15e Jaargang.
WOENSDAG 7 f924
No. 4453
3)e Eci^belve 6ou/?omf
DoABONNEMENTSPRIJSbedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week 12.50 per kwartaak
Bij onze /genten 20 cent per week 12.60 per kwartaal.
Franco pep post f 2.95 per kwartaal.
Het Geïllustreerd Zondagsblad Is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor
uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct.} met Geïllustreerd
Zondagsblad 9 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen I.
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TgL. INT. ADMINISTRATIE 935 REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertenSiën 3D cent pe? p®gok
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het
dubbele van het tarief berekend. s
Kleiino advertessïiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop 10„5©o
^i't nummer bestaai wit twee
bladen.
V Het particulier initiatief.
-Wij hebben onlangs medegedeeld, dat de
Minister van Binnenlandsche Zaken en
Landbouw eene bijeenkomst heeft gehouden
met vertegenwoordigers der organisaties
van landbouwers, op welke bijeenkomst
werd besproken de medewerking dier ver
tegenwoordigers met het Departement, om
'de Begrooting voor 1925 zoodanig samen te
stellen, dat met de belangen van den Land
bouw zoo goed mogelijk rekening zal wor
den gehouden.
De uitgaven moeten noodzakelijk worden
beperkt, en daarom is van veel gewicht, hoe
dit het best kan geschieden zonder groote,
vita-le belangen in gevaar te brengen.
Heb advies van deskundigen is hierbij
noodig en de minister wenscht er gaarne
gebruik van te maken.
Deze methode moet ten zeerste worden
Üo ege juicht.
Er zit perspectief in. i
En met groote belangstelling wachten
[wij af het resultaat dezer eerste proeve.
Men zal allicht tot de erkenning komen,
'dat heb particulier initiatief veel kan doen,
zij liet dan ook met Bijkssteun, wat nu de
Staat doet.
De" Volkskrant zegt hetzelfde zeer
•juist, als bet Katholieke blad schrijft:
„Wij hebben wel eens gezegd, dat er heel
wat mooi en krachtig initiatief door den
Staat is „we gge sub sidie e rd." En
2oo is heb inderdaad.
Het zelf doen geraakte meer in on
bruik, naarmate de overheidsbemoeiing zich
•verder uitbreidde. En heb gevolg was", dat
de organisaties verslapten en ook de waar-
'deering van veel goed sociaal werk verlo
ren ging.
't Is hiermede gesteld als met het systeem
Van armenzorg, dat den prikkel tot zelf
hulp niet versterkt, maar wegneemt. Zooda
nige armenzorg kweekt armlastigheid
en wordt een vloek in plaats van een zegen
voor het volk.
Zoo kan de noodzakelijkheid der bezuini
ging ook goede gevolgen heb'ben en vele
personen en vereenigingen weer op eigen
boenen doen staan. Wat een versterking be-
teekenb van volkskracht!"
En er zijn voorbeelden, dat het particulier
initiatief wel kan overnemen wat de Staat
thans moet nalaten Toen bijv. óp Bijks-
kosten geen vertegenwoordiger der regee
ring naar het zuivelcongres in Amerika kon
worden gezonden', heeft de betrokken orga
nisatie hiervan de kosten voor haar reke
ning genomen, evenals zulks gebeurde bij
isene deelname aan de pluimveetentoonstel
ling te Barcelona; dit zijn slechts 'n paar
voorbeelden.
Zoo z ij n er meer feiten te "vinden
'en zoo zouden er ongetwijfeld ook nog veel
meer kunnen zijn
BUITENLAND
De Rapporten der Deskundigen.
Een internationale conferentie.
Begin Juni reeds?'
Do „Daily Express" meent te weten,
'dat een internationale conferentie bijeen
geroepen zal worden om de rapporten der
deskundigen te bespreken in het eerste ge
deelte van de maand Juni.
Duitschland.
DE RIJKSDAGVERKIEZINGEN.
De parlijformatie.
Onzekere c ij f e r 3.
