15e Jaargang.
©©^DES?0>^I1 15 MEI 1924
No. 4460
Bureaux: RAPENBURG No. 10 LEIDEN
De Fransche Verkiezingen.
e Scidóelie Sou^omt
DoABONNEMENTSPRIJSbedraagt bi] vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week 12.50 per kwartaal.
Bij onze Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaal.
Franco per post 8 2.95 per kwartaal.
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 et per kwartaal, bij voor
uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ck, met Geïllustreerd
Zondagsblad 9 ck
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en feestdagen J,
TEL INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 a POSTBUS No. II
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone adverienSIBn 30 een] per rus-s!.
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het
S dubbele ren het tarief berekend. 3
Kleine advnr.enfiön, van ten hoogste 80 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en vei-
huur, koop en verkoop f 0.50.
SJit nummsi* bestaat uit twee
bladen.
Werden de Duitsche verkiezingen met
groote spanning tegemoet gezien, do Fran
sche verkiezingen genoten die oer niet
Men verwachtte weinig verandering. Som
migen meenden, dat Poincaró wel weer
versterkt uit den strijd te voorschijn zou
komen na zijn jongste manoeuvre; anderen
dachten hem oen klein verlies toe tenge
volge van minder rooskleurige binnen-
landsche toestanden. (Poinoaré had het
immers te druk met de buitenlandsche),
maar dat Poincaré zou worden wegge
jaagd, de groote Poincaró, de sterke man,
uie wist wat hij wilde, neen daaraan dacht
niemand. Poincaró zelf ook niet. Alles zou
wel (bij het oude blijven.
Maar de Fransche kiezer dacht er an
ders over en na opening van de stembus
klonk een verbaasd „hè 1" door binnen- en
buitenland. De partijen van Poincaró, in
't algemeen de rechtsche partijen, leden
een groote nederlaag en de linkerpartdjien
wonnen overal met flinke cijfers. Dat was
do groote verrassing uit Frankrijk.
Moeten wij ons erover verheugen of
niet? De vooruitzichten zijn deels gunstig,
n.l. do vooruitzichten op de buitenlandsche
politiek, in dit geval de aanvaarding van
het deskundigenplan en overeenstemming
met de Engelschcn.
Deels zijn zij echter ongunstig, n.l. voor
de Fransche Katholieken, wier positie er
niet heter op zal worden: Wij zullen dit
toelichten door een overzicht te geven van
do verschillende partijen en hun politiek.
Wij kunnen het onzen lezers allerminst
kwalijk nemen als zij uit de partijverhou
dingen in Frankrijk niet goed wijs kunnen
worden. Men leest van een overwinning
der linkerzijde en verneemt dat de re
publikeinen verloren hebben en dat
de links-domocraten zijn achter
uitgegaan. Zijn de links-democraten dan
niet linksch? Is repuhlikeinsch niet syno
niem met socialistisch?
In Frankrijk heerschen andere toestan
den en zijn de partijverhoudingen zeer
verschillend van de onze. Niet alleen dat
ei" andere namen zijn en andere leuzen,
maar ook de scherpe scheidingen tusschen
de partijen ontbreken.
Wanneer wij nu de partijen gaan op
noemen, beginnen wij weer bij rechts.
Do ultra-TOchtschen zijn de coaser-
■yatievon (royalisten) wier leider Léon
Daudet was, die in Parijs een smadelijke
nederlaag heeft geleden. Do conservatie-*
ven komen mot 20 zetels in de Kamer te
rug zonder him ledder Daudet. Hun dool
is eigenlijk herstel van het koningschap,
maar omdat een doelbewuste politiek in
die richting toch geen succes zou hebben,
staan zij voor een hyper-nationale politiek
In dat opzicht voldood do heer Poincaré
tamelijk wel aan hun eischen, maar toch
deed hij nog teveel concessies aan den in
ternationalen geldhandel.
Dan volgt liet Nationale Blok, beslaande
uit 3 partijen, de partijen waarop vooral
Poincaré steunde. Men kan deze partijen
de „burgerlijke" noeiuien, als men wil. Dit
Nationale Blok, dat het grootste aandeel
in de verliezen heeft, wordt gevormd door
een rechter- en e;on linkervleugel. Op de
rechtervleugel pareeren do Republi
keinen, waaronder de Katholieken thuis
liooren. Zij komen terug met 117 zetels in
do nieuwo Kamer.
