u
VRIJDAG 26 OCTOBER 1923
Ja Jaargang. VRIJDAG 26 OCTOBER 1923No. 429%
2)e Êeidóokc 6ou/fca/nt
r
ÖeABONNEMENTSPRIJSbedraegt bij vooruitbetaling
y00r Leiden 19 cent per week 12.50 per kwartaal.
Bij onze Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaal,
franco per post f 2.95 per kwartaal,
get Geïllustreerd Zondagsblad ia voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor
uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
andagsblad 9 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. 935 GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II.
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertentlön 30 cent per regel-)
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het
u dubbele van het tarief berekend.
Kleine adverlentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarinf
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop IÖ.50.
it nummer» bestaat uit trarea
laden.
De Katholieke Staatspartij.
„jt rapporfc-Barge heeft grooto waarde
ook zelfs al zou het geen directen of
lirecteu invloed uitoefenen op de consti-
10 oazer politieke organisatie om de
0 waardevolle opmerkingen, die heb be-
willen vrij daaruit vandaag weer eena
,ten een paar alinea's waarin gesproken
iJt over het belang van een één en on-
deelde Katholieke Staatspartij.
cenige vragen te hebben gesteld, of
Katholieke Staatspartij moet uiteenval-
of eensgezind moet blijven, vervolgt
rapport
Voor wie ooit do maatschappelijke loe
teais van het Katholicisme doordacht
(It en dè nooden van dezen tijd begrijpt
het antwoord op deze vragen niet Wij
ichtig zijn. Het belang der Katholieken
en niet minder het belang der geheele
Deenschap vragen met nadruk, dat de
ieid der Katholieke Staatspartij ong5-
worde gehandhaafd en bewaard,
la dit alles geldt bij de huidige poli-
Ie constellatie toch wel op zeer bijzon-
te wijze voor ons eigen vaderland. Als
1 op dit oogenblik de Katholieke partij
regeerkrachtige eenheid uit on3 staat-
idige leven wegdenkt, wordt het ant-
ord op de vraag, cf het nog mogelijk ia
landsbestuur te vestigen, waarbij het
g, de grondslag van eiken staat, in
lige handen- is, wel zeer twijfelachtig",
leze woorden zijn goud waard en
jen telkens weer worden voorgehouden,
er zoo iets dreigt van een uiteenvallen
er Katholieke Staatspartij
De Rijnland-republiek.
Geen levenskrachtige beweging.
EUN VAN DE BEZETTINGSTROEPEN
Te Aken.
)o politie is gistermorgen vroeg het re-
ringsgebouw te Aken binnengedrongen
deel van de zwakke separatistische
elling stak de handen op en wilde zich
Plotseling kwamen Belgische
lilairen en gendarmen erbij en drongen
Duilsche politie uit het gebouw, die hij
ir aftocht van achter beschoten wérd,
jardoor eenige beambten gewond werden
pet regeeringsgebouw is weer door do
Eisten bezet. Do afsluiting is thans
ien van de Belgische gendarmerie,
i vreedzame voorbijgangers met
slaat. Do Belgische bezet
beschermt openlijk de separatisten.
Volgens mededeeling van den Fran-
consul te Aken zal dit ingrijpen
Schupo tegen het bezettingsleger als
prendsel genoanen worden om do heelo
ftsche politio te ontwapenen en de stad
Beschermd aan do separatisten over te
Eet aantal dooden en gewonden ton gc-
jfee van het schieten der Belgische gen-
is nog niet vastgesteld. Op straat
rt thans slechts Belgische gen-
hevel van de Rijnlandcomimissie is
j technische hoogeschool te Aken we-
deelneming door de studenten
afstraffing der separatisten, gesloten
jop bevel van den chef van den staf van
^bezettingsleger moeten alle Duitsche
penten, die niet I^j hun" ouders in Aken
Nu, vóór 26 Oct. 12 uur het bezette ge-
w verlaten hebben.