De leiders van de verkiezingen lil de
verschillende kringen zijn niet altijd erg
accuraat geweest met het overseinen van
do behaalde resultaten. Sommigen hebben
van viel Ie® vijf maal een anderen uitslag
vermeld. ï&ardoor is er in de centrale lei
ding te Berlijn een zekere verwarring ont
staan en leverden de publicaties van dat
lichaam elk paar uur een ietwat veran-i
derd beeld op van den toekomstigen rijks
dag. De hoofdzaak blijft echter dezelfde en
dezo komt daarop neer, dat het uiterst
moeilijk zal zijn een krachtige regeering
to vormen.
Steunende op het onzekere cijfermató- a
yieel beijveren alle bladen zich ingenieuze
combinaties samen te stellen, die telkens
weer in elkaar vallen, wanneer de uitslag
'door nieuwe berichten gecorrigeerd wordt
Do laatste cijfers.
Volgens de tot gistermiddag ontvangen
•berichten, worden de tot dusver vastge
stelde 471 mandaten over do verschillende
partijen als volgt verdeeld:
Sociaal-democraten is" 100 zetels
Duitsch-nationalen i i 5"5 s 96
Gentrum 5 s 65
Qommmiisten i 62
Duitsche Volkspartij 5 s s '44
Déulscli-Völkischen. s 32
Democraten 5 '28 1
Beiersche Volkspartij -.• ,s16 1
jBeiersciie Boérenboad v 10
Landbond s 9
Duitsch-Hannoveranen 5
Duitse lie Werknemerspartij 4
De meening der bladen.
De rechtsche bladen zijn het er allen
over eens, dat de groote coalitie geen le
vensvatbaarheid meer heeft en dat er
minstens een burgerbloc tot stand ge
bracht moet worden. Zij kunnen daartoe
met recht wijzen op de verliezen, die gele
den zijn juist door die partijen, welke de
groote coalitie samenstelden. De meeste
•linksche en middenbladen probeeren na
tuurlijk het tegenovergestelde te bewijzen.
De regeering houdt zich stil en de „Zeit"
en de „Germania" zijn gereserveerd.
De betoekenis van dsn'uiislag.
Het oordeel der Parijsche
pers.
Zooals te begrijpen valt maakt elke
partij hier gebruik van den uitslag der
Duitscho verkiezingen om haar eigen op
vattingen daarin bevestigd te zien en dus
aan te dringen op de verkiezing harer
candidatén. De Fransche nationalisten,
die steeds betoogd hebben dat in Duitsch
land het verzet de overhand 'béhalen zou,
leggen, den nadruk op het succes der
rechterpartijen, terwijl de linkerzijde, die
telkens herhaald heeft dat het in Duitsch
land ultra-nationalistische verwachtingen
een reden tot verheugenis vindt, vooral
nu dié door een overwinning van de link-
scho extremisten begeleid wordt.
Het rechtsche betoog luidt hoofdzake
lijk als volgt: De hoop, die men sinds den
oorlog mocht koesteren op een Duitsche
evolutie in de richting der democratie en
de loyale uitvoering van het verdrag, is
thans opnieuw teleurgesteld. De voorstan
ders van het geweld hebben rechts en
links over de kalme partijen gezegevierd
Als Ebert een gematigde regeering wil
vormen, zullen. de communisten haar niet
steunen c:i eerder aanstaren op een uitge
sproken nationalistisch kabinet, dat hun
meer kansen geeft. In elk geval is dus te
wachten dat de stemming tot het niet-uit-
voeren van het rapport der deskundigen
in Duitschland ovcrheerschen zal, omdat
heide overwinnende partijen daartegen
zijn. Daarom zal het Verdrag van Ver
sailles slechts worden uitgevoerd indien
het daartoe gedwongen wordt. Buré van
de „Éclair" spreekt zelfs ongerustheid
uit, omdat de Quai d'Orsay vrij optimist
schijnt en dit daar dus niet voldoende
schijnt te worden ingezien.
