|5e Jaargang. DINSDAG SO NOVEMBER 3923 No, 4312 9e Êeidóofie Sou/^cml beABONNEMENTSPRlJSbodraagt bfj vooruitbetaling Voor Leiden Ï9 cent per week f2.5Q per kwartaal. Rij onze Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaal, franco per post I 2.95 per kwartaal. Ret Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd Zondagsblad 9 ct. Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Fsesüagen i. Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEiDEN TEL. INT. 935 GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II. DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT: G s won 8 adverlenliën 30 cenl per rogsl-i Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het - dubbele van het tarief berekend. Kleine adverlenliën, van ten hoogste 30 woorden, waarin betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver huur, koop en verkoop fó.59. Dit nummer bsslaat uit twee bladen. \J Waardeering. Do cursussen voor andersdenkenden, die _j Katholieken organiseeren, zijn steeds een objectieve, positieve uiteenzetting van de Katholieke leer rustig en kalm, ïonder dat andersdenkenden zich in hun terlijko overtuiging gegriefd kunnen ge- foelen. Heel iets anders is wat vaak van een ekere Protestanten-zijde wordt voor dzet: anti-papisme! waarvan, geluk je weldenkende Protestanten zelf af- keerig zijn. Sympathiek trof ons de rede, waar mede de Groningsche professor dr. Lin deboom onlangs te Kampen zijn serie le zingen over „het Roomsch-Katholicismo en het Protestantisme" heeft geopend. Het onderwerp van dien eersten avond was genoemd: „Do grondbeginselen en historische ontwikkeling der R. K. Kerk, en haar Sacramenten." In de inleiding, die ons merkwaardig genoeg lijkt, om ze in haar geheel over Ie nemen, deed de spreker, volgens het Terslag in de „Prov. Zwolsche Crt.", uit komen, „dat het R.-Katholicisme als factor van groole beteekenis in het godsdienstig, maatschappelijk en politieke leven aller belangstelling overwaard was. En hij wees er hierbij op, dat nog geen halve eeuw geleden dit zeker niet met zooveel overtuiging gezegd en nog minder met instemming aangehoord zou zijn. In die lijden van het liberalisme werd hooghar tig neergezien op „de leer van duisternis m bekrompenheid, welke haar tijd gehad doch daarin heeft men zich ver gist on uit de tabellen en jongste volks telling valt te leeren, dat tegenover te lgang der Ned. Hervormde Kerk het R.-Katholicisme gestadig voortgaat zich binnen onze grenzen te ontwikkelen. En niet alleen in omvang, maar ook in beteekenis en in macht valt deze voor uitgang waar te nemen, waarbij spreker kan wijzen op de plaats, welke de ka tholieke voormannen innemen op politiek terrein (de voorzitters van Eerste en Tweedo Kamer, de voorzitter van den ministerraad), hun aandeel in de sociale actie, waarbij een eere-saluut toekomt aan den toegewijden arbeid en aan de kerkelijke zorg van zeer vele R.-K. gees telijken, hun rusteloos werken op onder wijsgebied, waarbij met plechtig klokge beier pas de opening der eerste eigen universiteit is ingeluid/ de naarstige kloosterbouw ook ten Noorden van den Hoordijk, en zooveel meer tén bewijze, dat Romo groeit. En desondanks bestaat Protestantsche kringen een schrome lijk tekort aan kennis van wat betreft de grondbeginselen der Roomscho Kerk en baar historische ontwikkeling, een kennis welke toch wenschelijk en noodig is, om dat degene, die weet, dubbel sterk staat en beveiligd is voor' misverstand en dwaling. Al te vaak toch komt het voor, dat de attractie, welke ongetwijfeld van het ka tholicisme uitgaat, onredelijk wordt ver heerlijkt, terwijl anderzijds leugenpraat w verdachtmaking zonder blikken of blozen gecolporteerd en aanvaard worden. Hot is plicht tegenover den wassenden stroom een hechten dam te plaatsen en dezen te vormen door 'tvrijz. protestan tisme. Voor 't overige wenscht prof. Lin deboom de verklaring af te leggen dat lijn bedoeling niet is aanvallend te werk Ie gaan; daarvoor heeft hij te veel eer lied, in zeker opzicht zelfs sympathie Nor het R.