigte ruim baan maakte. Er werden
eenige personen gearresteerd.
Frankrijk.
De nieiiv/e regeering
Actie tegen Mille rand
„Central News" meldt uit Parijs, dat
liet socialistische congres, dat op 1 Juni
a.s. zal worden gehouden, zich tegen deel
neming aan dö regeering zal verklaren.
Het „Journal" verklaart, dat sommigo
radicalen het plan hebben, de partijleden
er toe te dwingen een resolutie aan to
de handen van Millerand.
Indien deze resolutie wordt aangenomen
en daaraan uitvoering wordt gegeven, kan
do politieke toestand daardoor geheel ge
wijzigd worden.
Tn ,,1'Oeuvre" geeft Robert de Jouvenel
to verstaan, dat de toekomstige kabinets
formateur bezwaarlijk onder de huidige
omstandigheden een opdracht tot kabinets
formatie van Millerand aanvaarden kan.
daar de toekomstige regeering en het
tegenwoordige staatshoofd moeilijk kunnen
samenwerken.
Hij stelt de vraag: „Zullen de partijen
toelaten, dat de toekomstige president van
den ministerraad, uit de handen van Mil
lerand, den chef van het nationale bloc, de
opdracht tot het vormen van een nieuwe
regeering zal ontvangen"?
En zijn antwoord luidt:
„Het antwoord van de socialisten laat
geen twijfel over. Dat van de radicaal- en
republikeinsche socialisten zal zéér weinig
daarvan verschillen. Misschien herinnert
men zich onder welke omstandigheden Mil
lerand de onderhandelingen, welke Briand
to Cannes voerde, liet mislukken; misschien
herinnert men zich ook de intrige, welke
het Elyséo tegen Poincaré zelf op touw
heeft gezet.
Het valt dan ook 'moeilijk te begrijpen,
dat een president van den ministerraad,
die van zulke precedenten op da hoogte is,
en een poli lick aanhangt, welke oneindig
veel verschilt van die van Millerand, daar
zelfs lijnrecht tegenover staat, een op
dracht tot vorming van een kabinet onder
en dergelijke voortdurende bedreiging zal
aanvaarden".
Engeland.
Politieke bedrijvigheid.
Verkiezingen 1)innen 3 maanden
Volgens do „Daily Mail" gelastte het
conservatief hoofdkwartier zijn agenten
in het geheele land zich gereed te houden
voor de algemeene verkiezingen binnen
drie maanden.
Do liberalen zijn een grooto politieke
campagne begonnen, welke minstens vijf
tig vergaderingen per week over het ge-
heelo land omvat. De campagne werd in
geleid in het Brighton district, waar As-
quith een progressief program ontvouwde,
dat de ontwikkeling van de nationale pro-
tectio en van de rijksbronnen verzekert.
Spanje;
Da strijd in Marokko.
Vliegers doodgevallen.
Een militair vliegtuig dat boven het
Rifgebied vloog is gevallen. De twee in
zittenden officieren zijn gedood.
Italië
De Italiaanscha troonrede.
Nog geen ontvtapeing.
De opening van het Italiaansche parle
ment heeft aan de fascistische regeerin:
de gelegenheid gegeven tot. een groote mi
litaire demons tralie. Zevenduizend man
met 20 stukken geschut waren voor het
parlementsgebouw opgesteld. Mussolini
droeg een met goud bestikte staatsierok
met de versierselen der Annunciata-orde.
Het groote gedeelte van de troonrede
was aan het leger gewijd, dat de roem van
do natie en de garantie voor de toekomsti
ge ontwikkeling van het land werd ge
noemd.
In militaire problemen aldus gaat de
troopredo voort moeten voortdurend de
opmerkzaamheid gaande houden en even-
een.:. moet dat de economische positie van
het land, in het bijzonder met het oog op
de eischen van de buitenlandsche politiek.
Italië kan niet ongewapend te midden van
gev. apenden staan. Het kan zich niet bloot
stellen aan het groote gevaar, door de ge
beurtenissen verrast te worden. De buiten
landsche politiek kan wel is waar vrede
lievend zijn, maar dient met waardigheid
en kracht de belangen van het land te ver-
digen.