De eenige troost, die men rechts in de
zen staat van zaken ziet, is dat een regee
ring van verzet in Duitschland de bondge-
nooten, die geneigd waren den debiteur
hun vertrouwen te schenken, de oogen
openen zal en overtuigen van de noodza
kelijkheid van eensgezindheid onder de
geallieerden en de eventueele toepassing
van krachtige maatregelen om hem zijn
verplichtingen te doen nakomen. Daarom
kan deze uitslag strekken om de solidari
teit tusschen de geallieerden te verhoogen
en ook in Frankrijk zelf de tegenstanders
van Poincaré's politiek van de noodzake
lijkheid daarvan te overtuigen.
Links betoogt men dat de uitslag toch
feitelijk een teleurstelling voor de Duit
sche nationalisten beteekent, vooral nu in
het bezette gebied de communisten over
wonnen. De partijverhouding blijft" ten
slotte vrijwel onveranderd en het is vol
strekt niet onmogelijk de wetten tot uit
voering van het rapport dei/ deskundigen
door den Rijksdag te doen -aannemen.
De indruk in Engeland.
Op den uitslag der Duitsche rijksdag
verkiezingen wordt nog weinig commen
taar geleverd, doch er is vrij-algemeen vol
doening merkbaar wegens het betrekkelijk
geringe succes der uiterste nationalisten.
Wat men zich op de eerste plaats af
vraagt is, hoe de nieuwe rijksdag tegen
over de voorstellen van de comité's der
deskundigen zal staan. De meeste bladen
meenen, dat de socialisten, het centrum,
de democraten en de volkspartij voldoen
den steun hij de Duitsch-nationalen zullen
vinden hij de stemming over de consti-
'tutioiieele wijziging, welke in verhand
met de Dawes-voorslellen noodig zijn.
De „Westm. Gaz." merkt op, dat de
houding der Duitsch-nationalen tijdens de
verkiezingen ook hoop geeft, dat de ver-
eisohte meerderheid van 2/3 zal worden
gevonden.
De „Morning Post" daarentegen meent,
dal het twijfelachtig is, of de Duitsch-
nationalen in dit opzicht met de linker
zijde en het centrum zullen samenwerken
De houding van het Kabinet.
Het Rijkskabinet zou hedenmiddag bij
een komen ter bespreking van den uitslag
der verkiezingen. Men zou evenwel den of-
ficieelen uitslag afwachten, alvorens een
besluit zal worden genomen omtrent het
al of niet aftreden der regeering of de
'Veniueel te nemen maatregelen. -
i De arbeidsconflicten.
Al gem eene mijnwerkers-'
1 staking in het Roer'gebied; w-
In een gister te Bochum gehouden mijn
werkersconferentie, welke in 'vörbinding*
stond met de communistische partijleiding
en waar 247 Roermijnen vertegenwoordigd
■waren, is een motie aangenomen volgens
welke het congres met ingang van heden
tot een algemeens mijnwerkersstaking
voor het geheele Roergebied met inbegrip
van liet pompwerk besluit.
De ook hier hijeenzijnde conferentie
van den Bond van Duitsche Mijnwerkers
heeft echter een motie' aangenomen" waar
in de vergadering zich met betrekking tot
de loönkwesitie en die van den arbeidstijd
stelt op het afwijzend standpunt van de
conferentie van 30 April maar alle sta-
kingsparolcn van welke politieke partijen
ook, vooral van de communisten, ver
werpt.
Naar een B. T. A.-bericht meldt, wordt
nog slechts in twee mijnen gewerkt, een
in het gebied van Dortmünd en de' andere
nabij Gelsenkirchen, waar de arbeiders de
voorwaarden der werkgevers hebben aan
vaard.
De huiszoeking bij de Russische
handelsmissie.
Van de door de politie to Berlijn ge
arresteerde leden van de Russische han
delsdelegatie zijn er zeven voor den rech
ter gevoerd, die tegen vijf hunner een be
vel tot hechtenis verstrekte.
De Russische gezant te Berlijn heeft
zijn voorgenomen reis naar Moskou tot
Maandagavond uitgesteld, daar hij eerst
den terugkeer van Stomoniakoff uit Lon
den wil afwachten. Do bladen zien daarin
een zekere ontspanning van den toestand.
Engeland.
