ajjs Jaargang.
ZATERDAG 17 NOVEMBER 1923
No. 43IC
2)e SeidóeJxe 6011/tanlJ
CeABONNEMENTSPRIJSbedraagt bij vooruitbetaling
Goor Leiden 19 cent per week 8 2.50 per kwartaal.
B:j onze Agenten 20 cent per week 8 2.60 per kwartaal.
Franco per post 8 2.95 per kwartaal,
tiet Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor-
nitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
Zondagsblad 9 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen II.
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. 935 GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II.
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
6&wono adverteriliën 30 cant por regel*i
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het
u dubbele van het tarief berekend. a
Klslnn adverlenticn, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop 8 0.50.
nummer bestaat uit wijf
laiien, waaronder het Gei'S-
isireerd Zcndagblad.
d"Weer een rechtsch ministerie?
P Uit het feit, da/t ET. M. den heer Kooien,
jj tft opgedragen, een nieuw Kabinet sa-
te stelten,, mag ten eerste worden
leid, dat de adviseurs der linkerzijde
SI. niet hebben durven voorslaan, om
trachten een Kabinetsformateur te bo
mmen uit de groepen, die tegen do
jotwet hebben gestemd, teneinde uit
een ministerie te vormen. Vervol-
in s- kan hieruit worden besloten, dat
heertf Kooien een samenwerking tus-
ien do drie rechtsche partijen in een
iuw ministerie ook na het gebeurde bij
Vlootwet niet uitgesloten aoht. Deze
jlsle opvatting is, gelijk wij reeds meer
tben betoogd,, alleszins rationeel. Het
stemmen van <?e Vlootwet maakt een
middellijk opnieuw hervatten der
J ilitie in een rechtscho regeering onge-
j ijfeld wel moeilijk, maar zeker niet on
gelijk nie-t onmogelijk, ook zonder
de tien Katholieke tegenstemmers op
knieën vallen, zooals men hier cn daar
rochtsc lie kringen, verbluffend over-
ijvend, schijnt te willen cischen.
Aan den heer Kooien, den hooggeaebfen
gerespecleerden voorzitter der Tweede
imer, de taak om het moeielijke, den-
werk van den wederopbouw van een.
ülitscli ministerie, na den val van het
aisterie-Ruys, te verwezenlijken!
liet spanning ziet het land uit naar hot
sulfaat van 'l:en arbeid, wél beseffend,
dit voor héél het volk: van het groot
belang is voor héél het volk een po-
iek vraagstuk is, waarhij het zich ge
leerd moet. achten.
J)e Tijd" schijnt niet erg optimistisch
ako et slagen van Mr. Kooien, net
ld schrijft:
,Het wil ons 'voorkomen, dat mr. Koo-
die met een begrijpelijke voorzichtig-
id de opdracht zn overweging heeft ge-
Cen, sterker zou staan, wanneer de
der anti-revolutionairen was gevolgd
de linkerzijde in de gelegenheid ware
steld haar absolute onmacht om Neder-
ïd te regearen ook naar buiten duide'-
ier te 'doen blijken.
In welke richting mr. Kooien do oplos-
ai! sal zoeken, is niet aan twijfel oncler-
dg. Als Voorzitter van de Tweede Ka-
zal hij natuurlijk in de eerste plaats
chten te vormen: een parlemon-
lir Kabinet, ook al zou hij, blijkens een
richt ia de „N. R. Crt." daarin per-
onliik geen zitting nemen/ Zijn urogram
in niet anders zijn (mogelijk wil hij al-
ia do volgorde omkeer en), dan het pro-
mi van het afgetreden Kabinet, name-
verdediging van Indië èn financieel
stel. Maar waar vindt hij de parlemen-
to meerderheid, om dit urogram te ver-
aenli.it-en? Dat is en blijft do groote
aa?! Men kan mr. Kooien bij deze
Deilijko taak alle succes (oewenschen,
ader aan een spoedige oplossing der
iïis te gelooven".
Wij willen hopen, dat het verloop der
sprekingen en onderhandelingen, die
Kooien zal moeten voeren, vlugger tot
resultaat rullen leiden, dan het zich
BUITEMUIMP
politieke chaos in Duitschland.