-Katholicisme en voor den sedelijken ernst van velen zijner gees telijken." Tot zoover deze dominé. :,Mot vele zijner beweringen zijn we het niet eens maar hij toont zich hier een e r 1 ij k tegenstander. Pater A. van Oorschot O.P. toekont bij dio rede het volgende aan in het „Over- ijselsch Dagblad": .-.Hen ziet, dat hier een overtuigd Pro liant aan het woord is, -die volstrekt Uet met Rome coquet teert, maar inte nded onder den indruk van diens toe doend aanzien het tot plicht rekent te- fenover den wassenden stroom eei* -hechten dam" te plaatsen. Maar juist daarom waardeeren wo te meer de eer- We overtuiging, waarmee de Hoog waar de R.-K. Kerk onbevangen beoor- "dlt en aan zijn gehoor voorstelt. In Jtaats van op de ongezonde sensatielust en Jnh-papistische instinkten te speculeeren, Barschuwt hij er nadrukkelijk tegen, oj wil tegenover de kerk geen offensieve «telling innemen maar enkel uit zelfbe houd^ eigen positio handhaven en te «erken." ^aardeering voor elkanders eerlijke buiging, is een eisclx van beschaving, '•al natu u r 1 ij k niet uitsluit, do er- -niiinn- (|at (Wee tegenovergestelde over igen niet tegelijk waar kunnen zijn. BmTEMLAHD Ce crisis in Duitschiand. Stresomann's positie. Moties van wantrouwen. Het is duidelijk te merken, dat dz prachtige overwinning, welke Stresemann Zondag in zijn eigen partij weggedragen heeft (een motie van goedkeuring van zijn politiek met 216 tegen 11 stemmen), zijn positie aanmerkelijk heeft versterkt en te gelijk eenige kalmte heeft gebracht, in de" politieke gemoederen. Het centrum heeft gisteren vergaderd en besloten Stresemann te steunen, alhoe wel hier en ook bij de democraten ge klaagd wordt over de langzaamheid, waarmede een nieuwe standaard wordt ingevoerd. In verhand hiermede hlijft er in politieke kringen nog steeds een stroo- ming bestaan, die naar een economisch directorium van eenige zakenlieden hoen- leidt. De socialisten zijn eveneens bijeenge komen. Hun positie is nog niet klaar, ver moedelijk zullen zij besluiten een motie van wantrouwen in te dienen, maar een, die met motieven omkleed is. Door deze handigheid hoopt men do Duitsch natio- nalen er afkeerig van te maken met de so cialisten mede te stemmen. Van hun kant zullen de Duitsch nalio- nalen ook een zelfde motie indienen, waarvoor uit concurrentie do socialisten weer niet zullen stemmen. Op die manier denkt men het derde kabinet Stres oman van alle kanten met moties van wantrou wen te kunnen aanvallen en tegelijkertijd ter been te houden. Overigens is het twijfelachtig, of er voor Vrijdag een beslissing vallen zaï. Vermoedelijk zal- de rijkskanselier heden een groote rede afsteken. Woensdag is boete- of bededag en wordt er niet verga derd. Donderdag zullen de partij en ant woorden en Vrijdag is dan gereserveerd voor de stemming. Credieten aan Duitschiand. Ook Nederlandsche deelneming. Er worden onderhandelingen gevoerd omtrent aan Duitscïdand te verleenen cre dieten. Ook Nederlandsche financiën zou den daarbij betrokken zijn. Onder meer zou het in de bedoeling lig gen, dat Amerika, Engeland en Neder land zouden deelnemen in de op te rich ten