Zweden.
De Zweadsche legarbcorcoting verworpen.
Aanzienlijke beperking der
bewapening.
De legerbcgrooling van de Zweedsche
regeering,wclke door de Eerste Kamer was
aangenomen, is door de Tweede Kamer
verworpen. Deze heeft een amendement
aangenomen van de sociaal-democraten,
om de bewapening aanzienlijk in te krim
pen.
Volgens dit amendement zou do legerbe-
grooiing worden verminderd van 85 tot 52
millioen Kronen, do vloot-begrooting van
40 tot 24 millioen Kronen, terwijl van de
72 infanterie-rogimenten slechts 14 zullen
worden behouden. Bovendien zullen ook de
andere wapenen naar evenredigheid wor
den verminderd.
Op grond van het meeningsverschil tus-
schen de beido Kamers zou thans, volgens
de grondwet, een gecombineerde zitting
het priucipieele verschil," niet' moge
acht.
Het huidige kabinet is nog niet tot af
treden gedwongen, doch dit wordt geens
zins onwaarschijnlijk geacht.
Litauen.
Een Minister van Financiën gsviuehi.
Naar uit Kowno gemeld wordt is de Li
tausche minister van financiën er met
anderhalf millioen dollar cn 200.000 goud
mark van door. Deze vlucht zou een pa
niek veroorzaakt hebben in Litausche
kringen en het betaalmiddel zoo hebben
doen dalen,dat een steunacüe ontworpen is
Van ambtelijke zijdo wordt het bericht
in dezen krassen vorm tegengesproken,
maar welingelichte kringen schijnen niet
•rrast te zijn over dit avontuur van den
24-jarigen minister van financiën.
De Pccisch-Lithausche grcns-ip.cidentan.
Tegenstrijdige berichten.
Terwijl van Poolsclie zijde de berichten
omtrent den overval door Litausche hen
den in de streek rondom Wilna officieel
worden bevestigd en zelfs nieuwe overval
len worden gemeld, naar aanleiding waar
van de Poolsclie ministerraad beeft be
sloten, onmiddellijk maatregelen tot be
scherming der bevolking te treffen, komt
uit de Litausche hoofdstad, Kofnoa nieuws
van geheel anderen aard. Blijkens een te
legram uit die stad spreekt de Litausche
regeering officieel tegen, dat er aan de
Poolsch-Litauscho grens eenig incident
heeft plaats gevonden.
Poien.
Bisschoppen-reis naar Warschau.
Omtrent de reis van enkele Franscho
bisschoppen naar Warschau meldt de Pa
ri jscho redacteur vau de Msb.":
Midden Juni zal de deputatie uit het
Fransclie episcopaat, welko gevormd wordt
door deu kardinaal-aartsbisschop van Pa
rijs, kardinaal Dubois, en de bisschoppen
Chollet, Julien, Baudrillart en Chapial,
een officieel bezoek brengen aan Polen.
Het doórluchte gezelschp zal den 12dcn
een bezoek brengen aan Weenen, vervol
gens drio dagen td Krakau verblijven om
na nog Czestochova bezocht te hebben, den
17den te Warschau aan te komen. Daar
zal het door den president van de Poolsche
republiek officieel worden ontvangen.
Van den 21sten tot den 2-isten Juni zul
len de hooge bezoekers verblijven in het
koninklijk slot van Posnan. Daar zal den
22sten de beroemde processie plaats heb
ben van Hemelvaartsdag, op den avond
van welken dag een groote katholieke ver
gadering zal plaats hebben, in welke de
primaat van Polen, kardinaal Dalhor en
de kardinaal-aartsbisschop van Parijs het
woord zullen voeren.
24 Juni wordt een bezoek gebracht aan
Mgr. Hlond, apostolisch legaat voor Op-
per-Silezië; den volgenden dag zal te Kat-
1 towitz wederom een plechtige vergadering
KET VOORNAAMSTE NIEUWS*
BUITENLAND.
Heden zullen de Duitsch-naiïonalen hun
houding bepalen.
Hei regimenisfeesi is Potsdam is rustig
verlcopen. De ex-kreenprins was niet aan
wezig.