De toestand te Berlijn.
H et "communistische
takingsvoors tel
vindt geen b ij val.
In een vergadering der vakvereenigings
mnüssio eischten do communisten als
jtest tegen do verordeningen en bevelen
de militairo overheid onmiddellijke
toeping der algemeene staking.
vertegenwoordigers der' voornaam-
- Berlijnscho vakvereenigingen steunden
'communistisch voorstel niot, doch de
degenwoordiger van het spoorwegper-
toel heeft verklaard, dat de spoorwog-
toiders mot ieder voorstel zullen mede-
'.Bn, dat van organisatorisch, econc-
®c'i of politiek belang is. Dit plan werd
"'ei' van geen enkel belang geacht,
liet met een groole meerderheid
tol afgewezen.
0 drukkersstaking
geëindigd.
8 staking in hot drukkersbedrijf is go-
^'od. Do arbeiders hebben gi.stermid-
ijm 1 uur zonder voorwaarden den
®'d hervat. De bladen verschenen gis
mond weder; ook het gevaar voor een
in het eleotriciteitsbedrijf schijnt
°Pig afgewend te zijn.
6 n w e duurleroH'otjes.
no! D^UW0 stijging van de prijzen dor
1 Sfiiddolen veroorzaak to in verschil
lende deelen der stad groote onrust onder
do bevolking. Op tal van plaatsen kwam
het weer tot volksoploopen, terwijl ook
eenigo winkels werden geplunderd.
UIT HET BEZETTE GEBIED.
Nieuw o workloozon-
relletjes to Dusscldorp.
De werkloozeu-relletjes to. Dusseldorp
duren uog steeds voort.
Groepen werkloozeu drongen de huizen
van de politiebeambten binnen en mishan
delden do huisgenooten.
Nagenoeg allo bakkerijen zijn leegge
plunderd, zoodat aan een ook maar
eenigszins. voldoende brood-distributie niet
valt te denken.
Verschillende gemeentebesturen hebben
den bezetüngsautoriteiten medegedeeld,
dat, indien do toestand nit veranderd, zij
de gemeentehuizen zullen sluiten.
Ds manier cm rijk tc worden.
Do separatisten te Kreuznach hebben
wagonladingen eigen noodgeld deen ver
vaardigen, waarvan zij oen groot bedrag
ten eigen behoeve in francs omwisselden.
Door den districtsgedelegeerde is verbo
den <lit geld aan te nemen. Het rijksbank-
filiaal heeft teen de bank gesloten en bet
personeel naar huis gezonden.
DE MILITAIRE CONTROLE-KWESTIE.
Gegevens van Foch.
Duitschland fabricoert
en" koopt oorlogsmateriaal
Maarschalk Foch heeft den Raad van
Ambassadeurs belangrijke, nauwkeurig-
omlijndo gegevens voorgelgd over do her
vatting der Duitscho bewapeningen. De
Rijksweer overschrijdt het geoorloofde ef
fectief. Do aanmaak van oorlogsinaterieel
is intensiever geworden. Stinnes on'hcod
te dien einde deskundigen uit het Ruhr-
gebied naar Berlijn. In het buitenland
«zijn. oveneens. vele bestellingen gedaan,
vooral in Rusland.
Cambon we'es -op do volstrekte noodza
kelijkheid voor Frankrijk, de militaire
controle vrij en zonder beperkingen te
hervatten.
Besloten werd, don respectievcn rogee-
ringen een ontwerp bevelschrift voor de
Duitsche regeering voor to leggen, waarin
het Rijk gelast wordt, het vredesverdrag
te respecteeren, dat talrijke collectieve
sancties bevat, waaruit de geallieerden een
keuze zullen doen.
Cambon wees er "nadrukkelijk op, dat
Frankrijk met het oog op zijn veiligheid
zich liet nemen van aanvullende sancties
de eventueel te nomen collectieve sancties
op eigen gelegenheid voorbehoudt, indien
dit land onvoldoende toeschijnen. Het ge
looft echter, dat alleen de manifestatie
van de intergeallieerdo solidariteit reeds
den kwaden wil van Duitschland zullen
overwinnen.