In andere steden,
ija MiinchenGladbach werden, nadat
vlaggen aan stukken
gescheurd, ongeveer driehonderd
door do Belgen gearresteerd,
taiaamd omdat zij communisten zijn,
p in werkelijkheid omdat zij tegen de
pliek ageerden.
jicrder hebben te Bonn de Franschen
We wo on het stadhuis bezet, te Dus-
hebben do republikeinen zich in
P station verschanst. Jonge separatisten
do bevolking waren toegetakeld,
oen onderkomen in een Belgisch
,air bureau, waar zij zeer vriendelijk
j. -'a ontvangen.
uFreie Presse", die gisteren weer
/boen en de bagatelle van 100 mil-
jbkost, protesteert sterk tegen de wat
j^oemt krankzinnige daad der separa-
redacteur van de „Msbd." die over
.van bezettingstroepen aan
aan zjin blad bericht en
ijl 9 V(>orvallen ooggetuige was, zegt:
^rfooning, dat menscben, beschennd
bajonetten van den bezetter en
"^werking, him land willen
Ljf !en' rs walgelijk. Het weinig
Lr°0 houding tijdens het conflict,
r e2eu indruk nog versterken, Wij
seinden al eerder, dat te Aken het gespuis
het sterkste element uitmaakt van de
„Rijntroepen". Dit wordt meer en meer
bevestigd door de opsporingen der politie,
die op de inboslaggcnomen lijsten van
aanhangers der beweging namen vermeld
vindt van personen, dio herhaaldelijk in
de gevangenis hebben gezeten.
Parijs heeft weinig vertrouwen.
Geen geestdrift.
Over het algemeen is het vertrouwen in
het slagen der beweging zelfs te Parijs
niet groot meer en dit maakt, dat de link
sclio bladen thans ook met meer vrijmoe
digheid daarover gaan schrijven. Zoo be
vat „l'Oeuvro" een uitvoerig artikel van
Robert de Jouvenel, waarvan de quintes-
sens ligt in de vraag: .„Denkt ge, dat een
volk geboren wordt op deze wijze?" Hij
betoogt, dat waar niet geprotesteerd of
gevochten is, dat komt uit moeheid als ge
volg van de voortdurende misèro met geld
en voedsel. „Tevergeefs hebben wij in do
telegrammen uit Rijnland gezocht naar
cenig spoor van geestdrift voor het nieu-
wo regime. Dit is ernstig." 'En Jouvenel
besluit, niet te kunnen gelooven, dat op
deze wijze ooit een duurzame afscheiding
van Rijnland tot stand zou kunnen komen
De algemeens ïcestand.
Uit verschillende steden,
Do algemeene toestand in het Rijnland
is nog onveranderd.
Terwijl de separatisten op vele punten
nieuwe tegenslagen bobben ondervonden,
kregen zij op andere do actieve ondersteu
"ning der bezettingstroepen, o.a. te Bonn,
waar Fraiische en te Duisburg, waar Bel
gische troepen het door de bevolking her
overde raadhuis bezetten en weder ter he
6chikking der separatisten stelden.
Uit A n d e r n a c h. werden de separa
tisten verdreven, doch het gelukte hun
K refold te bezetten, na een verbitter
den strijd met de politio aldaar, waarbij
de polizeipraesident en vele agenten wer
den gedood.
Het aantal dooden te Krefeld bedraagt
elf, dat der gewonden c.a. 60.
Te M a i n z, waar in den loop van den
naclit nieuwe gevechten plaats hadden,
vielen vijf dooden.
Te Worms zijn de separatisten door
de bevolking verdreven.
In Bonn is in den loop van den och
tend het raadhuis van de separatisten be
vrijd, ovenals in G o d e s b e r g. Ook
Beuol is weer vrij. Daarentegen is
Euskirchen bezet.
Te Müache n—G 1 a d b a c h heeft
do hooge intergeallieerdo commissie be
sloten tot do uitwijzing van den hoofd
commissaris van politie Hackstein, die
niet gezorgd heeft voor de handhaving
der orde.
Uit de Fraiische zone worde vernomen,
dat de republiek zonder incidenten is
uitgeroepen te Boppard aan den Rijn
en te Zeil.