Duitscho Goudbiljettenbank. De onderhandelingen zouden reeds zoo ver gevorderd zijn, dat het sluiten eener overeenkomst spoedig te verwachten zou zijn. In zijn rede in de vergadering van de Duitscho. Volkspartij en ook in zijn gis teren gehouden redevoering in de Commis sie voor Buitenlandsche Zaken, heeft Stresemann op de mogelijkheid van bui tenlandsche credieten gezinspeeld. Zijn orgaan. „Die Zeit" merkte echter gisteravond op, dat de mogelijkheid van buitenlandsche credieten aan Duitschiand uitgesloten moet worden geacht, indien de huidige chronische crisistoestand niet plaats maakt voor meer geregelde toestan den. Na dé Belersche bier-putsch. Hitler c. s. aangeklaagd wegens hoogverraad. Een telegram uit Munchen meldt, dat tegen Hitier, Pöhner, prins Wiede, den ex-premier van justitie, Roth, majoor Streek en de doktoren Drick en Weber, een formeelo aanklacht wegens hoogverraad is ingediend. Allen bevinden zich reeds in arrest. Geallieerde officieren gearresteerd. Twee Belgische officieren, behoorende tot de in tergeallieerde militaire controle commissie, zijn op een reis door Saksen door officieren van de Rijks weer gearres teerd. Na een onaangename bejegening te hebben ondervinden zijn zij weer vrijge laten. Te Leipzig zijn zij weer aangehou den. Wederom kwamen ze na een kort stondige opsluiting vrij, doch men ver wacht thans, dat dit incident ernstige di plomatieke gevolgen met zich zal brengen Naar een nieuwen kulturkampf. De katholieken-hetze wordt met den dag erger en het ziet er naar uit, alsof de Völkisclien voorloppig tot program geko zen hebben, de'kerk te doen deelen in den haat, dien zij reeds tegen de joden aan gekweekt hebben. Zij hebben daartoe het gebruik inge leid, joden en Jesuïeten voorloopig steeds in een adem te noemen. Deze campagne wordt vooral gevoerd door de versprei ding van duizenden pamfletten, waarin ook kardinaal Faulhaber op do ergste ma nier aangevallen wordt. De domino's slui ten zich hierbij aan. In de Münchensche St. Maartenskerk hield de „voorganger" Zondag een predi katie over onze vijanden: 1. de Franschen 2e, do Katholieken. Een ander liet tijdens zijn predikatie den volgenden volzin los: Ik ben bereid mij to laten fusilloeren voor de overtui ging, dat in den nacht van 8 op 9 Novem ber do groote Duitsche, Völkische, natio nale zaak door do Jesuitenkerk om hals werd gebracht. Hot centraal comité der Münchensche katholieken heeft nu tegen dit streven stelling genomen en o.a. ver klaard, dat zoo de heeren een nieuwe .Kulturkampf willen ontbranden, de ka tholieken gereed zijn. UIT HET BEZETTE GEBIED. Na de mislukte onderhandelingen. De inbeslagneming van metaal producten herv at. In. verband met de beëindiging der on derhandelingen met den bond van mijn eigenaars, hebben do geallieerden hun vrij heid van actie hernomen. Deze zal zich doen gelden door de verscherpte inbeslag neming van metaalproduoten en het be zetten van nieuwe mijnen. Zoo hebben de bezettingsautoriteiten gisteren do mijn Erin nabij Gatsrop, die aan Stinnes be hoort, doen bezetten. De separatisten-actie. De veldslag in het Zevengebergte. Do gevechten, die zich sedert üon paar dagen nabij de Engelse he zone tusschen separatisten en anti-separatisten afspe len, werden eergist er mot onverminderde hevigheid voortgezet met het gevolg, dat totaal een twintigtal personen gedood en ruim 60 ernstig gewond werden. Naar thans gemeld wordt uit Honnef, is het gebied van het Zevengebergte door den „Selbstschutz" van separatisten be vrijd. In Aegidienberg is een ongeveer hon derd man sterke Fransche afdoeling bin