De crisis in de Entente.
Afzonder! ij k optreden
van F r a n k r ij k.
In verband met do eergisteren door
Baldwin in het lagerhuis geuite waar
schuwing met betrekking tot het gevaar,
waarin de entento verkeert, seint <le cor
respondent van do „Daily Expres?" to
Parijs, dat do entente de meest acute cri
sis beleeft, welko zij ooit beeft doorge
maakt.
In regeeringskringen te Parijs zou men
zich bijgevolg zeer ongerust maken en den
internationalen toestand als hoogst ern
stig beschouwen.
De crisis is niet zoozeer toe te schrijven
aan een bepaalde breuk tusschen leden
der entente, als wel aan do erkenning van
do onmacht tegenover de gebeurtenissen,
welke, tenzij de entente oen verjongings
kuur mocht ondergaan, van faeslissenden
aard kunnen zijn.
De terugkeer van den ex-kroonprins is
misschien geen zaak van groote beteelce-
nis en zelfs die van den keizer zou het
wellicht niet zijn, doch in verhand met de
weigering van Duitschland om de controle
door do intergeaUieerde militaire controle
commissies te laten uitoefenen, is die te
rugkeer een duidelijk bewijs, van wat
men reeds lang wist, n.l. dat Duitschland
vast besloten is het vredesverdrag niet uit
te voeren tenzij het cr too gedwongen
wordt. De geallieerden staan dus tegen
over het vraagstuk, of zij Duitschland lot
iets kunnen dwingen.
De laatste uitlatingen van sir John
Bradbury op do bijeenkomst der herstel-
commissie .en do erkendo bedoeling van
Duitschland om het Ruhrgobied te laten
hangen, in de hoop, dat het om Frank-
rijk's Hek zal hangen als oen molensteen,
doen nog meer uitkomen, da.t de crisis
haar hoogtepunt nadert.
Het besluit van den gezant onraad, om
de besprekingen tot Zaterdag te verdagen,
opdat do ambassadeurs hun regoeringen
kunnen raadplegen, bewijst hoo ernstig
de toestand is en er bestaat kans, dat de
besprekingen Zaterdag tot een totale mis
lukking zullen leiden.
De correspondent gelooft, dal indien
heden niet overeengekomen wordt hij
Duitschland aan to dringen op naleving
der verplichtingen met betrekking tot do
militairo controle, Poincaró afzonderlijk
zal handelen.
De houding van Engeland.
Tegen sancties.
Engeland stemt er in toe stappen te doen
tot do wederinstelling van een militaire
controle, doch verzot zich ertegen cven-
tuoele sancties toe 1o passen, ondanks het
feit, dat de clausules in zako de oorlogs
misdadigers op voorstel van Engeland
werden opgenomen en niettegenstaande
Engeland vóór den terugkeer van den
kroonprins hot initiatief heeft genomen
•een waarschuwing aan Duitschland te
richten, weigert het. thans den eisch tot
uillevering van dezen laatste te onder
schrijven.
Frankrijk is van meening, dat deel VII
van het verdrag, dat niet. van toepassing
was, zoolang de ex-kroonprins in het bui
tenland verblijf hield, thans van kracht is
nu de ex-krooprins vrijwillig naar Duitsch
land is teruggekeerd. Indien Duitschland
uitlevering weigert, kan het in elk geval
den ex-kroonprins uit het land verbannen
Do houding van Italië.
Een samenga'an met
Engeland.
In den senaat to Rome hield Mussolini
gisteren een rede, waarin hij o.a. zeide:
Moeten wij misschien met Frankrijk
breken? Het is "voldoende om er op te
wijzen, mot welk een voorzichtigheid En
geland tegen Franrijk is opgetreden, om
onze eigen voorzichtigheid to rechtvaar
digen.
Men eischt van mij, dat ik een Ita-
liaansch-Engelscho overeenkomst zal be
werkstelligen.
Ik heb dit echter nimmer geweigerd,
doch er beslaat tot nu toe hiervoor alleen
het plan-Bonar Law, da' voor Italië on
aannemelijk is.