De stad Aken moet voor do separatis
ten als verloren worden beschouwd. Be
halve uit M o n t j o i e moesten de sepa
ratisten zich uit alle overige plaatsen, in
het district Aken, waar de republiek werd
uitgeroepen, terugtrekken. In de Belgi
sche zone is do beweging over 't alge
meen tot staan gekomen.
Volgens de laatste berichten, die echter
niet te controleeren zijn, werd de 'repu
bliek nog uitgeroepen te Tiblar, Ahr-
weiler, Rüdosheim, Soden cn
G o 1 s o n k i r oh e n.
Over het algemoen zijn de berichten
over de separatistische actie zeer uiteen
loopend en blijkt meer en meer, dat de
organisatie zeer gebrekkig in'elkaar zit.
Zij is bovendien erg plaatselijk en draagt
nergens liet spoor van een gecombineerd
oporatieplan, wat er o.m. op wijst, dat de
effectieven, waarover de republikeinen be
schikken, gering zijn cn niet door disci
pline gebonden.
Het zal overbodig zijn te zeggen, dat
veel personen met de republikeinsoho
troepen meeloopen, alleen omdat zij belust
zijn op den buit, wolke hun bij het be
zetten van gebouwen in handen kan val
len.
Een republiek niet dr. Adenauer
aan het hoofd?
Het „Journal" verneemt uit Berlijn:
Aan do rijksregeering wordt het voorne
men toegeschreven om, ten einde grooter
gevaar te voorkomen, de uitroeping van
oen Rijnlandrepubliek onder leiding van
dr. Adenauer te bevorderen.
Dit bericht, afkomstig uit Parijs, lijkt
ons al heel zonderling.
Uit het Roérgabied,.
Maandag stopzetting
der industrie.
Ten gevolge van het mislukken van dc
onderhandelingen, zóówel van werkne
mers als werkgevers met de bezettings-
autorileiten, hebben do mijndirec leuren
heden besloten met ingang van Maandag
a.s. de geheele Rijnsch-WestfaaLsche in
dustrie stop to zetten. Slechts enkele ar
beiders zpllen aan het werk blijven om
den onderhoudsarbeid in de mijnen te
verrichten. Het staat nog niet vast, of ook
de mijnen, die kolen voor Holland
leveren, zullen worden stilgelegd.
DE POLITIEKE CRISIS IN
DUITSCHLAND.
Beieren en het Rijk.
Eenige ontspanning.
Na de gehouden conferentie van mi
nister-presidenten zal het verder verlóóp
van het conflict met Beiren voor het
grootste gedeelte afhangen van de be
sluiten die in Miinchen zullen worden ge
nomen.
Intusschen is door de autonomie-ge-
schiedenis in de Palts een zekere verzoe
ningsgezindheid in München ontstaan.
De Beiersche regeering heeft den kan
selier uitdrukkelijk haar dank doen be
tuigen voor den steun, welke men ziet in
het krachtig telegram waarmede hij te
gen de autonomie-beweging in de Palts is
opgetreden. Echter is het nog niet te zien
of het verzoeningsgezinde gedeelte der
vooraanstaande Beieren de overhand zal
verkrijgen. In politieke kringen acht men
het van beteekeais dat de rijkskanselier
zicli bereid verklaard heeft binnen af zien-
baren tijd den militairen uitzonderings
toestand te veranderen in een civielen,
waarin men de mogelijkheid ziet om de
moeilijke kwestie van de Beiersche Reichs-
wehrcouimando's op te lossen op een wijze
dio den Beierschen machthebbers den
terugtocht gemakkelijk maakt.
De gebeurtenissen in de Palts.
Een nieuwe poging?
Generaal De Metz zou voornemens zijn
in weerwil van de mislukking van Woens
dag op Vrijdagmiddag te 4 uur te
Spiers do autonome republiek van de
Palts te proclameeren. Tegen dat tijdstip
heeft hij den Kreistag,, do leiders der
politieke partijen en der vakverenigin
gen, do vertegenwoordigers van handel en
industrie bijeengeroepen. In deze bijeen
komst zal hij opnieuw de uitroeping der
Paltsrepubliek voorstellen en, naar het
heet, er op blijven staan, ook al zou de
vergadering een afwijzende houding aan
nemen.