Hei huurwetjo in derde iezjstg aangenomen
Het Lagerhuis nam hedenavond in der-
do en laatste lezing aan het wetsontwerp,
dat de huurders tegen uitzetting uit hun
woningen beschermt. Het ontwerp was in
gediend door een liberalen afgevaardigde
maar door de regeering overgenomen, toen
haar igen radicaler huurwet v.. ver
worpen.
De ierscfie grenskwestie.
Halsstarrig he id der Ulster-
mannen.
Craig, de premier van Ulster, heeft gis
ter in het parlement verklaard, dat het
niet mogelijk was gevolg te geven aan het
verzoek der Britsche regeering inzake de
benoeming van een vertegenwoordiger in
de commissie voor do afbakening der
grens tusschen Ulster en den Ierschen
Vrijstaat.
Griekenland.
Een aanslag op den minister van oorlog.
Volgens de bladen zijn op den Griek-
schen minister van oorlog tijdens een in
spectiereis aan de Bulgaarsche grens
eenige schoten gelost.
De !e Athene gearresteerde
1 Mei-betoogers
Eendreigement
der vakvereenigingen
De algemeene staking welke door de
vakvereenigingen was aangekondigd als
protest tegen de arrestatie van 1 Mei-be-
toogers is voorkomen, doordat de premier
heeft toegezegd dat de gearresteerden op
vrije voeten zullen worden gesteld.
In sommige kringen vindt men dat de
regeering verkeerd heeft gehandeld door
zoo gemakkelijk te zwichten voor de be
dreiging der vakvereenigingen. Men herin
nert in dit verhand aan de flinkheid,
waarmede Piastiras verleden jaar Augus
tus als hoofd van de militaire macht tegen
de stakers is opgetreden.
Rusland.
De opstand in Turkestan
Volgens te Londen ontvangen berichten
zou de opstand der Mohammedanen in
Turkestan, die op 10 April begon, zich nog
voortdurend uitbreiden. Do opstandelingen
hebben zich thans meester gemaakt van
ïmm Tasjkent, de hoofdstad der provin
cie van dien naam en de bolschewiki zijn
teruggedrongen tot een zeer klein gebied,
waarop zioh echter het draadlooze station
bevindt, zoodat de overheid geregold met
Moskou in verbinding kan blijven. Do
spoorweg van Samakand naar Bokhara is
eveneens in handen der opstandelingen,
zoodat de approviandeering der bolsche-
wistische troepen per vliegtuig geschiedt.
Britsch-lndië
De cholera in Indiö
In de provincie Behar heeft do 'cholera
dit jaar reeds 10.000 slachtoffers gebiecht,
waarbij in de afgeloopen week duizend in
Champerau, welk district het hevigst
wordt geteisterd. De epidemie breidt zich
nog steeds uit.
China.
De zeerooveri] In China
i"' Drastische maarregelen
Acht en dertig Ghineesche roovefs, die
betrokken zijn bij do jongste roofpartijen
in de wateren van Hongkong, zijn op la§t
'van de Ckineesche autoriteiten gefusileord.
Amerika.
De Republiek Panama in gevaar
Naar uit New-York aan het „Berl.
Tagebl." wordt gemeld, is het staatsver
drag tusschen de Vereenigde Staten en de
republiek Panama, waardoor deze laatste
gesticht werd en tot protectoraat van de
Vereenigde Stalen werd gemaakt, den len
Mei afgeloopen.
Door do commissies van den Washing-
tonschen senaat, welke zich met staats
verdragen bezighouden, is tot dusverre
nog geen enkelen stap ondernomen, die
met deze aangelegenheid in verhand staat.
In politieke kringen verwekt deze omstan
digheden do levendigste belangstelling en
een groep politici kómt er met kracht voor
op, dat de Vereenigde Staten het gebied
der republiek zullen anexeeren.
De opstand op Cuba
Amerika steunt de regeer!hg
met vliegtuigen.
De Aniêrikaansche regeering heeft tien
oorlogsvliegtuigen ter beschikking gesteld
van do Cubaansche regeering om de rebel
len te onderdrukken.