nengerukt. D e am btenaren te Spiers. De ambtenaren van Spiers hebben een stemmig verklaard, dat zij niet bereid zijn, onder separatisten-heerschappij te werken. DE CRISIS IN DE ENTENTE. De Gezantenraad. Het standpunt der Britsche regeering. Uit Londen wordt gemeld, dat de Brit sche regeering haren gezant te Parijs de- fintievo instructies heeft doen toekomen betreffende do voorgenomen maatregelen in verband met den terugkeer van den ex- kroonprins en de weigering van Duitsch iand om de hervatting der intergeallieerde militaire controle toe te laten. Uit goed-ingelichte Engelsche bron ver luidt, dat Londen, hoewel van oordeel zijnde dat een krachtige protestnota aan Berlijn gericht moet worden, zou weige ren, eventuoele sancties te onderteekenen. Men hoopt echter te Parijs, dat deze berichten niet zullen worden bevestigd en dat. de Gezantenraad er in zal slagen een formule te vinden die door alle geallieer den kan worden aanvaard. Een overeenkomst bereikt. In de gisteren gehouden zitting van den gezantenraad is overeenstemming bereikt, wat betreft de kwestie der hervatting van de intergeallieerde controle in Duitschiand Wat het andere geschilpunt: den terug keer van den ex-kroonprins betreft, wor den de besprekingen nog voortgezet. De houding der Kleine Entente. Uit Belgrado wordt aan de ,Matin" ge meld, dat de regeeringen der kleine en tente overeenkwamen, dat de weigering van Duitschiand in zake de militaire con trole en de toestemming van de Duitscho regeering voor den terugkeer van den kroonprins strijdig zijn met den geest van het vredesverdrag cn ernstig gevaar ople veren voor den vrede. Zij zullen zich derhalve aansluiten bij iederen stap, die, met behoud der geal lieerden-eenheid, ten doel zou hebben, het verdrag te doen eerbiedigen. Hongarije. Hongarije aan den vooravond van zijn herstel? De berichtgeving van den laatsten tijd heeft herhaaldelijk de aandacht gevestigd op de herstel-actie, welke na Oosten rijk thans ook voor Hongarije, de we- der-holft der eertijds zoo roemruchte, thans in puin liggende, Donau-monarchie gevoerd wordt. Het laat zich aanzien, dat ten opzichte van Hongarije volgens een zelfde methode zal worden gewerkt als waarmede in Oostenrijk» zoo verblijdende successen werden bereikt. Reeds heeft een cxperten-commissie uit den Volkenhond een onderzoek in loco in gesteld en den 20sten dezer zullen de re sultaten in een te Londen te houden ver gadering der financieels Volkenbonds- commissio worden besproken. Dat het door de Hongaarsche regee ring gevraagde leeningsbedrag van 050 millioen goudfrancs zal worden toege staan, lijkt weinig waarschijnlijk. Reeds is door deskundigen uit de Herstelcommis sie to Parijs een som van ten hoogs to 10 a 15 millioen pond sterl. millioen als vol doend becijferd. Do Londensche vergade ring zal ten deze thans een beslissing hebben te nemen. Voor het onderbrengen dezer sanee- ringsleening schijnt Londen in de eerste plaats in aanmerking te komen, terwijl ook van Parijs een bescheiden medewer king schijnt te mogen worden verwacht. Voorloopig zal getracht worden te Lon den een voorschot op het leeningsbedrag te bekomen ten einde in de meest drin gende behoeiten te kunnen voorzien. Alles wijst er dus op, dat Hongarije zich op den goeden weg bevindt. Moge ook dit land zijn Mgr. Seipel en Mr. Zimmer man vinden om het langs dien weg veilig naar het doel te leiden!