Aan den linkerkant van het Blok staan
de Links-republikeinen en de
Link s-d e m o c r a t e n, die resp. met
52 en 75 zetels terugkomen.
Dczo twee laatste partijen voeren dus
„links" in hun naam, maar zijn rechts,
't Is maar oen weet!
De buitenlandsche politiek van het ge-
hcele Nationale Blok is dio van Poincaró.
Daarover zijn allo 3 partijen het met el
kaar eens. Maar in de binnanlandscho po
litiek beslaat er strijd tusschen do rechter-»
vleugel, die overwegend Katholiek is, en
de linkervleugel, die de neufralo school en
-io uitvoering der leekenwetten begunstigt.
Men heeft den Katholieken steeds verwe-
Wn, dat zij een te slappe houding aanne
men tegen de anti-clericale neigingen zoo
vel van hun „blok-genooten" als van
.Poincaró, die na zijn laatste politieke ma
noeuvre, zooals men weet, meer naar dien
linkerkant, waar zo nog meer anti-cleri-
saal zijn, is gaan overhellen. Die slappe
houding heeft zich nu gewroken en de po
sitie der Katholieken zal er nu niet aange
namer op worden.
Thans komen do oppositie-partijen aan
de beurt. Deze zijn, op do communisten
3a, vereenigd in het z.g. Linker Blok. Dat
Mok is ook een verzameling van 3 par
tijen, ni. de Radicaal-socialis
ten, de partij van Herriot, dio het moest
gewonnen heeft "aan do stembus en than*
Ï39 zetels teltde Repuhlikeinsch-
filialen, partij van, Painlevó/
die 35 zetels sterk is; en de Socialis
ten zonder meer, (partij van Blum), die
met bun 102 zetels ook een aardige winst
hebben kunnen boeken. Deze partijen heb
ben niet ieder een scherp geformuleerd
program, maar onderscheiden zich van het
Nationale Blok hierdoor, dat zij nog feller
anti-clericaal zijn. Zij eischen o.a. ophef
fing van het Gezantschap bij het Vaticaan
Op buitenlandsch gebied zijn zij tegen
standers van de nationale politiek van
Poincaré en hun leuze in deze is: vóór
Vrede en Volkenhond! Zij wensclien meer
internalionaliseering van de schadevergoe-
digskwestie en de meest linkschen van dit
Linkerblok zijn ook scherp gekant tegen
de Roerbezelting.
Verder hebben de Socialisten natuurlijk
een stel programpunten, waarmede iedere
fatsoenlijke socialistische partij, in welk
land der wereld ook, mee geurt.
Hoewel-socialisten en radicaalsocialisten
in één blok zijn vereenigd en samen den
naam „socialist" dragen, zijn er toch
groote punten van verschil tusschen die
twee. Poincaró noemde indertijd hun sa
mengaan „een huwelijk tusschen water en
vuur". En ook de socialitische leider
Blum spreekt van een verbond, „van één
minuut". "Wat niet bepaald duurzaam mag
heetcn
Ten slotte hebben we nog de Commu
nisten, die natuurlijk tegen het verdrag
van Versailles zijn cn zoo gauw mogelijk
maar de Sovjetrepubliek willen invoeren.
Zij hebben met deze verkiezingen ook al
winst gemaakt, al is het niet veel, en tel
len thans 29 zetels.
Hoo zullen do partijen zich nu samen
voegen?
Het Nationale Blok heeft 24-1 zetels,
mot de conservatieven mee 261, terwijl
het Linker Blok 276 zetels telt. Voor een
bcetjo hanteerbare meerderheid zal een
andere samenstelling moeten worden ge
vonden.
Bovendien willen do socialisten geen zit
ting nem'en in oen kabinet.
De radicaal socialisten hebben de meeste
winst behaald en zijn momenteel de sterkste
partij. Er gaan dan ook veel stemmen op,
dio Herriot, den leider dier partij, noemen
als opvolger van Poincaré. Maar anderen
vinden di9 koersverandering te sterk en
zoeken een tusschenvorm. En zij meenten
die gevonden te hebben in de persoon van
Briand, die wat politieke neigingen betreft
tusschen Poincaré ca Herriot instaat.