Toch komt do Italiaanscho gedac.hten-
gang sterk overeen in de twee hoofdkwes
ties met die van Engeland, namelijk die
in zake de verdere uitbreiding van do
militaire controle en de uitlevering van
den ex-kroonprins.
Frankrijk eischt deze uitlevering, doch
ik zeg, dat dit een fout is en dat Frankrijk
hiermede in een impasse zal geraken.
Evenmin kan Italië een verdere bezet
ting van Duitsch gebied goedkeuren, want
men kan een volk niet willen vernietigen,
dat een integreerend deel uitmaakt voor
den wederopbouw van Europa.
Om in Europa den vrede te herstellen,
moet het probleem van het herstel ook
eens bezien worden van de volgende ge
zichtspunten:
lo. Verlaging van de Duitsche schuld in
verhouding tot de intergeaUieerde schul
den.
2o. Een moratorium, dat zich over een
aantal jaren uitstrekt.
3o. Het zich verschaffen van garanties
cn panden.
4o. Ontruiming wan het Roergebied, zoo
dra deze panden in ons bezit zijn.
5o. Geen inmenging in de binnenland-
scho aangelegenheden van Duitschlad,
doch politieke en financioele steun aan
de Duitsche regeering, die garandeoren
kan, dat zij de orde zal herstellen.
6o. Geen enkele wijziging van de terri
toriale grenzen en nog minder militaire
occupatie van nieuw gebied.
De beialingscapaciieii van het Rijk.
20 November worden do
Duitschers gehoord.
De Commissie van Herstel zal in haar
zitting van heden den datum van 20 No
vember vaststellen, tot het liooren van de
Duitsche vertegenwoordigers in zake de
Duitsche belalingscapaciteit.
Engeland.
De motie van wantrouwen verworpen.
Een aanval van L1 o y d George.
Lloyd: George heeft in het Lagerhuis de
politiek der regeering fel aangevallen en
haar slecht overwogen, voorbarig en
dwaas genoemd. Simon en andere libe
rale en arbeidersleden criliseorden even
eens do regeeringspolitiek.
Lloyd Greame, de minister van handel,
sloot liet debat. Zijn heftige verdediging
van het rogeeringsbesluit leidde tot opge
wonden tooneelen, doch de orde werd niet
verstoord.
Het lagerhuis heeft met 285 tegen 190
stemmen de motie van wantrouwen ver
worpen.
Zwitserland.
Het proces Gonradi.
B o id e beklaagden
v r. ij g e s p r o k e n.
Het proces-Conradi heeft wel een on
verwacht. einde genomen. Men bcsckouw-
do Gonradi als een slachtoffer van do
revolutie in Rusland, die tot zijn daad
zou ^geprovoceerd" zijn door het gebeur
de met zijn familie in Rusland. Er waren
dus wel verzachtende! omstandigheden,
maar hij bleef een moordenaar. De jury
beeft echter anders beslist en de beide
beklaagden Gonradi cn zijn metgezel Po-
lounin vrijgesproken.
Japan.
Na de aardbeving.
Het gemeentebestuur van Yokohama
schat het bedrag, noodig voor het herstel
der aardbevingsverwoestingen op 521 mil-
lioen yen. De staat van beleg te Tokio en
Yokohama eindigt heden.
Peru.
Samenzwering ontdekt.
De hoofdleiders achter s.Iot
o li grondel.
De ex-minister Leguia Martinez, lid van
het Hooggerechtshof, is gistermiddag met
zijn beide zoons in zijn woning gearres
teerd. Deze arrestatie staat in verband
met een ontdekt complot tot het uitvoe
ren van een staatsgreep. De samenzweer
ders werden in hechtenis gc-nomen op j
het oogenblik, dat zij op liet punt stonden
aan hun voornemen gevolg te geven. Men
bad zich tevens voorgenomen den presi
dent van de republiek uit den weg te
ruimen.
De samenzwering! was tot' in bijzonder
heden voorbereid. Er was een plan uitge
werkt, het paleis van den president der
republiek te overrompelen. Op den zolder
van een naburig hotel was een groote hoe
veelheid bómmen opgeslagen; hiermede
zou de vleugel van het palcis worden ver
woest.