Stakingen in Argentinië
Dreigend tekort aan voedsel
Een telegram uit Buenos Aires via New
York meldt, dat de brood- en vleosciï-
voorraden slinken en dat een stopzetting
van het heele zakenleven dreigt wegens
stakingen over het geheele land, op grond
van de pensioenwet, ingevolge van welke
loonaftrek plaats heeft. President Alvear
heeft bij wijze van concessie een proeftijd
van vijf jaar- voor do wet voorgesteld.
B1HHEHLAKP
INTERNATIONAAL
EUCHARISTISCH CONGRES.
Ccngpeskaarten.
Hefc Congresbureau maakt be kernel,dat
voor Nederland thans bij de verschillende
vertegenwoordigers van dit bureau voor-
loopig de verkoop van dooidoopende con-
gerskaa.rten is stopgezet en dat degenen,
dit alsnog zich als congressist willen op
geven voor een cloorloopende kaart, zich
schriftelijk moeten wendlen tut het Con
gres bureau, Bagijnhof 32.
Koninklijke Besluiten.
Politie.
Bij Kon; besluit van 3 Mei i3 aan P. J.
Dammers, op zijn verzoek, met ingang van
1 November, eervol 'ontslag verleend uit
zijn betrekkingen van commissaris van po
litie te Utrecht en commissaris der rijks
politie, onder dankbetuiging voor de lang
durige diensten bij de politie bewezen.
hel conflict in de Textielnijverheid.
Men meldt uit Enschedé aan de „N. R.
Grt.":
Van fabrikantenzijde vernemen wij
dat, waar de hervatting van het werk uit
fluitend door intimidatie wordt tegenge
houden, de fabrieken opengesteld zulien
blijven. Deze omstandigheid, aldus deeldo
men ons mede, mag geen invloed oefenen
op het eens genomen besluit. Het spreekt
vanzelf, dat de onvolledigheid van het
personeel tot groote moeilijkheden aan
leiding geeft, welke zich vooral in de
spinnerij, waar de eene groep op de an
dere ds aangewezen, doen gevoelen. In de
weverij, waar do arbeiders zelfstandiger
werken, is dit niet zoozeer het geval.
Het aantal werkwilligen wordt inmid
dels grooter en dit bedroeg, naar men ons
mededeelde, gisteren 1996 en vandaag 2855
Het burgerlijk armbestuur heeft de
steunregeling voor de uitgeslotenen inge
trokken. De soc.-dem. raadsfractie heeft
den burgemeester gevraagd, een spoed
vergadering van den gemeenteraad te he
ieggen om over deze intrekking te inter-
pelleeren.
Het bestuur van het N. V. V. heeft aan
den minister van Arbeid het volgende
telegram gezonden:
„Verzoeken u een eventueel verzoek om
overwerk te mogen verrichten in de tex
tielindustrie niet toe te staan, daar niet ge
bleken is, dat dit noodzakelijk is, en de
groote meerderheid der arbeiders zich er
tegen verzet."
Een fabrikant mis ha a d 1 d.
In, Enschede was het gisteren vrij ru
moerig, waaraan het verbod tot samen
scholingen! wel niet vreemd zal zijn ge
weest.
Hier en daar hadden relletjes plaats. Een
der fabrikanten van de firma Schol ten en
Zonen is op straat door eenige stakers
aangevallen! en mishandeld, waarop mot
een mes zou zijn gedreigd. De politie heeft
hem moeten' ontzetten.
Het aantal arbeiders, dat gisterenmor
gen de fabrieken is ingegaan, is beduidend
minder dab Maandag.
fcgET VOORNAAMSTE HIEUWS^
BUITENLAND.
De laatste cijfers van de Duitsche ver«
kiezingen. De indruk In Frankrijk erf
Engeland.
Staking der mijnwerkers in het Roer-
gebied.
De opstand in Turkestan breidt zich nog
steeds uit.
Drastische maatregelen tegen de Ghinee
sche zeeroovers.
BINNENLAND.
Benoemingen in het Bisdom Haarlem.
(Kerknieuws, 2de blad).