Maar hoe do oplossing ook gevonden zal
worden, deze zal meer naar links liggen
dan onder het huidige regiem. Dat waar
borgt do duidelijk gebleken gezindheid van
het volk, dat in groot en getale gestemd
heeft en volkomen kahn maar zeer heslist
getoond lieeft van de tegenwoordige poli
tiek niet meer te willen weten.
Een meer linkscho regeering zal dus
aansturen op een politiek, welke niet zoo
taai eigenzinnig slechts met eigen belan
gen rekening wenscht te houden. „Vóór
Vrede cn Volkenbondl" Moge dezo mooie
leus niet louter een leuze blijven.
De zwenking naar links beteekent ech
ter ook een versterking van het anti-cleri-
calisnio en als de Katholieken niet meer
tot de regeer ingspar tij en behooren, is hun
remmende kracht tot een minimum gere
duceerd.
Er is dus reden tot goed9 verwachtin
gen, er is helaas ook reden tot bezorgdheid
miYEMLMiB
De Rapporten der Deskundigen.
Mac Donald over do uitvoering.
Niet pouterig zijn!
ïn de Dinsdagavond onder auspiciën der
Labour Partij gehouden vergadering,
waar de heer Raimsay MacDonald het
woord heeft gevoerd, heeft hij volgens een
draadloos bericht een paar belangrijke
uitlatingen gedaan met betrekking tot het
rapport der deskundigen. „Het groote
probleem voor de regecring op het oogen-
blik is, de uitvoering van het rapport der
deskundigen te verkrijgen. Er"^ijn in dit
rapport, of deze rapporten, enkele dingen,
ten aanzien waarvan ik een beetje achter
dochtig ben. Doch veronderstel, dat wij
beginnen met eiken regel, elk hoofdstuk en
elk voorstel te onderzoeken waar gaan
wij dan heen? Ik beweer nog altijd, dat
wat de regeering deed binnen 24 uur na
beëindiging van de besludeering van het
rapport, n.l. het neonen van het initiatief,
aan de wereld bekend te maken, dat het
rapport in zijn geheel moest worden uit
gevoerd, het juiste standpunt was en wan
neer dit geschiedt, zal Europa een nieu
we kans hebben, weer op de been te komen
Duitschland, Frankrijk, Italië, België en
ook Engeland geien onzer kan zich
thans veroorloven, zich met do details be
zig te houden.'
„Wanneer wij bij de uitvoering ervan
op modlijkbeden stuiten, dan is er nog al-
*ijd hel gezond versland en kan men ver
anderingen aanbrengen. Dcc!: ik verzoek
allen anderen betrokken landen dezelfde ge
dragslijn te volgen, die wij hebben ge
volgd, n.l. om het rapport in zijn geheel
van harte uit te voeren.
Duitschland.
Da Duitsche Volkspartij.
Een wensch tot samengaan met
alle burgerlijke part ij en.
De Duitscke Volkspartij is de eerste
partij, welke na de verkiezingen een frac-
tie-vergadering beeft gehouden.
Van deze vergadering, welke werd bij
gewoond door den rijksminister van Bui
tenlandsche Zaken, dr. Stresomann en
den rijksminister van Binnenlandsche Za
ken, dr. Jarres, is gisteravond een com
muniqué verschenen, waarin de wensch
wordt uitgesproken raar een samengaan
met alle burgerlijke partijen, welke den
staat erkennen.
In politieke kringen beschouwt men de
ze zinsnede als een poging tot toenadering
lot de Duitsch-nalionalen, doch tevens als
een afzwering van bet denkbeeld van een
groote coalitie met inbegrip van de so
ciaal-democraten.
Verder maakt het communique melding
van de afwijzing van een burgerlijke mid
den-coalitie bestaande uit de Duitsche
Volkspartij, het Centrum en de Democra
ten.