Het complot lekte nog tijdig genoeg uif
om do hoofdleiders 'gevangen te nemen.
De politie heeft groote voorraden hommen
en verscheidene kisten met munitie in be-
slag genomen.
BI&atëERLftMD
ii
De Kabinetscrisis.
Kabinetsformateur Mr. Kooien.
Mr. dr. D. A. P. N. Kooien is 21 Jan.
1871 te Utrecht geboren, waar hij ook
studeerdo, in 1894 promoveerde lot doc
tor in do rechts- en staatswetenschappen
op dissertatie „De Kapitaal-rente" en er
zich als advocaat vestigde. In 1897 werd
mr. Kooien benoemd tot schoolopziener
in liet arrondissement IJselstein en in
1899 gekozen tot lid van den ge.meente-
raad van Utrecht. In 1903 volgde zijn be
noeming tot lid van den Centralen Raad
van Beroep en twee jaren daarna deed
hij zijn intrede in de Tweede Kamer als
afgevaardigde voor liet kiesdistrict Grave,
welk mandaat in 1909 en 1913 vernieuwd
werd. In dien tijd was mr. Kooien o.a. ook
voorzitter van den Algem. Bond van R.-
K. Kiesvereenigingen in Nederland.
Als opvolger van mr. Fock, die benoemd
werd tot Gouverneur-Generaal van Ned.-
Indië, is mr. Kooien in 1918 gekozen tot
voorzitter der Tweede Kamer, in welke
kwaliteit hij door alle partijen zeer ge
waardeerd is geworden.
De Rijksmiddelen.
De Rijksmiddelen hebben in October
ruim f 11.75 millioen minder opgebracht dan
verleden jaar in dezelfde maa-nd, die noch
tans door een buitensporig hcoge opbrengst
uitmuntte. Intusschen vertoonen do ont
vangsten ook tegenover September jl. een
nadeelig verschil, nl. van bijna 3 ton. Sedert
1 Januari zijn do gewone inkomsten der
schatkist ongeveer f 25.75 millioen bii ver
leden jaar ten achter gebleven, niettegen
staande de tabaksaccijns dit jaar vijf maan
den meer opbrengst gaf dan toen. Bij de
buitengewone bronnen van inkomsten was
het nadeelige versehil ruim f 36 millioen.
(Occ. en Fin. Mod.)
Het vertrek van den ex-kroonprins.
Een publicatie van den
e x - k o i z e r.
De ex-keizer heeft inzake het vertrek naar
Duitschland van zijn zoon liet volgende ge
publiceerd:
De keizer is op 10 November 's middags
door een op S November geschreven brief
van den kroonprins van zijn voorgenomen,
of bij ontvangst van den brief reeds aan
gevangen reis naar Duitschland in kennis
gesteld. Het tijdstip van zijn vertrek ver
nam de keizer uit de Nedevlandsche avond
bladen van 10 November. De stap van den
kroonprins i3 een gevolg geweest van zijn
eigen, vrijwillig besluiten is zonder voor
kennis van of overleg met den keizer ge
daan. De kroonprins had Z.M. ook niet van
to voren van de in den brief genoemde voor
bereidende besprekingen met do Duitsche
riilcsregeering in kennis gesteld.
In verband met hot vertrek van den ex-
kroonprins en hetgeen de buitoDÏandsche
pers over den cx-keizcr gezegd heeft, maakt
deze het volgende wereldkundig, hetgeen
ook naar do Amerikaanschs bladen getele
grafeerd 13.
Associated Press-telegram van 12 Nov.
1 en het artikel inde Brusscisehe Gazette ab-
MET V09RKAAM5TE KIEUWSc
BUITENLAND.
De ürukkerssiaking te Berlijn is ge
ëindigd.
In de entente dreigt weer een crisis te
ontstaan tengevolge van DuitschSands wei
gering de militaire controls toe ts iaien.
Frankrijk wil nieuwe sancties. Engeland
cn Italië zijn er tegen.