- Italië Het Spaansche Koningspaar te Rome. Bezoek aan het Vaticaan. De koning en de koningin van Spanje zijn gistermiddag om 12 uur te Rome aangekomen en werden ontvangen door den koning en de koningin van Italië en oen groot aantal hooge autoriteiten. De ontvangst door de bevolking was zeer hartelijk. Zeer kort na aankomst werd een be zoek gebracht aan het Spaansche gezant schap, alwaar auto's van het Vaticaan ge reed stonden om het Spaansche konings paar naar liet pauselijk paleis te bren gen, waar zij terstond door den paus werden ontvangen. Het bezoek van koning Alfons aan den paus had niet het karakter van een par ticulier bezoek, doch van de hulde van een geheel katholiek volk aan den paus. Een verdere bijzondere omstandigheid was nog, dat sinds het jaar 1870 geen ka tholiek vorst op deze wijze zijn opwach ting maakte bij den pavfè. De hoogwaardigheidsbekleders, in hun historische gewaden, ontvingen de hooge gasten aan den ingang van de troonzaal, alwaar de paus op zijn troon was gezeten. De koning knielde driemaal voor den paus en kuste hem de handen en de voe ten. De koningin kuste den bisschopsring van den paus en ook de Spaansche mi nister-president, Primo de Rivera, bracht zijn hulde. Nadat de koning zijn gevolg had voor gesteld, hield hij een korte toespraak, waarop de paus het gezelschap uitnoo- digde hem naar zijn particulier audiëntie- vertrek te volgen, waar hij hun waarde volle geschenken, o.a. mözaieken, liet aan bieden. Later bracht de koning een bezoek aan den kardinaal-staatssecretaris Gasparri, die de hooge gasten door de Sint Pieters kerk leidde. Hierna brachten de auto's van het Vaticaan het koningspaar naar het gezant schap terug, waarop de koning en de ko ningin met de gala-karos van het Quiri naal naar het paleis werden gebracht. BlMMEüLfltëD De Kabinetscrisis. Een afzonderlijk kabinet van ondèrwijs. Een adres. Het volgende telegram is» aan mr. D. A. P. N. Kooien gezonden: Het hoofdbestuur vail de Algemeene Voreeniging van leeraren bij het middel baar onderwijs, overwegende, dat omvang en aard van den arbeid dringend een afzonderlijk mi nisterie van onderwijs, kunsten en weten schappen eischen, overwegende, dat door- combinatie met oen ander departement geen bezuiniging wordt verkregen, die ook maar ©enigszins tegen de schade, aan deze takken van dienst toegebracht, zou kunnen opwegen, betreurende, dat de mogelijkheid be staat, dat Nederland het eenige land in Europa zou worden, dat geen afzonderlijk ministerie van onderwijs zou hebben, vraagt u dringend uw bemiddeling tot handhaving van den bestaanden toestand. Rede van het Kamerlid v. d. Voort v. Zijp (A. R.) Gisterenavond heeft voor de afdeeling Amsterdam -van de Nod. Christen Vrou wenbond te Amsterdam in de Engelsche kerk op het Begijnenhof het Tweede Ka merlid G. van der Voort van Zijp over landverdediging en Vlootwet gesproken. Ik betreur, aldus de heer v. d. Voort van Zijp, zeer, dat de Vlootwet is verwor pen en veel moet nog opgehelderd wor den. Er zijn in 1922 besprekingen ge voerd. Maar hoe was de afspraak pre cies? Hebben alle leden kennis genomen van die besprekingen. De heer van Scliaick heeft meer theorelisóh dan prac- tisch over de Vlootwet gesproken. Het is to hopen, dat de breuk in de R.-K. partij nog kan worden hersteld. HET VOORNAAMSTE WSEÜWS. BUITENLAND. De positie van Stresemann wordt sierkcr De „veldslag" in het Zevengebergte is door do anti-separatisten gewonnen. De crisis in de Entente schijnt weer voorbij. Er zou een overeenkomst zijn be reikt. Het Spaansche koningspaar te Rome. Een grootsche hulde aan den Paus. BINNENLAND. De Kabinetscrisis. Redevoeringen van de Kamerleden v. d. Voort van Zijp (A.- R.) cn Snoeck Henkemans (Chr.