Dit alles wijst er niet onwaarschijnlijk
op, dat de tweespalt in de Duitsche Volks
partij, ook na de afscheiding van den
reohter-vleugel, nog niet is bijgelegd. Het
blijkt toch, dat tegenover Stresemaain, die
niets liever wil dan de tot nu toe gevolg
de politiek voortzetten, een sterke groep
s'taat, welke aansluiting hij de Duitsch-
nationalen wenscht.
Het conflict in het mijnbeuwbedrijf.
De besprekingen tot bijlegging
van het geschiL
Gistermiddfig-^in- a het rijksministerie
van arbeid de aangekondigde besprekin
gen begonnen met do vertegenwoordigers
van den mijnbouw ter bijlegging van het
geschil.
Bij de besprekingen, die onder de per
soonlijke leiding stonden van den rijks
minister van arbeid, dr. Braun, kwamen
de beide partijen allereerst overeen, dat
oen speciale commissie voor bet bijleg
gen der arbeidsgeschillen in bet Roerge
bied zal worden gevormd. Deze „Schlich-
tungskammer" zal bestaan uit een gelijk
aantal vertegenwoordigers van werkge
vers en arbeiders en worden gepresideerd
door den heer Hausmann, vice-president
van het Maagdenburger „Oberprasidium"
In het Roergebied is do toestand onver
anderd.
Uit bet Saksische kolengebied wordt
een aanzienlijke toeneming van het aan
tal werkwilligen gemeld.
Dreigend blijft de toestand nog steeds in
Opper-Silezië. Hier valt van een verbete
ring niets to bemerken en kan veeleer van
een verscherping van den toestand worden
gesproken.
Ingrijpen der Franschen?
De „Vorwarts" meldt, dat de leider der
chr. mijnwerkersorganisatie door de
Fransche bezettingsautoriterterrtot oen be-
sprekinjg is uibgenoodigd. Het blad veron
derstelt, dat do Fransche nu toch van
plan zijn in de staking, die thans reeds
langer dan een week duurt, in te grijpen.
Hei Duitsch-Russischc incident
Een betuiging van leedwezen
der Duits che regeering
De Duitsche regeering hoeft te Moskou
een nota doen overhandigen, waarin zij
baar leedwezen uitspreekt over het feit,
dat door een fout der politie rechten van
personen, die genieten van de es-texritori-
aliteit, zijn geschonden.
Do leider der politieke politie in Prui
sen, Oberrogierungsrat Weiss, is door de
regeering op non-activiteit gesteld, totdat
dat gebeurtenissen volkomen zullen zijn
opgehelderd.
Het bericht, als zou de Russische regee
ring te Berlijn een nota met vrij ver-
gaando eischen hebben doen overhandigen,
wordt van bevoegde zijde niet bevestigd.
Een dergelijke nota is op bet dept. van
buitenlandsche zaken niet ontvangen.
Frankrijk.
De kabinetscrisis.
Geen deelnoming der
socialisten.
Ondanks de beweringen van de recht
sche pers, dat de socialisten in het nieuwe
kabinet zitting zullen nemen, deelt de
linkscho met stelligheid mode. dat zij dit
zeer zeker thans niet zullen doen. Wel
zullen zij hun steun aan het te vormen
kabinet vcrleenen en dus ook voor de be
grooting stemmen.
Meer en meer wordt de naam van Her
riot als die van den aanstaanden kabi
netsformateur genoemd.
Wat het eventueels aftreden van presi
dent Millerand betreft, is het zeker, dat
deze ernstig aan heengaan denken zou als
de nieuwe regeering een der drie volgende
punten in haar program opnam: Terug
trekking van de Fransche troepen uit het
Roergebied, erkenning van de Sovjet-re
geering en afschaffing van het gezant
schap bij den Paus.
De toekomstige Europeescho politiek.
De „Times" spreekt in oen beschouwing
over do Fransche politieke crisis het ver
trouwen uit, dat thans oen mooie gelegen
heid bestaat, om den waren vrede te ver
krijgen voor Frankrijk, Duitschland en
alle andere groote volken van Europa.
De „Daily News" zegt, dat het Poinca-
réisme als Europeesche politiek als een
angstige droom voorbij is.