In officinale kringen alhier heeft men
stellige aanwijzingen, dat Frankrijk
streeft naar de afscheiding van de Palts,
niet alleen van Beieren, maar ook van
het rijk.
Do Rijksregeering heeft den Duitschen
zaakgelastigde te Parijs opgedragen te
protesleeren niet alleen tegen de ondersteu
ning der separatisten in het Rijnland,
maar ook tegen het optrden - der Fran
schen in de Palts.
De Economische crisis.
Onbevoegde aardappelrooiers
Op do Britzer Feldmark ten zuiden van
Berlijn is het tot een botsing gekomen
lussciien politie cn vele honderden perso
nen, die bezig waren, de aardappelen van
do velden te stelen. De politie zag zich
ten slotte genoodzaakt van de schietwa
pens gebruik te maken, met het gevolg,
dat een dertien-jarige jongen door een
kogel in de hartstreek werd gedood en een
veertien-jarig meisje ernstig werd gewond
De politie wist eindelijk de plunderaars
to verdrijven.
Engeland.
De rede van Smuts.
Do indruk in diplomatieke
kringen.
Volgens den diplomatieken medewerker
van do „Westminster Gazette" had Smuts
Baldwin ervan op de hoogte gesteld, dat
hij een internationale conferentie zou
voorstellen en dat. hij de bezetting van
het Roergebied zou veroordeelen. Daarbij
had hij den steun van den eersten minis
ter.
Dezelfde diplomatieke medewerker ver
neemt., dat het hoogst onwaarschijnlijk is,
dat Poincaró ooit aan een zelfde confe
rentietafel zal willen zitten met generaal
Smuts, na de rede, die deze gehouden
heeft en welke, gelijk men weet, eenige
uitlatingen van een min of meer beleedi-
gend karakter bevatte tegenover Poin
caró en do Franscho regeering.
De diplomatieke medewerker van de
„Daily Tel." constateert, dat Smuts' rede
in diplomatieke kringen groote sensatie
heeft verwekt en dat haar beteekenis nog
grooter wordt., door de gelijktijdige uitin
gen van den Amerikaanschen ambassa
deur. Dat de beide staatslieden te zelfder
tijd een internationale conferentie ter
sprake brachten was geen bloot toeval,
doch het resultaat, van een gemeenschap
pelijk overleg Daaraan is het toe te schrij
ven, dat de heelo Amerikaansche pers
zulk een aandacht wijdt aan Smuts' rede.
Amerika.
Amerika en het Horstel,
Amerika neemt d e dl aan de
economische conferentlie.
De belangrijke nota's, welke gewisseld
zijn lusschcn de Britsche regeering en die
van de Vercenigde Staten, betreffende do
mogelijkheid van het deelnemen van
Amerika aan een conferentio ter onder
zoek vad de middelen voor het tot stand
brengen van een oplossing van het lier-
stelvraagstuk, werden gisteren gepubli
ceerd.
Deze mededeelingen vangen aan met
een telegram van lord Gurzon aan de re
geering te Washington, waarin de Brit-
scho minister van Buitenlandsche Zaken
o.a. zegt:
„Tusschen de Europeescke mogendhe
den schijnt niet die eensgezindheid te be
staan, waardoor een gemeenschappelijke
actio mogelijk zou zijn, of de kans op het
vinden van een spoedige oplossing groot
maakt.
De Britscho regeering heeft gedurende
de laatste negen maanden een reeks van
voorstellen aan haar geallieerden gedaan,
om aan deze moeilijkheden tegemoet te
komen, doch geen dezer voorstellen werd
in voldoende male aanvaard, om een ge
meenschappelijke actie ten gevolge te
hebben."
Toch schijnt, zonder een dusdanige ac
tie, niet alleen Duitschland, doch geheel
Europa, een economische ineenstorting te
gemoet te gaan.