Conradi, de moordenaar van Vorowsky,
vrijgesproken.
BINNENLAND.
Het Internationaal Eucharistisch Con
gres te Amsterdam (2de blad).
De Rijksmiddelen in October.
LEIDEN.
Hedenmiddag is in „De Lakcnhai" een
Toorop-tentconsteiling geopend.
R.K. Huisvestings-Comi'é.
LEIDEN EM OMSTREKEN.
Cuiisciic Priesters:
Vorigo opgave f 187.50
N. N. 10.00
J L. 2.50
N. N. 5.ÜÖ
A. H. Leiden 2.00
Duitsche Kloosters:
Vorigo opgave
N. N.
N. N.
A. H. Leiden
Kath. Rijnland:
Vorige opgave
J. H., Wassenaar
N. N., Alkemade
N. N., Katwijk
N. N., Sassenheion
A. H., Leiden
Totaal f 2Q7.C0
f 133.00
10 00
5.00
2.00
Totaal f 200 00
f 465.50
50.00
25.00
2.50
5.00
2 00
Totaal f 550.00
In 't geheel ontvangen f 957.
Ontvangen door den heer v. d. Heijden:
van:
J. v. V.: 2 balen bloem.
N. N.: een pak kleerem.
N. N.: een pa.k kleeren en levensmid
delen.
J. B., Leiden: 10 K.G. cacao voor Duit
sche Priesters, id. voor Duitsche Klooster3
id. voor Kath. Rijnland.
Het R.-K. Huisvestings-Ccimité, ver
heugd over en dankbaar voor de vele gif
ten, veroorlooft zich toch, nog een drin
genden oproep te doen, niet alleen om.nog
meerdero giften, maar ook om plaat
sing voor kinderen.
De adressen van het bestuur zijn:
Do heeren Kap. Th. Blom, Oude Vest
223 en G. v. id. Heijden. Haarlemmerstr.
220. de dames Mej. V. Hollants, Visch-
raarkt 2, Mevr. Wilmer, Breestraat 32a en
Mej. A. v. d. Horst, Oude Singel 230.
soluut fictie. Geen draadloos station hier,
geen verbinding met Nauen. geen cijfertele
grammen ontvangen, terugkeer van Kroon
prins voorbereid en uitgevoerd zonder mijn
kennis. Hollandsche regeering door hem
ingelicht over verlof tot terugkeer toege
staan door Duitsche regeering, maakte geen
bczwa-ar. Ik ontving afscheidsbrief van den
kroonprins, gedateerd 8 Nov. 1923, nadab
hij de grens gepasseerd bad. Geen koerier
met passen kwam hier aan. Zuiver fantasie
door „Agence telegrafique beige". Dr. Kan
luncht als gewoonlijk eens por maand met
mij en gaf mij het eerste gedetailleerde ver
slag over onderhandelingen voor het ver
trek van den kroonprins naar Duitschland,
tusschen hem, Hollandsche cn Duitsche re
geeringen.
Ik ben geheel onbekend met éenige b«v
weging, die ten. doel heeft, dc monarchie te
herstellen op den 4den December. Was ik
van te voren geraadpleegd, zou ik bezwaar
hebben gemaakt, tegen het. vertrek van den
kroonprins op dit oogenblik, nu Duitsch
land zoo door binnenlandscbo beroeringen
verdeeld is. Toestand in Doorn onveranderd
in beslisten vrede en vertrouwende hoon.
Torinoff interview absolute leigen en fan
tasie. Zulk een persoon was nooit in Doorn.
Hbld.
De nood in Duitschland.
Prins Hendrik te Berlijn.
Men meldt uit Berlijn aan de „N. R. Crt..":'
Prins Hendrik der Nederlanden heeft een
onderhoud gehad niet- den rijkskanselier.
Het onderhoud was gewijd aan de maatre
gelen. die heb Nederïandsclie Roode Knus
ter bestrijding van den nood van de Duit
scho kinderen denkt te treffen.
De weihoudersverkiezitvg te Zaandijk.
Men meldt uit Zaandijk: Do heer Ober-
top heeft voor zijn benoeming als wethou-