De „Daily Tel." gelooft, dat er thans
geen twijfel meer over bestaat om stappen
te doen in verband mot het Dawes-rap-
port, nu de moeilijkheden of reserves ten
aanzien van een overeenstemming over de
sancties en over het vasthouden der regie
spoorwegen in het bezette gebied is ver
dwenen. Dezo en andere voorstellen, wel
ke een inmenging beteekenden in de aan
beveling van het Dawes-rapport zijn ver
vallen, zoodat de weg naar overeenstem
ming met Duitschland thans open is mits
Duitschland wil.
Het Linksche bloc en de Financiën.
De groote bezorgdheid van alle par
tijen voor de financieel© kwestie en de sta
biliteit van den franc, kom!t duidelijk aan
den dag.
In den ministerraad is aan Marsall op
dracht gegeven energieke maatregelen te
nemen om den franc niet bloct te stellen
aan do schommelingen van de politieke
wisseling, en om te maken dat hat toe
komstig kabinet niet een financieele ont
reddering zal vinden.
Ook Leon Blum heeft verklaard dat de
politiek van voortdurende leeningen
slechts oen onheil is en dat op financieel
gebied men zich niet van uitvluchten moet
bedienen.
Herriot lieeft verklaard, dat de stabili
satie oen der eerste bezorgdheden zal zijn
Painlevé wil ook het budgetevenwicht.
Het blijft echter niet minder waar, dat
de overwinnaars van het linksche bloc,
wat de financieele kwestie betreft, zich
tusschen twee vuren bevinden. Zij hebben
den rooden eischen te voldoen, die niet
precies geld aanbrengen, en zij hebben een
schatkist te vullen, iets waarin zij nooit
hebben uitgemunt. Trouwens al wat zij in
de goede richting zouden willen onderne
men, zal juist hen af s too ten, die hun Zon
dag do overwinning hebben bezorgd.
Gaai Poincaré zich uit hei oper.bare leven
tèrug'rekken?
Do „Malin" meent te welen, dat Poin
caré voornemens is zich voor een bepaal
den tijd uit het openbare leven terug te
trekken en misschien zelfs van den se
naatszetel afstand te doen.
Hij ontvangt talrijke aanbiedingen tot
medewerking aan Amerikaansche bladen.
Engeland.
Hei Dcminion-saiuui voor Schotland
en Wales
In het lagerhuis heeft Mac Donald gis
termiddag medegedeeld, bereid te zijn een
commissio te benoemen, teneinde na te
gaan. hoe het mogelijk is, zelfbestuur voor
Engeland, Schotland en Wales in te voe
ren voor plaatselijke belaugon. Deze zou
den in dit plan worden onttrokken aan de
bevoegdheid van het rijksparlement en
worden overgelaten aan nationale verte
genwoordiging. Door de benoeming dezer
commissie zal de regeering vermoedelijk
een groot deel der ontevredenheid wegne
men, die bij verschillende barer aanhan
gers heersclite in verband met het debat
over Schotsche zelfregeering, de vorige
wetek'gevoerd.
De Britsch-Russische Conferentie in
Fleno bijeen?
Waarschijnlijk zal heden een plenaire
zitting van do Britsch-Russische confe
rentie gehouden worden. Tijdens de afgc-
loopen 14 dagen hebben de verschillende
commissies, waaraan de conferentie zich'
had gesplitst, herhaalde bijeenkomsten ge
houden.
Spanje.
Do strijd in Marokko
Eon gelukte operatie
Te Londen zijn hier nadere berichten
ontvangen omtrent d9 jongste gevechten in
Marokko. De stelling van Messjoead, waar
deze gevechten plaats hadden, was sedert
eenigen tijd omsingeld door do Kabylen en
zoo goed als geheel afgesneden De operaties
die thans met succes zijn bekroond, had
den ten dool de zich daar bevindende
Spaansche afdeeling te ontzetten. Dit is
cfdukt, doch do Spanjaarden hebben er
HET VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
Da Duitsche Volkspartij wenscht aan
sluiting van alle burgerlijke partijen.
De Fransche socialisten willen geen desi
uitmaken van het kabinet.
Tegenstrijdige berichten omtrent dett
dood van Soen Yat Sen.