In zijn antwoord verklaart de Ameri-
kaauscho minister van Buitenlandsche
Zaken, dat volgens zijn oordeel de be
staande, toestand het noodzakelijk maakt,
dat een geschikt financieel plan wordt
opgesteld, ten einde een economische ca
tastrofe in Europa, waarvan de gevolgen
zich in de geheelo wereld zouden doen ge
voelen, te voorkomen. Hij hoopt, dat tie
tegenwoordige omstandigheden gunstig
zijn voor list overwegen van een dergelijk
plan, voor zoover het opgeven van het
lijdelijk verzet door'Duitschland de gele
genheid biedt voor de opstelling van een
economisch program.
Hughes verklaart verder: De Ver. Sta
ten zijn daarom volkomen bereid deel te
nemen aan oen economische conferentie,
waarop allo Europeesche geallieerden, die
ten nauwste bij de schadeloosstellings-
kwostie zijn geïnteresseerd, zijn vertegen
woordigd.
Mexico
Een bloedige botsing.
Te Mexico City lieeft Maandag bij een
manifestatie, georganiseerd ten guns.te
van generaal Galles, voormalig minister
van Binnenlandsche Zaken, candidaat
voor het presidentschap, een bloedig ge
vecht plaats gehad. De manifestanten
kwamen in 'botsing met de volgelingen
van De Huerta, oud-minister van Finan
ciën, die, zooals men weet, ook candidaat
is voor het presidentschap. Vijf personen
werden gedood en twintig gewond.
Buitenl. Berichten
Chineesche zeeroovers in actie.
Een nieuwe overval op open zee
Chineesche zeeroovers hebben zich op
de stoomboot „Sunning" in den nacht van
Maandag op Dinsdag, op twee uur Gtoo-
mens van Hongkong, van een buit ter
waardo van ruim 3000 pond sterling mees
ter gemaakt. Met toepassing van een be
kende truc, hadden zij voor deze boot
passage genomen. Zoodra het vaartuig op
open zee was, bezetten de roovers on
geveer zestig in getal de machineka
mer, de dekken en de brug, en terwijl zij
in do lucht schoten, dwongen zij de be
manning en de passagiers zich naar het
schip te begeven. Daarop nam de massa-
berooving een aanvang. Eengeheelen
nacht besteedden zij aan het overladen
van hun buit, waaronder vuurwapenen,
op een der reddingssloepen. Tegen den
ochtend gelastten zij de bemanning hen
naar de kust te roeien.
De aanvoerder der bende was als Euro
peaan gekleed; hij droeg o.a. een hoornen
bril.
De kapitein, de eerste officier en een
Indisch matroos liggen thans in het 'hos
pitaal ten gevolge van .de verwondingen,
liun door .de roovers toegebracht.
De „Sunning" staat als een Brilsck
schip ingeschreven, doch is Ghineesch
eigendom.
Een ongeluk bij een ruiterfeest in Italië.
Do „Messagero" meldt uit Turijn, dat
bij een militair ruiterfeest, in tegenwoor
digheid van Mussolini, zes granaten te
vroeg zijn ontploft. Zes personen zijn ge
wond.
BiHÜENLASSD
R. K. Universiteit.
De Rector-Magnificus der K. K. Uni
versiteit deelt ons mede, dat thans 142
studenten zijn ingeschreven, waarvan 11
in de Faculteit der Godgeleerdheid, 54 in
dio der Rechtsgeleerdheid en 77 in die der
Letteren cn Wijsbegeerte, de laatsten ver
deeld als volgt: Klassieke Taal en Lette
ren 25; Nederlandscho Taal en Letteren
HET VOORNAAMSTE KIEUWS,
BUITENLAND.
De Rijnlandsche Republiek blijkt wei
nig levensvatbaarheid te bezitten. Zij
wordt alleen nog in stand gehouden door,
den steun der bezettingstroepen.
In de Palts zou heden ean nieuwe
poging gedaan worden, om dit gedeelts
van- Beieren los te scheuren.
De rede van generaal Smuts heeft greote
sensatie gewekt in diplomatieke kringen.
Amerika wil deelnemen aan een econo
mische conferentie.
BINNENLAND.