De actie van de linkerzijde tegen
rand wordt voortgezet.
De Zv/esdsche Tweede Kamer hesft 03
Icgerbegrcoting verwerpen en een amende
ment aangenomen cm de bewapening sterk
te verminderen.
De Litausche minister van financiën er
vandoor.
BINNENLAND
Dc Memorie van Antwoord inzake hst
wetsontwerp tot wijziging van de Lear-
piichtwet cn van de L. G.-wet 1920. Ds
Minislor handSiaaf't zijn nu ingenomen
standpunt. Becijferingen betreffende de
bezuinigingen.
LEIDEN.
Ernstig motor-ongeluk onder Wassenaar
plaats hebben onder voorzitterschap van
den staatsman Ivorfanty.
Turkije.
Bandidsnoverval in een Turksch dorp.
16 per so n en vermoord.
Een bende kommitadji's is gister in het
Turksche dorp Kaintkoekhoer op 10 K.M.
afstanös van het station Narlikeuy in Oost
Thracië binnen gedrongen. De bende ver
moordde 12 mannen en 4 vrouwen, terwijl
vier andere personen nog door hen werden
gewend. Daarna verdwenen de bandieten
onbekende richting. Een troepenafdee
ling doet nasporingen naar de bandieten.
In den loop van den dag hebben zich
Da incidenten aan de Syrische grens.
Volgens een bericht uit Konstantinopel
breidt zich de opstand in Syrië uit.
Steeds grootere troepen opstandelingen
doen stelselmatige aanvallen op de Fran
sclie munitie- cn verplegings-colonnes. Ds
opstandelingen hebben een ultimatum ge
steld waarin van do bezettingstroepen ge-
eischt wordt het laud to verlaten.
Een tegenspraak.
Generaal Wcygand heeft tegenover de
persvertegenwoordigers de juiste toedracht
medegedeeld van do incidenten aan de
Turkscli-Syrischc grens, welko in de Turk
sche cn buitenlandsche Europeesebe per3
schromelijk overdreven zijn voorgesteld.
In geheel Syrië lieerscht algeheele rust.
De z.g. ernstige botsingen waren rooftoch
ten van grensbandieten, waarvan enkele
dorpen, die uitgeplunderd werden, het
slachtoffer zijn geworden. De Fransclie
grensbewaking is verschillendcne malen
met succes opgetreden.
R. K. Propagar.dac'iub Siatenkiaskring
Gouda
De Federatie van R. K. Propaganda-
Clubs in den Statcnkicskring Gonda houdt
den 7en Roomschen Districtsdag op Don
derdag 29 Mei 1924, des namiddags te 4
uur, in do zaal „Concordia", te Gouda.
Het openingswoord wordt gesproken
door den Eere-Voorzitter der Federatie van
R. K. Prop.-clubs in den Statenkieskring
Gouda, don Zeereorw. Heer P. H. Wijten-
burg, Deken van Gouda. De beer I.enrt
Hermans, lid van de Tweede Kamer der
Staten-Generaal en Kapelaan W. C. C. M.
van Alpben, Geestelijk Adviseur der Fede
ratie van R. K. Prop.-Clubs in den Staten
kieskring Gouda, zullen redevoeringen
houden.
Verder wordt de vergadering opgeluis
terd door muziek en zang.
R. K. Melaatbswcrkersbond
Na de rede van prof. Angenent (zie ohm
driestar) werd eenige discussie gevoerd,
waarbij do heer A. C. de Brmjn (K. li.
Vakbureau) zich deed kennen ah! een voor
stander van do opvatting dat de wetgever
reeds nu voor bedrijfsorganisatie een
raamwet dient te maken. Een motie word
aangenomen, waarin de bond da hoop rut-
spreekt, dat de bedrijfsorganisaties en me
dezeggenschap spoedig werkelijkheid zul
len worden, en besluit, onder zijn leden de
idee van solidariteit in die richting te zul
len blijven ontwikkelen.
Hofberichten
Do Koningin-Moeder wordt YrlJd*°
30 Mei voor eenige dagen op het Loo \er-
Walp'rins Hendrik vertrok Zondagmorgen
met zijn adjudant per auto naar Am-ter