BINNENLAND
In de gisteren gehouden zitting d&r
Tweede Kamer deelde de Minister mede,
dat de wet betreffende de rijwielbelasting
in werking zal treden, zoodra zij is aange
nomen. Over het resteerende gedeelte van
1924 zal het veile bedrag voor het belas-
tingmerk worden geheven (3 gld.).
circa vijfhonderd man aan dooden en ge
wonden bij verloren, in hoofdzaak inboor-»
lingen.
China.
Soen Yat Sen overleden x
Zijn rol als revolutionair
leider
Uit Hongkong wordt bevestigd, dat Soen
Yat Sen is overleden.
.Met Soen Yat Sen, de begaafde leider
der Jong-Ghineesche beweging uit het
eerste decennium dezer eeuw, de groote
man van de revolutie, die in Februari 1912
do Mandsjoedynastio onderwierp, en die ia
April 1921, krachtens besluit van het Zuid-
Chineescho parlement to Canton, „presi
dent der Ghineesche republiek" werd, is
een der meest markante figuren van een
modernen, een vrij, liberaal en aan het
cosmopolietische leven aangepast China
heengegaan.
In 1867 werd hij, in een dorpje in de
provincie Koeangtoeng, geboren. Zijn va
der was een Christen. Na volbrachte stu
die in de medicijnen aan de hoogeschooi
te Hongkong, reisde hij naar Europa.
Jarenlang woonde hij te Parijs, waar hij
aan de Sorbonne college's in do staatswe
tenschappen volgde.
Daar begon hij zijn actie onder de Chi-
neesche jongelingschap en bereidde zóó
een revolutie voor. Toen deze in 1911 uit
brak reisde Soen Yat Sen ijlings naar
China, doch wilde een presidentsbenoe
ming toen niet aannemen. Later koos hij
om persoonlijke redenen partij tegen den
president Woe Pei Foe, en weinig scrupu
leus als bij was, lieeft hij veel Chineesch
bloed om persoonlijke veeten laten vloeien
in een vruchteloozen burgerkrijg.
In April 1921 werd Soen Yat Sen door
zijn eigen Canton-parlement tot president
der republiek uitgeroepen. Zijn aanzien
was toen echter, ook in de omliggende pro
vincies, sterk gedaald, zoodat do mili
taire regeering van Canton", zooals zo
heette, in do practijk weinig had in te
brengen. Soen's presidentschap was van
korten duur. Een verbitterde strijd van
zijn getrouwen met de door Woo Pei F09
op Canton afgestuurde troepen, had een
voor de Zuidelijken noodlottig verloop.
Toen begin 1923 onlusten in het Zuiden
uitbraken, werd den oud-president echter,
zoowel van buitenlandsche zijde als door
Poking zelf, verzocht, de orde te herstellen.
Tegenspraak
De „Times" heeft van Tsjen. don secre
taris van Soen Yat Sen, het volgende offi-
cieele bericht ontvangen: „Het gemelde
overlijden van Soen Yat Sen is volkomen
onwaar; het is een verzinsel zijner vijan
den."
In een tweede telegram uit Sjanghai
wordt gemeld, dat uit Canton bericht
wordt, dat Soen Yat Sen wel ziek is.
Amerika.
Do immigratie-wet dar V. S.
Ongerustheid te Washington
Algemeen wordt verwacht dat hot wets
ontwerp inzake de uitsluiting der Japan
ners in zijn huidigen vorm door beide
Huizen zal worden aangenomen en pre
sident Coolidge aan het einde der wrok ter
onderleekening zal worden aangeboden.
Diplomatieke en politieke kringen te "W as-
hington zijn in beroering gebracht door
den ernst van den toestand. Algemeen is
men van oordeel, dat Coolidge geen andere
keus heeft dan het ontwerp te teekenen.
In sommige kringen wordt do meening ge
uit dat Japan, teneinde zijn afkeuring te
toonen, zijn gezant zou kunnen terugroe
pen om het gezantschap in banden van een
zaakgelastigde over te laten.
BIÜÈSEWL&3É0
Vragen van Kamerleden.
Hot dansen in het openbaa r.
Het Tweedo Kamerlid Duymaer van
Twist heeft den ministers van justitie cn
binnenlandsche zaken cn landbouw cc vol
gends vragen gesteld:.