Gisteren zijn in de Tweede Kamer de
replieken over de Vlootwet begonnen. He
denmiddag zou de stemming plaats heb
ben. Woensdag a.s. zal de interpellatie-
Boon omtrent den Postchèque- en Giro
dienst aan de orde komen.
18; Germaansche Taal en l etteren 10; Ro-
maansche Taal en Letteren 15; Geschiede
nis 2; Kunstgsehiedenis 1; Philosophic 5
en vrij 1.
De Rector-Magnificus der R. K. Uni
versiteit deelt ons mede, dat, wie zich nog
ivenscht te laten inschrijven, zich. hiertoe
schriftelijk moet wenden tot dm Rector
Magnificus.
Vragen van Kamerledsri.
Onzo Pascontrole aan
do Belgische grens
is opgeheven.
De Minister van Financiën, de heer
Golijn, 'lieeft op do vragen van den heer
de Veer inzake het sporadisch onderzoek,
aan het station to Roozeniaal, naar liet
bezit van een pas of een bewijs van Ne
derlanderschap door reizigers naar België
geantwoord, dat bij deze controle werd
nagegaan of vreemdelingen, die een pas
poort behoev-en, daarvan zijn voorzien en
of het visum, voor zoover vereisckt, en het
paspoort nog geldig zijn. Nederlanders,
die zich als zoodanig kunnen legitimee-
ren, worden steeds doorgelaten.
Bij groote drukte aan het station Roo
sendaal geschiedde dezen zomer de. con
trole der passen slechts ten deele, indien
het oponthoud van den uitgaanden trein
te kort was om allo passen na te zien.
Thans is besloten, de passencontrole met
betrekking tot de* ons land verlatende
personen aan de Belgische grens geheel
op te heffen.
De cursussen van
den Algomcenen Politiebond.'
Door den heer Boon zijn aan den Mi
nister van Justitie de volgende vragen ge
steld:
1. Is do Minister bereid mede te dee-
len of aan den Algemeenen Politiebond of
een zijner onderdeelen van regeerings-
wege subsidie is verleend onder voor
waarde, dat tot de betreffende cursussen
ook niet-politiemannen moeten worden
toegelaten?
2. Is het, indien zoodanige voorwaarde
is gesteld, den Minister bekend, dat in
Leiden een vakcursus van genoem
den bond bestaat, terwijl in Rotterdam
een zoodanige wordt georganiseerd, bij
welke beide cursussen die voorwaarde niet
wordt nageleefd?
3. Is, in geval van bevestigende beant
woording, do Minister bereid maatregelen
te treffen tot verzekering van de naleving
van alle voorwaarden, onder welke de
betreffende subsidie is verleend?
De Vlootwet.
Een Aneta-telegram uit Batavia d.d. 24
October meldt:
Do Volksraadleden Aay, Kerkkamp en
Stokvis zijn de promotors van een plan,
volgens hetwelk de Volksraad zich met go
bruikmaking van het petitierecht tot dö
Tweede Kamer zal wenden om de Vloot
wet aan te houden zoolang geen sluitende
Indische begrooting is verkregen, waar
voor 18 voorstanders van linker- en van
rechterzijde zijn. Sommiger stem is af
hankelijk van de resultaten der a.sc be-"
zuiniging op de bogrooting 1925, waar
van het tekort is teruggezakt tot f45 mil-i
lioen inclusief de Vlootwetkosten, in ver-*
hand met verschillende meevallers en di-*
reet doorvoerbare bezuinigingen.
(Men weet, dat de Volksraad met den;
voorzitter 48 leden telt, terwijl de pro
motors behooren tot den Ned. Ind. Vrijz.
Bond, die in alles vrijwel geheel links
staat, en de S. D. A. P.).
Technische Hoogeschool.
Reorganisatie van het ïV
o n d e r w ij s.
Binnenkort is de verschijning tegemoeï
te zien van het Staatsblad, bevattende de
bepalingen betreffende de reorganisatie
van het onderwijs aan de Technische Hoo
geschool te Delft. Hierdoor zal een regeJ<
pialige studie worden bevorderd zcodat