-Hist.) LEIDEN. Wij geven in ons tweede blad nadere bijzonderheden over de tram Leiden—» Scheveningen. Na-werking van de Leidsche Missie- week. Een oplossing van do crisis is in do eer ste dagen nog niet te verwachten. We moeten een weg vinden voor de verdedi ging van Indië en ons land en er moet volledige overeenstemming komen over de in te voeren, bezuiniging. Misschien is het mogelijk aan de bezwaren tegemoet te komen door Soerabaja tot basis te ma ken met twee hulpbases en Tandiör.g- Priok to laten rusten. Het ia te hopen met het ocg op de landsverdediging maar ook ten aanzien van liet regeeringsbeleid, dat er toenade ring tusschen de drie rechtsche groepen tot stand komt en oen reoht.se h Kabinet de leiding neemt. We zwren niet Lij de Coalitie, maar het is noodig, dat in deze tijden aan het hoofd van ons lancl een vast bewind staat. De partijen, welke de beginselen ge meen bobben, kunnen deze waarborgen geven. ATeen van oen rcchtsch bewind kan kracht uitgaan en dit allerm kan een zegen zijn voor ons land in zake de land- verdediging. Rede van het Kameriid Sncok Henckemans (Chr. H.) Gisterenavond heeft de heer J. Snoek Henckemans in een vergadering te Rot terdam door de G.-H. Unie te Rotterdam belegd, gesproken over do crisis. Hij gaf eerst een overzicht van de maatregelen, die de aftredende regeering had willen nemen om tot bezuiniging te komen en legde er den nadruk op, dat tusschen df nu afgestemde Vlootwet en de bezuiniging niet het minste verhand bestand en daar om noemde hij het van de tegenstanders oneerlijk, dat zij het hadden doen voor komen alsof er een onverbrekelijk ver band bestond. Daaraan is het te wijten geweest, dat de Vlootwet is verworpen. Spr. gaf daarop een weerlegging van de critiek op de Vlootwet en zei de verwer ping ten zeerste te betreuren. Hij vreest, dat, indien het niet gelukt alsnog iets in den geest van de Vlootwet te krijgen, do dagen van Nederland als koloniale mo gendheid geteld zullen zijn. De crisis besprekend, zei de heer Snoek Henckemans. dat er thans moet komen oen Kabinet, dat zich ten doel stelt maatregelen te nemen voor het behoud van onze koloniën en orde op de finan ciën te stellen. Uit de financieele reorga nisatie zal de noodzakelijkheid van wijzi ging der sociale wetgeving voortvWen. Verder besprak hij de opdracht aan mr. Kooien gegeven. Als zijn persoon'ijlco meenang vond hij, dat mpn eerst had moeten probeeren of mr. March ant een Kabinet had kunnen samenstellen uit de oppositie. Den heer Kooien noemde spr. een heel knappen man; men had deze taak moei lijk aan bekwamer handen kunnen op dragen. Toch had hij liever een Protes- tansch minister-president gezien. Hoe het op het oogenhlik met de op-- lossing van de crisis staat, wist spr. niet. Hij had geïnformeerd, maar hij was niets te weten gekomenl Indien het mislukt een regeeringsmeerderheid te vinden in de Christelijke partijen, dan vreesde hij, dat men zou komen tot een belangenpolitigk, waarvan hij groote nadeelen voor on3 volk voorziet. Spr. uitte ten slotte de hoop, dat ook uit dezen moeilijken tijd door Gods zo-t gen nog iets goeds zal voortkomen. De loonsverlaging voor liet spoorweg- personeel. Do loonraad wenscht nadere gegevens. Naar wij vernemen is in do gisteren gehouden zitting van den Loonraad voor het spoorwegpersoneel besloten, do behan deling van het voorstel van de directie der Nederlandsche Spoorwegen, om de loo- nen 1 Januari a.s. met 10 pCt. te verlam gen, uit to stellen. Verder zal de Loon raad aan de directie verzoeken hem eerst nadere gegevens omtrent het voorstel te verstrekken.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1923 | | pagina 1