De Tweede Kamer heefi met 56 tegen 27
stemmen verworpen artikel 1 van hef
wetsontwerp, dat bedoelde de intrekking
van artikel 40 bezoldigingsbesluit te sanc-
tienneeren. (Staten-Generaal).
De werkwijze van de Commissie, die is
ingesteld ©m de zomer- of zonnetijd-kwes
tie tct een oplossing te brengen. (2e blad)
LEIDEN.
Een bakkerij-tentoonstelling in het ge
bouw van den R.-K. Volksbond.
OFrfGEVïNG.
De voorbereiding van hei Gewestelijk
Eucharistisch Congres ie Nocrdwijk.
Uit het boekbindersbedrijf.
Collectief arbeidscontract.
Hefc hoofdbestuur van den Nederl. Bond
van Boekbinderspatroons heeft aan de vier
•gczellenorga.nisaties een schrijven gericht,
waarin wordt voorgesteld, d-e thans nog tot
Juli van kracht zijnde collectieve arbeids
overeenkomst met zes maanden to verlen
gen, mits overeenstemming verkregen,
wordt omtrent de volgende punten:
Heb thans uitbetaalde loon wordt ver
laagd met 10 pet.:
voor de .vrouwelijke hulpvaJcarbcidCrs in
de papierwarenbranche .^(enveloppefabriea-
tie) wordt het loon slechts tot en met 1S-
jarigen leeftijd vastgesteld;
wat do personeel verhoudingen aangaat,
wordt- toegelaten, dat vrouwelijke arbeids-
krachten mede kunnen tellen als gezel-hulp
vakarbeiders en als jongezel-vakarbciders,
hoogstens tob de helft van "heb gestel-do
aantal, mits de leeftijd aan do gestelde
grens beantwoordt.
Prof. dr. A. F. Holleman, lioogleoraar
In de organische scheikunde te Amsterdam
heeft, naar wij vernemen, het voornemen
om aan het eind van den loopenden cursus
zijn ambt neer te leggen.
Do audiëntie van den Minister van'
Waterstaat zal a.s. Vrijdag niet plaats
hebben.
STATEN-GENERAAL
EERSTE KAMER.
Vergadering van gisteren.
Na Opening der vergadering en afdoe
ning der ingekomen stukken brengt de
heer G r o 1 e s raport uit namens de com
missie tot onderzoek der geloofsbrieven,
ingezonden door het nieuwgenoem.de lid
der Kamer, mr. A. J. baron van Nagell
tot Ampsen. Do conclusie luidt toelating
tot het lidmaatschap.
De Voorz., daartoe door H. M. de
Koningin gemachtigd, neemt den heer Van
Nagell do door de wet gevorderde eeden
af en feliciteert hem met zijn benoeming,
waarna deze zitting neemt.
Besloten wordt na de begrooling van
Onderwijs die van Justitie en van Marine
te behandelen.
Begrooting van Onderwijs.
'Aan de orde is de begrooting van On-*
florwijs, Kunsten en "Wetenschappen. De
algemeene beschouwingen worden geopend
door dr. Franssen (A.-R.), die aan-*
vangt met een klacht over do onbestendig-*-,
beid van 's ministers onderwijs-politiek,
die telkens met iets nieuws voor den dag
komt. "-I
Hij zet uiteen, dat de regeering ten on
rechte aan hei bijzonder onderwijs heeft
verboden het Fransch als onderwijsvak
op het programma te handhaven.
Wijders komt hij op tegen het plan des
ministers om geen subsidie voor -nieuwe
H.B.S., gymnasia en lycea te geven, ook!
niet als 'b.v. een instelling met 4 klassen
wordt uitgebreid tot en met 5 klassen. -<i
iWat de schoolgeldregeling betreft zet)
spr. uiteen, dat de wettelijke bepalingen'
op dit punt te weinig differentieeren, te
weinig rekening houden met de locale
toestanden. - v'
De heer De "Waal Male fijt U-RJj
klaagt over de hoogo bedragen, welke ge^.
meenten moeten bijdragen voor kinderen,
die in een andere gemeente H. B. S. or
Gymnasium bezoeken.
Spr. oefent wijders critiek uit op d(